اهی نوین رد کشاورزی و منابع طبیعی اولین همایش ملی ایده در

(1)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)

550

يسررب هناوج

ينز و عفر يگدولآ رذب

هايگ ایوتسا (

Stevia rebaudiana Bertoni )

طیارشرد

نورد هشيش یا

هیروح يیومع

1

، *

يلعدان نايئاباب رادولج و2

يلعدان یرقاب

3

يوجشناد1

يسانشراك

،دشرا يژولونکتویب

،يزرواشك هدکشناد

مولع

،يعارز هاگشناد يزرواشك و عبانم يعیبط يراس

،داتسا2

يژولونکتویب

مولع

،رایداتسا3

يژولونکتویب

مولع

؛لووسم هدنسیون * [email protected]

هديکچ يملع مان اب ایوتسا Stevia rebaudiana Bertoni

هداوناخ هب قلعتم Asteraceae

تسا و ياکیرمآ يلامش قطانم يموب

هناوج خرن .تسا لیزرب و هئوگاراپ ،يبونج توافتم يدایز دودح ات ایوتسا ياهرذب ينز

و تسا ریثکت زا يورین دنمزاین هقاس قیرط

يم يدایز نامز و لااب راك هناوج تهج بسانم راکهار كی هب يبایتسد شهوژپ نیا ماجنا زا فده .دشاب

طیارش رد ایوتسا هایگ ينز

هشیش نورد يا

.دشاب يم هایگ ينوفعدض حیحص شور و رد

يگدولآ عفر يسررب يارب شهوژپ نیا ( ينامز ياهرامیت زا

1 ، 3 ، 5 ،

7 ، 9 ، 12 و 14 هقیقد ) یرلكوپیه ت میدس 20 دصرد ينوفعدض روظنم هب هدافتسا

ينوفعدض ياهرذب و تشك طیحم هب هلصافلاب

دندش هداد لاقتناMS تدم هب رابکی و

24 دصرد و تعرس و دش هداد لاقتنا تشك طیحم هب سپس و هدناسیخ بآ رد تعاس

هناوج .دیدرگ هبساحم ينز مآ تسدب جیاتن

زا هد تفه رامیت هك داد ناشن يگدولآ عفر يسررب يارب شیامزآ نیا اب هقیقد

میدس تیرلكوپیه 20

دصرد نامز ریاس زا رتهب نامز اریز دوب اه

هوق نتفر نیب زا و رذب ندش هایس ثعاب رتلااب ياه هدش رذب هیمان

نامز و نییاپ ياه يسررب .دوب هدش يچراق يگدولآ راچد هقیقد تفه زا رت

هناوج دصرد و تعرس تحت ایوتسا هایگ ياهرذب ينز

رامیت 24 تشك طیحم رد اهرذب میقتسم تشك زا رتهب لیرتسا بآ رد تعاس ب

يارب هك داد ناشن قیقحت نیا جیاتن يلك روطب .دو

هناوج نازیم نیرتشیب هب ندیسر ينز

میدس تیرلكوپیه هقیقد تفه رامیت 20

رامیت و دصرد تدم هب بآ اب

24 عاس بسانم ت

يم ب .دنشا

ناگژاو يدیلك

،يگدولآ عفر: ينز هناوج

،

،ایوتسا تفاب تشك

همدقم يملع مان اب ایوتسا

Stevia rebaudianaBertoni

هداوناخ هب قلعتم

Asteraceae

هئوگاراپ ،يبونج ياکیرمآ يلامش قطانم يموب .تسا

تسا لیزرب و (

10 ).

گرب يد ياهدیزوکیلگ عبنم و تسا نیریش تدش هب هایگ نیا ياه سا دننامه نپرت

يم دیازویدابر و دیازویوت دشاب

( 6 .) گ ایوتسا يهای هدوب نشگرگد (

8 ) و یم ينشگدوخ ناز 0

- 5 / 0 دصرد دوجو نیبم هك هدش شرازگ يراگزاساندوخ متسیس كی

تسا ( 9 ) زبس يتخس هب ایوتسا رذب . يم

دوش ( 8 ) زا هدافتسا و ينلاوط ببس نآ

رت يم لوا لاس رد تشادرب عورش نامز ندش هب .ددرگ

تیعمج دیلوت هزاجا رذب طسوت ریثکت هولاع يمن ار نژومه ياه

( دهد 11 .) يم ناشن هدش هئارا تاعلاطم هتبلا دهد

يارب يقفاوت چیه

هناوج نییاپ تردق لیلاد رذب ينز

دوجو ایوتسا درادن

ناققحم يخرب ، هناوج تلع ار يراگزاساندوخ

ينز ناونع ایوتسا رذب رد فیعض

هدومن دنا ( 7 - 12 ) هدرك شرازگ رگید يخرب هك يلاح رد چیه هك دنا

رد يراگزاساندوخ درادن دوجو هایگ نیا

( 8 ) لیلد نیمه هب

شور زا هدافتسا هناوج تهج فلتخم ياه

يم يرورض ایوتسا رذب ينز .دشاب

رذب قیرط زا ریثکت اه

هناوج دصرد هب رجنم رایسب ينز

(2)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

551

يم ينییاپ .دوش

ب ه لاحره هناوج ينز فیعـض رد نـیا هایگ يعناـم يارـب تـشك رد ساـیقم گرزـب هدوـب و ببـس بایمك ندـش و

نارگ تـمیق ندوـب داوـم هرثؤـم نـیا هاـیگ يـیوراد هدـش تـسا ( 13 .) هوق ياراد هایگ نیا روذب هك اجنآ زا فیعض هیمان

يم دشاب

تنا نیرتهب ،اذل تشك زا هدافتسا باخ

يم تفاب .دشاب

لوط تدم مزلا زا تشاك رذب ات هناوج ندز هایگ ار رد ( طیارش نیعم " ) تردق

شیور

"رذب

"ای تعرس هناوج

"ندز

يم دنمان . نیاربانب يرذب رتبوغرم تسا هك دادعت يرتشیب زا نآ رد تدم نامز يرتمك هناوج هدز

دشاب . هناوج

،ندز نیلوا هلحرم ي دشر و ومن رذب تسا هك زا تیمها يرایسب رادروخرب يم

دشاب . هولاع رب هناوج

،ينز تعرس و

يتخاونکی هناوج

ندز و هینب رذب زا ياهرتماراپ مهم

تیفیك رذب يم دشاب ( 14 ).

ذب ياهر اب تیفیك و تردق رتلااب يم دنناوت رتهب زبس

هدش و رد هجاوم ندش اب شنت ياه

،يطیحم دصرد

زبس و تعرس هناوج ينز يرتلااب ار هتشاد و رد تیاهن هچهایگ ه يا يرتدنمورین ار

دیلوت دننك ( 4 .) ساسارب تادهاشم نوگانوگ

رد يسررب هدوت ياه يرذب نوگانوگ هنوگ ياه فلتخم يهایگ رد طیارش يهاگشیامزآ و

هعرزم يا تباث هدش تسا هك دصرد هناوج ينز كی هدوت رذب رد هاگشیامزآ اب

نازیم رارقتسا هچهایگ رد هعرزم توافتم يم دشاب . نیا

توافت و تارییغت هب تلع توافت ياه دوجوم رد تردق ياهرذب هدوت ياه فلتخم يم دشاب ( 1 ).

اب هجوت هب تاحیضوت ركذ

هدش

، فده

زا ماجنا نیا شهوژپ يبایتسد هب كی راکهار بسانم تهج هناوج ينز هایگ ایوتسا رد طیارش نورد هشیش يا و شور حیحص ينوفعدض

هایگ يم اب هك دشاب و هداس يراکهار لابند هب ينونك يداصتقا طیارش هب هجوت

و يدربراك و هنیزه مك رد ارجا لباق

يداصتقا حطس

يم .دشاب شور و داوم اه

ب ياهرذ هایگ ایوتسا زا هسسوم ناكاپ رذب ناهفصا يرادیرخ دش

. تسد يارب كی هب يبای

بسانم لکتورپ م هب اهرذب ادتبا ،

تد 5 هقیقد

هطوغ يیوشفرظ عیام رد و رو

تدم هب سپس 20

آ ریز هقیقد تسا رذب دروم رد مهم رایسب هتکن .دندش هداد وشتسش ناور ب

كچوك ایو

يم رذب نیا هزادنا ندوب و دشاب

و راك يتحار روظنم هب هفرص

و رذب فرصم رد يیوج روذب يور رده زا يریگولج

رد و وشتسش ماگنه

ينوفعدض لحارم یا راك نیرتهب ،

هچراپ رد ار روذب ادتبا هك تسا ن هسیك تروصب ،زیر رایسب ذفانم اب يروت ياه

هچ كچوك ياه رد

جنا لحارم هیقب دعب و هدروآ دوش ما

. دعب .دش ماجنا دوه ریز رد ينوفعدض لحارم هیقب و هدرب دوه ریز هب ار اهرذب وشتش زا ادتبا

رد

ناتا لو 70 دصرد هب تدم 60 هیناث هطوغ رو و دعب اب بآ ا و ریطقت رابود وت

هدش ولاك وشتسش

هداد دندش . سپ زا نیا هلحرم اهرذب رد

تیرلكوپیه میدس

20 دصرد هب تدم ( 1

، 3

، 5

، 7

، 9

، 12 و 14 )هقیقد هقیقد رارق هداد دندش و رد تیاهن اب بآ رابود ریطقت و

ولاكوتا هدش هس جنپ يلا راب و ره راب هب تدم جنپ هقیقد هب روظنم فذح تارثا لولحم ينوفعدض هدننك

بآ اب وشتسش هداد دندش .

ينوفعدض رد

طیارش لیرتسا و ریز دوه ماجنا دش . سپ زا نیا

،هلحرم روذب يور ذغاك يفاص رارق هداد دش دن ات بآ يفاضا اهنآ هتفرگ

دوش و يارب تشك هدامآ دنوش . هب اهرذب سپس آ زا يرادقم ،دندش میسقت هتسد ود

و دندش تشك ينوفعدض زا سپ هلصافلاب اهن

رابود بآ رد يرادقم و ریطقت

تدم هب هدش ولاكوتا 24

.دندش هداد سیخ دوه ریز رد تعاس دنیآرف

نویسیزلایرتسا طسوت

ولاكوتا

رد يامد 121 هجرد راشف و دارگیتناس رفسمتا كی

هب تدم ( داتشه هقیقد ) ماجنا دش و اهرذب هب طیحم تشك لاقتنا MS

هداد

دندش . راهچ زور سپ زا ماجنا تشك رذب رد طیحم

،MS

هناوج ينز رذب بآ رامیت نودب ایوتسا زاغآ

دش . رد روذب تشاك ماگنه رد

آ هب هك دوش تقد دیاب تشك طیحم رذب مرپسودن

.دوشن دراو بیسآ شرامش

ياهرذب هناوج هدز هب تروص هنازور رد تاعاس نیعم رد

14 زور ماجنا تفرگ . نیلوا زور شرامش و نیرخآ زور شرامش ياهرذب هناوج ز هد يارب هایگ ایوتسا هب بیترت زور مود و زور مهدزای

(3)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

552

سپ زا عورش شیامزآ دوب . دصرد هناوج ينز زا قیرط دادعت ياهرذب هناوج هدز هدش رد زور رخآ ( مهد ) رد رظن هتفرگ دش . تعرس

هناوج ينز اهرذب اب هدافتسا زا شور ( رئوگام ) هبساحم دش ( 2 .)

ثحب و جیاتن روظنم هب شهوژپ نیا رد عفر

ياهرذب يگدولآ تشك

هدش نورد هشیش اه هب تروص مظنم و ماودم ينیبزاب دندش و دادعت يیاهرذب

هك

،دندش هدولآ شرامش

.دش اب هك يیاهرذب یه

میدس تیرلكوپ 20

نامز تدم و دصرد ياه

1 و 3 يگمه دندوب هدش تشك هقیقد رب

دنتفر نیب زا يچراق يگدولآ رثا فلا لکش(

2 نامز تدم رد هك يیاهرذب نینچمه .) ياه

12 و 14 ا يگمه دندش تشك هقیقد نیب ز

آ رثا رب هکلب ،يگدولآ رثا رب هن اما نتفر و مرپسودنا هب بیس

هیمان هوق نتفر نیب زا هناوج

لکش( تفرگن تروص ينز 2

ب ياهرذب .)

نامز رد هدش تشك ياه

5 و 9 بیترت هب هقیقد 40

و 20 رادومن( دنداد ناشن ار يگدولآ عفر دصرد 1

هب طوبرم ينامز رامیت نیرتهب .)

7 دوب هقیقد لکش(

2 )ج هك 95 ( ناراکمهو هداز مشاه .دش هداد ناشن يگدولآ عفر دصرد 5

) فلتخم ياهرامیترثا ينوفعدض

نومنزیر دشر رب يحطس لماش رامیت شهوژپ نیا زا لصاح جیاتن و دنداد رارق هعلاطم دروم يا هشیش نورد طیارش رد ایوتسا ياه ه

لوناتا 70 تدم هب دصرد 1

میدس تیرلكوپیهو هقیقد 1

تدم هب دصرد 10

بسانم ناونع هب هقیقد اهرامیت نیرت

نییعت ينوفعدض ي

.دش مود شیامزآ رد و دصرد يارب

هناوج تعرس ينز

ياهرذب تشك هدش نورد هشیش اه هب تروص مظنم و ماودم ينیبزاب دندش و

دادعت يیاهرذب هك هناوج

،دندز شرامش .دش هك يیاهرذب هناوج دصرد دندش تشك امیقتسم

و ينز هناوج تعرس هب تبسن يرتمك ينز

آ رد هدش هدناسیخ روذب ریطقت رابود ب

دنتشاد هدش لیرتسا رادومن(

2 و 3 ).

ش لک 2 - هناوج و يگدولآ عفر لحارم يچراق يگدولآ :فلا .ينز

راميت 1 و 3 هقيقد رذب ندش هايس :ب ، راميت

12 و 14 هقيقد هناوج :ج ، رد ينز

راميت 7 .میدس تیرلکوپيه هقيقد

0 0 A

B

C 0 0 0

20 40 60 80 100

1 3 5 7 9 12 14

هدز هناوج یاهرذب دصرد

نامز ( هقيقد ) A

B

ينز هناوج دصرد

رادومن 1 يگدولآ عفر . فلتخم یاهراميت

.میدس تیرلکوپيه رادومن

2 هناوج دصرد هسیاقم .

ينز .

رادومن 3 هناوج تعرس هسیاقم . ينز

A

B 0

20 40 60 80 100

ينز هناوج تعرس(دصرد)

(4)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

553

عبانم 1 .

،خرزور م . و يمساق

،يناذعلگ ك . 1377 . ریثات يگدوسرف رذب رب زبس ندرك و درکلمع و ءازجا درکلمع ود مقر دوخن طیارش تحت يرایبآ

لماك و يرایبآ

دودحم . نایاپ همان يسانشراك دشرا .تعارز هاگشناد .زیربت هدکشناد .يزرواشك 101 .هحفص

2 .

،يناهوس م . 1375 . لرتنك و يهاوگ رذب . تاراشتنا هاگشناد نلایگ . 166 .هحفص

3 .

،نایحلاص خ . 1374 . رثا تردق رذب رب زبس

،ندرك ومن و درکلمع هناد مدنگ . نایاپ همان يسانشراك دشرا هدکشناد يزرواشك هاگشناد زیربت . 166 هحفص

4 . يمساق ك ،يناذعلگ .،

،نایحلاص ك .،

میحر

،يوخ ف . و

،مدقم م . 1375 . رثا تردق رذب رب زبس ندش هچهایگ مدنگ درکلمع و هناد مدنگ . هلجم مولع

يزرواشك و عبانم .يعیبط هرامش مود . هحفص 54 - 482 .

5 . مشاه ينیسح يلعبحم ،.ه ،هداز

.ح ،نکفارون و ن ،روپ 1392

هنومنزیر دشر رب يحطس ينوفعدض فلتخم ياهرامیت رثا . نورد طیارش رد ایوتسا ياه

هشیش .نادمه .رادیاپ يزرواشك و يیوراد ناهایگ يلم شیامه نیلوا .يا

6. Abou-Arab, A. E., Abou-Arab, A. A. and Abu-Salem, M. F. 2010. Physico-chemical assessment of natural sweeteners steviosides produced from Stevia rebaudiana Bertoni plant. African Journal of Food Science. 4(5): 269-281.

7. Chalapathi, M. V., Thimmegowda, S. Rama Krishna Prama, V. R. and Prasad, T. G. 1997. Natural noncalorie sweetener Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni): a future crop of India. Crop Research. 14: 347–350.

8. Goettemoeller, J. and Ching, A. 1999. Seed germination in Stevia rebaudiana. In: Janick, J., (Ed.). Perspectives on New Crops and New Uses. ASHS Press. 528.

9. Maiti, R. K. and Purohit, S. S. 2008. Stevia: A miracle plant for human health. Agrobios.

10. Mishra, P., Singh, R. Kumar, U. and Prakash, V. 2010. Stevia rebaudiana–A magical sweetener. Global Journal of Biotecnology & Biochemistry. 5(1): 62-74.

11. Nakamura, S. and Tamura, Y. 1985. Variation in the main glycosides of Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni). Japanese Journal of Tropical Agriculture. 29(2): 109-115.

12. Raeeszadeh, M. and Gharineh, M.H. 2014. Effects of gibberellic acid, nitric acid and moist chilling on seed germination Stevia. First International Congress and the Thirteenth National Congress of the Plant Breeding and Seed Science and Technology Conference.

13. Raji, A. A., Mohammad, B. O. and Zarina, B. Z. 2015. Acclimatized apparatus enhanced seed germination in Stevia rebaudiana Bertoni. International Journal of Biology. 7: 28-34.

14. Soltani, A., Galeshi, S. Zeinali, E. and Latifi, N. 2001. Genetic variation for and interrelationships among seed vigor traits in wheat from the Caspian Sea coasts of Iran. Seed Sci. Technol. 29: 653-662.