KONCI JAWABAN
GENTRA BASA
SUNDA
KELAS XI-A
PANDUAN PANGAJARAN 1
1. Situ Ciburuy cina hérang nganlaukna hese dipancing 2. Sok nyeredet hate lamun ningali sorot hate manehna
3. Ngagambarkeun kasmaran saurang jalma ka saurang wanoja
4. Saurang wanoja nu hayang diteang ku saurang jajaka nu dipikaasihna.
5. Situ Ciburuy kiwari mah ngaheureutan, caina kotor teu kaurus (gumantung ka siswa nu kungsi nyaksian kaayaan Situ Ciburuy)
6. Kasedih saurang hiji jalma nu apaleun yen bebenena geus dijodokeun ka nu sejen. 7. Salira di luhur bisa awewe bisa lalaki, lataran dina eta rumpaka ciri husus pikeun lalaki atawa awewena.
8. Nu rek dikawikeun teh kabogohna (bisa lalaki boh awewe)
9. Ngagambarkeun kaayaan jalma (awewe) anu kasmaran atawa boga katresna jeung karesep ka saurang lalaki.
10. (gumantung jawaban siswa: Siswa ngebrehkeun pangalaman pribadina) 11. Saurang lalaki anu mikacinta saurang wanoja
Pancen
(Jawaban gumantung kana hasil analisis siswa) Pancen
(Jawaban gumantung kana hasil analisis siswa) Pancen
(Jawaban gumantung kana hasil analisis siswa) B. Latihan
1. a (Bubuy Bulan) 2. e (Bajing lunat) 3. d (Anjeun)
4. b (Bangbung Ranggak) 5. a (ngadawamkeun) 6. c (rarahulan) 7. b (wanoja)
8. a (padalisan ka-1 jeung 2)
PANDUAN PANGAJARAN 2
C. Maham Eusi Wacana
Jawab sakur pananya ieu di handap! 1. Sarengsena ulangan ahir semester
2. Siswa-siswi di SMA kuring bisa silihpikawanoh leuwih raket deui. Nu asalna ukur wawuh munding oge jadi leuwih akrab
3. Pikeun ngamalirkeun bakat jeung minat 4. Ngaraketkeun tali mimitran antar siswa.
5. Paragraf ka-4 (dina dinten ieu bade ngabadantenkeun rencana acara Pekan Olahraga jeung Kasenian antar Kelas)
6. Kahiji pertandingan olahraga, jeung kadua pasanggiri kasenian
7. Olahraga (pertandinga basket, futsal, volly, tenis meja, catur, jeung badminton). Pasanggiri kasenian (jaipongan, rampak sekar, jeung aggana sekar).
8. (gumantung kana paniten siswa)
9. Kuring (maneha bisa ngatur waktu jeung bisa nampung sagala aspirasi babaturaana anu hadir dina rapat. Nyaritana jelas, tegas, tapi wijaksana)
10. Ari alat-alat olahraga jeung kasenian
11. (gumantung kana kaparigelan siswa dina nyarita) Pancen
(Jawaban gumantung kana hasil analisis siswa) D. Latihan
a. Milih
1. a salam bubuka rapat 2. c neikeun eusi rapat
3. a mere waktu ka nu hadir pikeun nepikeun saran, usul atawa pananya. 4. d ngomentaran usul
5. c panganteur pikeun ngajawab pananya 6. a mungkas rapat
b. Nyusun kalimah 1. padadatang
conto: Tamu geus padadatang, tapi nu hajat katempona can siap. 2. silih tempas
conto: Dida keur silih tempas jeung batur sakelasna dina rapat OSIS 3. padamere
conto: Lantaran dulurna padamere, atuh duit Nina jadi loba. 4. silih tulungan
conto: Hirup jeung dulur mah kudu daek silih tulungan 5. padanyarita
conto: Perhatikeun, ulah padanyarita ari guru keur nerangkeun teh! 6. silibejaan
conto: Ari ulangan ulah silibejaan kitu 7. padaembung
8. silijaga
conto: Kudu silijaga diri ari di tempat nu rame mah ulah balangah 9. padangariksa
conto: Lamun padangariksa mah budaya Sunda teh moal tumpur 10. silih rojong
conto: Hayang pada-pada maju mah hirup teh kudu silih rojong. c. Ngalengkepan wacana
“Hadirin anu ku sim kuring 7) dipihormat, langkung ti payun sim kuring 8) ngahaturkeun nuhun, wireh saderek sadayana parantos 9) kersa sumping 10) ngaluuhan ieu rapat. Sakumaha anu parantos diserat dina 11) uleman rapat dina dinten ieu bade 12) ngabadantenkeun rencana acara Pekan Olahraga jeung 13) kasenian antar Kelas. Ieu kagiatan teh 14) mangrupa kagiatan anu maneuh unggal 15) semester dilaksanakeun di ieu sakola. Tah kumargi kitu, 16) mangga ayeuna urang badantenkeun ku urang sadayana. Simkurig 17) miharep ieu kagiatan teh tiasa lumangsug kalawan lancar.”
Samemeh dipungkas, Ketua OSIS anu 1) mingpin rapat nyarita: “Saderek, rupina urang sadaya 2) parantos sapuk kana kasapukan rapat. Sateuaca 3) dipungkas mangga bilih aya nu masih keneh panasaran kanggo 4) ngadugikeun saran atanapi patarosan sanesna?” Sarerea 5) ngajawab cukup jelas jeung narima kana 6) kasapukan rapat.
PANDUAN PANGAJARAN 3
A. Maham Eusi Wacana
Jawab sakur pananya ieu di handap!
1. Néng Mira
2. Di kelas, di hareuepeun babaturan sakolana 3. Basa pangajaran matemarika
4. Ménta idin heula ka Pa Sahri, guru matematika
5. Perlu, pikeun ngajaga étik jeung sopan santun, sabab geus ngaganggu guru nu nuju ngawulang di kelas.
6. Saba budaya ka Kampung Naga.
a) Siswa anu badé ngiring, dipiharep tiasa daptar saelat-elatna kaping 17 September 2006 ka panitia, waragadna Rp 25.000,-;
b) Miosna dinten Ahad, kaping 24 Séptémber 2006, tabuh 07.30. c) Kudu kumpul sajam sateuacanna.
d) pamilon nyandak bekel séwang-séwangan, boh tuangeun boh leueuteunana.
e) tiasa ngajaga katartiban boh salami di jalan boh di tempat anu dituju.
7. Nganuhunkeun ka Pa Sahri nu tos masihan nyayogikeun waktos kanggo macakeun pangumuman.
8. Pa Sahri unggel bari ngacungkeun jempolna.
Pancén
(Jawaban gumantung kana hasil pagawéan siswa)
Pancén
1. Ngajak babaturan buru-buru balik lantaran rék hujan Conto Pokpokanana:
b) nu diajk balik Satuju: “Enya, meuning ayeuna bisi kapegat hujan.” Nolak: “Ah, engké wé, sina turun heula hujanna.” 2. Mihapé kantong ka babaturan nu teu milu olahraga
Conto Pokpokanana:
a) nu mihapé “Mihapé kantong nya, saya rék ka cai heula!”
“Tiasa abdi nitip kantong, abdi badé ka pengker heula!” b) nu dipihapéan Satuju: Enya, simpen wé di dinya.
Jung, keun ku saya dijingjing heula
Nolak: “Puguh kuring rék balik. Pihapékeun wé ka batur.” “Punten, abdi badé wangsul, ka nu sanés wé.”
3. Nanyakeun barang nu leungit ka babaturan Pokpokanana:
a) nu nanyakeun “Manggihan arloji urang di cai?”
“Manawi mendakan arloji abdi di jamban?” b) nu katanyaan Manggih: “Ieu, ku urang tadi diampihan.”
“Ieu, ati-ati, ulah di mana waé nyimpen téh!” Teu manggihan: “Duka atuh, teu manggihan.”
“Dua nya, abdi mah teu mendakan.” 4. Ménta dipangmeulikeun baso ka babaturan lan-taran teu boga duit
Pokpokanana:
a) nu ménta “Pangmayarkeun heula nya, urang teu boga duit!” “Punten bayar heula nya, abdi teu gaduh artos!” “Hayang baso euy, ngan teu boga duit!”
b) nu dipéntaan “So wé, keun ku urang dibayarna!” “Wios, keun wé ku abdi dibayar!”
“Sok wé nyandak heula, wios di abdi artosna!”
E. Latihan
I. Nyusun kalimah
1. neda: Abdi mah peurih beuteung, hoyong neda heula. 2. tuang: Bilih Bapa badé tuang mah mangga waé ti payun. 3. saré: Kuring mah tunduh, hayang saré heula.
4. kulem: Ulah rebut waé, Bapa nuju kulem. 5. nyarita: Pok-pok rék nyarita mah, ulah asa-asa. 6. nyarios: Punten, teu kénging tarik teuing nyariosna!
7. baheula: Zaman baheula ka kampung mah can asup listrik. 8. kapungkur: Ti kapungkur ogé bumina tos diical ka rentenir. 9. udur: Pun adi mah teu sakola margi udur.
10. teu damang: Sanaos teu damang, anjeunna ngersakeun sumping. 2) Maluruh ragam hormatna jeung nyusun kalimahna
2. cokot = bantun, candak
kalimahna: 1. Abdi mah asa capé pisan, hoyong mondok.
2. Bilih Bapa badé kulem mah, mangga di kamar payun. 4. dahar= neda, tuang
kalimahna: 1. Punten abdi neda ti payun, tos teu kiat lapar pisan. 2. Bilih Bapa palay tuang mah, mangga wé ti payun. 5. bapa = pun bapa, rama
kalimahna: 1. Jenengan pun bapa mah H. Mis’an. 2. Dupi tuang rama aya di bumi? 6. anak = pun anak, tuang putra
kalimahna: 1. Pun anak nu bungsu mah kuliahna di ITB. 2. Saha wasta tuang putra nu bungsu téh?
7. boga = gaduh, kagungan
kalimahna: 1. Abdi mah teu gaduh artos, aya ogé béas.. 2. Mang Kosim mah katawisna kagungan artos. 8. mawa = ngabantun, nyandak
kalimahna: 1. Abdi dipiwaranag ngabantun kantong ku bapa. 2. Bapa nu nyandak kantong mah.
9. nyarita = nyanggem, nyarios
kalimahna: 1. Ari teu wantun mah, wios abdi nu nyanggem ka bapa. 2. Ulah ribut waé ari bapa nuju nyarios téh.
10. ngaran = wasta, jenengan
kalimahna: 1. Wasta abdi mah Mirza Ahmad Maulana. 2. Pun biang mah jenenganana Siti Halimah.
PANDUAN PANGAJARAN 4 A. Maham Eusi Wawancara
1. Lantaran carita wayang kudu luyu jeung kamajuan jaman. Ku cara koran bakal nampa informasi anyar nu penting pikeun nambah wawasan keur bahan carita wayang.
2. Lamun dina pagelaran wayang teu aya inovasi, tangtu monoton jeung ditinggalkeun ku nu lalajona
3. “Rahwana Gugur”, “Kalabaka Pejah” jeung “Kumbara Gugur”
4. Ngarobah beungeut wayang siga jelema. Ngadeukeutkeun kahirupan wayang jeung kahirupan jelama
5. Kahirupan kiwari leuwih terbuka/transparan 6. Ahli dina ngagambar jeung nyieun wayang.
7. Wayang-wayang anu aya dina lalakon Mahabrata jeung Ramayana, nyaéta nu disebut wayang purwa.
8. Sabab Semar, Cépot jeung Dawala mah asli wayang ti urang (Sunda). 9. Keur nambah wawasan, sabab unggal dalang pasti aya kaunggulan jeung
10. Tetekon dina wayang ulah angger waé. Nu kira-kira geus teu luyu jeung kamajuan jaman mah leuwih hadé dikembangkeun inovasi).
Pancén
Cing benerkeun kecap-kecap dina basa Indonésia nu ditulis déngdék ieu di handap kana basa Sunda anu merenah!
1. dituntut beradaptasi dengan aprésiasi.
Kuduna : diperedih bisa adaptasi jeung daék ngaprésiasi.
2. untuk menyampaikan apa saja yang masyarakat belum tahu atau aspirasi atau penyampai program pamaréntah kepada masyarakat.
kuduna : nepikeun sagala rupa hal hal masarakat, atawa nepikeun program pamaréntah ka masarakat.
3. ngadalang kedah tiada hari tanpa inovasi.
kuduna : Dina ngadalang mah taya poé nu kaliwat pikeun inovasi. 4. mendakan hiji kejenuhan.
kuduna : mendakan kabosen
5. Apalagi kalau wayang golék
kuduna Komo deui lamun wayang golék 6. wayang golék mah beberapa diménsi.
Kuduna: Wayang golék mah ngabogaan sababaraha diménsi
7. sampai dimana anda tahu tentang pakem atau tetekon wayang?
Kuduna: Nepi ka mana sadérék apal kana pakem atatwa tetekon wayang.
8. tidak akan hilang.
Kuduna: moal bakal leungit
9. Di unggal dalang aya kelebihan jeung aya kelemahan.
Kuduna: kaunggulan jeung aya kahéngkéran (kakurangan) 10. Pagelaran téh bisa baé dipadatkan jadi tilu jam upamana.
Kuduna: disingget/dipondokkeun
11. latar belakang
kuduna: kasang tukang D. Latihan
1. b. wawancara 2. a. narkoba 3. c. pidato
4. a. dibina ku kolotna di lingkungan kulawarga 5. b. aya nu nanya aya nu ngajawab
6. a. igelan wayang 7. a. moal leungit 8. a. dalang 9. a. robah
10. a. nyarita di tukangeun
A. Maham Eusi Pedaran
1. Di antarana tina kaseninanana, kadaharanana, wangun imahna, jeung adat-istiadatna.
2. ayeuna nu sarwa lengkep jeung modern. Baheula mah estu pakakasna gé sarwa basajan, boh pakakasna boh cara ngurusna.
3. gumantung kana hasil analisis siswa) 4. paraji atawa indung beurang.
5. cara ngamandian, cara ngabedongna, cara ngamongmongna, jeung nepi ka marancahanana.
6. Lamun orok heuay kudu téh sok dihalangan sungutna ku ramo, bari ngucap “sup baju ka kurungan.
7. Lamun orok sisidueun sok geuwat dijawab rada digebah, bari ngucap “maling cikur”. Lamun orok masih sisidueun kénéh, sok digebah deui bari ngucap “maling jahé”. Lamun orok tuluy baé sisidueunana, sok ditapelan pucuk daun seureuh, atawa rambu samak di antara halisna.
8. Lamun orok beresin sakali, sok ditembalan ku indungna ku ngucap “ceng sawan”. Lamun ngadua kalian beresinna, sok ditembalan ku indungna “hurip waras”. Naon ubarna mun orok katerap kasakit panas tiris?
9. saméméhna budak disunatan téh sok dibawa hélaran, dina iring-iringan seni kuda rénggong mun di Sumedang, atawa sisingaan mun di Subang. Tapi di daérah séjén gé sok rajeun aya nu nanggap kuda rénggong atawa sisingaan, ngahaja ngadatangkeun.
10. dikhitan/ diberesihan 11. Béngkong
12. paraji tukang ngurus nu ngalahirkeun
13. Seni Kuda Rénggong, Sisingaan, jeung sajabana, gumantung daérahna
14. Nyawér téh saenyana mah mapatahan atawa nganaséhatan pangantén, tapi bari ditembangkeun. Disaksian ku saréréa, sakur nu hadir, kolot budak.
15. ngawurkeun béas tina bokor, campur jeung duit logam, jeung konéng meunang ngeureutan.
16. Mulungan duti jeung peremén.
17. Didangdanan ku papakéan husus nu ngahaja meunang milih tukang rias. Nepi ka kiwari ogé rupa-rupa upacara pangantén diparaké kénéh di unggal daérah. Baju pangantén di unggal daérah ngabogaan ciri has séwang-séwangan.
18. di sagédéngeun pikeun ngareuah-reuah, ogé pikeun ngamumulé adat budaya karuhun.
B. Ngoméntaran Eusi Pedaran
Pedaran di luhur téh sok disebut ogé éséy, nya éta karangan wangun prosa nu eusina medar kalawan saulas (basajan) ngeunaan hiji masalah dumasar puseur panitén (sudut pandang) nu nulisna.
Pangarang nu nulis pedaran di luhur ngabogaan maksud pikeun ngabéjakeun ka nu maca perkara adat istiadat nu aya di masarakat Sunda.
Pancén
(Gumantung kana hasil analisis sisiwa séwang-séwangan) Latihan
a)
1. tukang kiridit
Kalimahna: Dadang jadi tukang kiridit di Jakartana. 2. kasir
3. anember
Kalimahna: Salulusna di ITB, Pa Juhri mah langsung jadi anember bangunan. 4. candoli
Kalimahna: Téh Siti mah tos lami janten candoli. Malih kaanggo ku Bupati gé. 5. muadin
Kalimahna: Ka mana muadin téh, geus waktuna solah Ashar can adan.
b) Jelaskeun harti istilah patukangan di handap, tuluy susun dina wangun kalimah! 1. Sindén nya éta tukang ngawih dina pagelaran wayang.
Kalimahna: Upami Bi Nani nu jadi sindén-na, penonton téh meni rabul. 2. Pamayang nya éta tukang ngala lauk di laut.
Kalimahna: Gawé pamayang mah indit peuting balik isuk.
3. Panday nya éta tukang nyieun pakakas tina beusi kayaning bedog, péso, pacul, jsté.
Kalimahna: Pa Mahmud mah panday kawentar ti Ciwidéyna gé. 4. Pakacar nya éta tukang bunta-bantu di nu hajat.
Kalimahna: Hajat rongkah mah pakacarna gé teu cukup sapuluh urang.
PANDUNA PANGAJARAN 6 A. Maham Eusi Wacana
1. Ahli kasenian Angklung, ngaran lengkepna Udjo Ngalagena.
2. Waktos ngalatih angklung ka barudak anu rék dipintonkeun dina Konferensi Asia Afrika (KAA) di Bandung.
3. Ti saprak kasenian angklung jadi pintona kasenian pikeun ngahibur tamu nagara di Istana Merdeka.
4. jenengan Daéng Sutigna 5. Guru
6. lain ukur wisatawan doméstik, tapi wisatawan mancanagara ogé ngabrul 7. di antarana Rati Sirikit ti Thailand.
8. Ningali kebon awi nu husus pikeun nyieun waditra angklung, pintonan angklung, jeung bisa langsung milu nabeuh angklung babarengan.
9. Angklung Kanékés mah ditabeuhna teu sambarangan waktu, tapi dina mangsa-mangsa anu tangtu, upamana waé dina upacara tatanén, ngahuma, nepi ka ngampihkeun paré ka leuit.
10. upamana Jerman, Belanda, Swiss, Afrika, jeung Jepang, jeung sajabana. 11. taun 1970 kapilih jadi Laboratorium Pendidikan dan Kesenian Daerah; taun
1971 Saung Angklung Mang Udjo kapilih jadi salahsahiji objek wisata; nampi beasiswa ti Gubernur DKI pikeun ngayakeun studi banding ka Thailand; taun 1983 dipercanten mingpin rombongan muhibah tenaga ahli angklung ka Solomon; taun 1993 nampi Adikarya ti Menparpostel.
Pancén
(gumantung kana hasil analisis siswa)
C. Maca jeung Nuliskeun deui Teks Biografi (gumantung kana hasil pagawéan siswa) D. Latihan
1. a. Biografi
2. d. Nyaritakeun naon waé
3. d. Nyaritakeun indung bapana Doel Sumbang 4. b. Sakola Doel Sumbang
PEDOMAN PANGAJARAN 7 A. Maham Wacana
1. Di Cagar Budaya Nasional, pikeun ngébréhkeun rasa sukur masarakat Cigugur salaku masarakat agraris ka Nu Maha Kawasa. Tumarima kana sagala kanikmatan jeung kaberkahan, bari jeung miharep sangkan dina waktu nu baris datang hasil panénna leuwih mucekil.
2. Runtuyan acarana ngawujud dina rupa-rupa upacara jeung pintonan kasenian tradisional.
3. Di antarana waé aya pesta dadung, ronggéng gunung, seni klasik tarawangsa, gending karésmén, tari badaya, upacara adat ngarérémokeun ti Kanékés Baduy,
Seni Monggang Klasik, goong rénténg, tari buyung, buncis, dogdog lonjor, réog,
jeung kacapi suling.
4. Upacara pesta dadung ngandung ma’na pikeun miara jeung ngajaga kasaimbangan alam sangkan hama teu ngaganggu kahirupan manusa. Di sagédéngeun ngajaga alam, ogé miara ku cara melakkeun bibit tatangkalan. Éta upacara dimimitian ku ngébréhkeun kagumbiraan sawatara budak angon nu keur ngibing bari ngagunakeun dadung (tambang nu dijieun tina injuk) dipungkas ku acara miceun hama.
5. di wewengkon Mayasih Cigugur
6. Ceuk béja, Ronggéng Gunung téh nyaritakeun hiji wanoja nu ngarana Nyai Déwi Samboja.
7. Éta wanoja dipiistri ku Radén Anggalarang, putra Prabu Haurkuning ti Karajaan Galuh. Éta pasangan téh terus ngadegkeun karajaan di Pananjung Pangandaran, nu dina mangsa harita sok didatangan ku bajo (bégal).
8. Mimitina mah ngan petikan kacapi jeung tarawangsa, teu dibarengan ku nu tatarian. Ngan sangkan teu ngabosenkeun, dilengkepan ku tatarian basajan nu disebut tari badaya.
9. Dina éta upacara ngndung simbol yén masarakat tani Sunda mah masarakat religius.
10.goong rénténg, biasana ditabeuh pikeun pamuka prosesi upacara puncak Sérén Taun dina tanggal 22 Rayagung.
Pancén
(gumantung kana kréativitas siswa)
Pancén
Cara Nabeuh Waditra
Ditakol Ditiup Dipetik Ditepak
1. Saron Dijieun tina kulit Dijieun tina awi
jeung Kai
Dijieun tina Kawat Dijieun tina Logam 1.bedug
