Thac liin - Kinh nghiem
Nganh cong nghiep khai Ichpang ciia Viet Nam hirdfng tdfi phat trien ben vutig
O DAO DUY ANH
Vien Khoa hoc va Cdng nghi Mo - Luyen kim
K
hai thic, chi blin khoing san li nginh cdng nghiep quan trgng, sin xuat ra nguyen llgu cd ban eho cic nginh cdng nghigp khie, cd vai trd Idn trong phat trien KT-XH, dgc biet la ddi vdi cac nudc dang phit trien nhu Vl$t Nam. Phit triSn cdng nghl$p khai khoing li ta't yiu trong qui trinh CNH-HDH dat nude theo mgc tieu cua Dang vi Chinh phu da de ra cho hign tgi vi nhOng nam tdi. Xu hudng phit trien nginh cdng nghlgp khai khoing se li PTB V mdt cich toin dl$n tCf qua trinh khai thic, chi blin, sCt dgng vi tai stjfdgng.Xu hLfding phat trien cong nghiep khai thac, che bien khoang sdn cua Viet Nam
Xu hudng phat then nIn cdng nghiap khai thac, c h i biln khdang s^n tren t h i gidi se hudng tdi PTBV mdt each toan dien tCf khai thac, che bien, sii dyng va tai sil dyng. cac cdng nghe nham giam sil dung nang lUdng, h^n che phat thai carbon, giam sCf dung nudc, hgn e h l ONMT se dUgie tiep tyc phat triln.
Dae biet, cae cdng nghe che bien khoang san cd ham lUdng thap, phat trien cae nguon nguyen lieu mdi, tai e h l va tai sCf dyng nguyen lidu se dUdc chu trpng phat then manh me hdn. Viet nam cung khdng nam ngoai xu hudng dd. Viet Nam da n§u ra quan diem " V l d[nh hUdng chien lUdc khoang san va cdng nghi§p khai khoang d i n nam 2020, tam nhin d i n nam 2030" trong Nghi quyet so 02-NQ/TW. Trong dd, quan dilm neu ro can hinh thanh mot so nganh cdng nghiep khai thac, che biln quy md cdng
nghiep vdi tam nhin dai han (vi du: d I u khi, than, bauxit, titan - zircdn, dat hilm, apatit...); KTKS dap Lfng nhu eau hien t^i nhung ed tinh den xu hudng tiln bd ciia khoa hdc cdng ngha trong finh vUc SLf dyng cdng ngh§ mdi va vat lieu thay t h i .
Mae du Vi§t Nam kha da dang v l ehung loai khoang san, nhUng ngoai trU mdt so loai ed trCif lupng dupe danh gia la Idn theo tidu chuIn cCia t h i gidi, vi du nhu da vol, barit, cromit, bauxit, apatit, titan va da't hilm thi cae loai khoang san khac cc trijf lupng thap va cac md phan b l rai rac.
Cho d i n nay, nhieu md cung da dUdc khai thac h i t phan than quang ed trO lUdng Idn, giau ham lUdng cae nguyen to cd ich. Vi vay, xu hudng la chung ta se phai tim kiem cac md khoang san mdl, cac tich ty khoang san nim sau dudi Idng dat. Ben cgnh dd, nganh cdng nghiep khai thac va e h l bien khoang san se phai tap trung phat trien cae cdng nghe khai thac gikm thieu td'i da tac
ddng tdi mdi trudng, khai thac cae tich ty khdang san ed ca'u tao va phan b l phiJc tap, c h i biln cac khoang san co ham lUdng thap.
Ngoai ra, theo xu hudng phat triln tr§n t h i gidi, Viet Nam cung d n day manh nghien cUu tai si!f dyng va tai che nguyen lieu ed nguon gdc khoang san.
Mdt trong eac nguIn can nghien cUu tai che, tai sCf dyng khoang san dd la tii chat thlii ran.
Theo thd'ng ke cija Hdi Quy hoach phat triln dd thj Viet Nam, ty l§ thu gom, quan ly chit thai ran trung binh ca nUde mdi dat khoang 80-90% tong lupng cha't thai ran thai ra hang nam va ty le tai che chat thai ran d Viet Nam mdi chilm khoang 10% lupng thu gom. Chat thai ran gom chat thai tii hogt ddng dan sinh va tCr cac nganh san xuat cdng nghiep, trong dd cd nganh cdng nghiep khai khoang. Cho den nay, chat thai ran cdng nghiep thdng thudng va chat thai ran phat sinh tCf nganh cdng nghiep khai khoang cung chua dUdc thong ke Tai nguyen va Moi tryong | K> 2 - Thang 2/2019 7]
day diJ. Nganh cdng nghiep khai thac, e h l biln khoang san la nganh tao ra nhilu chat thai ran.
Vdi dae diem tai nguyen khoang san cdn Iai ngay cang ngheo, khai thac, tuyen quang hang nam thai ra hang chyc tridu tan dat da thai cCia cac mo than vung Quang Ninh, cae khu vyc tuyen quang dong d Lao Cai Chi riang nha may tuyen quang dong Sin Quyen, mdi nam thai ra khoang 1 trieu tan bun quang thai. Trong eae khau c h i biln tiep theo nhu luyen kim cung dUa ra mdt lUpng cha't thai ran Idn, vi dy: De luyen ra 1 tan thep thd tU quang sat theo cdng nghe Id cao thi phat sinh khoang 0,6 t i n chat thlii ran la xi thai. Nhu vay, vdi cdng sua't khoang 2,5 trieu tan thep thd iuydn tu quang hien nay, lUdng cha't thai ran phat sinh hang nam khoang 1,5 trieu ta'n. Khi to hdp luyen kim Formosa tgi tinh Ha TTnh di vao hoat ddng dCi cdng suat chd giai doan I la 7 trieu ta'n/nam, tong lUdng xl thai luyen thep tU quang tren ca nude se la gan 6 trieu ta'n/nam. Cung vdi cae nha may nhiat luy§n kim khac nhu luyen dong, chi, kem... hay loai hinh thCiy luygn nhu e h l bien bauxit d l san xua't alumin thi lupng chit thai ran hang nam la rat Idn.
La mdt nude dang phat triln, Viet Nam can dua vao nguon tai nguyen khoang san d l phat trien dat nudc. Tuy nhien, tai nguyen khdang san la hOfu hgn va khdng tai sinh, KTKS ludn song hanh cung cac tac ddng tiau cue tdi mdi trudng song, do dd, d l PTBV, nganh cdng nghiep khai thac, che biln khoang san eua Viet Nam khdng the nam ngoai xu hudng Chung cua the gidi, dd la khai thac, c h i bien khoang san phu hpp vdi nhu cau phat triln dat nudc, SLf dung tilt kiem, tai si!f
dung, tai e h l toi da cac san pham thai thanh nguyen lieu cho cac chu ky san xuat tilp theo. Hay not each khac, nganh cdng nghiep khai thac, c h i bien khoang san CLia Viet Nam d n phat trien theo md hinh nen kinh t l t u i n hoan, trong dd nguyen lieu thd dUdc sCf dung va chit thai cuoi cung eua ehu trinh san xult, tieu dung la nhd nhat ed the.
Giai phap do'i vdi nguon nhan lUc
Trong nhOng nam qua, eac ed sd dad tao chuyen nganh cdng nghiep md va lien quan da ed nhieu CO gang trong viec nang cao chat lupng nguon nhan luc va da dat dupe nhilu thanh tyu, the hien qua lUc lupng can bd khoa hdc ky thuat dao tao ra. Tuy nhien, cdn mdt phan khdng nhd sinh vien mdi ra trUdng khdng the thue hien cac nhiam vu chuyen mdn mdt each doe lap, ma can phii cd mot khoang thdi gian dao tgo va dao tao Iai; kiln thUe lien nganh, trinh dp ngoai ngOf, trinh dp cdng nghd thdng tin va kiln thUe thye t l cdn han che. D l dat dupe muc tieu phat trien nganh cdng nghiep khai thac, che bien khoang san cDa Viet Nam mot each ben vCfng, phuc vy qua trinh phat trien dat nude theo md hinh nIn kinh t l tuan hoan thi viec dao tao, dao tao Igi, dao tao nang cao trinh dd cho dpi ngu nhan luc cua nganh cdng nghiep khai thac, che bien khoang san pbk\ dap Ung dupc cac tieu ehi chung sau: Cd kiln thUc ehuyen sau v l chuySn mdn chinh va sU hieu biet da nganh nhOng ITnh vyc lien quan trong cdng nghiep khai thac, che bien khoang skn, mdi trUdng; cd kha nang tiep can vdi cac thanh tyu khoa hpc va cdng nghe mdi, lam chCi eae trang thilt bj nghien CLfu, skn xua't hien d^i, ed dCi kha nang thich Ung vdi cudc Cach
mgng cdng nghiep 4.0. Cy t h i , eac nganh dao tao nhan luc cho cdng nghiep khai thac, che bien khoang san d n cung cap eho ngudi hpc nhOng kiln thufc d n thilt, chuyen sau eho nganh hpc lien quan. Vi dy, sinh vi§n nganh dja chat, ngoai kiln thUe ehuy§n sau lien quan d i n khai thac, tuyen khoang, cdng nghe hda, mdi trudng va Lfng dyng eua cac loai khoang san, cd trinh dp cdng nghe thdng tin dap Ung viec xay dung cac md hinh 3D v l via quang, than quang cung nhutinh toan tinh kha thi eho khai thac.
Sinh vien nganh khai thac mo can dupe trang bj kT hdn eae kiln thUc Hdn quan nhU v l dja chat (thanh tao dja chat, dae diem ca'u true md, khoang vat...), ve tuyIn khoang va che biln sau tilp theo va mdi trudng; sinh vien cung cIn tilp can nhilu hdn de am hieu, lam chij dUde cdng nghd, thilt bj hidn dai trong khai thac md.
Doi vdi nganh tuyen khoang va luyen kim cung nhU c h i biln sau khac, sinh vien d n dupc trang bj kien thUc nhieu hdn, ben canh kiln thtfc ehuyen nganh la kiln thUc v l khoang vat, thanh phan, dae diem va d u true khoang, kien thCfc v l khai thac, v l cdng ngh§ hda hpc, mdi trUdng va e h l bien sau lien quan khac.
Dae biet, trong kT thuat cdng nghe tuyen khoang, luyen kim va chi biln sau khac, hdc vi©n d n nSm dUde trang bi nhieu hdn kiln thCfc ve khca hpc vat lieu, cdng nghe tai sinh, tai chi... Mdt van d l hit sufc quan trpng can luu y la khi thiet ke chUdng trinh giang d^y, cae ed sd dao tao can tang dung lUdng dad t^o thuc te tai cae ddn vj nghi§n eCfu, cae ddn vj hoat ddng san xua't de ngUdI hpc cd dudc kiln thcfc thue t l , tilp can nhanh hdn vdi cdng viec khi ra trudng.•
3 2 TQI nguyen vg Moi tru'dng | Ky 2-Ihiing 2/2010
