Nghien cuu | Research
Asla-Paclfic Economic ReviewQuan ly no xau tu hai cuoc khung hoang 1997 va 2008 cua mot so quoc gia:
Bai hoc cho cac Ngan hang Thuong mai Viet Nam
ThS. "Miong Thi Due Giang Truong DH Tai chinh Quan tn Kinh doanh
L
ich su thd gidi da timg chttng kien nhttng vu sup dd ngan hang vdi quy md lan rdng toan eiu cflng nhu hau qua nang ne ma nd dem lai: 1923 — 1933 vdi cugc Dai khflng hoang trong he thd'ng tu Ban;nam 1997 vdi cudc khung hoang tai chinh Ddng A va vua qua nam 2008, ca the gidi da phai dd'i mit vdi con bag khung hoang tai chlnh toan cau. Nhac tdi nguyen nhan cfla khflng hoang tai chlnh, phai nhic tdi nil rg trong boat ddng ngan hang, ma tam diem cua nd la nhttng nii ro phat sinh trong boat ddng tin dung, trong dd cd Ng xiu ( ngn — performing loan).
Ng xiu dugc xem la nguyen nhan ca ban gay tie nghdn su luu thdng cfla nen kinh td, dugc vl nhu "cue mdu ddng" lam tie nghen "ddng mau tin dung" trong eg thd ndn kinh te. Ng xiu tang cao da va dang tie ddng tieu cue dd'n ndn kinh te, can trd qua trinh tai co eiu, nhit la tai co ciu he thd'ng ngan hang, tai co eiu doanh nghiep nha nudc (DNNN). Vide quan ly de ngdn ngua cac khoan ng xiu da va dang trd thanh vin de ndi com hidn nay trong boat ddng tai chinh ngan hang.
I.Dal van fle
Cac qud'c gia tren the gidi va eae to chuc tai chinh qud'c td nhu Ngan hang thd gidi (IMF) hay uy ban Basel da quan tam rat nhieu de'n vide quan ly ng xau khi xay dung chidn luge kiem sgat rfli ro tin dung. Vide phat sinh nhidu khoan tin dung kem hieu qua da khie'n eic ngan hing ngay cang chfl trgng hon den quan ly ng xiu. Quan ly ng xau mdt each cd he thd'ng sd giup nhan bidt cic khodn ng xiu, tu dd cd thd phdng ngua hay xii ly nd hieu qua hen. O Vidt Nam, ng xau chi thuc su bit diu dugc quan tam dung muc trgng vai nam gan day. Cac kdt qua nghidn cttu da gay ra mdi lg ngai lan ve nii rg Un dung dd'i vdi cdc nha quan tri ngan hang cflng nhu cac nha hoach dinh chinh sich. Nam 2011, ng xiu da ldn tdi 10% tdng du ng cua cic ngan hing, gay tie dgng xiu dd'n hgat dgng cua ndn kinh te ndi chung vi he thd'ng ngan hang ndi ridng. Ng xiu hidn nay nhu cue miu ddng
trong mach miu, ndn ed bam den may, miu tin dung vin khdng the chay dugc. Ng xiu d muc cao trd thanh gdnb nang cua cae Ngan hang Thuong mai (NHTM), lam cham qui trinh ddi mdi vi phat tridn kinh td d Viet Nam. Ndu khdng dugc quan ly nghiem tflc nd sd tid'p tue gay ra nhieu thidt hai ldn eho hd thdng NHTM Viet Nam, gidm lgi the canh tranh trong didu kidn Viet Nam hdi nhip qud'c td. Chinh bdi viy, vide quan ly ng xiu dang dugc Ngan hang nha nudc va cac NHTM Viet Nam rao ridt thuc hidn nham lanh manh hda hd thdng ngan hang, giai tda tic nghdn cho he thd'ng tin dung.
Thdi gian qua, thuat ngu "ng xiu" xuat hien khi nhieu trdn cac phuong tien thdng tin dai chflng, nd dugc vi nhu "cue mau ddng" hay "nflt thit" ciia nen kinh td. Viy, thue chat ng xiu id gi m i dugc cac chuydn gia, nha khga hgc va nha quan ly dae bidt quan tam nhu hien nay?
Thuat ngfl "ng xiu" hien cd kha nhidu dinh nghia va each su dung khac nhau tuy timg hoan canh cu the.
Theo quy dinh hidn hanh ve phan loai ng, trich lap va su dung du phdng nil ro tin dung (RRTD) trong boat ddng ngan hang cua td chuc tin dung (TCTD), ng xiu la eae khoan ng thudc cae nhdm 3, nhdm 4 va nhdm 5 (Quydt dinh sd 493/2005/QD-NHNN). Trong dd, ng nhdm 3 (ng dudi chuan) la cdc khoan ng dugc danh gia la ed kha nang tdn thit mdt phin ng gdc va lai; Ng nhdm 4 (ng nghi ngd) la cac khoan ng ed kha nang tdn thit rit cag va ng nhdm 5 (ng cd kha nang mit vd'n) la eae khoan ng dugc coi la khdng cdn kha nang thu hdi, mat vd'n.
Theo ngan bdng Tmng uong chau Au, mdt khoan ng dugc coi li ng xiu khi qui ban tri lai va gdc tren 90 ngay trd ldn, phu hgp vdi dinh nghia cua Basel 11 ve tdn thit, hoac khi cd ly do chic chin dd nghi ngd vd kha nang khoan vay sd dugc thanh tgin diy du. Trong khi dd, theo IMF: "Mdt khoan ng dugc coi la ng xau khi qua han tra lai va/hoac gdc trdn 90 ngay, hoac cae khoin lai chua tra tu 90 ngay trd ldn da dugc nhap gdc, tii cip vdn hgae cham tra theo thda thuan; hoac cie khoin phai thanh toin da qui ban dudi 90 ngiy
40
KINH Ti C H A U A - THAI BiNH DUONG (1/2014)nhung ed ly do chic chin de nghi ngd vd kha nang khoan vay se dugc thanh toan diy du"
Nhu vay, ng xau vd ca ban dugc xac dinh dua tren 2 ydu to: (i) Qua ban thanh toan tren 90 ngay va (ii) Hoai nghi vd kha nang tra ng. Day dugc coi la dinh nghia cua Chuin muc kd todn qud'c te dang duge ap dung phd bidn tren thd gioi. Vide xde dinh ng xau duge dua trdn vide phan loai cac khoan eho vay tu phia cic ngan hang bao gdm vide danh gia, phan loai cic khoan vay theg nhttng nhdm/tldu chi nhit dinh dua tren danh gii ve nil rg va nhflng tinh chat cua khoan eho vay.
2. Kinh nghiem quan iy no xau tir hai cuoc khung hoang 1997 va 2008 cua cao quoc gia tren the gioi.
Hon 10 nam vd trudc, khung hoang tai chinh Chau A 1997 da diy nhieu edng ty, tap doan va he thd'ng ngan hang roi vao tinh canh nguy khdn ve tai chinh, dac bidt la nhiing nude dang phat trien nhu Thai Lan, Indonesia, Han Qud'c, Malaysia, va Philippines. Cflng tu dd khung hoang tai chlnh 1997 cting tao ra mdt thi trudng mua bdn ng khd ddi khdng 16 Vdi nhieu tiem nang ldn cho cac td chuc kinh doanh ng. Theo nhan dinh cua cae nha phan tieh kinh td, cudc khung hoang nay cd phan bat ngudn tir khung hoang ng cfla khu vuc tu dugc chinh phu, cdc ngan hang tap chung cho doanh nghiep va tap doan ldn vay ma khdng tinh den kha nang thu hdi ng. Chinh nhttng khoan tin dung chi dinh ttr chlnh phfl nay da tao ra con sd ng khdng Id tai eac NHTM (Theo sd lidu edng bd cua Ngan hdng nhan dan tai Tmng Qud'c la 300 ty USD, va edng bd eua NHTM malaysia la 10 ty USD....). Tuy nhidn, theo nhu ude tinh cua cac nha phan tich thi con sd thuc td cdn lan hon sd lieu ma cdc nudc da thd'ng ke va cdng bd rit nhidu . De khac phuc vin de ndy, cic qud'c gia Chau A da ap dung rat nhieu giai phap khac nhau trong vide quan ly cic khoan ng xiu va da thu dugc nhiing kdt qua rit kha quan, tung budc khdng chd vd xu ly ng xiu cd hidu qua trong boat ddng he thd'ng NHTM.
Sau hon 10 nam, kd tu khflng hoang tai chinh 1997, budc sang nam 2008 ca thd gidi lai tid'p tuc phai dd'i mat vcii con bao khflng hoang tai chlnh toin cau. Day la cudc khung hging bag gdm su dd vd hang loat trong he thd'ng ngan hang, xuit hidn tinh trang ddi tin dung, tinh trang sut gii chflng khoan vi mit gii tien te vdi quy md liin d nhidu nudc trdn the gidi ma cd nguon gdc sau xa tu khflng hoang tai chinh d Hoa Ky.
va cho dd'n tan ngay nay, su kien nhidu NHTM trdn the gidi lien tidp cdng bd cac khoan ng xiu vi thua 16 cua cua minh eung dang la la hdi ehudng cinh bio chg hoat ddng quan ly ng xiu eua cac NHTM trdn toan
thd gidi. Trudc tinh hinh dd, cdc ngan hang ldn, cd tim anh hudng toan ciu dang tien hanh nhieu bidn phap dd sin sang ddi phd vdi khung hoang tin the gidi.
Tir nghien ciiu dien bien cfla 2 cudc khung hgang didn ra vdi quy md ldn, cd the rflt ra nhttng kinh nghidm nhu sau:
- Nguy CO khung hoang tai chinh khdng loai trir bit cu cude gia, to chuc nao; nhttng qudc gia vi td chuc cang ion, cang phat trien thi nguy co khung hoang cang eao do bit ngudn tu su ydu kem eua cdng tdc quan tri nil ro, de nil ro vugl qua tim kidm soat.
Tu trudc tdi nay, nil ro khung hoang tai chinh thirdng bit ngudn va cd lidn quan den RRTD, dae bidt la nil ro tu eae boat ddng tin dung bit ddng san va chirng khodn cua cac NHTM. Tai My La Tinh cflng nhu mdt sd nude cdng nghidp phdt tridn nhu Phin Lan, Na Uy, Thuy Dien, NHat Ban va My, khung hoang ngan hang thudng xay ra sau su bung nd cua cac khoan eho vay. Don eu nhu:su tang trudng tin dung ndng cua cae NHTM Thai Lan, Han Qudc da...dan tdi khung hoang 1997, sir bflng nd cho vay dudi tidu chuin cfla My din tdi khung hoang 2008. Vi vay, cac NHTM cin tuan thu dung va diy du cac bude trong quy trtnh eho vay, khdng ngung ddo tao va nang cao y thuc trach nhiem, trtnh do nang luc cflng nhu kha nang thim dinh, danh gia cua cae nhan vidn tin dung. Bao ddm sir chat chd va chinh xic ngay tu khau dau tien cua qua trtnh cho vay la phuong phap phdng ehdng rui ro hieu qua nhit.
Ngoai ra, NHTM cflng cin quan tam dd'n vide dinh gii kha nang tra ng cfla khach hang, uu tien phuong an kinh doanh hieu qua hon la chu trgng de'n tai san the chap. NHTM cflng cin quan tam den giai doan sau giai ngan, cd kd hoach kiem tra vide su dung vdn eua khach hang, dinh ky dinh gia lai khach hang cung nhu tai san dam bao de han che tdi da rfli ro cd the xdy ra cho ngan hang.
- Vide ydu cau mdt lugng vdn tdi thieu dd'i v<ii eac td chuc tai ehinh, ngan hang la rat quan trgng, tuy nhidn vin chua du de dam bag tinh dn dinh cho hoat ddng cua cac ngan hdng, bdi ngay ca cic NHTM cd quy md vd'n ldn vin cir rod vao nguy co phi san.
- Khi cac loai hinh kinh doanh khac phit trtdn nhu vide mua bin cdng ty, mua bdn ng, sir phit tridn cua cac san phim phii sinh, sd lam chg cdng tic quin ly nil ro ngay mdt phue tap va khd khan. Chinh bdi vay, cac ngan hang cin phai nang cao ban nua edng tic giim sit va quan ly rfli ro, du bao va phdng ngtta rfli ro nhu quin ly nil ro tin dung, nil ro thanh khoan.... de tag su dn dinh va phat tridn cho he thdng ngan hang.
3. Ap dung kinh nghiem quan iy mi xau cua cac quoc gia tren the gioi vao hoat dgng quan iy ng
(1/2014) KINH T^ C H A U A - THAI BINH DUONG
41
Nghien cuu | Research
Asia-Paciric Economic Reviewxau tai cac NHTM Viet Nam
Qua kinh nghiem xu ly ng xiu cua mdt sd qud'c gia, ket hgp vdi cdc dac diem ridng cua he thd'ng tdi ehinh va dac thil boat ddng cua cac NHTM Vidt Nam, tac gia xin dua ra mdt sd quan diem sau:
- Thu nhat, can sdm thiet lap, phan loai he thd'ng tin dung trong qua trinh hudng tdi lugng hgd (RRTD), nham nang cag kha nang quan ly RRTD, tap tmng xu ly cd hidu qud cae khgan ng xiu ddng thdi vdi vide tip tmng ngan chan va phdng ngua cac khoan ng xau phat sinh trong tuong lai. Vide xu ly ng xiu ein cd Id trinh cu thd va phai tuan thu thdi ban da de ra.
Thu hai, timg NHTM phai xay dung va thuc hien chien luge kinh doanh mdi, nhit la chu trgng vide md rdng quy md hoat ddng, hien dai hod cdng nghd ngan hang. Xay dung chidn luge phdt trien cdng nghd ngan hang, nhit la he thd'ng thdng tin quan ly eho toan bd he thd'ng ngan hang, phuc vu edng tac dieu hanh kinh doanh, kiem soat, quan ly ngudn vd'n, tai san, quan ly nii ro, quan ly cdng ng va cdng tac ke todn, hd thd'ng thanh toan lidn ngan hang, hd thd'ng giao dich dien tu va giam sat tu xa. Ngoai ra, cac NHTM cflng cin chfl trgng tdi hoat ddng Maketing, da dang boa va nang cao tien leh cie san phim. Cung ung dich vu ngan hang hidn dai dua trdn cdng nghd ky thuit tidn tidn, cai each bd may quan ly va dieu hinh theo tu duy kinh doanh mdi; Ben canh dd, Nha nudc ein giam din sir bao hd eho cac NHTM trong nudc, dac bidt ve hoat ddng tin dung va eg che tai cip vdn nhim tang cudng quydn tu chfl va tu chiu trach nhidm cfla NHTM trong kinh doanh, dp dung diy dfl hon cac quy chd va chuin muc qudc te ve an toan trong linh vuc tai chinh ngan hang.
Thu ba, theo kinh nghiem eua mdt sd qud'c gia, cd thd thay gidi phip xu Iy ng xau, ng tdn dgng ndi chung ddu thdng qua mgt td chuc tmng glem dd la cac cdng ty mua ban ng hoac co quan xu ly ng true thudc chinh phfl. Tuy theo tinh hinh thuc td cua mdt sd qud'c gia ma td chuc tmng gian nay cd each thuc va quy md boat ddng khac nhau, nhung tit ea deu cd nhidm vu chung la mua lai cac khoan ng bi tdn dgng eua ngan hang de xu ly, bdn ra va thu hdi vd'n ve.... Vd didu quan trgng nhat la phai lam sao de td chuc nay hoat ddng cd hidu qua, hiim thieu tdn that dd dua eic NHTM trd lai hoat dgng binh thudng, cd kha nang sinh ldi, va boat ddng cd hieu qua nhit.
Thu tu, xay dung cac quy chd qudn ly va boat ddng phfl hgp vdi chuin muc qudc te nhu quan tri nii ro, quan tri tai san ng, trich lap dsu phdng, quan tri vd'n, kiem tra, kidm toin ngi bd; xay dung quy trinh tin dung hidn dai va so tay tin dung theo chuan muc qud'c td. Xay dung he thd'ng ke todn vi thiet lap cic chi tidu,
bao eao tai chlnh phu hgp voi cac chuin muc kd toan qud'c te, xay dung va hoan thidn he thd'ng ehi tidu danh gia muc do an toan va hieu qua kinh doanh ngan hang phu hgp vdi chuan muc qud'c te va thue tien Viet Nam.
Thu nam, nang cao chit lugng ddi ngfl nhan vidn ngan hang, dao tao va dao tao lai can bd thuc hidn td't cae nghidp vu eua ngan hang hidn dai; tidu chuin hoi ddi ngu cdn bd Idm cdng tie hdi nhip qud'c te, nhit li nhttng cdn bd true tid'p tham gia vag qua trinh dam phan ky kdt hgp dong qud'c td, can bd thanh tra giam sat, can bd xu dung va van hinh cdng nghd mdi.
Thu sau, hoan thidn he thd'ng phdp luat, nham tao hanh lang phap ly cd hidu luc, dam bao sir binh ding va an toin cho mgi td chuc cung ttng dich vu ngan hang va tai chinh trdn lanh thd Viet Nam, gdy stte dp phai ddi mdi va tang hidu qua boat ddng ldn cac NHTM Viet Nam nhu nang cao chit lucmg dich vu, giam chi phi...
Thu bdy, ddi vai mdi mdt qud'c gia trong cdng tac quan ly ng xiu thi sir hd trg cua chinh phfl va cac ban nganh chuc nang la dieu hd't sue cin thie't va hon bao gid het. Chinh phu ddng vai trd chi dao va dinh hudng thd'ng nhat cho cae NHTM trong qua trinh thue hien quan ly ng xiu. Chinh phfl cd the ban hinh eac van ban, quy dinh, tao ra hanh lang phap ly phu hgp cflng nhu ho trg, giai quyet kip thdi eac khd khan, vudng mac nam ngaai tim kidm soat, didu tid't, xu ly eua NHTM.
Tai lieu tham khao
1. Hiep hdi ngan hang Vidt Nam (2009), Tdi lidu hdi thio chuydn de: Quan ly ng xiu tai Vidt Nam; Kinh nghidm qud'c te vd cac chidn luge tdi da boa lgi nhuin cho ngan hang.
2. Ngan hang Nha nudc Vidt Nam (2005), phan loai ng, trich lap va su dung du phdng dd xu ly rfli ro tin dung trong boat ddng ngan hang cua cac td chuc tin dung, Quydt dinh sd 493/QD — NHNN ngdy 22/04/2005
3. Nguyen Thidn Nhan (2002), Khung hoang kinh te tai ehinh d chau A 1997 — 1999. Nguydn nhan, hau qua va bai hgc dd'i vdi Vidt Nam", Thdi bao phdt tridn kinh te
4. Nguydn nggc Thao ( 2010), No xiu trong boat ddng tin dung cfla ngan hang thuang mai". Tap chi th] trudng tien td
5. Pham Tidn Hflng (2013), " Bai toan no xau - cin mdt giai phap dong bg". Tap chi kinh td Chau A Thii Binh Duong.
