1
تنواعم یشهوژپ
و یروانف
شرازگ ییاهن
حرط یتاقیقحت
نافوط زا یشان نیگنس تازلف تظلغ یسررب رابغ و درگ
کاخ رد
متسیسوکا سراف ناتسا رد مدنگ یعارز یاه
یرجم حرط
:
رتکد دنمورب
حلاص ی
هورگ یایفارغج
،یعیبط
هدکشناد
تایبدا و
مولع یناسنا
:حرط راکمه یزورهب دومحم
نیا حرط اب بیوصت و
تیامح یلام
هزوح تنواعم یشهوژپ
هاگشناد ققحم
یلیبدرا ارجا
هدیدرگ . تسا
ناتسمز
1398
أ
هدیکچ عمجت تردق لیلد هب نیگنس تازلف هدنیلاآ زا یکی ناونع هب دنراد هک یریذپ
هدش هتخانش یطیحم کانرطخ یاه هب ؛دنا
-
هنوگ نآ و دنوش عمج هدنز تادوجوم ندب متسیس رد دنرداق هک یا هار زا یکی .دنزاس هجاوم یگدولآ تلاکشم اب ار اه
یاه
متسیسوکا هب نیگنس تازلف لاقتنا نافوت ،یطیحم یاه
یاه رابغ و درگ هدنیلاآ هب هتشغآ کاخ تارذ هک تسا
یمس یاه
هخرچ دراو ار یم یمتسیسوکا ی
ژپ نیا رد .دنک رثا یسررب یارب شهو
رابغ و درگ کاخ رد نیگنس تازلف تظلغ رب
متسیسوکا عوقو یناوارف ادتبا ،سراف ناتسا یبونج قطانم رد مدنگ یعارز یاه
رابغ و درگ لاس یط
یاه 2000 ات 2015
نافوت تعرس و تمس سپس .دش صخشم هنلااس و هناهام ینامز سایقم رد یاه
رابغ و درگ مرن اب
رازفا wind rose plot
لدم یجورخ زا سراف ناتسا یبونج قطانم هب یدورو رابغ تارذ ریسم یبایدر یارب نینچمه .دش یسررب HYSPLIT
،نیگنس تازلف تظلغ یسررب یارب سپس .دش هدافتسا 16
ات رفص قمع زا کاخ هنومن 5
یتناس متسیسوکا یرتم یاه
مز ود رد سراف ناتسا رد اسف و باراد ،مرهج ،رلا یعارز نا
1 نافوت عوقو زا لبق ) یاه
رابغ و درگ ناتسمز لصفرد
1397
و 2 نافوت عوقو زا دعب ) یاه
رابغ و درگ ناتسبات لصفرد
1398 بذج هاگتسد زا هدافتسا اب هاگشیامزآ رد و دش هتشادرب
تظلغ ،هلعش شور هب یمتا ( برس تازلف
( یور ،)Pb ( زنگنم ،)Zn
( مویمداک ،)Mn ( لکین و )Cd
ادنا )Ni هز و دش یریگ
( یگتشابنا نیمز صخاش اب Igeo
هنیشیب داد ناشن جیاتن .تفرگ رارق یبایزرا دروم ) نافوت ی
یاه رابغ و درگ هاگتسیا رد
یاه
هدمع لیلد هک تسا )یلاوج( هامریت رد سراف ناتسا یبونج و دوب یحطس کاخ رد تبوطر مدع و اوه یکشخ نآ ی
نابایب زا رابغ تارذ عبر و قارع یاه
هب یلاخلا هطساو
هتفای لاقتنا هقطنم نیا هب لامش یاهداب ی هدیدپ یناوارف دنور .دنا
ی
رابغ و درگ هاگتسیا رد
.تسا هدوب یلوزن هدیدپ نیا عوقو یناوارف رلا هاگتسیا رد اما ،هدوب یدوعص اسف و باراد ،مرهج یاه
مویمداک ،یور ،برس تازلف هک داد ناشن کاخ رد نیگنس تازلف تظلغ زا دعب نامز رد زنگنم و
رابغ و درگ هب تبسن
نآ فلاتخا و تفای شیازفا لبق نامز حوطس رد اه
05 / 0 و 01 / 0 ینعم هب .دوب راد یروط
نامز رد ،باراد رد برس تظلغ هک
زا لبق رابغ و درگ دودح
34 یلیم زا دعب نامز رد و مرگولیک رب مرگ رابغ و درگ
38 یلیم اش .دوب مرگولیک رب مرگ صخ
یگدولآ نیمز متسیسوکا رد تازلف تظلغ داد ناشن زین یگتشابنا عوقو زا دعب نامز رد رلا و باراد یعارز یاه
رابغ و درگ
شیب هقطنم رد .دنتفرگ رارق دیدش یگدولآ هقبط رد و هدوب زاجم دح زا
هژاو نیمز صخاش ،باراد ،یمتا بذج ،برس :یدیلک یاه یاه لدم ،یگتشابنا
.تیلپسا
1
:لوا لصف
شهوژپ تایلک
2
1-1 هلأسم نایب و همدقم
نافوت یاه رابغ و درگ همین و کشخ قطانم رد یطیحم تارطاخم زا یکی
لاس مرگ همین رد بلغا هک تسا کشخ
یم قافتا ( دتفا
Modarres and Sadeghi, 2018 ( یناسنا هعماج و )
Khan and Strand, 2018 یهایگ و )
Drack and Vázquez, 2018( یم رارق ریثأت تحت ار نوناک هب کیدزن قطانم رد )
نیا .دهد نافوت
سنلاوبروت اب اه
هدوب هارمه داب دیدش و
دیدش یاهداب روبع اب
نابایب حطس زا کاخ تارذ ،اه
ERGFV مک هرود رد یحطس
یور زا ار شراب
نابایب تاعافترا هب نآ رشن اب و هدیبور اه 3000
هب ،یرتم میظع هدوت تروص
رابغ و درگ تفاسم هب
نآ أشنم زا ینلاوط یاه
لاقتنا یم دبای Zoljoodi et al., 2013 ( زا رتمک هب یقفا دید ،نآ بقاعتم هک )
1000 یم شهاک رتم ( دبای
Cao et
al., 2015 هدیدپ نیا .)
هبش زا روبع اب و هدش عورش اقیرفآ رد ارحص نابایب زا رابغ دنبرمک نوچمه اریا ،ناتسبرع هریزج
ن
یم نیچ هب یزکرم یایسآ و ( دسر
Dimitriou and Kassomenos, 2018 و یگدنراب شهاک .)
کشخ لاس ی یاه
ثعاب ریخا ندش هتسسگ
( قارع رد یتفربآ تابوسر یتلیس و مرن تفاب Mashat and Awad, 2010
ناتسیس و )
( Hickey and Goudie, 2007 عبر نابایب رانک رد هک هدش )
ناتسبرع رد یلاخلا ب ،
نابایب ،ناتسلوغم رد یبگ نابای
یلیش رد اماکاتآ گرزب اقیرفآ رد ارحص و
نوناک نیرت رابغ و درگ
یم لیکشت ار ( دنهد
Labban, 2015 .)
شتآ یاهرتسکاخ زا وج رد قلعم تارذ هدنیلاآ و یندعم ِکاخ تارذ ،کمن تارذ ،یناشف
قارتحا زا یشان یاه
.تسا هدش لیکشت رابغ و درگ
زا هک یندعم نابایب
یم تأشن کشخ ِقطانم یاه شیب ،دریگ
ار وج رد قلعم تارذ نیرت
هب دیدش یاهداب اب هارمه و هدش لماش ناونع
نافوت یاه رابغ و درگ یم هتخانش
نابایب .دوش ِنوناک کشخ ِقطانم رد اه
هدمع نافوت یاه رابغ و درگ کشخ هب هجوت اب هک دنتسه
یلاس همشچرس ،ریخا یاه یروهظون یاه
زا رابغ و درگ رد
یم هک هدمآ دوجو هب هنایمرواخ .درک هراشا ناریا قرش رد ناتسیس ِنابایب و هیروس قرش ،قارع بونج ِنابایب هب ناوت
یم داب دیدش سنلاوبروت هب رجنم هک وج ِیکیزیف و یکیمانید ِطیارش تارذ شزیخ یلصا ِلیلد ،دوش
رابغ و درگ زا
نابایب حطس م ِقطانم رد هک تساه
هب یوج طیارش ،فلتخ دادخر یارب یصوصخ
نافوت رابغ و درگ هب و دراد دوجو
هلیسو
مهم اّما ؛تسا هتفرگ رارق هعلاطمدروم نیققحم تسیز تارثا ،همه زا رت
یطیحم رابغ و درگ
یط زا سپ هک تسا یوج
هب نابزیم ِطیحم و هدرک بوسر ،داب تعرس شهاک اب یتفاسم أت تحت ار هدنز تادوجوم صوصخ
یم رارق ریث و ناسنا .دهد
نآ ِتملاس رب یداح تلاکشم ، یسفنت ِهاگتسد هب نآ دورو هک دنراد رارق یوج کاخ تارذ ِضرعم رد هایگ یم دراو اه
.دنک
3
یرامیب زورب هب رجنم ،ناسنا ةیر رد کاخ تارذ عمجت ( یسفنت یاه
تیشنورب ،مسآ )
یرامیب و یم یقورع و یبلق یاه
دوش
حطس رب نآ عمجت و ،زین ناهایگ ِگرب
متسیس یم رثا هایگ یژولویزیف رب و هدرک للاتخا راچد ار یزتنسوتف
.دراذگ
تراسخ زا یشان ِیداصتقا یاه نافوت
یاه رابغ و درگ اب هک تسا نآ تارثا ِتخانش یسررب رب یلیلد دوخ ،یتسیز هعماج رب
ِتارثا یزاسراکشآ رابغ و درگ
هنوگ رب یم ،هایگ فلتخم یاه ناوت
.دومن ادیپ نآ تارثا شهاک ای و یریگولج یارب یهار
لد هب ناهایگ ،دراد یگتسب ملاس طیحم و ییاذغ داوم زا هدافتسا هب رشب تملاس ،یذغم داوم ندوب اراد لی
نیماتیو ( دنتسه مومع هدافتسا و هجوت دروم ،ندب زاین دروم رصانع و اه Omale et al., 2011
لاس رد .) هب ریخا یاه
سگ لیلد تیلاعف شرت
یتعنص یاه هدیدپ یاهدادخر نینچمه و
رابغ و درگ طیحم رد نیگنس تازلف تظلغ ،
تسیز
رداق هک موهفم نیا هب ؛تساهنآ یتسیز عمجت تردق ،نیگنس تازلف ندوب نیرفآرطخ یلصا لیلد .تسا هتفای شیازفا نآ تظلغ و دنبای عمجت هدنز دوجوم ندب متسیس رد دنتسه و نامز رورم هب اه
هدنیلاآ اب رتشیب سامت اب دبای شیازفا اه
( Kilik, 2011 هب نیگنس تازلف اب سامت .)
برس دننام یتازلف یلااب بذج لیلد هب دشر لاح رد ناکدوک یارب هژیو
یم فلتخم ضراوع داجیا هاتوک سامت .دنک
داجیا هدهاشم لباق و لااب سایقم اب یمس تلاح ،تازلف یلااب تظلغ اب تدم
یم رد ،دنک یم دراو ندب رب ار یناربج لباقریغ راثآ رورم هب رتمک تظلغ اب تدم ینلاوط سامت هکیلاح مک دننام ،دنک
یم زین ناطرس بجوم یتح و یگتسخ ،هیر هب بیسآ دردرس ،تسوبی ،یباوخ مک ،یشراوگ یاهدرد ،ینوخ دوش
Howard, 2002( .)
تارذ رابغ و درگ ییاناوت دوخ تکرح ریسم و أشنم هب هتسب
نازیم یسررب .دنراد نیگنس تازلف لمح رد ییلااب
یم هک یتادیدهت لیلد هب نیگنس تازلف هب تارذ نیا یگدولآ تارذ یگدولآ .تسا مهم ،دنک ناسنا تملاس هجوتم دناوت
هیزجت ،تیمس تلع هب نیگنس تازلف هب رابغ عمجت و یریذپان
یم یقلت یدج لکشم کی رصانع نیا یریذپ ددرگ
( Khuzestani and Souri, 2013 تیلاعف عبنم ود .)
تارذ یگدولآ یارب کاخ شیاسرف یاهوگلا و یناسنا یاه و درگ
رابغ تیلاعف هک یرهش یحاون رد بلغا یناسنا عبانم زا هک هدش نییبت نیگنس تازلف هب ،دنراد ییلااب تدش یتعنص یاه
یم تشاد راظتنا ار نیگنس تازلف یگدولآ ناوت
، یلاح رد لف روضح هک تظلغ اب نیگنس تاز
تارذ رد لااب یاه رابغ و درگ
ًاتدمع یتعنصریغ یحاون رد نیمز یاهراتخاس شیاسرف اب
ًاصوصخ یسانش ( دنتسه طبترم کاخ
Jaradat et al.,
.)2004
4
هتسد هب ًلاوصا نیگنس تازلف یم قلاطا یزلف رصانع هورگ زا
گرزب صوصخم نزو یاراد هک دوش زا رت
6 رب مرگ
یتناس م زا رتشیب یمتا نزو و بعکم رت 50
دشاب مرگ مهم .
یطیحم تسیز تارطخ هاگدید زا هک نیگنس تازلف نیرت
یم تیمها یاراد ( مویمداک :لماش دنشاب
( کینسرآ ،)Cd ( تلابک ،)As
( مویداناو ،)Co ( یور ،)V
( هویج ،)Zn ،)Hg
( نهآ ( زنگنم ،)Fe
( لکین ،)Mn ( برس ،)Ni
( مورک ،)Pb ( سم و )Cr
)Cu هیزجت لباقریغ لیلد هب هک تسا رد ندوب
هب ،لااب یتسیز رمع لوط و تعیبط طیحم مهم رایسب هدنیلاآ کی ناونع
یم بوسحم تسیز ،یفطل و یکباتا( دنوش
1397 .) ریثأت تحت هلاس همه سراف ناتسا نافوت
یاه رابغ و درگ نابایب زا هک دراد رارق
هبش یاه تأشن ناتسبرع هریزج
و هتفرگ یزاوم اب یم نایرج ناریا تمس هب یبرغ یاهداب تیلاعف زا یشان یاهداب .دبای
یوج یاهوگلا رجنم ،هنایمرواخ رد
هدیدپ زورب هب رابغ و درگ
یم ار نابزیم طیحم رابغ میظع هدوت تروص هب هک دوش یم رارق ریثأت تحت
دهد دیدش یاهداب .
نابایب زا روبع اب یبونج و ناتسبرع یاه
یایرد جیلخ اف شخب دراو ،سر اف ناتسا و ناریا یبونج یاه
زا سپ و هدش سر
تعرس شهاک یم بوسر نابزیم طیحم رب رابغ تارذ ،
ناتسرهش لماش سراف ناتسا یبونج یحاون رد .دنک ،رلا یاه
نیمز ،اسف و مرهج ،باراد یزرواشک یاه
لاس رد .تسا هتفای صاصتخا مید مدنگ تشک هب یعیسو و شرابرپ یاه
م ،یلاسرت لاس رد اما ،دراد یداصتقا هفرص قطانم نیا زا لوصحم تشادرب نازی
مک و کشخ یاه دوبمک لیلد هب ،شراب
یمن راب هب و هتفر نیب زا مدنگ هایگ ،قطانم نیا رد مید مدنگ عرازم یلیمکت یرایبآ یارب بآ نایز هب رجنم و دنیشن
یم یداصتقا ذ نابزیم طیحم هک یحاون نیا ،رگید فرط زا .دوش
زا یشان یوج رابغ تار نافوت
یاه رابغ و درگ هب ،دنتسه
کاخ تیمس ثعاب داوم نیا عمجت هک دنتسه رابغ تارذ زا یشان نیگنس تازلف و یمس داوم ریثأت تحت تدش متسیسوکا یم سراف ناتسا زا قطانم نیا مید مدنگ یعارز یاه
.دوش
را و حطس رظن زا هک تسا کیژتارتسا تلاوصحم زا یکی مدنگ یکی و هدوب ییلااب رایسب تیمها یاراد ییاذغ شز
مهم زا فرصمرپ و نیرت فلتخم لماوع تخانش یزورما نردم یزرواشک رد .تسا هدش هتخانش ناهج یعارز ناهایگ نیرت
نآ ریثأت هوحن نینچمه و یطیحمریغ و یطیحم لماوع لیبق زا ناهایگ درکلمع و دشر رب رثوم و یمک تایصوصخ رب اه
صحم یفیک مهم زا لو
هبنج نیرت هب تیقفوم یاه
یم رامش .دنور
لوصحم نیا تیمها زین و دش هتفگ هچنآ هب هجوت اب
هعلاطم نونکات رد نیگنس تازلف یگدولآ هنیمز رد یا
متسیسوکا مدنگ یعارز یاه
هعلاطم نیاربانب .تسا هتفرگن تروص
5
کاخ یگدولآ تیعضو یسررب فده اب رضاح نیمز
مدنگ تشک تحت یاه یور و سم ،برس نیگنس تازلف هب
زا یشان
نافوت یاه رابغ و درگ رد
یبونج یحاون ناتسا
سراف ش ماجنا .د
1-2 شهوژپ تلااوس
1 ) ایآ نافوت رابغ و درگ متسیسوکا کاخ رد نیگنس تازلف نازیم رب
مدنگ یعارز یاه مید
یم سراف ناتسا رد -
؟دیازفا 2 ) ریثأت تحت رتشیب سراف ناتسا قطانم زا کی مادک زا یشان نیگنس تازلف
رابغ و درگ دنتسه
؟
1 - 3 تایضرف
1 ) یم یرفسمتا رابغ تارذ متسیسوکا کاخ رد نیگنس تازلف نازیم ،کاخ حطس رب بوسر زا سپ دناوت
یعارز یاه
مدنگ مید .دهد شیازفا ار سراف ناتسا رد
2 ) متسیسوکا کاخ ناتسا یبونج قطانم رد مدنگ یعارز یاه
نوچمه سراف د زا رتشیب رلا
،سراف ناتسا طاقن رگی
زا یشان نیگنس تازلف هب هدولآ رابغ و درگ
.تسا
1 - 4 حرط یارجا زا فده
اب جوت یگژیو هب ه نافوت
یاه رابغ و درگ رد
بونج برغ ی میسقت هتسد ود هب فادها شهوژپ نیا رد ،ناریا یدنب
.دریگب ماجنا فادها نیا یانبم رب شهوژپ نیا راک ساسا و شور ات دندش 1 - رب یسر تظلغ متسیسوکا کاخ رد نیگنس تازلف مدنگ یعارز یاه
مید سراف ناتسا رد دعب و لبق
عوقو زا نافوت درگ
رابغ و .
2 - یسررب رابغ و درگ متسیسوکا فلتخم طاقن رد نآ زا یشان نیگنس تازلف و
مدنگ یعارز یاه مید
.سراف ناتسا رد
6
1 - 5 شهوژپ هنیشیپ
هاگدید اب ناققحم رب هب یتوافتم یاه
یسر نافوت یاه رابغ و درگ هتخادرپ
،ناسانش میلقا .دنا نافوت
رابغ و درگ هب ار ی
ناونع
لاس رد هک یمیلقا هدیدپ یم قافتا یناوارف هب ریخا یاه
هب ار دتفا رییغت تارثا یتح و یرامآ و یکیمانید ،یدیدمه تروص
دنور رب میلقا نافوت
یاه رابغ و درگ یم یسررب ار
هاگدید زا .دننک شجنس ملع
،رودزا ئاسانش نارگشهوژپ رابغ تارذ ی
متیروگلا اب ار وج رد دوجوم هراوهام ریواصت زا هدافتسا اب فلتخم یاه
ار نآ یکیتپا قمع و رابغ تارذ شنکارپ و یا
یم رارق یسرربدروم تارثا یزرواشک ملع ناققحم .دنهد
رابغ و درگ نم رد بلاغ ناهایگ یژولویزیف و یژولوفروم رب ار
هقط
ذوفن تحت رابغ و درگ
هعلاطم ار یم
دننک ار رابغ تارذ ییایمیش تابیکرت و تظلغ زین یطیحم مولع نیصصختم هعماج .
یم ییاسانش .دننک
نافوت یاه رابغ و درگ هدیدپ زا یعون
زا یمیظع ریداقم هلاسره هک دنتسه یوج یاه رابغ و درگ
حوطس زا ار
تا دراو و هدرک دنلب کشخ و ینابایب یم رفسم
تارذ تکرح .دنک رابغ و درگ
نآ راشتنا و لاس لوط رد رترود قطانم هب اه
دیدش یاهدادیور یط رد تارذ نیا .تسا یتخانشاوه طیارش هب هتسباو رابغ و درگ
یم غلاب دنناوت رتمولیک رازه دنچ رب
هباج هب داب ریسم رد ماجنارس و دنوش اج یهاگ ،کشخ و رت تسشن یاهدنیارف هلیسو
لباق ریداقم رد نیمز هب یهجوت
( دننیشنب O'Hara et al., 2006
لکش رد هدمع لماوع هلمجزا .) یریگ
نافوت یاه رابغ و درگ هک تسا یوق داب نایرج ،
هناماس روضح رد مک یاه
یم همشچ لیسناتپ قطانم رد راشف ( دوش داجیا دناوت
Novlan et al., 2007
؛) یسررب نیاربانب
یاهوگلا ییاسانش و یم یریوک و کشخ قطانم رب رثؤم یوج
شیپ رد دناوت نیا ینیب
نافوت و یتوکلم( دشاب رثؤم اه
،ناراکمه 1392
.)
نافوت یاه رابغ و درگ لاس زا هدش هدیزو
یاه 1999 - 1937 دودح ناتسلوغم رد 61
% یم خر راهب رد نآ هک دهد
5 / 65%
و زور ماگنه نآ 5
/ 34
% یم قافتا بش رد .دتفا
70
% رد نآ یم قافتا ،تسا کشخ اوه و کاخ هک ینامز رد و دتفا
نیب یبسن تبوطر ،عوقو نامز 20
ات % 40
% ( تسا ناتسلوغم رد Nastagdori et al., 2002
هدیدپ جوا .) رابغ و درگ
هام رد دنه سونایقا فارطا قطانم رد ( تسا رویرهش و دادرم ،ریت یاه
Leon and Legrand, 2003 .)
7
نافوت یاه غ و درگ راب قارع قرش لامش و هنایمرواخ رد -
دتفا یم قافتا ناتسبات لصف رد ناتسبرع بونج
Furman, 2003( دادعت نیرتشیب تیوک و قارع بونج رد اما ؛)
رابغ و درگ هام رد
؛تسا تشهبیدرا ات نیدرورف یاه
یم خر ناتسبرع و قارع یاهروشک رد و ناتسبات رد ًاتدمع هک لامش داب شقن هتبلا ،دهد
ناتسنمکرت رد .تسا مهم رایسب
هام رد مه یم خر دادرم و دادرخ ،تشهبیدرا یاه
( دهد Wang et al., 2004 .)
و یفنم یگتسبمه نعم
ی راد تارییغت و یناهج شیامرگ نیب نافوت
یاه رابغ و درگ هک دراد دوجو نیچ رد ی
فصن بیش شهاک ثعاب یناهج شیامرگ هاک ثعاب رما نیا و هدش امد یراهنلا
یارب نکمم لیلد کی و هدش داب تدش ش
یناوارف شهاک نافوت
یاه رابغ و درگ هرود یط رد
1954 ات 2000 بوسحم م
ی دوش Wang Tianming, 2009( .)
Gao et al., 2012 ریثأت
یراجنهان بآ
اوهو شیازفا یور ار نافوت
یاه رابغ و درگ ی
مز ی ن اه ی هسام ا رد کادشناه ی
هرود رد یلامش نیچ 2001
ات 2008 هعلاطمدروم لاس رد هک دندرک هراشا و هداد رارق
یاه 1961 ات 2008 یناوارف ، و درگ
رابغ هچرگا ،هتشاد یشهاک دنور یلامش نیچ رد مز
ی ن اه ی هسام ا یشیازفا یناوارف کی یلامش نیچ کادشناه ی
نافوت یاه رابغ و درگ هرود لوط رد ًاصوصخم ی
2001 ات 2008 یم ناشن ار ی هک دهد
تفا ه اه دوب نیا زا یکاح قیقحت ی
روتکاف یکشخ ثأت
ی راذگر یناوارف رد نافوت
یاه رابغ و درگ سناکرف .تسا کادشناه ی
نافوت یاه رابغ و درگ یایسآ رد
رییغت و هتشاد یشهاک دنور یزکرم لباق
هجوت لاعف عبانم قطانم رد رابغ و درگ
( دراد دوجو ی Indoitu et al., 2012
.)
هدیدپ رابغ و درگ هاگتسیا رد
ةهد زا تبت تلاف یاه 1970
یشهاک دنور نعم
ی راد اب طابترا رد شهاک نیا هک هتشاد ی
( تسا هقطنم رد یهایگ ششوپ شیازفا و داب شهاک Kang et al., 2016
.)
هدیدپ عوقو دنور ناریا رد رابغ و درگ
.تسا لاس مرگ همین رد نآ جوا و هدوب شیازفا هب ور نافوت
یاه ابغ و درگ ر
ی
ینامز هلصاف رد ناسارخ ناتسا 1993
ات 2005 نیا و هتشاد یشیازفا دنور نافوت
ناتسا بونج رد اه دپ
ی هد ا لوادتم ی
نآ دادعت رب بونج هب لامش زا و تسا هدوزفا اه
م ی دوش تعاس زا لاس لوط مامت رد نآ رتشیب و 12
لکش دعب هب م
ی گ ی در
،یورسخیک و یرکشل(
1387 .)
جوا نافوت یاه رابغ و درگ رد نآ لقادح و ناتسبات هامریت رد ناتسیس رد ی
د ی هام یم خر ناتسمز تهج هک دهد
،روپ سیئر و یسوواط( تسا یبرغ لامش و لامش نآ بلاغ 1389
یاهزور هنیشیب .) رابغ و درگ
رد ی 61 برغ هاگتسیا
هام رد ناریا نآ هنیمک و )هامریت و دادرخ ،تشهبیدرا( یلاوج و نئوژ ،هم یاه
هام رد ید و رذآ( هیوناژ و ربماسد یاه )هام
8
،ناراکمه و یزیزع( تسا 1391
نازیم .) رابغ و درگ
رد یدورو 23
هنیشیب کی یاراد هرود لوط رد ناریا برغ هاگتسیا
نازیم زا ،هقطنم برغ هب قرش زا و لامش هب بونج تمس زا هچره و تسا ناتسزوخ ناتسا رد رابغ و درگ
هتساک م ی دوش
ارای(
،شیک شوخ و یدمح 1392
.)
ةنیشیب نافوت یاه رابغ و درگ یم خر ناتسمز رد نآ هنیمک و ناتسبات رد ناریا ی
و نیرتشیب هامریت .دهد هامرذآ
یناوارف نیرتمک نافوت
رابغ و درگ ،هنگنز( دراد ار ی
1393 هدیدپ دنور .) رابغ و درگ
اب )ناگزمره ناتسا( سابعردنب رد
نم نومزآ -
یسررب لادنک یاهزور و تسا هتشاد یتباث ًاتبسن دنور هک دش
رابغ و درگ لاس زا ی
2000 دنور دعب هب
،ناراکمه و هجاوخ( تسا هتشاد یشیازفا 1393
یاهزور دنور اما ؛) رابغ و درگ
تشاد یدوعص دنور ناریا برغ رد ی
،یلانیز(
1395 .) نیققحم تاعلاطم مزرد
ی هن یدیدمه طیارش نافوت
یاه رابغ و درگ یب ی
یریگرارق و ییایفارغج تیعقوم ریثأت رگنا
ریسم رد قطانم رابغ و درگ
عوقو رد وج نیریز حوطس و ینایم زارت تیعضو نینچمه و یوج نافوت
یاه رابغ و درگ ی
یم داجیا ناتسلوغم و نیچ نیب کشخ هقطنم یور دایز یراشف ویش کی یتقو .تسا هدیدپ و دیدش یاهداب بجوم ،دوش
رابغ و درگ ئس رد
یم لو ( دوش Youngsin et al., 2004 .)
أشنم 50
% رابغ و درگ یاه
لقتنم هدش رد نپاژ ِرفسمتا هب 26
و 27 سرام 2003 دودح ،اقیرفآ لامش هقطنم زا
30%
و هنایمرواخ زا نآ 10
% ( تسا هدوب نیچ یزرم قطانم زا Tanaka et al., 2005
راشفرپ رارقتسا .) بنج
هراح ا ی
رتیدم یقرش بونج یور مک و هنا
اقیرفآ برغ رد دنلسیا فارت زا یشان راشف هب
هلزنم عوقو یلصا لماع رابغ و درگ
لاقتنا و
( تسا اپورا زکرم و ایلاتیا هب نآ Barkan et al., 2005
.)
هب طوبرم مهس نیرتمک و تسا یبگ نابایب رد یحطس دیدش یاهداب زا یشان نیچ رد رابغ دیلوت هدمع مهس ناکاملاکات نابایب ( تسا
Bian et al., 2011 .)
مک زکرم دوجو یور زا داب دیدش شزو و دوخ اب تبوطر نتشادن هارمه تلع هب قارع و ناتسبرع یور راشف
بی نابا اه لاقتنا بجوم ناتسبرع و قارع ی رابغ و درگ
یم سراف ناتسا هب ( دوش
هداز رادهد ،یحلاص و
1389 مک .) یاهراشف
اتسبرع لامش و قارع یور رقتسم زا یمیظع مجح دوعص یارب بسانم طیارش داجیا ببس ن
رابغ و درگ یم اوه هب
هک دوش
9
نیا ییلااب حوطس تانایرج ندوب یبرغ و یبرغ بونج و هقطنم ندوب کشخ تروص رد رابغ و درگ
هب حوطس هب داب هلیسو
یم لقتنم ناریا برغ و یبرغ بونج یحاون وج ینایم ،ناراکمه و یدنویر( دوش
1389 .)
ه عوقو اب نامزم نافوت
یاه رابغ و درگ مک هناماس ود ،ناتسزوخ رد ی
ناریا راشف -
هب روزآ راشفرپ هناماس و ناتسکاپ
و راشف بیش شیازفا اب و هدش کیدزن مه هب ناتسزوخ نیمزرس رتخاب و رواخ زا بیترت هب
عبت ثعاب یوج یرادیاپان نآ
لاقتنا و داجیا رابغ و درگ
یم ناتسزوخ هقطنم هب ،ناراکمه و یتارب( دندرگ
1390 عوقو هدمع لیلد .) نافوت
رابغ و درگ رد
مک ،ناریا برغ ،ناراکمه و یراقفلاوذ( تسا یحطس یرادیاپان و هنایمرواخ راشف
1390 هناماس رارقتسا نینچمه ؛)
مک لیلاد زا رگید یکی رزخ ات هایس یایرد راشفرپ لیکشت و قارع ات ناریا بونج رد ییامرگ راشف دادخر
نافوت و درگ
رابغ تداعس ربجنر( تسا ناریا برغ رد ی ،یزیزع و یدابآ
1391 .)
مک مک و ندوس راشف و خرس یایرد هوان ،هنارتیدم هوان و نیمز حطس رد گنگ راشف
عافترا رپ روزآ هراح بنج
مهم نیرت هناماس دیدمه یاه ثأت
ی راذگر لاقتنا و رابغ و درگ
تسد لاحشوخ( دنتسه ملایا هب ،ناراکمه و یدرج
1391 .)
مک داجیا قیرط زا روزآ راشفرپ هناماس یاهزور یناوارف یگدنکارپ رد ار شقن نیرتشیب نیمز حطس یترارح یاهراشف
و درگ
رابغ ،ناراکمه و تسود دیشروخ( دراد ناریا برغ رد ی 1392
.)
دادخر یلصا لیلد لاس مرگ همین رد لامش یاهداب نافوت
رابغ و درگ رواخ رد ی
،ناراکمه و یتوکلم( تسا هنایم
1392 مک هناماس تیوقت .) یاهداب عوقو و راشف نایدارگ ثعاب اقیرفآ لامش رد راشفرپ زکرم لیکشت و ناریا قرش رد راشف
زا روبع اب یبرغ یاهداب نیا و هدش برغ تمس هب اقیرفآ زا دیدش بی
نابا اه عوقو ثعاب قارع و ناتسبرع ی نافوت
رابغ و درگ
بونج رد یم ناریا برغ و
،ناراکمه و یلو( دوش 1393
.)
هب لکروط ( کشخ قطانم یور زا اوه شرتسگ ،هنارتیدم قرش یور رب هوان دوجو ی بی
نابا اه لامش ،رصم ،یبیل ی
)قارع و ناتسبرع هب
وس و ناریا ی عافترا رپ
داجیا رد یمهم شقن ناتسبرع نافوت
یاه رابغ و درگ بونج ،بونج قطانم
برغ و یبرغ هب
و ی هژ ،ناراکمه و یماوق( دراد جدننس رهش 1393
.)
هدمع ریسم نافوت
رابغ و درگ یبرغ لامش و لامش ،یقرش تهج اب هقطنم قرش و ناتسنمکرت نابایب ،ناسارخ
،اه نولکیس تیعقوم و اوه یرادیاپان اب ناتسمز رد و تسا رابغ و درگ
برغ زا م ی دنزو ،ناتسود(
1395 مک .) ییامرگ راشف
یور ناتسیس رد یراشف دیدش ویش داجیا ببس ،ناریا قرش لامش رد درس یاوه تفرارف اب نآ یهارمه و ناتسکاپ
10
یم یم ایهم ناتسبات رد هناتسآ زا رتارف داب داجیا یارب طیارش و دوش مک تبوطر اب راشفژک یوج هناماس راهب لصف رد .دوش
یم یهارمه لاعف درس ههبج اب هک درس یاوه تفرارف و نک
،داب شزو تعرس شیازفا ببس ،د ای
داج نافوت رابغ و درگ و
یم ناریا قرش هقطنم رد یقفا دید شهاک ،ناراکمه و رادروخرب( دوش
1396 .)
مک هناماس تیوقت هارمه هب وج ینایم زارت عافترا مک هتسه لیکشت لیلد ناریا برغ و برغ لامش رد یوق یراشف
لیکشت یلصا نافوت
یاه رابغ و درگ سا ی
،ینایک و دنوشاکرت( تسا نادمه نات 1396
.)
ةدیدپ رابغ و درگ رب هولاع
هک یتشادهب تلاکشم هارمه هب
تراسخ ،دراد یداصتقا یاه
شهاک هلمجزا زین یناوارف
،یتعنص تاسیسأت و هینبا دیدش شیاسرف ،رباعم رد دید نازیم تشادرب حطس شهاک ،ینیمز یاهرفس رد للاخا
تلاوصحم لد هب
ی ل ششوپ رابغ و درگ ناهایگ حوطس یور رب
رمث رمثم دراد یپ رد زین ار یزرواشک یضارا و
اهنت ناهایگ.
هدنز تادوجوم هک دنتسه یا
لد هب ی ل ندوب تباث رد
ز ی ناشهاگتس شنت لمحت هب روبجم هراومه
تسیز یاه یشان یطیحم
هدنیلاآ زا ( دنتسه اوه یاه
Mandal, 2006 هب ناهایگ نیاربانب ؛)
شن ناونع نا
هتخانش اوه یگدولآ تارثا رثؤم یاهرگ
یم ( دنوش Rai et al., 2009 Agbaire and Esiefarienrhe, 2009( )
یم ناشن هک دراد دوجو یرایسب دهاوش .) -
هدنیلاآ دهد یم یهایگ تفاب دراو هک ینامز اوه یاه
هنوگ دیلوت قیرط زا ادتبا رد ،دنوش لاکیدار هک نژیسکا لاّعف یاه
یاه
سکا دازآ یم هدیمان ویتادی یم تیلاعف ،دنوش
( دننک Alscher, 1997 Tiwari et al., 2006( )
.) رابغ و درگ هب
ناونع
یم یوج ةدنیلاآ کی دشاب هتشاد ناهایگ ِییایمیشویب و یکیژولویزیف یاهروتکاف و دشر رب یهباشم تارثا دناوت
( Prajapati and Tripathi, 2008 .)
Tokalioglu and Kartal, 2006( )
و برس ،لکین ،زنگنم ،سم ،مورک ،تلابک ،میمداک تازلف تظلغ یقیقحت یط
رد ار یور 29
هنومن رابغ و درگ رصانع هک داد ناشن جیاتن .دندروآ تسد هب هیکرت رد یرهش
یسرربدروم ،هعلاطم نیا رد
أشنم هورگ هس رد هقبط یعیبط عبانم و کیفارت ،تعنـص نیگنس تازلف
یم یدنب رب هک دنوش
شوخ هیزجت ساسا ه
و یا
یم میسقت هشوخ ود هب یلصا هفلؤم .دنوش
نیدب تروص یمداک ،لکین ،سم رصانع هک و
اب طابترا رد یور و مورک ،تلابک ،م
زنگنم و برـس رصانع و تعنص رد
طابترا یم یعیبط عبانم و کیفارت اب دنشاب
.
11
( Lu et al., 2009 )
هوژپ یط ش
دوجوم نیگنس تازلف أشنم یور رب ی رد
رابغ و درگ هدافتسا اب نیچ یجویب رد یرهش
هشوخ هیزجت زا نیگنس تازلف یارب یلصا عبنم هس ،یلصا هفلؤم و یا
رابغ و درگ هک دندومن شرازگ و دندرک صخشم
تیلاعف زا یور و زنگنم ،سم هتفرگ أشنم یعیبط عبانم زا لکین و مورک ،یتعنص یاه
دنا .
( ناراکمه و یدنوسارز 1390
بیکرت ) هک دنداد ناشن و هدرک یسررب ار ناتسزوخ ناتسا رد رابغ تارذ تا یناک بیکرت
-
تارذ یسانش رابغ و درگ
یم ار ناتسزوخ یناک هورگ هس رد ناوت
هصلاخ درک : 1 ) هورگ تانبرک ( )تیسلک بلاغ یناک ،
2 )
تاکیلیس هورگ (
زتراوک بلاغ یناک )
سر هورگ و اه
، نلوئاک بلاغ یناک(
) مهم و ف زاف نیرت .تسا سپیژ یناک زین یعر
یسررب SEM یاه
یم ناشن لکش هک دهد
مهم خر یزول و یروشنم ،مظنمان ،یورک یاه لکش نیرت
یاه لیکشت هدنهد
تارذ رابغ و درگ یم لیکشت ار ناتسزوخ
نیب تارذ نیا طسوتم هزادنا .دنهد 2
ات 44 دنرتمورکیم مک یسر تارذ هک
نیرت
یب یتانبرک و یتافلوس و هزادنا ش
هب .دنراد ار هزادنا نیرت هزادنا اب تارذ یلکروط
یاه 2 ات 21 هنومن رد رتمورکیم اه
هزادنا هک دنراد یگدنکارپ نیب یاه
11 ات 22 هنومن رد رتمورکیم یاه
رابغ و درگ بلاغ بیکرت ناتسزوخ
ان .د
( یروس و یبجر 1394
تارذ رد نیگنس تازلف ) رابغ و درگ
،جدننس یاهرهش رب هدیراب مرخ
هزادنا ار کشمیدنا و دابآ -
یناک دنداد ناشن و هدومن یریگ اب و رابغ تارذ رد دوجوم یناک نیرتشیب )تیسلک( هتانبرک و )زتراوک( هتاکیلیس یاه
صخاش Igeo
یگدولآ حوطس وAg
زا شیب ارCu وAs
.دندومن یبایزراZn
رایتخب و یدنمورب ( روپ
1395 ارذ ییایمیش و یکیزیف تایصوصخ ) دنداد ناشن و هدرک یسررب ار نامیلسدجسم رد رابغ ت
رد رابغ تارذ هزادنا هک نافوت
یاه رابغ و درگ لماش ی
10 دصرد PM2.5
و 60 دصرد PM10
مه .تسه بیکرت نینچ
.دوب موینیمولآ و میسیلیس لماش رتشیب تارذ نیا ییایمیش ( ناراکمه و نایمیرک 1395
ها رد رابغ تارذ ییایمیش تابیکرت ) هک دنداد ناشن و هدرک یسررب ار زاو
شیازفا لباق هجوت
تارذ بیسرت خرن رابغ و درگ
زورب نامز رد هقطنم رد نافوت
یاه رابغ و درگ نودب طیارش هب تبسن ،
نافوت رابغ و درگ
تسه هاگتسیا زا یضعب یارب بیسرت خرن یعضوم شیازفا نینچمه ؛ نیمز دوجو دننام یلحم لماوع تلاخد زا یکاح اه
-
هژورپ و ششوپ زا یراع و ریاب یاه تارذ بوسر رد هدشاهر ینارمع یاه
رابغ و درگ یناک بیکرت .دوب
تارذ یسانش و درگ
رابغ تاپسدلف و زتراوک ،تیسلک لماش ًاتدمع تسه
تارذ هزادنا عیزوت یسررب . رابغ و درگ
هزادنا رد تارذ یناوارف زین
12
ز رد عیزوت نیا هتبلا هک داد ناشن ار تلیس عوقو نام
نافوت یاه رابغ و درگ جیاتن .تشاد شیارگ رتزیر تارذ تمس هب
تارذ رد نیگنس تازلف تظلغ یسررب زا لصاح رابغ و درگ
هعلاطمدروم و یتعنص قطانم رد ار تازلف نیا تظلغ شیازفا
هام رد نیگنس تازلف تظلغ هسیاقم اب نینچمه .داد ناشن کیفارترپ هنومن فلتخم یاه
تشیب یرادرب تازلف تظلغ نیر
رد نیگنس هامرذآ
هدهاشم .دش
یدمحا ( ناراکمه و یبآود 1395
هک دنداد ناشن و هدرک یسررب ار هاشنامرک یرفسمتا یاهرابغ رد نیگنس تازلف )
رد تازلف تظلغ رابغ و درگ
هب زج کاخ اب هسیاقم رد زنگنم و نهآ یارب مورک و لکین ،سم ،یور .دوب رتلااب ناهج یاه
ًاتدمع و لکین و یتعنص عبانم زا و یکیفارت عبانم زا ًاتدمع سم و یور .دنراد یعیبط أشنم زنگنم و نهآ و یناسنا أشنم
شم یکیفارت عبانم اب هارمه قارتحا یاهدنیآرف ،یتعنص عبانم زا مورک ت
هدش ق نا .د
یردان ناراکمه و هداز (
1395 ) ب ناتسا رد درگزیر هدیدپ زا یشان نیگنس تازلف تظلغ ، بوسر زا و هدرک یسررب ار رهشو
نآ جیاتن و دندرک هدافتسا هقطنم رد ناتخرد لخن گرب یور درگزیر تارذ طاقن رد سم و برس ،یور تظلغ داد ناشن اه
.دنراد یناسنا ءاشنم برس و سم ،یور نیگنس تازلف و تسا یرهشریغ طاقن زا رتشیب رهشوب یرهش یدومحم ( یمداخ و
1393 ) یگژیو درگزیر یاه شیازفا هک داد ناشن و دومن یسررب ناهفصا ناتسا برغ زا یقطانم رد ار
هام رد نیگنس تازلف نازیم هام هب تبسن رذآ و نابآ یاه
و نژرونیا دادخر نینچمه و یشیامرگ لیاسو زا یشان مرگ یاه
.تسا رفسمتا رذ هدنیلاآ و قلعم تارذ تظلغ شیازفا نآ لابند هب ( ناراکمه و اروپماپ 2008
) کاخ یور هک هیسور رد شهوژپ رد تظلغ هک دنداد ناشن ،دش ماجنا ینامز فیدر کی یاه
قفا رد برس لک یم شیازفا یمارآ هب کاخ یئلااب یاه
قفا رد برس تظلغ تبسن شیازفا و دبای ًلاامتحا نیریز قفا هبA
یم یتعنص عبانم زا زلف نیا دورو شیازفا رطاخ هب د یزراب توافت نینچمه .دشاب
هیلا نیب برس یپوتوزیا تبسن ر یاه
سکعنم هک دش هدهاشم ینییاپ و یئلااب یم کاخ رد برس تظلغ شیازفا رد برس یرفسمتا تسشنورف ریثأت هدننک
.دشاب
( یدلاا 1987 یم نایب ) هداج رانک کاخ هک دراد
و اه رابغ و درگ یم نیگنس تازلف هب ندش هدولآ لاح رد تدش هب
.دنشاب
حطس سوگلا رد رهش تیعمجرپ هقطنم رد برس
800 یلیم رب مرگورکیم مرگ
رابغ و درگ رد هداج رانک کاخ رد .
هدودحم 70
ات 100 .دمآ تسد هب مرگ رب مرگورکیم
13
( یزورون 2014
رهش درگزیر هب طوبرم لکین و زنگنم ،سم ،مورک ،تلابک ،برس ،یور ،نهآ تازلف یگدولآ هجرد هشقن )
یاتن و دومن هیهت ار ناهفصا لباق ناهفصا یگدولآ هجرد هک داد ناشن ج
تلابک ،برس ،یور رصانع و تسا دایز رایسب و هجوت
نیرتشیب سم و یرتلااب یگدولآ هجرد ناهفصا رهش یبونج و یزکرم قطانم .دنراد ناهفصا یاوه یگدنیلاآ رد ار شقن
.دنراد رهش نیا قطانم ریاس هب تبسن ینعم تبثم هطبار دوجو هب تاعلاطم راد
کاخ و یهایگ تلاوصحم و یرفسمتا تسشنورف رد زلف ریداقم نیب .دنراد هراشا اه
( یدنپ و یدنپ 2009
شخب رد نیگنس تازلف نازیم زاب یاضف رد کیناگرا تشک متسیس رد هک دندومن هدهاشم ) یاه
دودح یکاروخ 10
- 3 یم هناخلگ رد هدشارجا کیناگرا متسیس ربارب حطس یور هک نیگنس تازلف .دشاب
یم گرب ،دننیشن
یم قوف شهوژپ رد .دندرگ کاخ دراو وشتسش قیرط زا ای دنوش بذج هایگ هلیسو هب دنناوت رد نیگنس تازلف نازیم ،رکذلا
ییاوه مادنا قیرط زا نیگنس تازلف بذج بلاغ ریسم هک تسا نیا زا یکاح هجیتن نیا و دمآ تسد هب هشیر و هویم ،گرب .دراد یرتمک شقن هشیر و هدوب هیلا یکیژولویب و ییایمیش ،یکیزیف تایصوصخ ،کاخ هب یرفسمتا نیگنس تازلف دورو
شنکاو یور رب رثا اب و هداد رییغت ار مخش یم شهاک ار کاخ یزیخلصاح ،کاخ یبورکیم یاه
ببس قیرط نیا زا و دهد
یم هایگ رد نیگنس تازلف رادقم شیازفا ( کونسا و هداسام نینچمه .ددرگ
2002 علاطم یط ) ه
نیرتشیب دنتشاد نایب یا
یم هدهاشم هایگ یئلااب شخب رد هایگ رد مویمداک تظلغ زلف نیا یگرب بذج و میقتسم تسشنورف زا یکاح هک دوش
.تسا ( ناراکمه و یدابآریخ 1394
نادمه ناتسا رد ار هدمع یکاروخ یعارز ناهایگ و کاخ رد نیگنس تازلف زا یشان رطخ )
تن نیا هب و هدومن یبایزرا هب یکاروخ ناهایگ فرصم هک دندیسر هجی
مهم مدنگ هژیو نتفرگ رارق ضرعم رد ریسم نیرت
یم نیگنس رصانع اب ناسنا .دشاب
نیچ نیجایت رد هام و تاجیزبس فرصم قیرط زا نیگنس رصانع یتملاس کسیر یبایزرا یسررب رد )( ناراکمه و گناو رادقم هک دندومن شرازگ ًابیرثت ناکدوک ردTHQ
5 / 1 ات 5 / 3 گرزب ربارب .تسا نلااسگرزب زا رت
( ناراکمه و شنم تسار 1394
ینغ نازیم ) ناشن و هدومن یبایزرا ار زاوها رهش مدنگ عرازم رد نیگنس تازلف یگدش
دح زا رتمک مدنگ هناد رد رصانع همه تظلغ اما .تسا رتلااب یناهج درادناتسا دح زا لکین و مورک تظلغ هک دنداد
14
هج درادناتسا مک لاقتنا لوئسم یزرواشک کاخ هنادزیر تفاب و یلآ هدام رادقم ،کاخ یئایلق تیهام ًلاامتحا هک تسا ینا
.تسا مدنگ هناد هب کاخ زا تازلف 1-6 شور و داوم
نافوت رابغ و درگ هدیدپ زا یکی
یاه یعیبط تراسخ هک تسا متسیسوکا رب یناوارف یاه
یاه یطیحم یم .دنز هچرگ تارذ
رابغ د اب ارا نوتکنلاپ و یکشخ ناهایگ ییاذغداوم زا یشخب یندعم داوم ندوب یم نیمأت ار یئایرد یاه
نتشاد اما ،دیامن
کی زا نیگنس تازلف و یمس داوم یسفنت متسیس هب نآ ذوفن و فرط
هدنز تادوجوم رگید فرط زا
تملاس رب یفنم تارثا ،
طیحم یم دراو تسیز رثا ،شهوژپ نیا رد نیاربانب .دزاس
نافوت یاه رابغ و درگ کاخ رد نیگنس تازلف تظلغ رب
متسیسوکا رهش رد مدنگ یعارز یاه
ناتس یاه یبونج یزکرم و .دش یسررب باراد و اسف ،مرهج ،رلا لماش سراف ناتسا
1-6-1 هعلاطم دروم هقطنم
لصافدح رد سراف ناتسا 50
و هجرد 36 ات هقیقد 55
و هجرد 35 و یقرش لوط هقیقد 27
و هجرد 3 ات هقیقد
31 و هجرد 40
بونج رد ،یلامش ضرع هقیقد ناتسا هب لامش زا و هتفرگ رارق ناریا یبرغ
و هیولیکهک و ناهفصا یاه
ناتسا هب قرش زا و رهشوب ناتسا هب برغ زا ،دمحاریوب رد زین ناگزمره ناتسا نینچمه .تسا دودحم نامرک و دزی یاه
اد کرتشم زرم ناتسا نیا اب قرش و بونج یاراد سراف ناتسا ،یروشک تامیسقت نیرخآ ساسا رب .در
29 ،ناتسرهش
102 ،رهش 84 ،شخب 205 و ناتسهد 8369
دودح ناتسا تعسو .تسا یدابآ 122604
لداعم هک هدوب عبرمرتمولیک
5 / 7 ناتسا زا سپ تهج نیا زا و تسا روشک لک تحاسم زا دصرد
،یبونج ناسارخ و نامرک ،ناتسچولب و ناتسیس یاه
ناتسرهش .دراد رارق مراهچ هاگیاج رد رلا
لداعم یتعسو اب 14142
عیسو عبرمرتمولیک تعسو اب متسر ناتسرهش و نیرت
1030 مک ،عبرمرتمولیک تعسو
یم ناتسا زکرم هک زاریش ناتسرهش .دنتسه ناتسا نیا ناتسرهش نیرت یتعسو اب ،دشاب
لداعم 6049 ش( دراد رارق مجنپ هبتر رد عبرمرتمولیک لک
1 - 1 .)
15
( لکش 1-1 سراف ناتسا ییایفارغج تیعقوم :)
دودح ناتسا یناسنا یورین و تیعمج 850
/ 4 ،دادعت نیا زا هک هدوب نویلیم 70
و یرهش طاقن رد دصرد 29
دصرد
یم نکاسریغ زین دصرد کی و هدوب نکاس یئاتسور طاقن رد تیعمج رد یداصتقا تکراشم خرن .دنشاب
10 رتشیب و هلاس
سا رد ،نات 4 / 40 ،نکسم و سوفن یرامشرس( تسا دصرد 1396
( تامدخ هیاپ رب بیترت هب ناتسا نیا داصتقا .) 49
( تعنص ،)دصرد 31
( یزرواشک و )دصرد 20
لداعم یراکیب خرن .تسا )دصرد 8
/ 9 یراکیب شهاک رگنایب هک هدوب دصرد
لاس رد ناتسا لاس رد تیعمج یبسن مکارت .تسا ریخا یاه
1395 ربارب 5 / 39 یم عبرمرتمولیک ره رد رفن ناتسا هک دشاب
مک قطانم فیدر رد .دراد رارق مکارت
ناتسا یلخاد صلاخان دیلوت سراف
لاس رد هدش رشتنم یمسر رامآ نیرخآ ساسا رب 1393
لداعم یراج تمیق هب 564
درایلیمرازه یزرواشک شخب مهس ،رادقم نیا زا و هدوب لایر
23 دصرد تعنص ، 10
دصرد ندعم ، 2 دصرد ت ، أ و بآ نیم
زاگ و قرب یعیبط
12 دصرد نامتخاس ، 5
دصرد تامدخ و 48
دصرد تسا هدیدرگ دروآرب .
هدمع تلاوصحم ناتسا
،تابکرم و ودرگ ،هبنپ ،رانا ،ریجنا ،وج ،امرخ ،ترذ ،مدنگ لماش یزرواشک شخب رد سراف
دنقردنغچ و
یگنرف هجوگ تسا
رد . و تعنص شخب یئاذغ عیانص لماش ندعم
،کینورتکلا و قرب عیانص ،یزلف ،یئوراد و
نداعم .تسا هریغ و مرچ عیانص و یزلولس عیانص ,یمیشورتپ و یئایمیش عیانص ناتسا
،چگ ،کهآ یندعم داوم لماش
16
گنس یتسد عیانص .تسا هریغ و زنگنم و سم ،تیمورک ،تینارگ ،ینیچ ،یتنیز یاه ناتسا
هتشر رد متاخ یاه
،یزاس
تبنم تفاب ،یراک میلگ
و تسا رادروخرب یناهج ترهش زا زین شرف .
روشک ییاذغ تینما و لاغتشا ،دیلوت رد یساسا شقن سراف ناتسا یزرواشک شخب دراد
هدمع مهس نینچمه و زا یا
یم صاصتخا دوخ هب ار یلم صلاخان دیلوت ب .دهد
ه یروط دودح هک 9
دصرد شزرا ماقم( روشک یزرواشک شخب هدوزفا )لوا
ا هب طوبرم و تسا سراف ناتس
23 دصرد رظن زا سراف ناتسا .دنراد تیلاعف یزرواشک شخب رد ناتسا نیا نیلغاش زا
هب ار موس هبتر یمئاد تلاوصحم تشک ریز حطس هنیمز رد و مود هبتر رد ،روشک رد هنلااس تلاوصحم تشک ریز حطس رد .تسا هداد صاصتخا دوخ هنیمز
اتسا زین یعارز و یغاب تلاوصحم دیلوت هژیو هاگیاج زا سراف ن
رادروخرب یا تسا
؛ ب -ه
یروط دودح هک 16
دصرد دوخ هب ار لوا هبتر رظن نیا زا و هدش دیلوت سراف ناتسا رد روشک یغاب تلاوصحم زا صاصتخا
دودح دیلوت اب و تسا هداد 9
دصرد دراد رارق مود هاگیاج رد روشک یعارز تلاوصحم زا .
لکش( سراف ناتسا یفارگوپوت هشقن 1
- 2 یم ناشن ) شخب هک دهد
هوک هلابند ناتسا یقرش و یزکرم ،یلامش یاه یاه
زا شیب هب تاناوب و دیب مرخ ،دیلقا ،هدابآ رد نآ عافترا و تسا سرگاز 3000
یم زین رتم شخب اما .دسر
و یبونج یاه
ناتسرهش لماش ناتسا یبرغ هپت زا ینسمم دابآرون و نورزاک ،درملا ،باراد ،رلا یاه
ام تشد و روه هدش لیکشت تسپ یاه
هب تسپ طاقن رد نآ عافترا و 100
یم زین رتم .دسر
17
Evaluation of heavy metal caused by dust storms in wheat agronomic ecosystem soils in southern of Fars region
Abstract
Heavy metals are one of the most dangerous pollutants in the environment due to their bioaccumulation power. That is, they are able to accumulate in the body system of living organisms and increases their concentration with greater exposure to pollutants. One way of transporting heavy metals to ecosystems is dust storms that put soil particles impregnated with toxical pollutants into the ecosystem cycle. In this study, to investigate the effect of dust on heavy metal concentrations in soil agronomic wheat ecosystems in southern areas of Fars province, at first, the frequency of dust storm during 2000 to 2015 was determined on monthly and annual time scales. Then the direction and velocity of dust storms were investigated with wind rose plot software. The dust particle entry pathway to the study area was performed using by HYSPLIT model. Next, to identify the concentration of heavy metals, 16 soil sampling was performed from a depth of 0 to 5 cm at 400 cm2 area in each wheat ecosystem. The soil sampling was divided two stages before (winter of 2019) and after the dust storm (spring of 2019). Soil samples were transferred to the laboratory and concentrations of lead, zinc, cadmium, manganese and nickel were measured by flame atomic absorption spectrometry. Finally, the amounts of heavy metals in the soil samples were evaluated by the Igeo index. The results showed that the highest amount of dust storms was in the southern stations of Fars province in July, mainly due to air dryness and humidity in the topsoil, and dust particles from the deserts of Iraq, They have been moved to this area by the Shamal winds. The frequency of dust storm has been increasing in Jahrom, Darab and Fasa stations, but at Lar station it has been downward.Also results showed that concentrations of lead, cadmium, zinc and manganese in the soil of wheat agronomic ecosystems of Fars province increased under the influence of dust storms. The concentration of lead in Darab was 34 mg / kg at pre-dust and 38 mg / kg at post-dust.Also, the land pollution standard showed that in the agricultural wheat ecosystems of Darab and Lar, the concentration of all metals was higher than the global limit and was in the moderate to severe pollution category.
Keywords: Lead, Atomic absorption, Darab, Igeo index, HYSPLIT models.
18
