١
ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾر زا سﻮﻟﺎﮐ يﺎﻘﻟا رﻮﮕﻧا ﻢﻗر ﻪﺳ ﮏﭽﯿﭘ و گﺮﺑ يﺎﻫ
) Vitis vinifera L. (
ﻪﺸﯿﺷ نورد ﻂﯾاﺮﺷ رد يا
نارﻮﮔ ﯽﻠﻋ
1
يﺮﻔﻈﻣ ﺮﺒﮐا ﯽﻠﻋ ،*
يردﺎﻗ ﺮﺻﺎﻧ ،2
ﯽﻧاﻮﯾﺮﻣ دازﺮﻓ ،2 1
1 ـ هﻮﯿﻣ ﺪﺷرا ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ يﻮﺠﺸﻧاد نﺎﺘﺳدﺮﮐ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﻧﺎﺒﻏﺎﺑ مﻮﻠﻋ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هوﺮﮔ يرﺎﮐ
ﻧﻮ ﯾ ﺴ ﻨ ﺪ ه ﻣ ﺴ ﺌﻮ
*ل : [email protected]
2 ـ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ هوﺮﮔ رﺎﯾدﺎﺘﺳا نﺎﺘﺳدﺮﮐ هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ﯽﻧﺎﺒﻏﺎﺑ مﻮﻠﻋ
هﺪﯿﮑﭼ ﺎﺑ فﺪﻫ ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾر ﮏﭽﯿﭘ و گﺮﺑ يﺎﻫ و
ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺐﯿﮐﺮﺗ ﻢﯿﻈﻨﺗ هﺪﻨﻨﮐ ﺪﺷر
،ﺐﺳﺎﻨﻣ ماﺪﻧا ﮏـﭽﯿﭘ و گﺮـﺑ يﺎﻫ ﻪـﺳ
ﻢﻗر رﻮﮕﻧا ) Vitis vinifera (
، وﺎﻨﺷﻮﺧ و ﻪﺷر ،ﯽﺧﺮﻓ مﺎﻗرا
هﺪﻨﻨﮐ ﻢﯿﻈﻨﺗ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺪﺷر يﺎﻫ
درﻮـﻣ سﻮﻟﺎـﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ هدﺎﻔﺘـﺳا
راﺮﻗ ﺖﻓﺮﮔ . رد ﻦﯾا ﺎﺘﺳار ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﻂﯿﺤﻣ ﺖﺸﮐ ﮓﯿﺷارﻮﻣ و
گﻮﮑﺳا ) (MS
، ﻢﯿﻈﻨﺗ هﺪﻨﻨﮐ يﺎﻫ
،ﺪﺷر ﻦﯿﻟﺎﺘﻔﻧ ﮏﯿﺘﺳا ﺪﯿـﺳا )
(NAA
،
،ﻮﺗ رﻮﻓ يد ﯽﺴﮐﻮﻨﻓوﺮﻠﮐ ﮏﯿﺘﺳا
ﺪﯿﺳا ) 2,4-D (
، ﻞﯾﺰﻨﺑ ﻦﯿﻧدآ ) (BA درﻮﻣ ﺶﯾﺎﻣزآ راﺮـﻗ ﺪـﻨﺘﻓﺮﮔ . ياراد ﮏـﭽﯿﭘ ماﺪـﻧا داد نﺎـﺸﻧ ﺞﯾﺎـﺘﻧ
سﻮﻟﺎﮐ ﺖﯿﻠﺑﺎﻗ ﺖﺳا گﺮﺑ ماﺪﻧا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺘﻬﺑ ﯽﯾاز
. رﺎﻤﯿﺗ رد ﻪﺷر ﻢﻗر يﺎﻫ
،T1 وT5 ﺎـﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑT6 4/
83 و 7/
74 و 1/
64 ،ﺪـﺻرد
رﺎﻤﯿﺗ رد ﯽﺧﺮﻓ ﻢﻗر يﺎﻫ
،T5 وT6 ﺎﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑT1 2/
56 ، 6/
51 و 1/
52 رﺎﻤﯿﺗ رد وﺎﻨﺷﻮﺧ ﻢﻗر و ﺪﺻرد يﺎﻫ
،T5 وT2 ﺐـﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑT4
ﺎﺑ 5/
43 ، 7/
33 و 3/
33 سﻮﻟﺎﮐ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﺪﺻرد ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ار ﯽﯾاز
.
يﺪﯿﻠﮐ تﺎﻤﻠﮐ :
ﯽﺧﺮﻓ ،وﺎﻨﺷﻮﺧ ،ﻪﺷر ،رﻮﮕﻧا ،سﻮﻟﺎﮐ يﺎﻘﻟا
ﻪﻣﺪﻘﻣ
،ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺶﯿﭘ زا ﺶﯿﺑ ﺰﺒﺳ بﻼﻘﻧا زا ﺪﻌﺑ نازرا و ﻢﻟﺎﺳ ،ﺖﯿﻔﯿﮐ ﺎﺑ ،ناواﺮﻓ لﻮﺼﺤﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻪﮐ راﺪﯾﺎﭘ يزروﺎﺸﮐ
ماو ار دﻮﺧ شﺮﺘﺴﮔ و ﺖﻓﺮﺸﯿﭘ
ﻨﮑﺗ راد ﮏﯿ ﺮﻃﺎﺧ ﻦﯿﻤﻫ ﻪﺑ ﺖﺳا ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺖﻓﺎﺑ ﺖﺸﮐ ﻪﺘﻓﺮﺸﯿﭘ قﻮﻓ يﺎﻫ ﺖـﻓﺎﺑ ﺖـﺸﮐ ﺎـﺑ ﯽﮕﻨﺗﺎـﮕﻨﺗ ﻪﻄﺑار
ﯽﻫﺎﯿﮔ دراد . شور ﻦﯾا زا يﺮﯿﮔ هﺮﻬﺑ تﻻﻮـﺼﺤﻣ راﺪـﯾﺎﭘ و مواﺪـﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ هدزﺎﺑ ﺮﭘ و موﺎﻘﻣ ،ﺪﯿﻔﻣ ﻢﻗر ناراﺰﻫ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ هزوﺮﻣا ﺎﻫ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺎﯿﻧد رد يزروﺎﺸﮐ .
ﻠﺻا زا رﻮﮕﻧا ﯽ
ﻦﯾﺮﺗ ﺎﺑ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﻏ
ﯽ ﻢﻬﻣ زا و ﺮﺗ ﻦﯾ دﺎـﺼﺘﻗا تﻻﻮﺼﺤﻣ ي
زروﺎـﺸﮐ ي ﺖـﺳا نﺎـﻬﺟ رد .
ﺖـﺸﮐ
ﺖﻓﺎﺑ ﯽﮑﯾ ﺮﺘﻬﺑ زا ﻦﯾ رﺎﮑﻫار اﺮﺑ ﺎﻫ ي و دﻮﺒﻬﺑ و حﻼﺻا ﯽﮔﮋﯾ
يﺎﻫ ا دﺮﻓ ﻪﺑ ﺮﺼﺤﻨﻣ ﻦﯾ
ﮔ هﺎﯿ ﺖﺳا . ﺎـﻘﻟا ي ـﻟوا سﻮﻟﺎـﮐ ﻦﯿ
ﻨﮑﺗ ﻪـﻠﺣﺮﻣ ﯽـﮑﯿ
رد
ﺴﺑ يرﺎﯿ شور زا ﺎﻫ ي ﮔ ﺖﻓﺎﺑ ﺖﺸﮐ ﯽﻫﺎﯿ
ﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﯽ
دﻮـﺷ ) Scagliusi et al., 2002; Naor et al., 2011 .(
ماﺪـﻧا زا نﻮﻨﮐﺎـﺗ ﺎـﻫ
ي
ر ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ
اﺮﺑ ي ﺎﻘﻟا ي ﺖـﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا سﻮﻟﺎﮐ )
Maillot et al., 2006; Gambino et al., 2007; Cutanda
et al., 2008; Martinelli and Gribaudo, 2009; Malabadi et al., 2010 (.
ا ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ ﺎـﺑ ﻦـﯾ
ﻟﺎﻤـﺷ سﺮـﮔاز ﻪـﮐ ﯽ
زا
نﺎﮑﻣ ﺎﻫ ي عﻮﻨﺗ ﺘﻧژ ﯽﮑﯿ ﻟوا و رﻮﮕﻧا ﻦﯿ
ﭘ ﺰﮐﺮﻣ شاﺪﯿ ﻧد رد رﻮﮕﻧا ﺎﯿ
ﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﯽ
،دﻮﺷ ﻣﻮﺑ مﺎﻗرا ﯽ ا ﻦﯾ ﺘﻧژ ظﺎـﺤﻟ زا ﻪﻘﻄﻨﻣ ﯽـﮑﯿ
اراد ي شزرا
مرژ ﻤﺳﻼﭘ ﯽ ﻣ و هدﻮﺑ ﻻﺎﺑ ﯽ
ناﻮﺗ ﺪﻗ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ زا ﯽﻤﯾ
ﻦﯾﺮﺗ ﻧد رد رﻮﮕﻧا مﺎﻗرا ﺎﯿ
مﺎﻧ ا رد ،دﺮﺑ ﻦﯾ ﺎﺘﺳار ﺎﺑ ﺧﺮﺑ بﺎﺨﺘﻧا ﯽ
ﻢﻬﻣ زا ﺮـﺗ ﻦﯾ مﺎـﻗرا
ﯽﻣﻮﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻈﻨﺗ ﺮﺛا نﺎﺘﺳدﺮﮐ ﻢﯿ
هﺪﻨﻨﮐ ﺎﻫ ي ﮔ ﺪﺷر ﯽﻫﺎﯿ ور ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ي
ماﺪﻧا ﺎﻫ ي ا نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﻦﯾ
ﻨﮑﺗ ﮏﯿ ﺎﻣزآ درﻮﻣ ﺶﯾ ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ .
شور و داﻮﻣ ﺎﻫ
ﻪﻤﻠﻗ ﺎﻫ ي ﺧﺮﻓ و وﺎﻨﺷﻮﺧ ،ﻪﺷر مﺎﻗرا ﯽ
ﻪﻘﻄﻨﻣ زا ﺰﻘﺳ
ﻊﻤﺟ نﺎﺘﺳدﺮﮐ نﺎﺘﺳا رد ﻊﻗاو روآ
ي ﺳﺎﺷ رد و هﺪﺷ ﯽ
ﻪﺳﺎﻣ ا ي اﻮـﻫ ي ﺖـﺸﮐ دازآ
ر و ﺪﻧﺪﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ يﺎﻫ ﭘ و گﺮﺑ ﮏﭽﯿ ﻧ درﻮﻣ زﺎﯿ رﺎﺟ لﺎﺳ ﺪﺷر زا ي
ﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺎﻬﻧآ .
ﻪﺑ ﮔدﻮـﻟآ فﺬﺣ رﻮﻈﻨﻣ ﯽ
يﺎـﻫ ﺤﻄـﺳ ﯽ ﮔ داﻮـﻣ ﯽﻫﺎـﯿ
لﺎﻘﺘﻧا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺎﻣزآ ﻪﺑ هﺎﮕﺸﯾ تﺪﻣ ﻪﺑ 15 ﻗد ﻪﻘﯿ ز رد ﺮﯾ ﺮﺟ نﺎﯾ ﺮﻬﺷ بآ ي ﻮﺷ هدﺎﻣ هﺮﻄﻗ ﺪﻨﭼ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ
،هﺪﻨﯾ تﺪـﻣ ﻪـﺑ ﺲﭙـﺳ ﺪﻧﺪﺷ ﻪﺘﺴﺷ
30 ﻧﺎﺛ ﻪﯿ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﺪﺻرد دﺎﺘﻔﻫ لﻮﻧﺎﺗا ﻞﮑﻟا رد .
ز رد ﻪﻣادا رد ﺮﯾ
ﻣﻻ دﻮﻫ رﺎﻨﯿ او ﻂﺳﻮﺗ ﺲﮑﺘﯾ رﺎﺠﺗ ي ﺞﻨﭘ ﺎﺑ ﺪﺻرد ﻪـﺑ ﻪﺘـﺴﺑ لﺎـﻌﻓ ﺮﻠﮐ
ر عﻮﻧ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ ﺖﻈﻠﻏ رد ﺎﻫ
ي 7/
0 و ﮏﯾ تﺪﻣ ﻪﺑ ﺪﺻرد 20
1± ﻪﻘﯿﻗد ﻧﻮﻔﻋﺪﺿ ﯽ اﺮﺑ و ﺪﻧﺪﺷ ي
ﺎﻘﺑ فﺬـﺣ يﺎـﯾ
ﻧﻮﻔﻋﺪـﺿ هدﺎـﻣ ﯽ
زا هﺪـﻨﻨﮐ
ر ﺢﻄﺳ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ
،ﺎﻫ ﺎﻣز رد رﺎﺑ ﻪﺳ ن
ﺎﻫ ي 20 ، 15 و 10 ﻗد ﻪﻘﯿ ﻄﻘﺗ رﺎﺑود ﺮﻄﻘﻣ بآ ﺎﺑ ﺮﯿ
ﻗ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ و ﺪﻧﺪـﺷ ﻪﺘـﺴﺷ هﺪﺷ وﻼﮐﻮﺗا ﯽـﭽﯿ
٢
ﺮﺸﺗ ﺢﯾ ﺮﺘﺳا
،ﻞﯾ ر ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ ﺎﻫ ﻞﺤﻣ و هداد شﺮﺑ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ هزاﺪﻧا رد ﺎﻫ
ي ﺳآ ﺐﯿ د هﺪﯾ ﻤﺧز و ﯽ ر ،ﺪﻧﺪﺷ فﺬﺣ ﻪـﻧﻮﻤﻧﺰﯾ
يﺎـﻫ هزاﺪـﻧا رد گﺮـﺑ
دوﺪﺣ ﮏﯾ ﺘﻧﺎﺳ ﺮﺘﻤﯿ ر و ﻊﺑﺮﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ يﺎﻫ ﭘ ﮏﭽﯿ ﺪﻧا رد دوﺪﺣ هزا ﮏﯾ
ﺘﻧﺎﺳ ﺮﺘﻤﯿ ﺪﻧﺪﺷ ﻪﻌﻄﻗ ﻪﻌﻄﻗ .
ر ﺲﭙـﺳ ﻪـﻧﻮﻤﻧﺰﯾ ﺎـﻫ ور ﺮـﺑ ي ـﺤﻣ ﻂﯿ
ﺖﺸﮐ ﺎﺑMS
7/
0 آ ﺪﺻرد رﺎﮔ ﺮﺘﭘ نورد ،زورﺎﮐﺎﺳ ﺪﺻرد ﻪﺳ و ي
د ﺶﯾ يﺎﻫ ﺘﻧﺎﺳ هد يﺮﺘﻤﯿ رﺎﺒﮑﯾ ﺮﺘﺳا فﺮﺼﻣ ﻞﯾ
ﺮـﻫ رد ،ﺪﻧﺪـﺷ ﻞـﻘﺘﻨﻣ
ﺮﺘﭘ ي د ﺶﯾ ر رﺎﻬﭼ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ دﺮﮔ ﺖﺸﮐ ﺪﯾ
. اﺮﺑ ي ﮔﻮﻠﺟ يﺮﯿ ﮔدﻮﻟآ زا
،ﯽ ﺮﺘﭘ برد ي ﺶﯾد ﺎﻫ راﻮـﻧ ﻂﺳﻮﺗ ﺎـﻫ
ي ﺘـﺳﻼﭘ هﺪـﺷ هداد شﺮـﺑ ﮏﯿ
ﺎـﻫ
ﻧﻮﻔﻠﺳ ﯽ ﺘﻧﺎﺳ ﻪﺳ ضﺮﻋ ﺎﺑ ﺮﺘﻤﯿ
ﺪﺷ دوﺪﺴﻣ ًﻼﻣﺎﮐ .
ﺎﻬﻧ رد ﺖﯾ ﭘ يﺮﺘ د ﺶﯾ ﺎﻫ ﺎـﻣد ﺎـﺑ ﺪـﺷر ﮏﻗﺎﺗا ﻪﺑ ي
1 25± داﺮﮕﯿﺘﻧﺎـﺳ ﻪـﺟرد ﺖـﺑﻮﻃر و
ﺒﺴﻧ ﯽ 3 75± ﻂﯾاﺮﺷ و ﺪﺻرد رﺎﺗ
ﯽﮑﯾ ياﺮﺑ سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ﺪﻧﺪﺷ ﻞﻘﺘﻨﻣ .
ﺗ رﺎﻤﯿ يﺎﻫ هﺪﺷ لﺎﻤﻋا ياﺮﺑ
سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ﻞﻣﺎـﺷ ﺗ رﺎـﻤﯿ ﺪﻫﺎـﺷ ) ﺪـﻗﺎﻓ
ﻈﻨﺗ ﻢﯿ ﺪـﺷر هﺪﻨﻨﮐ ()
(T1 ، 1ppm 2,4-D + 2ppm BA(T2) ،
1ppm NAA + 0.2ppm BA(T3) ،
1ppm NAA + 1ppm 2,4-
D(T4) ، 1ppm 2,4-D(T5) ،
1.5ppm 2,4-D + 1ppm BA(T6) ،
2ppm NAA + 2ppm BA + 2ppm 2,4-D(T7 (
و ) 1ppm
2,4-D + 2ppm BA(T8 ﺪﻧدﻮﺑ
. ﺎﭘ رد نﺎﯾ سﻮﻟﺎﮐ ﺪﺻرد از
ﯽﯾ ﺮﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾر ﮔ هزاﺪﻧا يﺮﯿ ﺪﻧﺪﺷ . هداد ﺎﻫ ي مﺮـﻧ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ
رﺎﻣآ راﺰﻓا ي SAS v.8.3 ﺰﺠﺗ درﻮﻣ
ﻪﯾ رﺎﻣآ ي ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ .
رادﻮﻤﻧ راﺰﻓا مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺎﻫ MS Excel 2007
ﺳﺮﺗ ﻢﯿ دﺮﮔ ﺪﯾ .
ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ
سﻮﻟﺎﮐ ﺎﻫ ي ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﻣﺎﻤﺗ رد هﺪﺷ ﯽ
اراد مﺎﻗرا ي ﮓﻧر ﺎﻫ ي ﻔﺳ
،ﺪﯿ ﻣﺮﮐ
،ﯽ ﺎﻣ ﺰﺒﺳ ﻞﯾ درز ،درز ﻪﺑ
ـ هﻮﻬﻗ ا ي ﺗ و ﻦﺷور هﺮﯿ ﺎﻣ ﻞﯾ ﺳ ﻪﺑ هﺎﯿ ﻪﮐ دﻮﺑ
ﮑﻔﭘ عاﻮﻧا رد
،ﯽ ﮑﻓﺮﺑ
،ﯽ ﺷ ﻪﺸﯿ يا ﻨﺟ و ﻦﯿ از ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﻪﮐ ﺪﻧﺪﺷ ا
ﻦﯾ ﺘﻧ ﻪﺠﯿ ﻧ ﺰﯿ ﺎﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ يﺎﻫ نارﺎﮑﻤﻫ و اﺪﻧﺎﺗﻮﮐ )
2008 ( ﺖﺳا ﻖﻓاﻮﻣ )
ﻞﮑﺷ 1 (.
ﻞﮑﺷ 1 - ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾر زا سﻮﻟﺎﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ عاﻮﻧا ،گﺮﺑ و ﮏﭽﯿﭘ يﺎﻫ
) ( a ﻦﯿﻨﺟ سﻮﻟﺎﮐ از
، ) (b ﯽﮑﻔﭘ سﻮﻟﺎﮐ )
(c و ﯽﮑﻓﺮﺑ سﻮﻟﺎﮐ )
(d سﻮﻟﺎﮐ
ﻪﺸﯿﺷ يا
ﺧﺮﻓ مﺎﻗرا
،ﯽ ﻃ رد وﺎﻨﺷﻮﺧ و ﻪﺷر ﯽ
سﻮﻟﺎﮐ ﻪﻠﺣﺮﻣ از
ﯽﯾ ﺦﺳﺎﭘ ﺎﻫ ي رادﺎﻨﻌﻣ ي ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ار .
ﻠﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ ﯽ
ﺎﻓ رﻮﺘﮐ ﺛﺎﺗ ﻢﻗر ﺮﯿ ـﻤﻬﻣ ﯽ ور ﺮـﺑ ي
سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ﺖﺷاد . ﻣ ﯽ ناﻮﺗ ا ﻪﻧﻮﮕﻨﯾ ﺑ نﺎﯿ ﺗﻮﻧژ ﻪﮐ ﺖﺷاد ﭗﯿ
يﺎﻫ ﻣ ﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ناﺰﯿ
ﮑﺸﺗ ﻞﯿ ﮔ رد سﻮﻟﺎﮐ ﺎﯿ
ه ﻠﺻا ﻞﻣاﻮﻋ زا رﻮﮕﻧا ﯽ
ﻪﺑ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ
رﻮﻃ ي ﺑ ﻪﮐ ﻦﯿ ﻣﺎﻗرا ﯽ اراد ﻪﮐ وﺎﻨﺷﻮﺧ و ﻪﺷر نﻮﭼ ي
ﺑ ﺶﯿ ﺘﻧژ ﺖﻫﺎﺒﺷ ﺪﺻرد دﺎﺘﺸﻫ زا ﯽـﮑﯿ
ﺖـﺷاد دﻮـﺟو رادﺎـﻨﻌﻣ توﺎـﻔﺗ ﺪﻨﺘـﺴﻫ .
رد
ﻧ عﻮﻤﺠﻣ ﺰﯿ ﺎﺑ ﻪﺷر ﻢﻗر 68
/ 44 ﻟﻮﺗ ﺪﺻرد ﺪﯿ ﺮﺘﻬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ سﻮﻟﺎﮐ ي
ـﺧﺮﻓ ﻢﻗر ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯽ
ﺎـﺑ 52 / 32 ﺎـﺑ وﺎﻨـﺷﻮﺧ ﻢـﻗر و سﻮﻟﺎـﮐ ﺪـﺻرد
51 / 22 ﻟﻮﺗ ﺪﺻرد ﺪﯿ ﺖﺷاد سﻮﻟﺎﮐ .
سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ﭘ ماﺪﻧا ﮏﭽﯿ ﺎﺑ 51 / 43 ﺑ سﻮﻟﺎﮐ ﺪﺻرد ﺮﺘﺸﯿ
ﺎـﺑ گﺮﺑ ماﺪﻧا زا 23
/ 33 دﻮـﺑ سﻮﻟﺎـﮐ ﺪـﺻرد .
رﻮﺘﮐﺎﻓ زا ماﺪﻧا ﻦﯿﻨﺟ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ و سﻮﻟﺎﮐ ﺖﯿﻔﯿﮐ ﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ رﺎﯿﺴﺑ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﺖﺸﮐ ﯽﻃ رد ﯽﯾاز )
Gaj, 2004 ( .
ﻨﭽﻤﻫ ﻦﯿ ﭘ ماﺪﻧا ﮏﭽﯿ ﺖﺒـﺴﻧ
ﻧا ﻪﺑ ماﺪ هﺎﺗﻮﮐ نﺎﻣز تﺪﻣ رد گﺮﺑ ﺮﺗ
ي ﻟﻮﺗ ﻪﺑ ردﺎﻗ ﺪﯿ
ﻣ سﻮﻟﺎﮐ ﯽ ﻃ رد ﻪﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺪﺷﺎﺑ ﯽ
ﺎﻣزآ ﺶﯾ ﭘ ماﺪـﻧا رد ﮏـﭽﯿ
ﻪـﺘﻔﻫ ود زا ﺮـﺘﻤﮐ رد
از سﻮﻟﺎﮐ ﯽﯾ ﻟﺎﺣ رد دﻮﺑ هﺪﺷ عوﺮﺷ ﯽ
ﺖﺷﺬﮔ زا ﺪﻌﺑ گﺮﺑ ماﺪﻧا رد ﻪﮐ ﮏﯾ
از سﻮﻟﺎﮐ هﺎﻣ ﯽﯾ
سﻮﻟﺎﮐ و ﺪﺷ زﺎﻏآ ﺎـﻫ
ي ﻟﻮﺗ ﺪـﯿ ماﺪـﻧا زا هﺪـﺷ
ﭘ ﮏﭽﯿ ﺳ زا ﺪﻌﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺗ ﯽ ﻨﭘ و ﺞ ﻔﺳ زا زور ﺪﯿ ﺷ و يﺮﯿ هﻮﻬﻗ ﻪﺑ ﮓﻧر ا
ي ﺗ ﺎﺗ ﻦﺷور هﺮـﯿ
ﺪـﺒﺗ ﻞﯾ ا ،ﺪﻧﺪـﺷ ﻦـﯾ ﺘﻧ ﻪـﺠﯿ ﻧ ﺰـﯿ د شراﺰـﮔ ﺎـﺑ ﺮـﮕﯾ
٣
ﺖﺳا ﻖﺑﺎﻄﻣ نﺎﻘﻘﺤﻣ )
Salunkhe et al., 1997; Maillot et al., 2006 .(
و رﻮـﮕﻧا رد ﻪـﮐ ﺖـﺳا دﺮـﻓ ﻪـﺑ ﺮﺼﺤﻨﻣ يرﺎﺘﺧﺎﺳ ﮏﭽﯿﭘ
ﻪﻧﻮﮔ ﯽﺧﺮﺑ نﻮﻠﻣ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺎﻫ
1ﺎﻫ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ دﻮﺨﻧ و و دﻮﺷ
ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﺘﯿﺳ فاﺪﻫا ياﺮﺑ ﺪﻧاﻮﺗ )
Yadav and Grumet, 1994 ( .
ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﺘﻧ ﻪﺠﯿ ﺗ زا ﻞﺻﺎﺣ رﺎﻤﯿ
ﻢﺠﻨﭘ ) ﮏﯾ ﭘ ﯽ ﯽﭘ ما 2,4-D ( عﻮﻤﺠﻣ رد ﻪﮐ ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ 26
/ 44 ﻟﻮﺗ ﺪﺻرد ﺪﯿ ﺖـﺷاد سﻮﻟﺎﮐ .
ﺗ رﻮـﻀﺣ رﺎـﻤﯿ
ﺪﻌﺑ ﻪﺒﺗر رد ﺪﻫﺎﺷ ي
ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﺒﻟﺎﺟ درﻮﻣ ،سﻮﻟﺎﮐ ﯽ
ﻣ ﻪﮐ دﻮﺑ ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﮔدﺎﻣآ ﻪﺑ ﯽ ا ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺖﻓﺎﺑ و ﻦﯾ
ﺪﺷﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ مﺎﻗرا .
ا لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﻦﯾ
ﺗ ود
،رﺎﻤﯿ
ﺗ رﺎﻤﯿ يﺎﻫ ،T6 وT2 ارادT8 ي ﺎﺘﻧ ﺞﯾ ﺒﺳﺎﻨﻣ ﯽ ﺪﻨﺘﺴﻫ . ﺗ رﺎﻬﭼ ﺮﻫ رد كﺮﺘﺸﻣ ﻪﺘﮑﻧ رﺎﻤﯿ
اراد ي ﻈﻨﺗ ﻢﯿ ﮔ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ
،ﯽﻫﺎﯿ ـﻈﻨﺗ دﻮـﺟو ﻢﯿ
ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ 2,4-D
ﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽ
ﺪﻧاﻮﺗ ارﺎﮐ هﺪﻨﻨﮐ تﺎﺒﺛا ﯽﯾ
ا بﻮﺧ ﻦﯾ اﺮﺑ نﻮﻣرﻮﻫ ي
اﺮﻓ ﺪﻨﯾ سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ﺪﺷﺎﺑ .
رﻮﻃ ﻪﺑ ي زا ﻪﮐ 2,4-D ﺳو رﻮﻃ ﻪﺑ ﯽﻌﯿ
اﺮﺑ ي ﺎﻘﻟا ي ﻣ هدﺎﻔﺘﺳا سﻮﻟﺎﮐ ﯽ
دﻮﺷ . ﻪﻠﻤﺟ زا Prado ﻤﻫ و نارﺎﮑ ) 2010 ( اﺮﺑ ي ﺎـﻘﻟا ي رد سﻮﻟﺎـﮐ
ﻠﺤﻣ ﻢﻗر ﺶﺷ ﯽ
) ﻣﻮﺑ ﯽ ( ﻟﺎﮔ ﻪﻘﻄﻨﻣ رﻮﮕﻧا ﺎﮑﯿ
ﻧﺎﭙﺳا رد ﺎﯿ ﺖﻈﻠﻏ ﺢﻄﺳ ود زا 2,4-D
و ﺪﻧدﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳاBA .
ﺮﮐﺎﺑور ) 1993 ( ﻧ ﺰﯿ اﺮﺑ ي ﺎـﻘﻟا ي
ﻈﻨﺗ زا رﻮﮕﻧا رد سﻮﻟﺎﮐ ﻢﯿ
هﺪﻨﻨﮐ ﺎﻫ ي ﺪﺷر 2,4-D ، وBA ﺖﻈﻠﻏ ردNAA
ﺎﻫ ي دﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻪﮐ
ﺮﺘﻬﺑ ﻦﯾ ﺘﻧ ﻪﺠﯿ زا ﺪﻌﺑ ار ﮏـﯾ
ﺎﻣزآ لﺎﺳ ﺶﯾ مواﺪﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا 2,4-D
دﻮﻤﻧ شراﺰﮔ )
Robacker, 1993 .(
ﺗ رد رﺎﻤﯿ ﻌـﺿ ﻪﮐT4
ﻒﯿ ﻦﯾﺮـﺗ ﺘﻧ ﻪـﺠﯿ ﻧﺎـﺳر ﺖـﺒﺛ ﻪـﺑ ار ﺪﯿ
دﻮﺟو وNAA 2,4-D ﺎﺑ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺴﮐا ود ﺮﻫ ﻪﮐ ﻦﯿ
ﻣ ار ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽ
ناﻮﺗ ﻟﻮﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻠﻋ ﺪﯿ
ﻣ ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻪﮐ ﺖﺴﻧاد سﻮﻟﺎﮐ ﯽ
ﺪﻧاﻮﺗ ﺐﺒـﺳ ﻪـﺑ
ﺪﺿ ﯾ ا ﺖ ﻦﯾ ﻈﻨﺗ ود ﻢﯿ ﺎﺑ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ
و ﺪﺷﺎﺑ ﺎﯾ ا ﻪﻧﻮﮕﻨﯾ اﺰـﻓا ﺖﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺶﯾ
ـﺴﮐا ﺖـﻈﻠﻏ ﻦﯿ
ـﺤﻣ رد ﻂﯿ ﮔﺪـﻧرادزﺎﺑ ﺐﺒـﺳ ﯽ
رد
ر ﻪﻧﻮﻤﻧﺰﯾ سﻮﻟﺎﮐ زا و هﺪﺷ از
ﯽﯾ ﮔﻮﻠﺟ يﺮﯿ ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ .
لوﺪﺟ
1 - ﻈﻨﺗ و ﻢﻗر ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻢﯿ
ور ﺮﺑ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ ي
سﻮﻟﺎﮐ از ﯽﯾ ماﺪﻧا ﺎﻫ ي ﭘ و گﺮﺑ ﮏﭽﯿ رﻮﮕﻧا ﻢﻗر ﻪﺳ
ﻢﯿﻈﻨﺗ هﺪﻨﻨﮐ يﺎﻫ
ﺪﺷر ﯽﻫﺎﯿﮔ گﺮﺑ
ﮏﭽﯿﭘ
وﺎﻨﺷﻮﺧ ﻪﺷر
ﯽﺧﺮﻓ
وﺎﻨﺷﻮﺧ
ﻪﺷر
ﯽﺧﺮﻓ
v T1 44 /0 8± 74ij
/1 2/± 41 36r
/0 7/± 19 68ml
/0 6± / 27 49a /1 4/± 83 67g /0 1/± 51
T2 49u
/0 3/± 12 69po
/0 2/± 28 42on
/0 5/± 30 93jk
/0 7/± 33 84fe
/0
± 1/
55 78h
/0 7/± 45
T3 63stu
/0 6± / 14 74mln
/0 34± 49q
/0 24± 88mkl
/0
± 4/
29 69kj
/0
± 9/
38 67pq
/0 9/± 24
T4 90stu
/0 5/± 14 68tu
/0 6± / 12 24stu
/0 2/± 15 03jk /1 3/± 33 88ij /0 42± 73u /0 3/± 12
T5 59r
/0 20± 56mln
/0 9/± 33 76kl
/0 3/± 37 60gf
/1 5/± 43 65b /0 7/± 74 07e /2 2/± 56
T6 76stu
/0 6± / 13 39kj
/0 3/± 39 63kj
/0 5/± 38 36jkl
/1 31± 76d /0 1/± 64 22fg /1 6± / 51
T7 77v
/0 4/± 4 63q
/0 4/± 24 67q
/0 2/± 24 01n
/1 9/± 15 75ih
/0
± 2/
44 66ml
/1 4/± 34
T8 39sr
/0 7/± 16 59po
/0 3/± 28 49st
/0 16± 76gfh
/0 42± 20c /1 6± / 70 07kj /3 8/± 38
ﺗ رﺎﻤﯿ يﺎﻫ ﻈﻨﺗ ﻢﯿ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ : زا ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺎﺗT1
ﺪﻫﺎﺷ ،T8 ) (T1 ، 1ppm 2,4-D + 2ppm BA(T2) ،
1ppm NAA + 0.2ppm
BA(T3) ، 1ppm NAA + 1ppm 2,4-D(T4) ،
1ppm 2,4-D(T5) ،
1.5ppm 2,4-D + 1ppm BA(T6) ،
2ppm NAA + 2ppm
BA + 2ppm 2,4-D(T7) ،
0.5ppm NAA + 0.4ppm BA(T8)
ﭘ ماﺪﻧا بﻮﻠﻄﻣ ﺦﺳﺎﭘ ﮏﭽﯿ
ﺤﻣ رد ﻂﯿ وﺎﺣ ﺖﺸﮐ ي
2,4-D ، ﺑ نﺎﯿ ﻣ ﯽ ﺪﻨﮐ ﻣ ﻪﮐ ﯽ ناﻮﺗ اﺮﺑ ي ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﭘ زا سﻮﻟﺎﮐ ﮏﭽﯿ
ﺖﻈﻠﻏ زا ﺎﻫ ي ﺐـﺳﺎﻨﻣ
2,4-D دﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا .
ا ﻪﮐ ﻦﯾ ﺘﻧ ﻪﺠﯿ ﺎﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ يﺎﻫ نارﺎﮑﻤﻫ و ﻪﺨﻧﻻﺎﺳ )
1997 ( دﺎﺒﻋ و ي نارﺎﮑﻤﻫ و )
1390 ( سﻮﻟﺎﮐ ندﻮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﮐ از
ﯽـﯾ
ﭘ ماﺪﻧا ﮏﭽﯿ ﻈﻨﺗ و ﻢﯿ ر هﺪﻨﻨﮐ ﺪﺷ 2,4-D ،ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ ار ﻮﺴﻤﻫ
ﯽﯾ دراد . ﺑ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻦﯿ
ﻈﻨﺗ و ﻢﻗر ﻢﯿ
ﻟﻮﺗ رد ﺪـﺷر هﺪﻨﻨﮐ ﺪـﯿ
سﻮﻟﺎـﮐ
ﺑ ماﺪﻧا ود ﺮﻫ رد ﻪﺷر ﻢﻗر ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿ
ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﺖﺷاد ار سﻮﻟﺎﮐ )
لوﺪﺟ 2 .(
ﺘﻧ ﻪﺠﯿ ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ـﺧﺮﻓ و ﻪﺷر ﻢﻗر ود رد سﻮﻟﺎﮐ ﯽ
ماﺪـﻧا رد
دﺰﻧ زا وﺎﻨﺷﻮﺧ ﻢﻗر ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ گﺮﺑ ﯽﮑﯾ
ز دﺎﯾ يﺮﺗ رادرﻮﺧﺮﺑ ﺪﻧدﻮﺑ ) لوﺪﺟ 1 .(
ﺧﺮﺑ ﯽ سﻮﻟﺎﮐ زا ﺎﻫ ي ﻧ وﺎﻨﺷﻮﺧ و ﻪﺷر ﻢﻗر ﺰﯿ
ﻣ ﻪﺑ ناﺰـﯿ ـﺴﺑ رﺎﯿ
1 Melons
٤
ﮐﺪﻧا ﯽ ﻟﻮﺗ ﺪﯿ ﺳﻮﺘﻧآ ﻦﯿﻧﺎﯿ ﻣ ندﻮﺑ ﻻﺎﺑ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﮐﺪﻨﺘﺷاد ناﺰﯿ
ﺳﻮﺘﻧآ ﻦﯿﻧﺎﯿ ا ﻦﯾ ـﺳ مﺎـﻗرا وﺰـﺟ ﻪﮐ ﻢﻗر ود هﺎﯿ
ـﻣ بﻮـﺴﺤﻣ ﯽ
،ﺪﻧﻮـﺷ زا رود
سﻮﻟﺎﮐ ﺪﺷر ﺪﻧور ﻪﻣادا رد و دﻮﺒﻧ رﺎﻈﺘﻧا ﻃ و ﺎﻫ
ﯽ ز ﺮﯾ ﺖﺸﮐ يﺎﻫ ﺪﻌﺑ ي ﻣ ناﺰﯿ ﺳﻮﺘﻧآ ﯿﻧﺎﯿ ﺶﻫﺎﮐ ﻦ ﺖﻓﺎﯾ
.
ﯽﯾﺎﻬﻧ يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﻞـﮔ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ ﻪـﮐ ﮏـﭽﯿﭘ ماﺪـﻧا هﻮﻘﻟﺎﺑ ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ﺪﺳر
ﻪﺘﺧﺎﻨـﺷ ﯽـﺳﺎﻨﺷ هﺎـﯿﮔ ظﺎـﺤﻟ زا ﻪـﺘﻓﺎﯾ ﻞﮑـﺷ ﺮـﯿﯿﻐﺗ ﻦـﯾذآ
ﯽﻣ دﻮﺷ ) Opik and Rolfe, 2005 (
بﻮـﻠﻄﻣ ﺮﯿﺛﺎـﺗ گﺮﺑ ماﺪﻧا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺪﺷر ﻦﺳ ظﺎﺤﻟ زا ندﻮﺑ ناﻮﺟ و ﻢﯿـﻈﻨﺗ ﺎـﺑ نزاﻮـﺗ رد يﺮـﺗ
هﺪﻨﻨﮐ دراد سﻮﻟﺎﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ ،ﺪﺷر يﺎﻫ .
مﺎﻗرا رد ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻦﯾا ﺐﺳﺎﻨﻣ ،وﺎﻨﺷﻮﺧ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد و ﯽﺧﺮﻓ ،ﻪﺷر
ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺐﺒﺳ و دﻮﺑ ﺮﺗ
ﺪﺷ سﻮﻟﺎﮐ ﺮﺘﺸﯿﺑ .
ﻢـﺸﭼ ﻪـﺑ ﺮﺘـﺸﯿﺑ ﻪـﺷر ﻢـﻗر رد ﻪـﺠﯿﺘﻧ ﻦـﯾا ،داد نﺎﺸﻧ ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ ﺦﺳﺎﭘ ﮏﭽﯿﭘ ماﺪﻧا ﺎﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ سﻮﻟﺎﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ
ﯽﻣ ﭗﯿﺗﻮﻧژ ﻦﯿﺑ توﺎﻔﺗ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ،درﻮﺧ ﯽﻣ نﺎﯿﺑ ار ﺎﻫ
ﺪﻨﮐ . رﺎﻤﯿﺗ رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ا عﻮـﻧ ود زا ﻪـﮐT4
ﻦﯿـﺴﮐ وNAA
2,4-D ﺮﮕﯾﺪـﮑﯾ ﺎـﺑ
ﯽﻣ ﻪﮐ دﻮﺑ دﻮﻬﺸﻣ ًﻼﻣﺎﮐ ﯽﺧﺮﻓ ﻢﻗر ﺎﺑ وﺎﻨﺷﻮﺧ و ﻪﺷر مﺎﻗرا رد ﮏﭽﯿﭘ ماﺪﻧا زا هﺪﺷ ﺪﯿﻟﻮﺗ سﻮﻟﺎﮐ توﺎﻔﺗ دﻮﺑ هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺮـﺑ ﯽـﻠﯿﻟد ﺪﻧاﻮﺗ
فﺎﻄﻌﻧا ﺶﻨﮐاو ﺮﯾﺬﭘ
نارﺎﮑﻤﻫ و تﻮﻠﯾﺎﻣ ،ﺪﺷﺎﺑ ﺪﺷر هﺪﻨﻨﮐ ﻢﯿﻈﻨﺗ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد ﮏﭽﯿﭘ ماﺪﻧا ﺮﺗ )
2006 ( ﺶﻨﮐاو ﺮﺑ ﺰﯿﻧ ماﺪـﻧا توﺎـﻔﺘﻣ يﺎﻫ
يﺎـﻫ
ﻣ ﻒﻠﺘﺨ ﺪﯿﮐﺎﺗ ﺦﺳﺎﭘ دﺎﺠﯾا ﺐﺒﺳ ﭗﯿﺗﻮﻧژ ﻪﮐ ﺪﻨﭼ ﺮﻫ ،دراد
ﺪﺷ ﺶﯾﺎﻣزآ رد ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ .
ﻊﺑﺎﻨﻣ 1. Acanda, Y., Prado, M.J., González, M.V., Rey, M., 2013. Somatic embryogenesis from stamen
filaments in grapevine (Vitis vinifera L. cv. Mencía): changes in ploidy level and nuclear DNA content. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 1-9
2. Cutanda, M.C., Bouquet, A., Chatelet, P., Lopez, G., Botella, O., Montero, F., Torregrosa, L., 2008.
Somatic embryogenesis and plant regeneration of Vitis vinifera cultivars ‘Macabeo’and
‘Tempranillo’. Vitis 47, 159-162
3. Gaj, M.D., 2004. Factors influencing somatic embryogenesis induction and plant regeneration with particular reference to Arabidopsis thaliana L. Heynh. Plant Growth Regulation 43, 27-47.
4. Maillot, P., Kieffer, F., Walter, B., 2006. Somatic embryogenesis from stem nodal sections of grapevine. Vitis-Geilweilerhof- 45, 185.
5. Maillot, P., Lebel, S., Schellenbaum, P., Jacques, A., Walter, B., 2009. Differential regulation of SERK, LEC1-Like and Pathogenesis-Related genes during indirect secondary somatic embryogenesis in grapevine. Plant Physiology and Biochemistry 47, 743-752
6. Malabadi, R.B., Vijaykumar, S., Nataraja , K., Mulgund, G.S., 2010. Induction of somatic embryogenesis and plant regeneration in grapes(Vitis vinifera L.). Botany Research International 3, 48-55.
7. Martinelli, L., Candioli, E., Costa, D., Poletti, V., Rascio, N., 2001a. Morphogenic competence of Vitis rupestris S. secondary somatic embryos with a long culture history. Plant Cell Reports 20, 279- 284.
8. Martinelli, L., Gribaudo, I., 2009. Strategies for effective somatic embryogenesis in grapevine: an appraisal. Grapevine molecular physiology & biotechnology, 461-493.
9. Martinelli, L., Gribaudo, I., Bertoldi, D., Candioli, E., Poletti, V., 2001b. High efficiency somatic embryogenesis and plant germination in grapevine cultivars Chardonnay and Brachetto a grappolo lungo. Vitis-Geilweilerhof- 40, 111-116.
10. Oláh, R., Szegedi, E., Ruthner, S., Korbuly, J., 2003. Thidiazuron-induced regeneration and genetic transformation of grapevine rootstock varieties. Vitis-Geilweilerhof- 42, 133-136.
11. Oláh, R., Zok, A., Pedryc, A., Howard, S., Kovács, L.G., 2009. Somatic embryogenesis in a broad spectrum of grape genotypes. Scientia Horticulturae 120, 134-137
12. Salunkhe, C., Rao, P., Mhatre, M., 1997. Induction of somatic embryogenesis and plantlets in tendrils of Vitis vinifera L. Plant Cell Reports 17, 65-67.
13. This, P., Lacombe, T., Thomas, M.R., 2006. Historical origins and genetic diversity of wine grapes.
Trends in Genetics 22, 511-519.
