NHIN RA THE GlCil
Kinh nghiem cua My
va Nhat Ban trong viec gan
khoa hoc, cong nghe v6\ thi/c tien
NGUYEN VAN DAY"
N G G Y I N HAI HA"
D O A N THj THG HANG"*
Mdt trong nhiTng han che ldn vd khoa hpc, cfing nghe (KHCN) cua Vidt Nam la nhidu dd tai nghi&n cihi khoa hoc tuy da di^tfc nghidm thu, nhiftig v§n thid'u tinh ^ g dung, chifa gin kit va di vao cudc sd^ng. Do vay, vl&c hpc t^p cac qud'c gia CO ndn KHCN mang tinh ihig dung cao, nhif: My, Nh$t Ban nham tim ra hifdng di phu htfp cho Vi^t Nam la vi$c lam can thiet trong thiii gian tdi.
TL/ KINH NGHIEM CUA MY VA NHAT BAN Cd the ndi rang, mdt trong nhtfng yeu to' dtfa nffdc My tdi vi trf sd 1 the gidi vd kinh td' nhtf hidn nay ehinh Id nhd stfc manh eua nen KHCN. Tff nffa sau the' ky XIX, My da bat dau chii trpng dd'n vide nghien ctfu khoa hpc va ifng dung khoa hpc vao san xua't. Vide ffng dung nay da lao ra stfc san xud't vd kinh doanh cd hidu qud cho nhieu cdng ty ttf nhan. Tha'y ro hieu qua to ldn vd sffc manh eiia chfnh sach ndy. My da thdng qua nhffng dao ludl ho trd phdt trien cdng nghidp theo phffdng Ihtfc mdi. thdng qua nhffng hdp dong kJJ kd't giffa Nhd nffdc vd cdng ty ttf nhan. De diy manh gan ket nghien ctfu khoa hpc vdi thtfc te, Chfnh phu My da thdnh lap mdt uy ban tridn khai cac hoat dpng ndy.
Uy ban ndy cd chffc ndng hd trd tdi ehinh va thiic day viec tfng dung cac kd't qud nghien ci?u vdo sdn xuat, kinh doanh.
Ndm 1862, My cung da ban hdnh Dao luat Morrill.
Chfnh Dao ludt ndy da tao cd hdi cho stf iing hd tai chinh de thiet lap vd duy trt it nhd't moi bang cd mpt trtfdng dai hpc. Nhffng Irffdng dai hpc ndy dffdc xay dffng de phue vu vide ddo tao, nhtfng "khdng ngoai trtf nhffng nghien cffu khoa hpe va nghidn cffu kinh dien khde". Chinh dieu nay dd md rdng "cdnh cffa" cho stf phdt trien nghidn cffu d cdc trffdng dai hoc.
Sau Chid'n tranh The gidi tliff I (28/7/1914- 11/11/1918), do nhu cau phdt trien KHCN, My da thanh lap hang loat cac phdng Ihi nghiem lien bang, chu trpng phdt trien he thdng gido due cao hoc Iff rd'l sdm. Dau lien id cac trffdng dai hpc vtfa gidng day, vtfa nghien ctfu khoa hpc trong cac ITnh vtfc ndng nghiep va cdng nghiep cd khi.
O My, hien nay da hinh thanh mdt he thd'ng phd'i hdp rat chat che giffa trtfdng dai hpc - vidn nghidn euti - cac nganh edng nghiep. De cd mpt hd Ihd'ng nhtf vdy, ddi bdi mpt qua trtnh trien khai khd lau ddi. Nam 1980, ttf nhffng mdi lo ngai trtfdc stfc ep eanh tranh ciia Nhdt Bdn va Tay Au, Qud'c hdi My da thdng qua Dao luat Bayh - Dole. Theo Dao luat nay, lan diu tidn eac trtfdng dai hoe dffde phep nhan bang sdng che dd'i vdi nhffng kd't qua thu dtfdc ttf nhffng edng trinh nghidn ctfu do chinh quyln Lien bang hd trd.
Muc dich cua Dao ludt nay Id tao cho cdc trtfdng dai hpc cd hdi cho phep cac edng ly cua My sff dung cde phdt minh sdng che cua eac trtfdng dai hpe de kie'm ldi nhuan.
Mpt van dd rd't Idn nham cung cd' md'i hen ket giffa trtfdng dai hpe vd ngdnh cdng nghidp, dd la va'n de thtfdng mai hda cac phdt minh khoa hpc. Vide ndy ddi hdi phai phdt tridn cd nghidn effu ed ban va nghien effu tfng dung, cung nhtf ed stf phdi hdp chat che giffa cde nganh kinh doanh vdi trffdng dai hpc. 6 My, cac trffdng dai hpc tap trung vao nhtfng nghidn cffu, phat minh cd bdn, cdn khu vtfc kinh doanh dau ttf nhieu hdn vdo ffng dung vd phdt trien. Cd hai phdi hdp chat che vdi nhau de dtfa mdt phat minh tff phong Ihi nghidm vdo cupc sd'ng thtfc tidn, phuc vu xa hdi. Nhd v|y, iff nhffiig
riT- i_i D:i: : Sdr Do H.ii Duoivj
52
phdt minh ma cdc sdn pham dtfdc san xuat ra, dem ban vd mang lai ldi nhudn cao cho doanh nghiep.
Tff Chien tranh The gidi thtf II de'n nay. My tudn nd ltfc ra^t ldn trong vide thu hdi "ngudn chat xdm" ttf cdc ntfde dd'n ddy. Ke iff khi gidi Nobel dtfdc trao ddn nay, nffdc My chidm tdi 2/3 so gidi Nobel cua thd' gidi, trong dd, cd stf dong gdp cua rat nhieu nhd khoa hpc nhdp ctf (Tii Uydn. 2010).
Cd thd ndi. My gdt hdi dtfdc nhieu thanh cdng va xay dffng dffdc mpt nen kinh te vtfdt b^c la do qud'c gia nay bid't
"dinh gid" nhdn tdi vd "mua chd't xdm".
Ly do My thu hiit dtfde ngudn nhdn tai ldn Id do: thu nhap cao, mdi trtfdng ndng ddng, ed sd vdt ehd't diy dff, ddi ngd rd't tot ddi vdi nhffng ca nhdn xua't sac.
Cd chd thi trtfdng cua My da dffdc xdy dffng va Cling cd' ttf hdng trdm nam nay.
Mdi irtfdng phdp Iy cung rat phat trien.
Do dd, mdi trtfdng Idm vipc vd cffng chuyen nghidp, vdi sff lidn kd't chat che, de cao stf sdng tao va cdi mdi, ddc biet la nhifng ngtfdi Ire tudi. Stf lien lac, trao ddi thdng tin dtfde de eao, canh Iranh khde hdt, nhtfng cdng blng.
Ben eanh dd, trong cd chd' eanh tranh.
My cd Luat Bdo vd Nhan quyen vd Tdc gia dtfde thtfe thi rd't nghidm khde. Cu the:
My cd quy dinh vi pham ve ban quyen se phdi bdi thtfdng tff 750 USD dd'n 30.000 USD eho mdi hdnh vi vi pham, ne'u hanh vi dd cd chu dinh, thi cd the bdi thtfdng den 150.000 USD. Theo dng Ronald Lew, Tham phdn eao ed'p Tda dn Qudn Trung tdm California, cd de'n 90% vu vide sd hffu tri tud md dng xet xff Id vu vide ddn stf, 10% Id xff hinh stf (Quynh Nhtf, 2009).
Trong khi dd. Id qud'c gia khdng cd nhieu Idi nguyen vd ldi thd', eung vdi xud't phdt diem la ntfdc ndng nghiep cd iruyen kieu Ddng A, song, de'n nay, Nh§t Ban da trd thdnh nin kinh te' hien dai. dffng thff 3 the gidi. Mdt trong sd nhtfng bi quyd't giup Nhat Ban ed dtfde VI tri dd Id nhd vdo vide chu trpng phdt trien KHCN, dae biet la KHCN mang Iinh thtfdng mai cao.
Mpt sd ddng gdp cdng nghd quan Irong cua Nhdt Ban Id nhffng phat minh trong cac ITnh vffc, nhff: dipn tff, d to, mdy mde, robot cdng nghidp, quang hpe, hda cha't, chit ban dan vd kim Ioai... Ndm 2000. Nh$t Ban dan dau the gidi Irong ngdnh khoa hpc robot, ddy Id qud'c gia sd
hffu hdn 1/2 (402.200 trong tdng 742.500) sd robot eho cdng nghiep san xud't. Ndm 2012, Nhat Bdn cung Id nffde sdn xua't d td Idn thff hai Irdn thd'gidi (sau Trung Qudc) va Id que hffdng ciia 6 trong long sd 15 nhd sdn xua't d td Idn nhat lodn cau, cung nhff 7 trong sd 20 nha sdn xua't chat bdn din Idn nhat thd'gidi. Nhdt Bdn eung Id da't nffdc sdhfftf nhieu nhd khoa hpc doai giai Nobel nhat d chdu A vd eung la nffdc gidnh dffdc nhilu gidi thffdng Fields nha't chau A.
C
P Thang 7/2014, Vidn Chien Itttfc V va Chinh sach Ichoa hoc vacdn^ nghd da didu tra n g l u nhidn 300 dd tai nghidn cihi tron^ tong sd g^n 2.300 dd t^i nghidn cu'u cSp nha nifdc, cap bd da diftjfc nghidm thu trong giai doan 2005-2011 d mpt sd ITnh vi^c Icinh td, thi chl co khoang 10% kdt qua nghidn ctfu dif^c ap dung vao san xuS't, kinh doanh. • •
De cd dffdc vi thd'ndi trdn, Nhat Bdn da phdi no Iffc rd't nhidu. Mdt quan diem da tdn lai tff rat lau d Nhal Ban, dd la nghien ctfu khoa hoc phai g^n vdi sdn xud't, nghTa Id nd phai dtfde dp dung vdo sdn xua't de mang lai tfnh eanh tranh eao hdn tren thi trtfdng. Theo mdt so' nha nghien ctfu Nhal Ban, thi muc lidu eua nghidn cffti khoa hoc vd san pham canh tranh cua Nhdt Bdn phdi hdi tu d 5 tfnh chat: an loan, kinh le', dp tin cay, dd ben vd thudn tidn.
Dtfa tren quan diem nay, Chinh phii Nhat Bdn da khdng chu trpng nhieu vao nghidn etfu ed ban, md hau hdt chi quan tdm de'n nhffng sang tao edng nghd mang tinh Ihtfdng mai. Bdi vdy, 6 Nhdt Ban, vide ludn ehuyen nhan stf tff khu vffc nghien cffXi sang khu vffc san xuat, kinh doanh vd sau dd lai quay ve khu vffc nghidn cffu dien ra rat binh thffdng. Chfnh dieu dd da giiip cho cac nha nghien cffu vffa dp dung dffde nhifng ket qua nghien effu vdo sdn xua't, vtfa tim ra dtfdc nhffng ydu clu eua san xua't de ttf do tiep tuc nghien ctfu va hodn Ihien, sdng tao cdng nghe.
Cac doanh nghiep Nhdt Bdn cung ehi ehii trpng diu ttf cho nghidn effti cdng nghd ddi vdi nhtfng ngdnh cd hieu qud thid't thffc. Chang ban, Nhat Bdn chu trpng vao ngdnh vi mach - nganh nay mdi nam dem Iai cho Nhat Ban khoang 1 ty USD Idi nhuan, cao hdn cd ngdnh luyen thep Iruyen thd'ng (Quynh Nga, 2014). Cde doanh nghidp Nhdt Ban khdng quan tam nhieu dd'n van de can bao nhieu kinh phi de xay diAig nhd mdy, md Id phai can xay dtfng bao nhidu nhd mdy dd ddp ffng nhu clu cua thi trffdng.
Sff g^n kd'l ciia nghidn cffu khoa hpc vdi thffe td' d Nhat Ban ngay cang trd nen chdt che Id do da tff lau d Nhal Ban, ngudn tdi trd chu yeu cho boat ddng nghidn ctfu Id ban than cdc doanh nghidp. Phan tai
53
NHiN RATHE GlOl
Ird cua Chinh phu cho nghien effu phdt trien d Nhdt Ban chi Id ngudn kinh phf rat nhd so vdi ngdn sdeh nghidn ciiti phdt trien cua: My. Anh, Phdp, Cdng hda Lien bang Dtfc... Vi vay, tnfde stfc ep canh tranh tren thi trffdng, cdc doanh nghidp phdi dau ttf cho nghien cd'u phat Irien va muc lieu nghidn cffu khoa hpe cua doanh nghidp ludn xoay quanh ede gid tn ihtfdng mai cua sdn pham.
6 Nhat Bdn, Itfe Iffdng nghidn cffu khoa hpe glm bd'n Ioai hinh: KHCN hdn lam; KHCN chinh phu;
KHCN doanh nghiep va KHCN binh dan, trong do chii the chinh cua sff g^n kd't boat ddng nghidn cffu phat trien vdi thffc te la KHCN doanh nghiep. Vi vdy, cac chinh sdch khuye'n khieh va da'y manh g^n ket nghidn crfu khoa hpc vdi thffc te dffdc hffdng vdo KHCN doanh nghidp la chu ydu. De khuyen khfeh boat dpng g^n kd't dd, Nhdi Ban cd cac chfnh sdch ho trd cho ede cd sd ttf nhan Idm nghidn ctfu KHCN. Cdc cd sd nghien crfu ttf nhdn d Nhgt Bdn dtfdc dd'i xff btnh ding vdi ede trffdng dai hpe vd vidn nghien ciJu cdng lap. Chinh sach thud' Cling dtfdc dieu ehinh de lao dieu kien thudn Idi hdn eho cdc ed sd nghien cffu trong ITnh vffc nhd ntfdc. Nhat Ban cung khuyd'n khich thanh lap cdc ed sd nghidn effu ttf nhdn trong cac vien nghidn ctfu. Vi vay, ttf ndm 1960 dd'n nay, cac vidn nghien cffu cua Nhat Bdn phdt trien rat nhanh vd gdp phin hidu qua cho vide giai quye't cdc vd'n de KHCN gan lien vdi cac hoat ddng san xud't, kinh doanh.
M O T S 6 D E XUAT CHO VIET NAM
Ttf kmh nghidm ciia cdc qud'c gia ndi trdn, Iheo chung tdi, nham gdn nghien cffu KHCN vdi thffc te', phuc vu Ihid'l thtfc cho nhu cau cua xa hdi. Vidt Nam can thtfe hidn ed hieu qud mdt so' gidi phap sau:
Mgt Id, dtfa tren kinh nghidm cua My, Viet Nam can xay dtfng mdt so trung tam nghien ctfu vd Iridn khai trdn cd sd Ihu hut ngudn Iffe trong nffdc vd quoe te', cd khd ndng ddp ffng nhu elu v l ede sdn pha'm cdng nghe eao gdn vdi thi trffdng trong ntfde vd qud'e te'.
Hai Id, cin ddi mdi cd chd chfnh sdch tdi chfnh trong ITnh vtfc KHCN. De tang hieu qua thtfc lien cua
cdc nghidn cff\i khoa hpc, can tdng etfdng phan ca'p va ndng eao trdeh nhiem, linh ttf chu cua eac cd quan nghidn cffu khoa hpc; qudn Iy chdt che vipe sff d u n | kinh phf KHCN. Ngoai ra, vipe phan bo ngan sdch nhd ntfdc cho nghien cifu KHCN cin phai dtfdc lh£m dmh vd td chrfc theo mdt quy trinh chdt che vd phai can etf vdo nhu cau thffc te eiia ttfng linh vtfc, trong tffng giai doan, ciia tifng dia phffdng.
Dong thdi, huy dpng sff ddng gdp ngudn Iffc ldi chfnh cua cde doanh nghiep cho nghidn cffXi phdt trien. Cd dff'ng trffdc sffe dp eanh tranh trdn thi trffdng vd Iff bd tien eho hoat dpng nghien cffu, Ihl boat dpng nay mdi mang Iai gid tri thffdng mai cao.
Ba Id, dtfa trdn kinh nghiem cua My.
Nhd nffde ein cu the hda cd ehe' phdi hdp giffa cdc "nha" (Nhd ntfdc, nhd doanh nghiep, nha trtfdng) nhdm phat huy td't tilm Itfc KHCN phue vu nhu cau phdt trien kinh te - xa hdi eua tffng dia phffdng.
Bdn Id, ein eoi trpng ye'u td con ngffdi. Can cd chinh sach dot phd trong viee thu hut dpi ngu cdn bd KHCN ed ndng Iffc vd nhidt linh cdng hien, tham gia vao dpi ngii qudn Iy vd tnfc tiep ldm edng tac nghidn cffu KHCN. Trong dd, ngudn Itfc chal xdm cua ngffdi Vidl Nam d ntfdc ngodi Id he't sffc quan trpng.
Bdn eanh dd, dtfa tren kinh nghiem cua Nhal Ban, Vidt Nam can chu trpng vide luan chuyen nhdn stf tff khu vtfc nghidn cffXi sang khu vffc san xudt, kinh doanh vd sau dd Iai quay ve khu vtfc nghien effU. Dilu ndy se giup cho cac nha nghien cffu vffa dp dung dffdc nhffng kd't qud nghien cffu vdo sdn xud't, vffa tim ra dffdc nhffng ydu elu eua san xua't, de ttf dd tie'p tuc nghidn ctfu vd hodn thien, sang tao cdng nghe.Q
TAI L15:U THAMKHAO
1. Bd KHCN (2013). Bdo cdo ddnh gid hogt dgng KHCN giai dogn 2005-2010, Hdi nghi loan qud'c trien khai Chid'n Itfde phat trie'n KHCN giai doan 2011-2020, ngdy 10/3/2013
2. Nguydn Quang Tud'n (2014). Thuc ddy chuyin giao kit qud nghiin cdu vd phdt trien vdo sdn xudt, kinh doanh, truy cap Iff http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/PrintSlory.aspx*dislribulion
=28645 &print=true
3. Quynh Nga (2014). Truyen thong KHCN: Kinh nghiem tCf Nhdt Bdn, truy cdp Iff hitp://www.
nislpass.gov.vn/vi/iin-tuc/tin-quoc-te/I223-truyen-thong-khoa-hoc-cong-nghe-kinh-nghiem-tu- nhal-ban
4. Quynh Nhtf (2009). X(?/y r//j/i«m .v(>/ji7u m'(u# </My, truy cap tff hIip://plo.vn/kinh-te/xu-K vi-pham-so-huu-iri-tue-o-my-229455.himI
5. Tu Uyen (2010). Vi sao ngUdi Viet ldm todn chgy gdn hit sang My, truy edp tff hup '/dantri com.vn/su-kien/vi-sao-nguoi-viet-lam-toan-chay-gan-het-sang-my-43(X)5I.htm
