MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF TIPE STUDENT TEAMS ACHIEVEMENT DIVISION (STAD) DINA NYUSUN GUGURITAN.

(1)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

TIPE STUD ENT TEAMS ACHIEVEMENT D IVISION_(STAD) DINA NYUSUN GUGURITAN

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan upi.edu

Siliwangi XIX-2 Bandung Academic Year 2013/2014)1

Nurunnisa2

ABSTRACT

The background of this research is the lack of the eight grade students of SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung academic year 2013/2014 in writing guguritan. Therefore, by the Cooperative STAD learning model, the students are expected to be able to overcome this problem. The purpose of this study was to determine the significant difference between the ability of the eighth grade students of SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung in writing guguritan before and after the treatment by using the Cooperative STAD learning model. The method used was quasi- experimental study with pre-test and post-test group design. The technique used in this research was test. And the instrument used was a written test. The results of this study stated that : (1) the ability to write guguritan which was showed by the average score of the students before using the Cooperative STAD learning model was 53,96; (2) the ability to write guguritan which was showed by the students score after using Cooperative STAD learning model was 73,03; and (3) the significant difference between the ability to write guguritan before and after using the Cooperative STAD teaching model based on the t-test was ( 8.82 ) >

ttable ( 2.46 ) . It proves that the Cooperative STAD learning model can improve

the ability of the eighth grade students of SMP Kartika Siliwangi XIX-2

Keywords: Student Teams Achievemnt Division, writing Guguritanan .

1

Skripsi ini dibawah bimbingan Prof. Dr. H. Rahman, M.Pd dan Hernawan, S.Pd., M.Pd.

2

▸ Baca selengkapnya: contoh guguritan pupuh asmarandana

(2)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

XIX-2 Bandung Tahun Ajaran 2013-2014)

Nurunnisa2

ABSTRAK

Latar belakang dalam penelitian ini adalah kurangnya kemampuan menyusun guguritan siswa kelas VIII-A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung Tahun Ajaran 2013-2014. Oleh karena itu, dengan adanya model pembelajaran kooperatif tipe STAD diharapkan siswa bisa mengatasi persoalan tersebut. Tujuan dalam ini penelitian adalah untuk mengetahui beda yang signifikan antara kemampuan menulis guguritan siswa kelas VIII-A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung sebelum dan sesudah menggunakan model pembelajaran kooperatif tipe STAD. Metode yang digunakan adalah metode studi kuasi eksperimen, pretest and posttest group design. Teknik yang digunakan dalam penelitian ini adalah teknik tes. Dan instrumen yang digunakannya adalah tes uraian. Hasil penelitian ini menyatakan bahwa: (1) kemampuan menyusun guguritan sebelum menggunakan model pembelajaran kooperatif tipe STAD rata-rata nilainya 53,96; (2) kemampuan menyusun guguritan sesudah menggunakan model pembelajaran kooperatif tipe STAD rata-rata nilainya 73,03; dan (3) beda yang signifikan antara kemampuan menyusun guguritan sebelum dan sesudah menggunakan model pembelajaran kooperatif tipe STAD berdasarkan hasil titung (8,82) > ttabel (2,46).

Hal ini membuktikan bahwa model pembelajaran kooperatif tipe STAD bisa meningkatkan kemampuan menyusun guguritan kepada siswa kelas VIII-A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung Tahun Ajaran 2013-2014.

Kata Kunci: Student Teams Achievement Division, menyusun guguritan.

1

Skripsi ini dibawah bimbingan Prof. Dr. H. Rahman, M.Pd dan Hernawan, S.Pd., M.Pd.

2

(3)

vi

ABSTRAK ... i

PANGJAJAP ... ii

TAWIS NUHUN ... iii

DAPTAR EUSI ... vi

DAPTAR TABÈL... ix

DAPTAR LAMPIRAN ... x

DAPTAR SINGGETAN ... xi

BAB I BUBUKA 1.1Kasang Tukang Panalungtikan ... 1

1.2Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah ... 3

1.2.1 Idéntifikasi ... 3

1.2.2 Rumusan Masalah ... 4

1.3 Tujuan Panalungtikan ... 5

1.3.1 Tujuan Umum ... 5

1.3.2 Tujuan Husus ... 5

1.4Mangpaat Panalungtikan ... 5

1.5Raraga Tulisan ... 6

BAB II ULIKAN TIORI, RARAGA MIKIR JEUNG HIPOTÈSIS 2.1 Ulikan Tiori ... 7

2.1.1 Hakikat Modél Pangajaran ... 7

2.1.1.1 Rumpun Modél Pangajaran ... 7

2.1.1.2 Komponén Modél Pangajaran ... 10

2.1.2 Modél Pangajaran Kooperatif Tipe STAD ... 11

2.1.3 Guguritan ... 16

2.1.3.1 Wangenan Guguritan ... 16

(4)

vii

2.1.3.3 Ciri-ciri Guguritan ... 19

2.1.3.3.1 Pupuh dina Guguritan ... 19

2.1.3.3.2 Guru Wilangan, Guru Lagu, Padalisan, jeung Pada ... 20

2.1.4 Modél Pangajaran Kooperatif Tipe STAD dina Pangajaran Nyusun Guguritan... 20

2.1.4.1 Orientasi Modél Pangajaran Kooperatif Tipe STAD ... 20

2.1.4.2 Prinsip Modél Pangajaran Kooperatif Tipe STAD dina Pangajaran Nyusun Guguritan ... 21

2.1.4.3 Léngkah-léngkah Modél Pangajaran Kooperatif Tipe STAD dina Pangajaran Nyusun Guguritan ... 21

2.2 Raraga Mikir ... 23

2.3 Hipotésis ... 23

BAB III MÈTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Sumber Data Panalungtikan ... 25

3.2 Desain Panalungtikan ... 25

3.3 Métode Panalungtikan ... 26

3.4 Variabel jeung Wangenan Operasional ... 26

3.4.1 Variabel ... 26

3.4.2 Wangenan Operasional ... 27

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 27

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data ... 29

3.7 Téhnik Nganalisis Data ... 30

3.7.1 Meunteun Hasil Nyusun Guguritan Siswa ... 30

3.7.2 Uji Sifat Data ... 31

3.7.2.1 Uji Normalitas ... 32

3.7.2.2 Uji Homogénitas ... 34

3.7.2.3 Uji Gain ... 35

3.7.2.4 Uji Hipotésis ... 35

(5)

viii

4.1 Hasil Panalungtikan ... 38

4.1.1 Kamampuh Nyusun Guguritan Siswa Kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung Saméméh Ngagunakeun Modél Pangajaran Kooperatif Tipe Student Teams Achievement Division (STAD) ... 38

4.1.2 Kamampuh Nyusun Guguritan Siswa Kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung Sabada Ngagunakeun Modél Pangajaran Kooperatif Tipe Student Teams Achievement Division (STAD) ... 41

4.1.3 Uji Sifat Data ... 42

4.1.3.1 Uji Normalitas ... 42

4.1.3.1.1 Uji Normalitas Data Tés Awal (Pretest) ... 42

4.1.3.1.2 Uji Normalitas Data Tés Ahir (Posttest) ... 46

4.1.3.2 Uji Homogétas ... 49

4.1.3.3 Uji Gain ... 50

4.1.3.4 Uji Hipotésis ... 52

4.2 Pedaran ... 55

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1 Kacindekan ... 60

5.2 Saran ... 61

DAPTAR PUSTAKA ... 62

LAMPIRAN-LAMPIRAN ... 64

(6)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

BAB I BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Panalungtikan

Guguritan di kalangan masarakat Sunda mah geus teu anéh deui, tapi

barudak jaman kiwari geus teu wanoh deui kana guguritan komo anu di kota

mah ngan saukur apal pupuh wungkul, biasana pupuh anu apal ogé masih hiji

dua. Ku kituna, pangajaran guguritan kudu bisa dimumulé deui sangkan teu

leungit, teu kaéléhkeun ku mekarna jaman. Guguritan ogé kaasup kana karya

sastra anu perlu dimekarkeun deui ku masarakat Sunda, ku sabab salasahiji

warisan anu mangrupa karya sastra titinggal kolot jaman baheula. Ku kituna éta

titinggal kolot jaman baheula téh ulah nepikeun ka leungit.

Dina pangajaran Basa jeung Sastra Sunda, guguritan kaasup kana

salasahiji pangajaran anu penting diajarkeun ku sabab dina ieu pangajaran

siswa teu ngan saukur diajar nyieun guguritan tapi ogé kudu bisa

nembangkeunana. Nembangkeun guguritan teu bisa sagawayah, ku sabab

guguritan diwangun ku guru lagu jeung guru wilangan dina unggal pupuh anu

dipakéna. Guguritan biasana diwangun minimal ku hiji pupuh, pupuh naon waé

bisa dipaké asal eusi guguritan kudu bisa disesuaikeun jeung eusi pupuhna.

Lamun geus apal kana guru lagu jeung guru wilangan dina pupuh, nyieun

guguritan téh moal hésé kusabab guguritan mah teu béda jauh jeung pupuh,

anu ngabédakeunna eusi jeung runtuyan jalan caritana. Ari guguritan mah

mangrupa karangan déskriptif dina wangun pupuh.

Nurutkeun data hasil wawancara jeung guru mata pelajaran basa Sunda

SMP Kartika Siliwangi XIX- 2 Kota Bandung, kamampuh siswa dina

pangajaran nyusun guguritan siswa kelas VIII, masih loba kenéh bangbaluh

anu karandapan dina pangajaran nyusun guguritan. Misalna, siswa masih can

(7)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

guguritan mah aya pangaruhna anatara pangajaran guguritan jeung pangajaran

pupuh téh. Kitu ogé dina pangajaran basa Sunda umumna masih kénéh kurang

nyugemakeun. Masih aya sababaraha urang siswa anu peunteun basa

Sundana masih sahandapeun peunteun rata-rata, tapi aya ogé sababaraha urang

anu peunteunna leuwih gedé. Rata-rata peunteun siswa dina pangajaran basa

Sunda masih di handapaeun KKM (70). Mata pelajaran basa Sunda masih

kaéléhkeun ku mata pelajaran basa deungeun. Ku kituna dina pangajaran basa

Sunda di sakola kudu bisa leuwih ngirut ati sangkan siswa bisa jadi resep kana

pangajaran basa jeung sastra Sunda.

Anu jadi bangbaluhna nyaéta cara ngajar guru anu masih perlu

dironjatkeun, kumaha carana sangkan siswa bisa leuwih sugema diajar basa

Sunda. Métode ceramah anu monoton, atawa cara pangajaran nu ngan saukur

ngajelaskeun tapi teu diajarkeun ogé prak-prakanna, bisa ngabalukarkeun siswa

kurang ngarti kana naon anu diajarkeun ku guru. Ku lantaran kitu, unggal guru

perlu ngagunakeun cara-cara séjén anu leuwih ngirut ati siswa dina kagiatan

pangajaran basa Sunda. Salasahiji cara sangkan siswa bisa kairut ku cara

ngagunakeun média atawa modél dina kagiatan diajar ngajar di jero kelas,

sangkan siswa teu ngarasa bosen.

Patali jeung masalah nu dipedar di luhur, panalungtik boga sawangan

salasahiji tarékah pikeun ngungkulan ieu masalah téh nyaéta ngagunakeun

modél pangajaran. Modél pangajaran mangrupa pedoman dina ngalaksanakeun

kagiatan diajar pikeun guru jeung murid. Modél pangajaran jaman ayeuna geus

rupa-rupa, tapi aya salasahiji modél anu bisa dipaké dina pangajaran sastra

wangun pupuh nyaéta modél STAD.

Modél Student Teams Achievement Division (anu saterusna disingget

jadi STAD) mangrupa salasahiji modél pangajaran cooperative learning nu

ngutamakeun ayana aktivitas jeung intéraksi unggal siswa pikeun silitulungan

(8)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

ditepikeun ku guru. Modél pangajaran ieu dimekarkeun ku Slavin dina taun

1995 (Isjoni, 2009: kc. 28).

Modél pangajaran kooperatif tipe STAD mangrupa tipe modél

pangajaran kooperatif sacara kelompok anu luyu digunakeun pikeun pemula,

ku sabab pangajaran kooperatif tipe STAD ieu kaasup kana modél anu babari

teu hésé saperti modél anu sején dina ngalarapkeunna. Ku kituna panalungtik

milih modél diajar kelompok kooperatif tipe STAD. Salian tina ngalakukeun

kagiatan diajar sacara kelompok, unggal siswana ogé ditungtut bisa diajar

mandiri lantaran di ahir pangajaran diayakeun kuis pikeun ngukur kamampuh

unggal siswana.

Panalungtikan saméméhna ngeunaan nyusun guguritan nyaéta: ”Kamampuh Nulis Guguritan Siswa Kelas VIII H MTS YPPA Cipulus Taun Ajaran 2012-2013” anu ditulis ku Purwanti Indra Sumantri eusi skripsina

ngadeskripsikeun hasil tina pangajaran nyusun guguritan. Dina skripsi

Purwanti, pangajaran guguritan anu ditalungtikna téh teu ngagunakeun modél

atawa média, tapi ngalakukeun pangajaran guguritan biasa hasil tina

pangajaran guguritan éta téh dideskripsikeun dina skripsina. ”Média Visual

dina Pangajaran Nulis Guguritan di kelas VIII SMPN 15 Bandung (Studi Kuasi Eksperimen)” anu ditulis ku Haat Rahmawati eusi skripsina nerangkeun ngeunaan kamampuh nulis guguritan ngagunakeun media visual. Dina skripsi

Haat, pangajaran guguritan anu ditalungtikna téh ngagunakeun média visual.

Bedana jeung panalungtikan anu baris dilaksanakeun ayeuna mah ngagunakeun

modél, bakal diuji coba ngagunakeun modél naha sanggeus ngagunakeun

modél hasil dinapangajaran nulis guguritan bakalan aya bedana atawa henteu.

Dumasar kana kasang tukang di luhur, panalungtikan anu dijudulan “Modél Pangarajan Kooperatif Tipe Student Teams Achievement Division (STAD) dina Nyusun Guguritan (Studi Kuasi Eksperimen ka Siswa Kelas VIII

A SMP Kartika Siliwangi 2 Bandung Taun Ajaran 2013/2014)” perlu

(9)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

1.2 Identifikasi jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Identifikasi Masalah

Dumasar kana kasang tukang masalah di luhur, masalah dina ieu

panalungtikan diidentifikasi ieu di handap.

1) Siswa masih kurang motivasi diajarna, ku sabab métode pangajaran guru

anu monoton, ku kituna siswa babari ngarasa bosen sarta kagiatan diajarna

ogé jadi kurang éféktif.

2) Kréativitas guru anu masih kurang motekar dina kagiatan pangajaran di

kelas, anu jadi sabab pangajaran basa Sunda kurang ngirut ati siswa. Guru

kuduna bisa leuwih kréativ dina nyiptakeun kayaan sarta kagiataan ngajar

anu bisa ngirut ati siswa sangkan siswa bisa leuwih daria diajar basa

Sunda.

3) Média di sakola masih kurang loba dina ayana média ogé, kadang masih

jarang dipaké. Média di sakola téh kudu bisa dimangpaatkeun sanajan

ngan saeutik ogé ari médiana sok dimangpaatkeun mah bisa ngarojong

lumangsungna prosés diajar ngajar di kelas.

Sangkan masalah dina ieu panalungtikan puguh jujutanana, sarta

kawatesanan ku waktu jeung kamampuh panalungtik, ku kituna panalungtikan

ieu diwatesanan ngan maluruh kumaha nerapkeun modél pangajaran kooperatif

tipe STAD dina nyusun guguritan.

1.2.2 Rumusan Masalah

Dumasar kana identifikasi masalah di luhur, nu jadi masalah dina ieu

panalungtikan dirumuskeun dina kalimah pananya ieu di handap.

1) Kumaha kamampuh siswa SMP Kartika Siliwangi 2 Bandung dina nyusun

guguritan saméméh ngagunakeun modél kooperatif tipe STAD?

2) Kumaha kamampuh siswa SMP Kartika Siliwangi 2 Bandung dina nyusun

(10)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

3) Naha aya béda anu signifikan antara kamampuh siswa SMP Kartika

Siliwangi 2 Bandung saméméh jeung sabada ngagunakeun modél

pangajaran kooperatif tipe STAD?

1.3 Tujuan Panalungtikan 1.3.1 Tujuan Umum

Tujuan umum dina ieu panalungtikan nyaéta hayang nguji modél

kooperatif tipe STAD pikeun ngaronjatkeun kamampuh siswa dina nyusun

guguritan.

1.3.2 Tujuan Husus

Dina ieu panalungtikan miboga sawatara tujuan anu sifatna husus, nyaéta

ngadeskripsikeun:

1) Kamampuh siswa dina nyusun guguritan saméméh ngagunakeun modél

kooperatif tipe STAD;

2) Kamampuh siswa dina nyusun guguritan sanggeus ngagunakeun modél

kooperatif tipe STAD;

3) Béda anu signifikan antara kamampuh siswa SMP Kartika Siliwangi 2

Bandung saméméh jeung sabada ngagunakeun modél pangajaran

kooperatif tipe STAD

1.4 Mangpaat Panalungtikan

Sacara tioritis mangpaat tina ieu panalungtikan nyaéta pikeun

ngeuyeuban élmu pangaweruh hususna dina widang pangajaran nulis guguritan

ngagunakeun modél pangajaran kooperatif tipe STAD

(11)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

1) Siswa, ieu panalungtikan dipiharep bisa ngaronjatkeun kamampuh siswa

dina nyusun guguritan;

2) Guru, ieu panalungtikan dipiharep bisa jadi bahan timbangan pikeun guru

nepikeun materi pangajaran nyusun guguritan ka siswana; jeung

3) Panalungtik, ieu panalungtikan dipiharep bisa ngeuyeuban pangaweruh

jeung wawasan ngunaan pangajaran nyusun guguritan ngagunakeun

kooperatif tipe STAD.

1.5 Raraga Nulis

Ieu skripsi ngawengku lima bab, bab I ngawengku kasang tukang, watesan

jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtikan jeung

raraga tulisan.

Dina bab II dipedar ngeunaan tatapakan tiori anu dimimitian ku hakékat

modél pangajaran, Rumpun modél pangajaran, komponen modél pangajaran,

jeung modél pangajaran kooperatif tipe STAD. Pedaran ngeunaan guguritan

nyaéta wangenan, papasingan jeung conto guguritan. Pedaran pupuh dina

guguritan nyaéta wangenan, wanda pupuh jeung watekna, guru wilangan, guru

lagu, pada, padalisan sarta conto pupuhna. Salian ti éta dina ieu bab ogé medar

ngeunaan raraga mikir sarta hipotésis panalungtikan.

Bab III eusina ngawengku ngeunaan métodologi panalungtikan. Eusina

ngawengku lokasi jeung jejer panalungtikan, desain panalungtikan, variabel

panalungtikan, wangenan operasional, instrumén panalungtikan sarta téknik

panalungtikan.

Dina bab IV didéskripsikeun ngeunaan hasil panalungtikan anu

ngawengku prak-prakan panalungtikan, kamampuh awal jeung ahir siswa tina

hasil panalungtikan sarta ngadéskripsikeun bédana hasil antara saméméh jeung

sabada ngagunakeun modél pangajaran STAD dina nyusun guguritan siswa

(12)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Bab V eusina ngawengku kacindekan jeung rékomendasi kana

(13)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Sumber Data Panalungtikan

Ieu panalungtikan dilaksanakeun di kelas VIII SMP KARTIKA

SILIWANGI 2 Bandung anu alamatna di Jl. Pak Gatot Raya no.73 KPAD

Gegerkalong Bandung. Sumber data dina ieu panalungtikan nyaéta

murid-murid kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi 2 Bandung anu jumlah siswana 36

urang ngawengku 20 urang siswa lalaki 16 urang siswa awéwé.

Data anu digunakeun dina ieu panalungtikan nyaéta hasil diajar siswa dina

pangajaran nyusun guguritan ngagunakeun modél kooperatif tipe Student Team

Achievement Division (STAD) ka siswa kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi 2

Bandung Taun Ajaran 2013/2014. Dipilih ieu kelas jadi sumber panalungtikan

téh dumasar kana kaayaan peunteun pangajaran basa Sunda anu rendah

dibandingkeun kelas VIII séjénna.

3.2 Desain Panalungtikan

Dina ieu panalungtikan digunakeun desain panalungtikan métode kuasi

éksperimén (Pre-Experimental Design). Métode kuasi éksperimén mangrupa

hiji métode panalungtikan anu digunakeun dina hiji kelas éksperimén kalawan

teu ngabutuhkeun kelas pembanding. Kamampuh siswa dina ieu panalungtikan

bisa diukur maké Tés awal, Treathment, jeung Tés ahir, nya éta diukur saacan

ngagunakeun modél, dibéré perlakuan ngagunakeun modél, jeung sanggeus

ngagunakeun modél. Design panalungtikan anu dipaké dina ieu panalungtikan

nyaéta One-Group Pretest-Posttest Design, dina Sugiono (2013, kc.111)

= nilai pretest = nilai postest

Ku kituna, data hasil perlakuan bisa katingali leuwih akurat, ku sabab bisa

dibandingkeun kaayaan saméméh jeung sabada dibéré perlakuan.

(14)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

3.3 Métode Panalungtikan

Panalungtikan ilmiah mangrupa tarékah pikeun meunangkeun, mekarkeun,

sarta ningali bebeneran hiji élmu pangaweruh. Unggal panalungtikan ilmiah,

miboga dadasar métode anu bisa dipertanggungjawabkeun bebeneranana.

Nurutkeun Sugiono (2013, kc. 108) métode panalungtikan anu biasa

digunakeun nyaéta: 1) Pre-Experimental Design (nondesign), 2) True

Experimental Design, jeung 3) Factorial Design.

Alatan Pre-Experimental Design mah mangrupa panalungtikan anu lain

sabenerna, mangka sok disebut ogé panalungtikan kuasi atawa biasa disebut

Kuasi éksperimén. Dina ieu panalungtikan panyusun ngagunakeun métode

kuasi éksperimén pikeun ngukur kamampuh siswa dina nyusun guguritan

ngaliwatan modél kooperatif tipe STAD. Sajeroning ieu panalungtikan

panyusun ngalakukeun kontrolisasi, jeung observasi.

3.4 Variabel jeung Wangenan Operasional 3.4.1 Variabel Panalungtikan

Variabel panalungtikan nyaéta hiji konsep anu dipaké pikeun nangtukeun

métode nu bakal digunakeun dina prosés ngumpulkeun data nalika

ngalakukeun hiji panalungtikan. Nurutkeun Sugiono (2013, kc. 61) nétélakeun

yén variabel panalungtikan mangrupa hiji atribut atawa sifat, objék anu miboga

variasi anu tangtu nu ditangtukeun ku panalungtik pikeun dipaluruh jeung

dijieun kacindekanna. Sedengkeun Hatch jeung Farhady dina Sugiono (2013,

kc.60) sacara tioritis variabel panalungtikan mangrupa atribut atawa objék anu

miboga “variasi” antara nu hiji jeung nu séjénna atawa objék jeung objék séjénna.

Métode anu dipaké nyaéta éksperimén, métode éksperimén maluruh

hubungan dua variabel atawa leuwih. Anu ngabédakeunna aya dina variabel

(15)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

variabel bébas, ngalakukeun pangukuran antara variabel penyebab/bébas (X)

jeung variabel terikat/kauger (Y) (Sudjana,2011:56). Dumasar anu disebutkeun

ku Sudjana, dina ieu panalungtikan anu jadi variabel bébas (X) nyaéta modél

kooperatif tipe STAD, sedengkeun variabel kaugerna (Y) nyaéta pangajaran

nyusun guguritan.

3.4.2 Wangenan Operasional

Wangenan operasional dina ieu panalungtikan nyaéta:

1) Modél nyaéta mangrupa hiji hal anu ngagambarkeun ayana pola pikir.

Modél pangajaran nyaéta pamarekan ngajar atawa cara ngajar guru dina

mekarkeun kagiatan siswa dina lumangsungna kagiatan diajar ngajar.

Modél Pangajaran Kooperatif tina STAD nyaéta mangrupa salashiji strategi

diajar ngajar anu dilakukeun siswa dijero kelas ngagunakeun kagiatan

kelompok leutik anu tingkat kampuh unggal siswana teu sarua. Modél

Student Teams Achievement Division (STAD) nyaéta salasahiji kagiatan

pangajaran ka siswa dina hiji kelompok anu sifatna hétérogen pikeun

ningkatkeun kamampuan diajar siswa. STAD ogé mangrupa bagéan tina

modél pangajaran kooperatif pikeun nyangking informasi akademik sarta

tujuan anu ngawangun hubungan antar siswa dina kelompok pikeun silih béré

motivasi jeung silih bantuan dina ngawasa materi sangkan ngahontal tujuan

pangajaran.

2) Guguritan

Guguritan nyaéta hiji karangan déskriptif anu nyaritakeun hiji kajadian,

kaayaan atawa pokok pikiran dina wangun pupuh.

Jadi nu dimaksud tina ieu judul “Modél Pangajaran Kooperatif STAD dina

Nyusun Guguritan” nyaéta tarékah anu dipaké pikeun ngaronjatkeun

(16)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

kooperatif anu dina prak-prakanna bisa ngaronjatkeun potensi unggal siswa

dina nyusun guguritan.

3.5 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan mangrupa alat pikeun menangkeun data. Teu

sagawayahna urang nangtukeun alat, ku kituna kudu dipilih sesuai jeung jenis

data anu sesuai. Nurutkeun Sugiono (2013, kc. 148) instrumén panalungtikan

mangrupa hiji alat anu digunakeun pikeun ngukur fenoména alam atawa sosial

anu ditalungtik.

Instrumén digunakeun salaku alat pikeun ngumpulkeun data, dina

hakékatna nyaéta ngukur variabel panalungtikan. Instrumén anu biasa

digunakeun dina kagiatan panalungtikan nyaéta kuisioner, tés, atawa observai

langsung. Peranan instrumén dina kagiatan panalungtikan penting pisan,

kusabab lamun teu ngagunakeun instrumén anu alus, moal bisa meunangkeun

data anu bener-bener bisa dipercaya, ku kituna bisa ngakibatkeun kacindekan

anu salah dina panalungtikan. Dina ieu panalungtikan tujuan instrumén nyaéta

pikeun mikanyaho kamampuh siswa dina nyusun guguritan kalawan

ngagunakeun modél kooperatif tipe STAD. Instrumén anu digunakeun pikeun

ngumpulkeun data nyaéta instrumén tés.

Aya dua wanda tés anu bisa digunakeun pikeun alat ukur, nyaéta tés lisan

jeung tés tulis. Dina ieu panalungtikan anu digunakeun nyaéta tés tulis. Tés

tulis dina ieu panalungtikan dibagi jadi 2 bagian:

1) Tés objéktif, mangrupa tés anu aya alternatif jawabanna. Tés objéktif anu

dipaké dina ieu panalungtikan nyaéta tés wangun pilihan ngajodokeun.

2) Tés uraian, mangrupa wangun tés anu ngabutuhkeun uraian kekecapan,

cirina biasana aya patalékan anu ngagunakeun kecap, jelaskeun, naon,

uraikeun jsb. Tés uraian anu dipaké dina ieu panalungtikan nyaéta tés

(17)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Dumasar kana pedaran diluhur tés anu digunakeun dina ieu panalungtikan

nyaéta tés ngajodokeun jeung tés uraian wangun terbatas. Anapon pupuh anu

dipaké dina ieu tés téh nyaéta pupuh asmarandana anu miboga watek silihasih

atawa nasehat jeung pupuh maskumambang anu miboga watek prihatin atawa

kasedih. Pangna dipilih pupuh asmarandana jeung maskumambang ku sabab,

ditilik tina kaayan barudak jaman ayeuna anu mikabutuh piwuruk sangkan bisa

hirup leuwih bener, ieu pupuh hadé pikeun ngukur kamampuh nulis guguritan.

Léngkah-léngkah dina nyusun instrumen tés nyaéta:

1) Nangtukeun tujuan diayakeunna tés

2) Nangtukeun bahan tés

3) Nyieun kisi-kisi soal

4) Nyieun patalékan anu luyu jeung kisi-kisi soal

5) Nyieun jawaban tina sababaraha tés anu geus ditangtukeun

6) Mariksa soal

7) Nganalisis validitas, reliabilitas, tingkat hésé babarina soal jeung tingkat

daya pangbéda.

3.6 Téknik Ngumpulkeun Data

Téknik ngumpulkeun data anu dipaké dina ieu panalungtikan nyaéta ku

cara tés. Tés anu digunakeun nyaéta tés awal jeung tés ahir, anu tujuanna

pikeun mikanyaho kaéfektifan modél pangajaran kooperatif tipe STAD dina

pangajaran nyusun guguritan di kelas VIII. Tés awal digunakeun pikeun

ngukur kamampuh siswa saacan ngagunakeun modél pangajaran kooperatif

tipe STAD, dina kagiatan ieu siswa ngajawsab soal tés tanpa dibéré materi

heula saméméhna, hasil tina ieu tés dikumpulkeun terus dipariksa pikeun

mikanyaho hasil skor awal siswa dina pangajaran nyusun guguritan. Sanggeus

tés awal dilaksanakeun terus urang méré treatment dina pangajaran nyusun

(18)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Sanggeus tés ahir dilaksanakeun hasil skor akhir jeung hasil skor awal bisa

dibandingkeun.

Léngkah-léngkah dina ngalakukeun téknik ngumpulkeun data dina ieu

panalungtikan nawengku sababaraha tahap, nyaéta:

1) Siswa dibéré soal tés ngeunaan pangajaran nyusun guguritan, pikeun

mikanyaho hasil awal diajar siswa dina pangajaran nyusun guguritan.

2) Sanggeus mikanyaho hasil awal siswa dina pangajaran nyusun guguritan

ngaliwatan hasil tés awal, panalungtik nyiapkeun materi jeung bahan ajar

ngaliwatan modél pangajaran kooperatif tipe STAD.

3) Méré perlakuan ka siswanya éta ngalaksanakeun prosés diajarngajar

ngeunaan materi nyususn guguritan ngagunakeun modél pangajaran

kooperatif tipe STAD.

3.7 Téknik Nganalisis Data

Téknik nganalisis data dilakukeun sabada data nu diperlukeun geus

kakumpul. Data anu dikumpulkeun ti siswa di tés ngaliwatan panalungtikan

anu ngawengku hasil diajar siswa saméméh tés awal jeung sanggeus tés ahir.

Dina kagiatan analisis data dilakukeun sababaraha léngkah, diantarana nyaéta:

1) Meunteun hasil tés awal jeung tés ahir siswa;

2) Méré skor kana tulisan siswa hasil tés awal jeung tés ahir;

3) Ngasupkeun data skor tés awal jeung tés ahir dina tabél ieu di handap

Tabél 3.1

Tabél skor Tés awal jeung Tés ahir

No Ngaran Siswa Skor Tés awal Skor Tés ahir

4) Hasilna diuji maké uji sifat data (uji normalitas, uji homogeitas, uji gain,

(19)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

3.7.1 Meunteun Hasil Nyusun Guguritan Siswa

Sanggeus hasil tés awal jeung tés ahir dipariksa jeung dianalisis, satuluyna

ditabulasikeun pikeun mikanyaho rata-rata skor siswa, standar deviasi jeung

varian tina masing-masing kelompok. Pikeun mikanyaho frekuensi skor siswa

dina pangajaran nyusun guguritan, panulis ngadeskripsikeun kalawan

ngagunakeun kriteria:

Dina tés objéktif wangun ngajodokeun anu dijadikeun pedoman pikeun

meunteun nyusun guguritan nyaéta ngagunakeun rumus:

Ket : S = Skor ahir anu dipiharep

R = Jumlah eusian anu dijawab bener (Purwanto, 2008, kc. 67)

Dina tés uraian wangun terbatas anu dijadikeun pedoman pikeun

meunteun nyusun guguritan nyaéta, skala 1-4:

Tabel 3.2

Pedoman Meunteun Nyusun guguritan

Kamampuh Nyusun Guguritan

Aspék nu dipeunteun Skala skor Tingkat

Kualitas jeung Lingkup eusi

Téma jeung gagasan 4 3 2 1

Hadé pisan Hadé

Kurang Hadé Kurang pisan Watek pupuh Hubungan eusi jeung

watekna 4 3 2 1 Hadé pisan Hadé

Kurang Hadé Kurang pisan Guru lagu Sesuai henteuna eusi

guguritan jeung guru lagu dina pupuh

4 3 2 1 Hadé pisan Hadé

Kurang Hadé Kurang pisan Guru wilangan Sesuai henteuna eusi

guguritan jeung guru wilangan dina pupuh

4 3 2 1 Hadé pisan Hadé

Kurang Hadé Kurang pisan Jumlah skor total

minimal

4

Jumlah skor total 16

[image:19.596.108.518.430.727.2]

(20)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

maksimal

Kacindekan Skor total :

Hadé pisan : 16

Hadé : 12-15

Kurang Hadé : 8-11

Kurang pisan : 4-7

3.7.2 Uji Sifat Data

Dina ieu panalungtikan dilakukeun uji sifat data, nu kaasup kana uji sifat

data nyaéta, uji normalitas, uji homogéitas, uji gain, jeung uji hipotésis.

3.7.2.1 Uji Normalitas

Uji normalitas nyaéta uji sifat data anu miboga tujuan pikeun

ngayakinkeun yén kamampuh siswa téh miboga distribusi anu normal. Uji

normalitas ieu salaku sarat anu kudu dicumponan pikeun nguji kamampuh

rat-rata. Dina nangtukeun éta téh bisa ngagunakeun rumus chi kuadrat .

Saméméh ngagunakeun rumus chi kuadrat, dina ieu panalungtikan kudu

ngaliwatan léngkah- léngkah saperti ieu di handap:

1) Nangtukeun peunteun panggedéna jeung pangleutikna.

2) Ngitung rentang (r) ngagunakeun rumus ieu dihandap.

3) Nangtukeun jumlah kelas (k)

4) Nangtukeun panjang kelas (p)

r = peunteun panggedéna – peunteun pangleutikna

(21)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

5) Nyieun tabel frékuénsi peunteun tés awal jeung tés ahir kalayan

ngagunakeun tabel ieu di handap.

Tabél 3.3

Tabél frékuénsi peunteun tés awal jeung tés ahir

No Kelas Interval

1 2

6) Ngitung rata-rata (mean) tés awal jeung tés ahir kalayan ngagunakeun

rumus ieu di handap.

Keterangan : ̅ = rata-rata (mean)

= jumlah (sigma) Fi = jumlah data

x = nilai tengah (Sudjana, 2009, kc. 93-95)

7) Ngitung standar deviasi (s) kalayan ngagunakeun rumus ieu dihandap

(Sudjana, 2009, kc. 93-95)

8) Ngitung frékuénsi observasi jeung frékuénsi ékspéktasi (perkiraan)

(1). Nyieun tabél frékuénsi observasi jeung frékuénsi ékspéktasi

Tabél 3.4

Tabél frékuénsi observasi jeung ékspéktasi p =

̅

sd = √

(22)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Kelas interval

Oi Bk L Ei

(2). Nangtukeun Oi (frékuénsi observasi)

(3). Nangtukeun batas kelas (bk)

(4). Ngitung (transformasi normal standar bébas kelas)

(5). Nangtukeun

(6). Ngitung legana unggal kelas interval (L)

(7). Ngitung frékuensi ékspéktasi (Ei)

(8). Nangtukeun nilai (Chi Kuadrat)

(Sudjana, 2009, kc. 273)

(9). Nangtukeun derajat kebébasan (dk)

(Sudjana, 2009, kc. 293)

(10). Nangtukeun harga

(11). Nangtukeun normalitas ngagunakeun kritéria ieu di handap.

, hartina data atawa populasi distribusina normal,

tapi upama

, hartina data atawa populasi distribusina teu

normal

Nangtukeun kalawan tingkat kepercayaan 99% Z = ̅

Ei = n x L

=

(23)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

3.7.2.2 Uji Homogéitas

Uji homogéitas variasi tujuanna pikeun nangtukeun homogéitas data nilai

siswa. Ku kituna pikeun nangtukeun homogén henteuna variasi nyaéta ku

ngaliwatan léngkah – léngkah ieu di handap.

1. Ngitung variasi unggal kelompok

Variasi Tés awal

Variasi Tés ahir

2. Ngitung harga variasi (F)

F =

3. Ngitung derajat kebébasan

4. Nangtukeun harga

5. Nangtukeun homogén henteuna data dumasar kana kritéria ieu di handap.

a) Lamun , hartina variasi sampel homogén

b) Lamun , hartina variasi sampel teu homogén

3.7.2.3 Uji Gain

Uji gain ieu dilakukeun pikeun ngabandingkeun hasil tés awal jeung tés

ahir anu hasilna bisa dijadikeun gambaran naha modél pangajaran kooperatif

tipe STAD éféktif atawa henteu pikeun pangajaran nyusun guguritan.

Pikeun nguji gain digunakeun tabél ieu di handap. =

=

(24)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Tabél 3.5

Tabél Uji Gain (d) Tingkat Kamampuh Nyusun Guguritan Ngagunakeun

Modél pangajaran kooperatif tipe STAD

No Ngaran Siswa Peunteun Tés awal

Peunteun Tés ahir D

1 2

̅

3.7.2.4 Uji Hipotésis

Uji hipotesis dilakukeun pikeun mikanyaho naha hipotesisna ditarima

atawa ditolak. Aya dua cara nalika rék nguji hipotésis, nyaéta : 1) saupama data

hasil uji normalitas nuduhkeun yén éta data miboga distribusi data anu normal,

dina nguji éta data hipotésisna ngagunakeun statistik paramétrik kalawan

ngagunakeun uji t-tés, 2) saupama data hasil uji normalitas nuduhkeun yén éta

data miboga distribusi data anu teu normal, dina nguji éta data hipotésisna

ngagunakeun statistik nonparamétrik kalawan ngagunakeun uji Wilcoxon. Aya

sababaraha léngkah pikeun nguji hipotésis, nyaéta:

1) Statistik Paramétrik

a. Ngitung rata-rata (Méan) tina béda antara peunteun tés awal jeung tés ahir

b. Ngitung derajat kebébasan (dk)

c. Ngitung jumlah kuadrat déviasi

d. Ngitung t Md =

Dk = n - 1

= -

t =

(25)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

keterangan :

t = tés signifikan

Md = rata-rata tina béda antara peunteun pretés jeung postés = jumlah kuadrat deviasi

n = jumlah subjek dina sampel

e. Nangtukeun ditarima henteuna hipotésis dumasar kana kritéria ieu di

handap.

(1). Lamun , hartina hipotésis ditarima, yén modél pangajaran

kooperatif tipe Student Team Achievement Division (STAD) éféktif pikeun

ngaronjatkeun kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII SMP Kartika

Siliwangi 2 Bandung.

(2). Lamun , hartina hipotésis ditarima, yén modél pangajaran

kooperatif tipe Student Team Achievement Division (STAD) éféktif pikeun

(Arikunto, 2009: 306-308)

2) Statistik Nonparametrik

Nalika hasil uji normalitas nuduhkeun yén gain sampel distribusina henteu

normal, mangka pikeun nguji hipotesis digunakeun statistik nonparametrik,

nyaéta ngagunakeun uji Wilcoxon:

W= √

(Indiasari, 2004)

Ho diterima jika nilai Whitung> Wtabel

(26)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Ditarima henteuna hipotésis dina uji wilcoxon ngagunakeun kriteria ieu di

handap.

a. Saupama , dumasar taraf nyata anu ditangtukeun

hartina hipotésis ditarima, yén modél pangajaran kooperatif tipe Student

Team Achievement Division (STAD) miboga pangaruh dina ngaronjatkeun

kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII SMP Kartika Siliwangi 2

Bandung.

b. Saupama , dumasar taraf nyata anu ditangtukeun

hartina hipotésis ditolak, yén modél pangajaran kooperatif tipe Student

Team Achievement Division (STAD) henteu miboga pangaruh dina

(27)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN

5.1 Kacindekan

Dumasar kana hasil panalungtikan jeung pedaran, dihandap ieu baris

dipedar ngeunaan kacindekan tina hasil panalungtikan anu geus dilakukeun

ngeunaan kamampuh nyusun guguritan ka siswa kelas VIII A SMP Kartika

Siliwangi XIX-2 Bandung taun ajaran 2013-2014 saméméh jeung sabada

ngagunakeun model pangajaran kooperatif tipe STAD.

Kamampuh awal dina nyusun guguritan siswa can mampuh ditilik tina

kriteria peunteun nyusun guguritan, anu ngawengku tilu aspék nyaéta aspék

dina milih kecap jeung gaya basa nu merenah, aspék hubungan antara eusi

jeung judul, sarta aspék katangtuan pupuh (guru lagu, guru wilangan, jumlah

padalisan jeung watek pupuh). Dumasar hasil data tés awal, bisa dicindekkeun

yén kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi

XIX-2 Bandung saméméh ngagunakeun modél pangajaran kooperatif tipe

STAD siswa can mampuh nyusun guguritan lantaran rata-rata peunteunna can

mampuh ngahontal skor maksimal.

Kamampuh ahir nyusun guguritan siswa dirasa geus mampu. Ditilik tina

kriteria peunteun nyusun guguritan, anu ngawengku tilu aspék nyaéta aspék

dina milih kecap jeung gaya basa nu merenah, aspék hubungan antara eusi

jeung judul, sarta aspék katangtuan pupuh (guru lagu, guru wilangan, jumlah

padalisan jeung watek pupuh). Tina data tés ahir, bisa dicindekkeun yén

kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi XIX-2

Bandung sabada ngagunakeun modél pangajaran kooperatif tipe STAD siswa

(28)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Cindekna, kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII A SMP Kartika

Siliwangi XIX – 2 Bandung antara saméméh jeung sabada ngagunakeun modél pangajaran kooperatif tipe STAD hasilna ngaronjat. Tina data tés awal,

rata-rata peunteunna nyaéta 53,96 sedengkeun tina data tés ahir rata-rata-rata-rata

peunteunna ngaronjat jadi 73,03

Aya béda nu signifikan antara kamampuh awal jeung kamampuh ahir

nyusun guguritan siswa kelas VIII A SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung.

Dina taraf kapercayaan 99%, hipotésis kerja (Ha) ditarima jeung hipotésis nol

(Ho) ditolak, nyaéta 8,82 2,46 hartina dina taraf kapercayaan 99% hipotésis

ditarima. Ieu hal ngabuktikeun yén modél pangajaran kooperatif tipe STAD

éféktif pikeun ngaronjatkeun kamampuh nyusun guguritan siswa kelas VIII

SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung.

5.2 Saran

Sabada ngalaksanakeun ieu panalungtikan ngeunaan modél pangajaran

kooperatif tipe STAD dina pangajaran nyusun guguritan ka siswa kelas VIII

SMP Kartika Siliwangi XIX-2 Bandung hasilna nétélakeun, yén modél

pangajaran kooperatif tipe STAD bisa ngaronjatkeun kamampuh nyusun

guguritan tapi hasilna masih kénéh lemah. Ku kituna, dipiharep dina

panalungtikan anu satuluyna bisa ngagunakeun modél pangajaran anu séjén

dina pangajaran nyusun guguritan, sangkan bisa meunangkeun hasil nu leuwih

nyugemakeun deui, hususna dina pangajaran nulis.

Saran ieu panalungtikan, nyaéta sangkan guru bisa ngagunakeun deui

modél pangajaran anu saluyu jeung matéri anu rék ditepikeun dina prosés

diajar-ngajar. Pikeun siswa, ku ayana modél pangajaran anu digunakeun ku

guru, dipiharep siswa bisa ngaronjatkeun motivasi diajarna, hususna dina

(29)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

DAPTAR PUSTAKA

Buku

Hendry. “Reliabilitas Instrumen”. http://teorionline.net/reliabilitas-instrumen/._{Diakses tanggal 12 januari 2014.}

Isjoni, Dr., M.Si. (2009). Pembelajaran Kooperatif Meningkatkan

Kecerdasan Komunikasi antar Peserta Didik. Yogyakarta:

Pustaka Pelajar.

Joyce, B., Weil, M., jeung Calhoun, E. (2009). Models of Teaching.

Yogyakarta: Pustaka Pelajar

Lie, Anita. (2007). Cooperative Learning, Mempraktikkan Cooperative

Learning di Ruang-Ruang Kelas. Jakarta: Grasindo

Pribadi, Benny A. (2009). Model Desain Sistem Pembelajaran. Jakarta:

Dian Rakyat.

Purwanto, M. Ngalim, Drs., MP. (2008). Prinsip-prinsip dan Teknik

Evaluasi Pengajaran. Bandung: Remaja Rosdakarya.

Rahman. (2009). Teori Belajar dan Pembelajaran. Bandung: Universitas

Pendidikan Indonesia.

Rahman, Masykur Arif. (2011). Kesalahan - kesalahan Fatal Paling Sering

Dilakukan Guru Dalam Kegiatan Belajar Mengajar. Yogyakarta:

Diva press.

Rosidi, Ajip. (2010). Guguritan. Bandung: Kiblat Buku Utama

Slavin, Robert E. (2005). Cooperative Learning Teori, Riset dan Praktik.

Bandung: Nusa Media.

Sudjana, Nana, Dr. (2011). Tuntunan Penyusunan Karya Ilmiah. Bandung:

Sinar Baru Algensindo.

Sudjana, Nana, Dr. (2009). Penilaian Hasil Proses Belajar Mengajar.

Bandung: Remaja Rosdakarya.

Sugiyono, Prof., Dr. (2013). Metode Penelitian Pendidikan. Bandung:

(30)

Nurunnisa Suminar, 2014

MODÉL PANGAJARAN KOOPERATIF

Suharsimi, Arikunto. Prof., Dr. (2009). Dasar-dasar Evaluasi Pendidikan.

Jakarta: Bumi Aksara

Sukardi, M. Prof., H., MS., Ph.D. (2011). Evaluasi Pendidikan Prinsip &

Operasionalnya. Jakarta: Bumi Aksara

Tamsyah, Budi Rahayu, Drs., Spk. (1996). Pangajaran Sastra Sunda.

Bandung: Pustaka Setia.

Tamsyah, Budi Rahayu, Drs., Spk. (2003). Kamus Lengkap

Sunda-Indonesia Sunda-Indonesia-Sunda Sunda-Sunda. Bandung: Pustaka

Setia.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2013). Pedoman Penulisan Karya

Ilmiah. Bandung: Universitas Pendidikan Indonesia.

Karya Ilmiah

Gustini, Sopy Subhaniati. (2014) “Modél Induktif Kata Bergambar pikeun

Ngaronjatkeun Pangaweruh Kandaga Kecap Dasar (Basic

Vocabulary) Basa Sunda (Studi Kuasi éksperimén kasiswa kelas VII-D SMP Negeri 15 Bandung Taun ajaran 2013-2014)”. (Skripsi). Fakultas Pendidikan Bahas dan Seni. Universitas

Pendidikan Indonesia. Bandung.

Sulaeman, Harist. (2011). “Model pangajaran Student Teams Achievement

Divisions (STAD) pikeun ngaronjatkeun kamampuh sisindiran”.

Fakultas Pendidikan Bahas dan Seni. Universitas Pendidikan

Indonesia. Bandung.

Sumantri, Purwanti Indra. (2013). “Kamampuh Nulis Guguritan Siswa

Kelas VIII H MTS YPPA Cipulus Taun Ajaran 2012-2013”.

Indonesia. Bandung.

Rahmawati, Haat. (2011). “Média Visual dina Pangajaran Nulis Guguritan

di kelas VIII SMPN 15 Bandung (studi kuasi Eksperimen)”.