• !Hghien aiu - Trao ioi 15
^
VAN OE Ldl ICH TRONG QUAN DIEM CHfNH TR! CUA CHU NGHTA M A C - L E N I N
Ddng Quang Djnh(*>
nj I ] suy (
< L i : ^ edy
<;''77^^\ O^g Iftc cua sU phdt t r i l n xd hdi, cho cung. Id kg't qua boat ddng y thftc cua con ngftdi nham theo dudi nhftng lpi ich nhat dinh. Thdng qua vigc thftc hien lpi Ich, con ngUdi hien dipn trong mpi hien tupng, mpi qud trinh va mpi bieu hien da dang cua lich sft. Do vdy, nghign eftu sU bign ddi cua xa hdi phd^ xuat phdt tft vdn de lai ich. Lpi Ich Id CP sd va thUc chat cua mpi quan hp xa hdi, trong dd cP ban nhat la quan he giai cip, quan he chinh tri.
Chu nghia Mdc-Lgnin cho rang, quan he gifta cdc giai cap trong xd hdi thftc chat la quan he gifta nhftng tap dodn ngftdi to Idn khde nhau v l dia vi cua hp trong mdt he thd'ng san xuat xa hdi nha't dinh trong lich sft, khac nhau ve quan h$ cua hp dd'i vdi nhftng tft ligu sdn xua't chu yg'u, ve vai trd cua hp
'•'ThS. KHXH&NV, Hoc vien Chinh tri - Hanh chinh qudc gia Ho Chi Minh
trong td chftc lao ddng xa hdi vd nhU vdy, khde nhau v l p h i n cua cii xa hpi it hoac nhilu ma hp dUpc hudng.
Lich sft eua xa hdi lodi ngUdi cho den ngay nay la lich sft diu tranh giai cap.
Dd Id qud trinh dau tranh de thUc hien nhftng lpi ich n h i t dinh, trUde he't Id lpi ich kinh td. Khi cdc cudc dau tranh giai cap hudng den viec gidnh liy quyln lUc nhd nude thi khi dd quan he giai cip trd thdnh chinh tri. Nhu vay, quan he giai cap true tig'p bieu hien bdn chat cua ddi sdng chinh tri. Td't nhign, khdng phai mpi quan he giai cip diu la chinh tri vd khdng phai chinh tri chi Id nhftng quan he giai cip. Cdc quan he giai cip chi trd thanh chinh tri khi chung la hinh thftc bilu hien cua cudc dau tranh nham gidnh lay quyln Iftc nha nUdc. Do vay, khi d l cap dg'n chinh tri phai ddt nd trong quan he hftu cP vdi giai cap va mdi quan he qua lai gifta cdc giai cip.
Theo C.Mdc, mpi cudc dau tranh trong npi bd nhd nUdc, diu tranh gifta
16 9{£hien cOu - Trao doi
phdi dan chu, phdi quy tdc va phdi quan ehu, dau tranh cho quyen b i u eft... chang qua chi la nhftng hinh thftc hU do cua cudc dau tranh thUe sU gifta cac giai cap khde nhau de giai quyet van d l lpi ich.
V.I.Lenin da ndi, neu bat ky mdt cd nhan nao khdng nhan biet dftpc dilu nay thi hp chi la nhftng nan nhan ngu ngd'c cua sft Ifta dao chinh tri. "Chftng nao ngUdi ta chUa phan biet dUpc Ipi ich cua giai cip nay hay eua giai cap khde, an dang sau bat ky nhftng cau ndi, nhftng tuygn bd va nhftng Idi hfta hen nao cd tinh chat dao dftc, tdn giao, chinh tri va xa hdi, thi trUdc sau bao gid ngUdi ta eftng vdn la ke ngde nghech hi ngUdi khac Ifta hip va tft Ifta bip minh ve chinh tri"'^'.
Nhu vay, cd the hieu, thUc chat cua chinh tri la viec giai quyet van d l lpi Ich gifta cac giai cap theo nhftng quan diem nha't dinh. Trong dd, nhftng tU tUdng cua giai cap thd'ng tri la nhftng tU tUdng thdng tri, "...giai cap nao la lUc Iftpng vat chat thd'ng tri trong xa hpi thi cung la lUc Iftpng tinh t h i n thd'ng tri trong xa hdi. Giai cap nao chi phd'i nhftng tU lieu san xuat vat chat thi cung chi phd'i ludn ca nhftng tU lieu san xuat tinh thin...
Nhftng tu tudng thd'ng tri khdng phai la cdi gi khde ma chi la sU bieu hien tinh t h i n eua nhftng quan he vat c h i t thd'ng tri, chung la nhftng quan he vat chat thd'ng tri dupe bieu hien dudi hinh thftc tu tudng"'^'- Cdc cupe dau tranh diln ra trong lich sft da chftng minh thUc chat dd chi la cudc dau tranh cua nhftng giai cap, nhftng tap doan ngftdi nham thUe hien nhftng lpi ich nha't dinh. Giai cap nao gianh dupc t h i n g lpi trong cac cudc '>' V.I.Le-nin, Todn tap, t.23, Nxb Tien bo, M.
1980, tr.57
'2'" '3' C.Mac va Ph.Ang-ghen, Todn tap, t.3, Nxb CTQG, HN. 1995, tr.66-67, 68
cdch mang se td chftc thanh bd mdy nha nUdc, qua dd thUc hien nhftng lpi ich cua giai cap minh va thuc hien sU thdng tri dd'i vdi todn xa hdi.
Trong cdc cudc cdch mang trUdc day, giai cap thd'ng tri thieu sd da nhan danh lpi ich chung de thuc hien nhftng muc tieu chinh tri nhat dinh. C.Mdc va Ph.Angghen vig't: "That ra, mdi giai cap mdi thay the cho giai cap thd'ng tri trUdc minh, ihud'n thUe hien dUpc muc dich cua minh, diu nhat thiet phai bieu hien lpi Ich cua ban than minh thanh lpi ich chung cua mpi thdnh vign trong xa hoi hay ndi mdt each trftu tftpng: phai gan cho nhftng tft tftdng cua ban than minh mdt hinh thftc phd bien, phdi bieu hien nhftng tu tudng dd thanh nhftng tu tudng duy nha't hpp ly, duy nha't cd gia tri phd big'n"'^', tao ra sU thd'ng nhat trong hanh ddng cdch mang cua quin chung. Quan chftng nhan dan chi tham gia cdch mang neu hp thay dupe Ipi ich cua minh cai Ipi ich "khgu gpi" nhiet tinh cua hp, dUpc phan dnh trong quan diem, dftdng loi chinh tri cua giai cap lanh dao.
Tuy nhien, sft thdng nha't vl lpi ich trong cdc nha nUdc tdn tai giai cap ddi khdng chi la tam thdi. Khi each mang thdnh cdng, giai cap cdch mang giai cap xuat hien vdi tU cdch la toan bp cai khdi ddng ddo cua xd hpi dUPng diu vdi mdt giai cap thd'ng tri duy nhit, cd lofi ich thuc sft gan liln vdi Ipi ich chung eua cdc giai cap khdng thd'ng tri khac lai nhanh chdng bien lpi ich chung do thanh lpi ich cua rigng giai cap minh,
"sau dd thi sft ddi lap cua giai cap khong thdng tri vdi giai cap gid day da nam dupc quyln thd'ng tri lai cang phdt trien sau sic va gay gat hpn. Hai sU viec do d i n tdi cho la cudc dau tranh ma giai cip khdng thdng tri phdi tie'n hanh chdng lai giai cip thd'ng tri mdi, den lUpt nd,
Khoa hoc chfnh tri - So 5/2011
9{£hien cOu - Trao doi 17
lai nham muc dich phu dinh che dp xa hdi trUdc dd mpt each kign quyet hPn vd triet de hPn t i t ca cdc giai cap da gidnh quyln thdng tri trUdc kia"'"
C.Mdc chi ro rang, trong mpi che dp bde lot thi "lpi ich chung" chi mang tinh chit cua cdi chung ao dnh, gia tao, bdi vi lpi ich cua "toan the xa hdi" trgn thUc te chi la bieu tUpng cho lpi ich eua t i n g Idp thd'ng tri, cdn guong mdy chinh tri cua nha nUdc bao ve va thUe hien cae Ipi Ich cd nhan cho sU thd'ng tri dd.
Tft dd, C.Mac, Ph.Angghen va sau nay la V.I.Lgnin da lam rd sU khde biet can ban gifta cudc each mang do giai <:ap vd san lanh dao vdi cdc cudc cdch mang trftdc dd. Trong cudc cdch mang vd san, giai cap vd san khdng chi dau tranh giai phdng ban than minh ma cdn gidi phdng toan t h l nhan loai khdi mpi hinh thftc dp bfte, gianh quyln lUe chinh tri de phuc vu cho lpi ich cua quin chung lao ddng. Giai cap cdng nhdn trd thdnh nPi hdi tu cua nhftng nguyen vpng dupe giai phdng khdi dp bfte, bde lot ma td't ca nhftng ngUdi lao ddng ed the gfti gam, uy thac. Cudc dau tranh cua giai cap cdng nhdn trimg hpp vdi cupe dau tranh gidi phdng xa hdi. Giai cap cdng nhan cd quyln nhdn danh lpi Ich toan xa hdi de dftng ra tap hpp cdc giai cap, cdc t i n g Idp bi dp bfte, bde lot, nhftng p h i n tft tign tien trong cudc dau tranh dd. Dd la cupe dau tranh giai quyg't triet de v i n dl dd'i khdng vl lpi ich gifta cdc giai cip trong xa hdi.
Khi chi ra thUe chat cua chinh tri, chii nghia Mdc-Lenin mudn vach t r i n sU Ifta bip ciia cdc the Iftc phan ddng va sU
"vd tft" cua cae nhd nftdc, cdc chinh phu
<>' C.Mac va Ph.Ang-ghen, Sdd, t.3, tr.69
«' V.I.L§-nin, Sdd, t.38, tr.266 '3' V.I.Le-nin, Sdd, t.36, tr.20
'*' C.Mac v^ Ph.Ang-ghen, Sdd, t.21, tr.438
dang cai tri xd hdi. Chu nghia Mac-Lenin cho rang, trong cdc xa hdi cd dd'i khdng giai cip, giai cap thdng tri ludn tim mpi cdch de bao ve, duy tri nhftng dac quyln, ddc lpi cua nd. Nhd nUdc trong cae xa hdi dd hudng den viec thUe hien nhftng lpi ich cua giai cap thdng tri, bd qua viec thUe hien lpi Ich cua quin chiing nhdn ddn. Giai cip thd'ng tri trong cdc nha nude cd ddi khdng giai cap diing nha nUdc lam cdng cu chuyen chinh de tran dp tat ca nhftng giai cap nao phd hoai CO sd kinh te cua nd. Nhftng quan dilm chinh tri cua giai cap thdng tri trong cac nha nUdc dd la nhftng quan diem chinh tri mang tinh Ifta bip, phan ddng va ludn tilm an mau thudn. Do dd, trong each tiep can van de chinh tri, quan dilm cua chu nghia Mdc-Lgnin ed sU khac biet can ban vdi cdc quan diem trUdc dd. Neu cdc nha tU tUdng trUde Mdc dl cao y chi va nhan thftc cd nhan, chi dUa vao chinh tri cdc hanh vi cd nhan, cdc hanh ddng rigng le xuat phat tft gdc dp lpi ich n h i t dinh, thi ehu nghia Mae-Ldnin lai "phan tich cdc hien tUpng theo quan diem quin chftng"'2). V.I.Lgnin viet: "Quin chung ed hang trieu, ma chinh tri thi bat diu d nPi nao ed hang trieu ngUdi; khdng phai d npi ndo cd hang nghin ngUdi, ma d ddu cd hang trieu ngUdi thi d dd mdi ed mdt chinh tri nghiem tue"'^'. Do vay, trong chinh tri "khdng phdi nghign eftu nhftng ddng cP eua eae cd nhan rieng le, dii dd la cd nhan xuat sac di nfta, ma la nghien eftu dpng cP da lay chuyen nhftng khdi quin chung ddng dao, nhftng dan tpc trpn ven; rdi den nhftng giai cap trpn ven trong mdi dan tdc; nhuttig ddng cP da diy ho khdng phai den chd tien hanh nhftng cudc ndi day, nhat thdi theo kieu Ifta rpm chdng tat, ma de'n cho tien hanh nhftng hanh ddng lau dai dUa den nhftng bien ddi lich sft vl dai"'"*', dilu ma trong
9\(ghien cOu - Trao doi
mdt thdi gian dai, cdc nhd tU tUdng chUa de cap den. Khi giai quyg't van d l lpi ich gifta cdc giai cap trong xa hpi, chu nghia Mac-Lenin khdng hUdng vao giai quyet cac lpi ich cd nhan ma Id cdc Ipi ich xa hdi, tftc la lpi Ich cua cdc nhdm, cae ting Idp, cdc giai cip, cac cdng ddng xa hdi; cdc dan tdc vdi tU cdch la chu the ciia cdc quan he chinh tri. Do dd, khi ddnh gid quan diem hoac tuyen bd cua cdc nha boat ddng chinh tri hay cua cdc td chftc, cdc dang phdi, phai xet de'n nhftng lpi Ich xa hdi nao cd kha ndng trd thdnh hien thUc. Quan diem cua cdc nha boat ddng chinh tri hay cdc td chftc dang phdi vl lpi ich xa hdi la yeu td' can ban quy dinh ban chat vd xu hUdng cua mdt the che chinh tri n h i t dinh.
Khi xem xet chinh tri nhU la mdi quan he gifta cdc ehu the xd hdi cd cdc lpi ich khac nhau, Chu nghia Mdc chi rd rang, md'i lign he chinh tri mang y nghia toan dien. Khi mdt chu the nao dd hanh ddng trong khudn khd cua hoan canh tUPng ddi cue bd vd mudn true tiep thay ddi nhftng yg'u td chu dao cd lpi cho minh thi khi dd nd dftng ngodi chinh tri. Dilu dd cd nghia la, ngUdi tham dU vao qua trinh chinh tri chi la chu the chinh tri khi hp dfta cdc van d l cua minh trd thdnh yeu td tdc ddng den xa hdi nhu mdt chinh the. Qud trinh dd, nhu C.Mdc n h i n manh, la mong mudn thUe hien nhftng lpi ich rigng trong hinh thftc chung, cd sftc manh bat budc dd'i vdi todn xa hpi. Viec nghign eftu de dUa eae lpi ich rieng le vao y chi thdng nhat ciia xa hpi la cdng lao cua triet hpc Mdc, ddng thdi la diem khde biet can ban trong quan diem chinh tri cua chu nghia Mdc- Lenin vdi ede quan diem trUde dd. Cung
<" C.Mac va Ph.Ang-ghen, Sdd, t.3, tr.70
theo Chu nghia Mdc, ''mdt khi siT thdng tri cua bat eft giai cap ndo khdng cdn la hinh thftc cua che dp xa hpi nfta, nghia la mdt khi khdng cdn c i n phdi bieu hien lpi ich rigng thdnh lpi ich chung, hoac bieu hien "cdi phd bien" thdnh cdi thdng tri nfta"'" thi khi dd sU dd'i lap gifta lpi ich xa hdi va lpi ich cd nhan cung se hi triet tigu, d i n de'n nhu ciu boat dpng chinh tri cung khdng cdn nfta, vi the sir quan ly bang cdc qud trinh xa hpi ciing mat di tinh chinh tri.
Trong dilu kien toan ciu hod va hdi nhap quo'c te sdu rpng, van dl nhan dien ban chat cua cdc nhd nUdc, cua cac dang phdi, td chftc chinh tri, tham chi la cdc td chftc phi chinh phu la van dl phftc tap, do vay viec xdc dinh dUpc nhftng lpi ich chi phd'i trong nhftng quan he chinh tri cdng trd ngn khd khdn. Trong nhftng ndm g i n day, cdc cudc tranh ludn ve vai trd cua nha nUdc, cua cac the che chinh tri diln ra gay gat. Cd y kig'n cho rang, trong dilu kien hdi nhdp kinh te qudc te sau rdng thi khdng cin den vai trd cua nha nudc ma chi c i n de'n vai trd cua cac td chftc kinh t l , cdc td chftc phi chinh phu. Dd Id quan diem cua Chu nghla.tft do chinh tri, Chu nghia tft do van hoa, Chft nghia tU do kinh te, Chu nghia tir do xa hdi... Cd y k i l n cho rdng, trong dilu kien hien nay khdng ngn ddt van d l dau tranh giai cip vi nd se din den phdn tdn, chia re Iftc Iftpng gay bit dn trong xa hdi, cdn trd md'i quan he qudc te; rang ly luan diu tranh giai cip cua chu nghia Mdc-Lgnin da Idi thdi, ngay nay khdng cdn dau tranh giai cap, chi cdn "dung hpp giai cap", cdc giai cap co sft hai hda ve lpi Ich, khdng cdn mau thuan xa hpi.
Td't ca nhftng lap ludn nham bac (xem tiep trang 25) Khoa hoc chfnh tri - So 5/2011
9{ghien cdu - Trao doi 25
nhilu cap dp khde nhau, ma CNTB nhd nftde theo V.I.Lgnin, la sU-chuin hi vat chat diy du nha't cho CNXH, la phdng chd di vdo CNXH, la nac thang lich sft ma gifta nd vdi cac nac thang dUpc gpi la CNXH thi khdng cd mdt nac thang nao d gifta ca. Sft phdt trien CNTB nha nude vdi tinh each la con dftdng chac chan de di de'n CNXH tft mdt nUdc cd xuat phdt diem thap chUa qua che dp tU ban la van dl cd tinh qui luat da dupe chftng minh, dUpc hien thUc hda d nUdc Nga trong thdi ki thUc hien Chinh sdch kinh temdi(NEP).
Su nghiep ddi mdi va cai each kinh te d Viet Nam theo dinh hftdng XHCN dang dat ra nhftng quan niem hpp ly vl
sd hftu trong bdi canh hien nay. Sft nang ddng cua n l n kinh te' nUde ta, nhftng thanh tUu bUdc diu cua sU nghiep ddi mdi khdng t h l khdng ndi den sir van dung sdng tao cua Dang ta v l II luan sd hftu.
Dac biet, trong Dai hdi XI Dang ta ehu y den viec xay dUng CDSH sft dung nhftng hinh thftc sd hftu sao cho ede ngudn lUc, cdc TLSX diu cd chu, diu dftpc sft dung cd hieu qua. QHSX tien bp hay khdng la d day sU giai phdng LLSX la tidu chi cao n h i t d l kilm nghiem tinh chat phii hpp hay khdng phu hpp cua QHSX vdi thUe trang ciia LLSX. Day cung la bude t i l n cua Dang ta trong viec nhdn thftc vl sd hftu vdi tU each la ddng lUe eua sir phat trien kinh te' xa hdi.Q
VAN DE Ldl ICH TRONG QUAN DIEM.
bd vai trd eua nha nUdc hay lam mat di tinh giai cap eua nha nUde, xet den cung deu la nhftng quan diem chinh tri mang tinh Ifta bip, phan ddng va ludn tiem an mau thuin, '"cd tinh lam rdi van dl nha nude"'"- Bdi vi, trong xa hpi ed giai cap thi khdng the khdng tdn tai nha nftdc vd khdng ed mdt nha nUdc "vd tft", nha nude khdng mang ban chit eua mdt giai cap nhat dinh.
Nhftng quan diem, ly thuyet chinh tri cua cdc nha tft tftdng tU san trong nhftng nam qua v l thftc hien cdng bang xd hdi da minh chftng rd dilu dd. Cdng bang ma cdc nhd tft tUdng tft san ndi de'n chi gidi han trong phdp quyln tft san.
Dd Id nhftng quan dilm, hpc thuyet bao ve, duy tri sft thdng tri va lpi ich cua giai cip tu san trong xa hdi. Nha nUde tU san
(1) V.I.Le-nin, Sdd, t.33, tr.IX
(tiep trang 18)
dh cd thay ddi hinh thftc td chftc va thUc thi quyln lUc, nhUng xet den ciing nd vin mang ban chat cua giai cap tu san.
Phap luat trong cae nha nUde dd vin la sU the hien tap trung y chi eua giai cap tu san dudi nhilu hinh thftc khac nhau.
Ddi lap lai vdi nha nftdc tU san, nha nude vd san la nha nude mang ban chit eua giai cap vd san, nhUng dd la nha nUdc phuc vu, bao ve lpi ich cho toan the nhan dan lao ddng. Nha nUdc khdng chi la CP quan thUe thi quyln lUe cua nhan dan lao ddng, bao ve lpi ich cua nhan dan lao ddng ma cdn la cP quan thUc hien chftc nang xa hdi mdt each diy du nhat.
Giai cap vd san dung nha nUdc de thftc hien sft chuyen chinh dd'i vdi cdc the Iftc di ngUPe lai lpi ich cua nhan dan, lam tdn hai den cP sd kinh te cua CNXH. Dd la y nghia toan dien, to Idn ddi vdi viec xay dung nha nUdc phdp quyen XHCN d Viet Nam hien nay.Q
