ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI KARYA YOSÉPH ISKANDAR PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI.

(1)

No.577/FPBS/0251/2013

Muhammad Yogi Hamdani,2013

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI KARYA YOSÉPH ISKANDAR PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI

KARYA YOSÉPH ISKANDAR

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI

SKRIPSI

Diajengkeun pikeun Nyumponan Salasahiji Sarat Ujian Sidang Sarjana Pendidikan

ku

Muhamad Yogi Hamdani 0907072

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH

FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

BANDUNG

(2)

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL

TRI TANGTU DI BUMI

KARYA YOSÉPH ISKANDAR

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI

Oleh

Muhamad Yogi Hamdani

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Februari 2013

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(3)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu LEMBAR PENGESAHAN SKRIPSI

MUHAMAD YOGI HAMDANI

NIM 0907072

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI

KARYA YOSÉPH ISKANDAR

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI

Disaluyuan jeung disahkeun ku:

Pangaping I

Dr. Ruhaliah, M.Hum.

NIP. 196411101989032002

Pangaping II

Agus Suherman, S.Pd., M.Hum.

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia,

Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd.

(4)

(5)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edui

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI KARYA YOSÉPH ISKANDAR

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI 1)

Muhamad Yogi Hamdani 2)

ABSTRAK

Skripsi ini berjudul “Analisis Struktural Novél Tri Tangtu di Bumi Karya Yoséph Iskandar pikeun Bahan Pangajaran Maca kelas XI”, yang bertujuan

untuk mendeskripsikan unsur-unsur ceritanya. Permasalahan yang diangkat dalam penelitian ini adalah bagaimana isi cerita novel Tri Tangtu di Bumi ini dan bagaimana unsur intrinsik yang terdapat dalam novel ini. Serta bagaimana hasil penelitian ini dijadikan bahan pembelajaran membaca. Penelitian ini menggunakan metode deskriptif analisis dengan menggunakan teknik telaah pustaka. Analisis struktural dalam penelitian ini meliputi identifikasi unsur-unsur cerita yang terdapat di dalam cerita. Analisis yang dilakukan dengan menganalisis unsur intrinsik di dalam cerita, seperti tema, alur cerita, tokoh, latar, judul, sudut pandang, dan gaya bahasa. Selanjutnya hasil penelitian tersebut bisa dipergunakan sebagai bahan pelajaran membaca novel pada siswa kelas XI. Kesimpulannya, novel Tri Tangtu di Bumi menceritakan mengenai konflik kehidupan Kerajaan Sunda dan Kerajaan Galuh, membahas mengenai ajaran purbatisti-purbajati

Sunda dan adeg-adeg Tri Tangtu di Bumi, serta memberikan wawasan mengenai

perilaku toleransi beragama. Cerita dalam novel ini memiliki alur cerita maju, karena peristiwa terjadi secara temporal. Yang menjadi tokoh utama dalam novel ini adalah Prabu Anom Jayadéwata. Secara general, latar tempat dalam novel ini adalah Kerajaan Sunda dan Galuh. Dalam penulisan novel ini, pengarang menggunakan teknik sudut pandang orang ketiga, yang memposisikan dirinya di luar cerita dan serba mengetahui. Dalam novel ini ditemukan beberapa gaya bahasa yang terbagi menjadi gaya bahasa umum dan gaya bahasa khas. Lalu novel ini dapat dipergunakan sebagai bahan pelajaran membaca pada mata pelajaran Bahasa Sunda kelas XI.

1)

Skripsi ini dibawah bimbingan Dr. Ruhaliah, M.Hum. dan Agus Suherman, S.Pd., M.Hum.

2)

(6)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.eduii

ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL TRI TANGTU DI BUMI KARYA YOSÉPH ISKANDAR

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA DI KELAS XI 1)

Muhamad Yogi Hamdani 2)

ABSTRACT

This paper which is entitled “Analisis Struktural Novél Tri Tangtu di Bumi Karya Yoséph Iskandar pikeun Bahan Pangajaran Maca kelas XI”aims to

describe elements of the story of Tri Tangtu di Bumi. The problems of this paper are what the story of Tri Tangtu di Bumi and intrinsic elements of the story. Furthermore, it also focuses on how the result of the research in reading materials. Analytical description has been chosen as the method in this research by conducting referential analysis. Analysis of structure in this research covers identification of elements of the story. The analysis focuses on intrinsic elements of the story, such as theme, plot, characters, setting, title, point of view, and figure of speech. Furthermore, the result of this research can be employed as learning materials of novel reading for students grade XI. The conclusion states that Tri Tangtu di Bumi tells about conflict between Sundanese Kingdom and Galuh Kingdom, describes the ideology of Purbatisti-Purbajadi Sunda and adeg-adeg Tri Tangtu di Bumi, and also explores knowledge of religious tolerance. The plot of the story is forward, because the events in the story are temporal. The main character of the story is Prabu Anom Jayadéwata. Generally, the setting of the story is Sundanese Kingdom and Galuh Kingdom. In the procces of writing this novel, the author employs third-person point of view which relates the author’s position outside the story and allows the author to elaborate the story freely.

This research is supervised by Dr. Ruhaliah, M. Hum., and Agus Suherman, S. Pd., M. Hum.

4)

(7)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.eduvi DAPTAR EUSI

Kaca

ABSTRAK ………..………... i

PANGJAJAP ………..……….. ii

TAWIS NUHUN ………... iii

DAPTAR EUSI ………. vi

DAPTAR TABÉL ………. ix

DAPTAR LAMPIRAN ………. x

DAPTAR SINGGETAN ………... xi

BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang Masalah ……….. 1

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ………... 4

1.2.1 Watesan Masalah ………... 4

1.2.2 Rumusan Masalah ………... 4

1.3 Tujuan Panalungtikan ……….. 4

1.4 Mangpaat Panalungtikan ……….. 5

1.5 Sistematika Panulisan ……….. 5

BAB II NOVÉL, UNSUR-UNSUR CARITA, ANALISIS STRUKTUR, BAHAN PANGAJARAN MACA 2.1 Novél ………. 6

2.1.1 Wangenan Novél ………. 6

2.1.2 Ciri-ciri Novél ……….. 7

2.1.3 Kamekaran Novél Sunda ………. 7

2.1.4 Wanda Novél ………... 8

2.1.4.1 Novél Budak ………. 8

2.1.4.2 Novél Rumaja ………... 8

(8)

vii

2.1.5 Papasingan Novél Dumasar Témana……… 9

2.2 Unsur-unsur Carita ………. 10

2.3.1 Téori Analisis Struktur ……… 22

2.3.2 Wangenan Struktur ……….. 23

2.4 Bahan Pangajaran Maca ……… 23

2.4.1 Bahan Pangajaran ……… 23

2.4.2 Kasang Tukang Pangajaran Basa Sunda ……….. 24

2.4.3 Standar Kompetensi jeung Kompetensi Dasar Pangajaran Basa Sunda di SMA ……….. 25

2.4.3.1 Wangenan SKKD Basa Sunda SMA ……... 25

3.2 Léngkah-léngkahPanalungtikan ……….. 28

3.3 Métode Panalungtikan ………. 29

3.4 Wangenan Operasional ………... 29

(9)

viii

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data ………. 32

3.7 Téhnik Ngolah Data ……… 32

BAB IV ANALISIS STRUKTURAL NOVÉL PIKEUN PANGAJARAN MACA 4.1 Idéntitas jeung Déskripsi Novél Tri Tangtu di Bumi……... 33

4.1.1 Idéntitas Novél Tri Tangtu di Bumi ………. 33

4.1.2 Déskripsi Pangarang jeung Novél Tri Tangtu di Bumi…. 33 4.2 Ringkesan Carita Novél Tri Tangtu di Bumi ………. 35

4.3 Analisis Struktur Novél Tri Tangtu di Bumi ……….. 45

4.3.1 Téma jeung Masalah ……… 45

4.3.2 Fakta Carita ……… 54

4.3.2.1 Galur ……… 54

4.3.2.2 Palaku ……….. 59

4.3.2.3 Latar ………. 86

4.3.3 Sarana Carita ……… 106

4.3.3.1 Judul ………. 106

4.3.3.2 Point of View ………... 106

4.3.3.3 Gaya Basa ……… 107

4.4 Ngalarapkeun Hasil Panalungtikan pikeun Bahan Pangajaran Maca di Kelas XI……….. 116

BAB V PANUTUP 5.1 Kacindekan ………. 128

5.2 Saran ………... 130

DAPTAR PUSTAKA ……… 131

LAMPIRAN ………. 133

(10)

ix

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR TABÉL

Kaca

Tabél 1 Téma jeung masalah dina novél Tri Tangtu di Bumi ………… 45 Tabél 2 Peristiwa carita dina novél Tri Tangtu di Bumi ……… 54 Tabél 3 Palaku carita jeung kalungguhan palaku dina novél Tri

Tangtu di Bumi ………. 59

Tabél 4 Latar tempat, waktu, jeung suasana dina novél Tri Tangtu di

Bumi ……….. 86

(11)

x

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR LAMPIRAN

Kaca

1. Surat Keputusan Pengesahan judul Skripsi dan Penunjukan Dosen

Pembimbing I dan II ………... 134

2. Dokuméntasi gambar jilid novél Tri Tangtu di Bumi ……….... 136

3. Silabus pangajaran maca novél kelas XI ……… 137

4. Data Téma jeung Masalah ……….. 139

5. Data Galur ……….. 145

6. Data Palaku ……… 155

7. Data Latar ……….. 172

8. Data Point of View ………. 185

(12)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu1 BAB I nyebutkeun yén karya sastra téh diciptakeun ku sastrawan pikeun dirarasakeun, dipikapaham, jeung dimangpaatkeun ku masarakat. Luyu jeung pamadegan Sapardi Djoko Damono, apresiator karya sastra kudu bisa ngararasakeun, maham, sarta ngamangpaatkeun éta karya sastra. Nu maca bisa maham karya sastra ku cara kritik sastra atawa méré pangajén kana éta karya sastra, Wellek (dina Pradopo, 2010: 92) nétélakeun yén:

Kritik sastra merupakan studi sastra yang langsung berhadapan dengan karya sastra, secara langsung membicarakan karya sastra dengan penekanan pada penilaiannya.

Ku kituna, sangkan bisa maham kana hiji karya sastra, nu maca kudu ngajén sacara langsung kana éta karya. Aspék-aspék poko kritik sastra nya éta analisis, interpretasi (penafsiran), jeung évaluasi (Pradopo, 2010: 93). Lamun sastra gelar tanpa ayana kritik, teu béda jeung daun anu ngémploh héjo jadi di ranca (Ajip Rosidi dina catetan kuliah kritik sastra).

(13)

2

wawacan; sedengkeun wangun prosa dina sastra Sunda anyar mah carpon, jeung novél.

Kaayeunakeun mah karya sastra Sunda nu réa gumelar nya éta sajak, carpon, jeung novél. Karya sastra saperti dongéng, mantra, carita pantun mah jarang atawa bisa disebut teu gelar deui nu anyar.

Karya sastra wangun novél nya éta carita rékaan anu méré kesan lir enya-enya kajadian tur ukuranana panjang. Kajadian anu dicaritakeuna ogé loba sarta aya sababaraha kajadian anu nyambung atawa pakuat-pakait lantaran boh latar tempat boh latar waktu leuwih jembar. Asupna novél kana sastra Sunda téh mangrupa pangaruh sastra barat, utamana Walanda. Novél munggaran dina sastra Sunda nya éta Baruang ka nu Ngarora karangan Daéng Kanduruan Ardiwinata (D.K. Ardiwinata) (Kosasih, 2010: 44).

Salian ti D.K. Ardiwinata, réa para pangarang anu medalkeun novélna, novél nu dikarang macem-macem, aya nu kainspirasian ku kaayaan sosial, kaayaan kulawarga, jeung sajabana. Para pangarang bébas nyipta-nyipta palaku jeung masalah saluyu jeung imajinasi séwang-séwangan sabab novél mangrupa carita rékaan. Tapi sanajan novél téh kaasup carita rékaan, aya sawatara novél nu teu saujratna cipta imajinasi pangarangna, aya sawatara novél nu nyoko kana bukti-bukti sajarah boh masalah boh palakuna, contona novél-novél karya Yoseph Iskandar nu nyoko kana naskah-naskah sajarah Sunda Saperti séri novél Perang

Bubat. Éta novél téh disebut novél sajarah. Yoseph Iskandar ngarang dalapan

novél sajarah nu mangrupa runtuyan tina sajarah karajaan Sunda nya éta novél

Perang Bubat (1988), Wastu Kancana (1989), Prabu Wangisutah (1991), Tanjeur

na Juritan, Jaya di Buana (1991), Pamanahrasa (1991), Putri Subanglarang

(1991), Prabu Anom Jayadewata (1996), jeung Tri Tangtu di Bumi (1996). Novél

Tanjeur na Juritan, Jaya di Buana dilélér Hadiah Sastra Rancagé (1992),

sedengkeun novél-novél séjén nu ditulis dina taun éta asup kana nominasi. Novél

Tri Tangtu di Bumi (1996) meunang Hadiah Sastra Rancagé 1997 (Iskandar,

2011:89).

(14)

3

SKKD kelas XI aya pangajaran maca novél. Novél Tri Tangtu di Bumi karya Yoséph Iskandar bisa dijadikeun bahan ajar. Sabab éta novél eusina saluyu jeung émosional siswa SMA sarta euyeub ku ajén-ajén kahirupan. Novél Tri Tangtu di

Bumi mangrupa novél sajarah sarta dilélér Hadiah Sastra Rancagé taun 1997,

jeung éta novél téh mangrupa novél pamungkas tina dalapan séri novél sajarah Sunda karya Yoseph Iskandar.

Sangkan novél Tri Tangtu di Bumi bisa dijadikeun bahan pangajaran, kudu diayakeun heula panalungtikan kana éta karya atawa kudu dianalisis heula. Aya sawatara cara pikeun ngajén hiji karya sastra, tapi dina ieu panalungtikan novél

Tri Tangtu di Bumi ditalaah ku cara analisis struktural. Tepi ka kiwari can aya hiji

pamadegan anu écés ngeunaan komponén anu kudu dipaké “bedog pangadék” pikeun nganalisis karya sastra sacana struktural (Koswara, 2009: 25). Nurgiyantoro (dina Oktaviani, 2007: 19) nyebutkeun yén:

“Analisis struktur karya sastra yang dalam hal ini fiksi, dapat dilakukan

dengan mengidentifikasi, mengkaji, dan mendeskripsikan, misalnya bagaimana keadaan peristiwa-peristiwa, plot, tokoh dan penokohan, latar, sudut pandang, dan lain-lain.”

Jadi, nurutkeun pamadegan di luhur, pikeun nganalisis struktur karya sastra téh bisa dilakukeun ku cara ngaidéntifikasi, mutolaah, sarta ngagambarkeun sababaraha unsur pangwangun nu aya dina éta karya. Sumardjo & Saini K. M. (dina Oktaviani, 2007: 19) nétélakeun yén unsur-unsur pangwangun dina carita téh nya éta (1) galur atawa plot, (2) tokoh carita, (3) téma carita, (4) suasana, (5) latar atawa séting, (6) point of view, jeung (7) gaya pangarangna. Ieu struktur téh dirojong ku unsur-unsur karya sastra. Unggal unsur téh silih rojong antara nu hiji jeung nu lianna. Nurutkeun Stanton (dina Koswara, 2009: 25) ieu unsur-unsur téh ngawengku (1) téma jeung masalah, (2) fakta carita, jeung (3) sarana carita.

Dumasar éta hal, ieu panalungtikan dijudulan “Analisis Struktural Novél Tri Tangtu di Bumi Karya Yoséph Iskandar pikeun Bahan Pangajaran Maca kelas

(15)

4

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1.2Watesan jeung Rumusan Masalah

1.2.1 Watesan Masalah

Unsur-unsur sastra aya dua rupa, nya éta unsur intrinsik jeung unsur

ekstrinsik. Nu saluyu jeung ulikan struktural mah nya éta unsur intrinsik.

Sakumaha nu disebutkeun dina kasang tukang, tepi ka kiwari can aya pamadegan nu écés ngeunaan komponén-komponén nu bisa dijadikeun “péso pangraut” dina nganalisis struktur hiji karya sastra. Sangkan ieu panalungtikan leuwih museur sarta écés, komponén-komponén nu dipaké “péso pangraut” dina ieu panalungtikan nya éta saluyu jeung tiori Stanton, nu ngawengku (1) téma jeung masalah, (2) fakta carita, jeung (3) sarana carita nu aya dina novél Tri Tangtu di

Bumi. Sarta ngajadikeun ieu hasil panalungtikan pikeun bahan pangajaran maca di

kelas XI.

1.2.2 Rumusan Masalah

Dina unggal panalungtikan tangtuna aya masalah-masalah nu diguar. Dina ieu panalungtikan, dumasar kana watesanan masalah, aya sawatara rumusan masalah nu disusun dina wangun patalékan.

1. Kumaha téma jeung masalah novél Tri Tangtu di Bumi? 2. Kumaha fakta carita nu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi? 3. Kumaha sarana carita nu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi?

4. Kumaha ngalarapkeun ieu hasil panalungtikan pikeun bahan pangajaran maca di kelas XI?

1.3Tujuan Panalungtikan

Dina unggal panalungtikan tangtu miboga udagan. Ieu panalungtikan miboga udagan, di antarana:

1. Ngajéntrékeun téma jeung masalah novél Tri Tangtu di Bumi. 2. Ngajéntrékeun fakta carita nu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi. 3. Ngajéntrékeun saran carita nu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi.

(16)

5

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 1.4Mangpaat Panalungtikan

a. Mangpaat tioritis:

Pikeun nambahan tiori apresiasi karya sastra, hususna dina ulikan analisis struktural.

b. Mangpaat praktis: 1. Pikeun ngajén karya sastra anyar hususna novél;

2. Pikeun nambahan pangaweruh ngeunaan kasusastraan Sunda, hususna ngeunaan novél Tri Tangtu di Bumi; sarta

3. Pikeun nambahan bahan ajar kasusastraan Sunda.

1.5 Sistematika Panulisan

Sistematika panulisan dina ieu skripsi, di antarana:

1. BAB I: Bubuka ngabahas ngeunaan kasang tukang masalah, watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangpaat panalungtukan, jeung sistematika panulisan.

2. BAB II: Novél, unsur-unsur carita, analisis struktur, bahan pangajaran maca.

3. BAB III: Métodologi panalungtikan medar ngeunaan métode

panalungtikan, téknik panalungtikan, instrumén panalungtikan, desain panalungtikan, sumber data, jeung wangenan oprasional. 4. BAB IV: Analisis data jeung pembahasan hasil panalungtikan.

(17)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu28 BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

.

3.1Sumber Data

Sumber data nya éta subjék ti mana meunangkeun éta data

(il.

id.shvoong.com). Lantaran panalungtik ngagunakeun dokuméntasi anu datana mangrupa dokumén, jadi sumber data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta novél Tri Tangtu di Bumi karya Yoséph Iskandar. Sabab ieu novél mangrupa novél pamungkas tina séri novél sajarah Karajaan Sunda Karya Yoséph Iskandar, sarta ieu novél kungsi dilélér Hadiah Sastra Rancagé taun 1997.

3.2Léngkah-léngkah Panalungtikan

Nangtukeun masalah

Ngawatesanan jeung ngarumuskeun masalah

Nangtukeun jeung nyieun instrumen

Ngumpulkeun data

Nganalisis

Nyieun kacindekan

(18)

29

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.3 Métode Panalungtikan

Métode nya éta cara utama pikeun ngahontal tujuan (Surakhmad, 1985: 131) dina il. repository.upi.edu. Métode dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif analisis. Déskriptif analisis pikeun ngadéskripsikeun sakabéh hasil analisis data nu saluyu jeung tiori Stanton. Unsur-unsur nu dianalisisna nya éta 1) téma jeung masalah, 2) fakta carita (galur, palaku, latar), jeung 3) sarana carita (judul, point of view, gaya basa).

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan henteu nimbulkeun tafsiran anu béda-béda kana ieu panalungtikan, ku kituna dijéntrékeun wangenan operasionalna.

1. Analisis struktural

Analisis srtuktural mangrupa hiji pamarekan ulikan kana hiji karya sastra. Analisis struktur karya sastra nu mangrupa fiksi bisa dilakukeun ku cara ngaidéntifikasi, ngulik, sarta ngagambarkeun éta karya sastra. Saperti kumaha kaayaan peristiwa-peristiwa, galur, palaku, latar, jihat sawangan, jeung sajabana.

2. Novél

Nya éta carita rékaan anu méré kesan lir enya-enya kajadian tur ukuranana panjang. Kajadian anu dicaritakeuna ogé loba sarta aya sababaraha kajadian anu nyambung atawa pakuat-pakait lantaran boh latar tempat boh latar waktu leuwih jembar.

3. Novél Tri Tangtu di Bumi

Mangrupa salasahiji judul novél karya Yoséph Iskandar. Ieu novél mangrupa novél pamungkas tina séri carita Karajaan Sunda sabada Perang Bubat. 4. Bahan ajar atawa matéri pembelajaran (intructional materials)

(19)

30

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.5Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta dokumén.

Dina ieu panalungtikan dugunakeun sistem tabél atawa sistem tabulasi pikeun nganalisis unsur-unsur karya sastra anu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi. Udaganana nya éta sangkan gampang dina nganalisis data sarta gampang nyieun kacindekan.

Dina ieu panalungtikan aya dua tabél analisis nu digunakeun. Nu kahiji, ngeunaan palaku jeung watekna, kadua ngeunaan latar carita.

Ieu di handap tabél-tabél nu dimaksud.

Tabél 1

Téma jeung masalah dina novél Tri Tangtu di Bumi

Téma Masalah Kode data

(1) (2) (3)

Tabél 2

Peristiwa carita dina novél Tri Tangtu di Bumi

No. Peristiwa Kode data

(1) (2) (3)

Tabél 3

Palaku carita jeung watek dina novél Tri Tangtu di Bumi No. Ngaran Palaku Kalungguhan

Palaku Kagambar dina kaca -

(1) (2) (3) (5)

Tabél 4

Latar tempat, waktu, jeung suasana dina novél Tri Tangtu di Bumi No. Latar Tempat Latar Waktu Latar Suasana Kode data

(20)

31

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Tabél 5

Gaya basa dina novél Tri Tangtu di Bumi

No. Gaya basa Gaya basa nu kapanggih dina novél Kode data

(1) (2) (3) (4)

Pikeun ngumpulkeun data, dina ieu panalungtikan ngagunakeun kartu data pikeun nuliskeun data nu dipaké dina ngalanisis unsur-unsur carita saluyu jeung tiori stanton.

Unsur nu dianalisis: Téma jeung masalah Cutatan:

Putusan sawala para pangagung Nagri Galuh jeung Nagri Sunda di Nagri Batulayang, kalawan disatujuan ku purohita nagara masing-masing geus sumebar.

Dina pengkodean data, dilakukeun dumasar unsur nu dianalisis, kaca, jeung paragraf data nu aya dina sumber datana. Contona kode data 1.1.6. 1 mangrupa kode pikeun unsur téma jeung masalah. 1 mangrupa kode urutan data. 6 mangrupa kode kaca. Di handap ieu mangrupa kode pikeun unsur-unsur carita numutkeun tiori stanton nu diasupkeun kana kartu data.

(21)

32

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.6Téknik ngumpulkeun data

Teknik anu digunakeun pikeun ngumpulkeun data ieu panalungtikan nya éta telaah pustaka. Dina ngumpulkeun data, dipaké instrumén kartu data. Data nu dikumpulkeun nya éta unsur-unsur carita saluyu jeung tiori Stanton. Léngkah-léngkah dina ngumpulkeun data nya éta:

1. Maca sagemblengan téks novél;

2. Nyirian data nu patula-patali jeung unsur-unsur carita saluyu jeung tiori Stanton, hal nu dicirian diantarana: masalah, kajadian, palaku, latar tempat, latar waktu, jihat sawangan, jeung gaya basa; sarta

3. Ngasupkeun data-datu nu geus dicirian kana kartu data sangkan babari ngaanalisisna.

3.7Téknik ngolah data

Téknik anu digunakeun pikeun ngolah data ieu panalungtikan nya éta analisis data. Téknik analisis data pikeun ngaanalisis unsur-unsur karya sastra numutkeun Stanton nya éta 1) Téma jeung masalah, 2) Fakta carita (galur, palaku, jeung latar), sarta 3) Sarana carita (judul, poin of view, jeung gaya basa) anu aya dina novél Tri Tangtu di Bumi. Léngkah-léngkahna diantarana:

1. Ngaanalisis sakur data nu geus dikumpulkeun, tuluy ngadéskripsikeun jeung ngainterprétasikeun éta data luyu jeung ntiori nu dipaké péso dina ieu panalungtikan;

2. Hasil panalungtikan dijadikeun bahan pangajaran maca di kelas XI; 3. Nyindekkeun hasil analisis data; tuluy

(22)

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu128 BAB V

PANUTUP

5.1 Kacindekan

Dumasar kana hasil analisis data dina bab IV, aya sababaraha hal anu bisa dicindekkeun saperti ieu di handap.

1) Ieu novél nyaritakeun ngeunaan Prabu Déwa Niskala nu nolak kaputusan sawala Batulayang, ageman kumaha nu ngagemna, jeung dilaksanakeunna adeg-adeg Tri Tangtu di Bumi.

2) Téma dina carita Tri Tangtu di Bumi nya éta ngeunaan Purbatisti-Purbajati Sunda. Nu miboga sikep toléransi kana ageman séjén. Sarta ngajarkeun cara ngaheuyeuk dayeuh ngolah nagara ku cara adeg-adeg Tri Tangtu di Bumi. Nu nuduhkeun tilu pamingpin nu béda-béda tanggung jawabna, tapi satata. Sarta dina ngalaksanakeun hiji pancén téh ulah sok pacorok kokod jeung nu lian. Kudu saluyu jeung bagéan sarta tanggung jawab masing-masing.Nilik tina péréléna kajadian, ieu novél miboga galur carita maju. Sabab, peristiwa-peristiwa méréléna sacara témporal, henteu bulak-balik atawa nyawang ka tukang.

3) Dina ieu novél kacatet aya sababaraha hiji ngaran tokoh, jumlahna aya 88 tokoh. Saluyu jeung pengelompokan tokoh nu dibagi jadi tokoh utama, tokoh kadua, jeung tokoh tambahan. Dina ieu novél, nu jadi tokoh utamana nya éta Prabu Anom Jayadéwata. Prabu Anom Jayadéwata nu jadi puseur carita, Prabu Anom Jayadéwata nu ngalalakon ti mimiti mula tepi ka ahirna.

4) Latar tempat dina ieu novél kabagi jadi dua jenis, nya éta 1) tempat general, 2) tempat husus. Latar general dina ieu novél nya éta Nagri Galuh jeung Nagri Sunda. Sedengkeun tempat husus dina ieu novél kabagi jadi sababaraha tempat anu husus, nu lumangsungna hiji peristiwa.

(23)

129

masalah salah paham, aya ogé masalah kainggis Prabu Anom Jayadéwata ka Nagri Demak. Inggis Nagri Demak ngadéséh Nagri Galuh jeung Sunda, lantaran Nagri Demak keur ngémbar-ngémbarkeun tangtungan nagara Islam. Geus kabuktian kajayaan Demak ku tumpurna Nagri Majapait.

6) Latar waktu kajadian dina ieu novél aya sababaraha hiji, diantarana: rebun-rebun, isuk-isuk, isuk-isuk sanggeus mumuluk, wanci haneut moyan, panonpoé keur meumeujeuhna manceran, wanci manjing sandyakala, pasosoré, peuting, jeung tengah peuting. Sarta keur nuduhkeun lilana waktu diantarana: sapanyeupahan, sapoé, dua poé, tilu poé, dalapan poé, saminggu, sataun, dua taun, sapiluh taun.

7) Dina ieu novél, Yoséph Iskandar salaku pangarang dina nyieun ieu carita, maké titik acuan caritaan jalma katilu (third-person narrative). Dina ieu novél, pangarang ngagunakeun sudut pandang nu impersonal, hartina, manéhna aya di luar carita. Manéhna sarwa nempo, sarwa ngadéngé, sarwa nyaho (author omniscient). Manéhna bisa nempo tepi ka jero pikiran palaku, sarta bisa nyaritakeun rusiah batiniah nu pangjerona tina palaku.

8) Dina ieu novél, gaya basa nu kapanggih nya éta gaya basa umum jeung gaya basa has. Gaya basa umum nu dipaké nya éta gaya basa nu geus ilahar dipaké ku pangarang lian. Gaya basa umum nu kapanggih utamana gaya basa kiasan, saperti: ngumpamakeun atawa babandingan (simile), lalandian (metafora), mindoan (refleksi), jeung mijalma (personifikasi). Gaya basa has nu kapanggih dina ieu novél nya éta paribasa jeung basa Sunda buhun.

(24)

130

5.2 Saran

Aya sawatara saran pikeun lajuning laku ieu hasil panalungtikan dina pangajaran maca, hususna maca novél.

1) Ieu hasil panalungtikan bisa dipaké saluyu jeung Rencana Pelaksanaan

Pembelajaran (RPP) nu geus disadiakeun dina bab IV.

2) Dina pangajaran maca novél, diusahakeun guru kudu geus ngawasa sarta ngaanalisis bahan ajar nu mangrupa téks novél. Tong tepi ka samar polah nalika nyindekkeun pagawéan murid.

3) Kudu diayakeun heula panalungtiken nu leuwih jero ngeunaan bahan ajar nu rék ditepikeun ka siswa, hususna dina pangajaran maca novél. Bisi eusi atawa ajén nu aya dina éta novél teu saluyu jeung psikologis sarta émosional siswana. 4) Ka para pangarang, dipiharep leuwih euyeub nu nulis carita atawa carpon

(25)

131

Universitas pendidikan indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR PUSTAKA

Danadibrata, R.A. (2006). Kamus Basa Sunda. Bandung: CV. Kiblat Dhewi, E.Y. (2012). Sakti Basa Sunda (LKS). Depok: CV. Arya Duta

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat. (2007). Standar Kompetensi dan

Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung:

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat

Farida, E. (2009). Ragam Basa Padagang Asongan pikeun Bahan Pangajaran

Nyarita di SMP (Studi Kasus Basa Sunda Padagang Asongan dina DAMRI Tanjungsari Kebon Kalapa). Skripsi Sarjana pada FPBS UPI Bandung:

tidak diterbitkan.

Hadiyaniyah, Y.N. (2011). Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Bahasa Sunda

SMA Pasundan 8 Bandung Kelas XI Matéri Pokok Novél. Bandung: tidak

diterbitkan. Id. m. wikibooks.org id.shvoong.com

Iskandar, Y. (2011). Tri Tangtu di Bumi. Bandung: Pusat Studi Sunda Iskandarwassid. (2003). Kamus Istilah Sastra. Bandung: CV. Geger Sunten Isnendes, R. (2007). Téori Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Isnendes, C.R. (2010). Kajian Sastra Aplikasi Teori & Kritik pada Karya Sastra

Sunda dan Indonesia. Bandung: Daluang Publishing

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah. (2008). Palanggeran Éjahan Basa Sunda

(Édisi Révisi). Bandung: Sonagar Press

Kosasih, D. (2010). Santika Basa. Bandung: CV. KingQlaban

Koswara, D. (2009). (Diktat) Racikan Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Oktaviani, S.D. (2007). Analisis Struktur jeung Ajén Budaya Wawacan Babad

(26)

132

Panitia Kamus Lembaga Basa jeung Sastra Sunda. (2007). Kamus Umum Basa

Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.

Permana, R. (2007). Apresiasi Prosa jeung Drama DR 429. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah.

Pradopo, R.D. (2010). Beberapa Teori Sastra, Metode Kritik, dan Penerapannya. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

repository.upi.edu

Rohilah, I. dan Yusuf. (2002). Basa Sunda Urang Garut. Bandung: CV. Geger Sunten.

Rosidi, A. (2010). Babasan & Paribasa Kabeungharan Basa Sunda 2. Bandung: CV. Kiblat

Ruhaliah. (2010). (Diktat) Sajarah Sastra Sunda Modern. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Semi, M.A. (1984). Antologi Sastra. Padang: Angkasa Raya

Sudaryat, spk. (2007). Makaya Basa jeung Sastra Sunda (Pangdeudeul MKKT). Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Sudjiman, P. (1988). Memahami Cerita Rekaan. Jakarta: Pustaka Jaya

Tamsyah, B.R., spk.. (1999). 1000 Babasan jeung Paribasa Sunda. Bandung: CV. PUSTAKA SETIA

Universitas Pendidikan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah

Universitas Pendidikan Indonesia. Bandung: Universitas Pendidikan

Indonesia