یروانف و یشهوژپ تنواعم

أ

یروانف و یشهوژپ تنواعم

یتاقیقحت حرط ییاهن شرازگ

تیقلاخ اب ینامزاس گنهرف و ینامزاس وج هطبار اب لیبدرا ناتسا ناناوج و شزرو لک هرادا نانکراک

یجنایم ینیرفآراک تصرف یرگ

حرط یرجم

نیرسن نهک نایزیزع

ناراکمه یحتف دواد یدبنگ ریشب هدیپس

یندب تیبرت یشزومآ هورگ

یسانشناور و یتیبرت مولع هدکشناد

ارجا یلیبدرا ققحم هاگشناد یشهوژپ تنواعم هزوح یلام تیامح و بیوصت اب حرط نیا .تسا هدیدرگ

99-1398

41

هدیکچ

ناتسا ناناوج و شزرو لک هرادا نانکراک تیقلاخ اب ینامزاس گنهرف و وج هطبار یسررب فده اب رضاح شهوژپ یجنایم اب لیبدرا ،یفیصوت شهوژپ شور .تفرگ ماجنا ینیرفآراک تصرف یرگ

عون زا و یگتسبمه عون زا

( یراتخاس تلاداعم .دوب )SEM

هعماج ناتسا ناناوج شزرو لک تارادا نانکراک یمامت لماش شهوژپ یرامآ ی

لاس رد لیبدرا 1398

دادعت ناگروم لودج زا هدافتسا اب هنومن مجح دروآرب زا دعب هک دوب 200

شور اب رفن

هنومن هقبط یفداصت یریگ و هدش باختنا یا

ترابع شهوژپ نیا رد هدافتسادروم رازبا .دنداد خساپ شهوژپ رازبا هب

:زا دندوب هاتوک همانشسرپ

هدش ( یدباع تیقلاخ ی 1993

قدصم ینامزاس گنهرف همانشسرپ ،) ( دار

2006 ،)

( تفارک و نیپلاه ینامزاس وج همانشسرپ 1963

( اهاکوپ ینیرفآراک تصرف صیخشت همانشسرپ و ) 2010

.) هداد یاه

هب یرامآ شور زا هدافتسا اب هدمآ تسد و نوسریپ یگتسبمه

ریسم لیلحت ماگ شور هب

هب مرن رد و ماگ رازفا

SPSS

.دنتفرگ رارق لیلحت و هیزجت دروم هتفای لیلحت زا لصاح جیاتن

و میقتسم روط هب ینامزاس گنهرف هک داد ناشن اه

شیپ ییاناوت ینیرفآراک هیحور قیرط زا میقتسم ریغ خ ینیب

میقتسمریغ روط هب ینامزاس وج نینچمه .دراد ار تیقلا

.دشن هدهاشم تیقلاخ و ینامزاس وج نیب یرادانعم طابترا اما تسا طابترا رد تیقلاخ اب هژاودیلک :اه

.ینیرفآراک هیحور ،تیقلاخ ،ینامزاس گنهرف ،ینامزاس وج

42

:لّوا لصف

فده و همدقم

43

1-1 - همدقم

،یتداعس و دار قدصم( دراذگ یم ریثات ینامزاس و هرادا ره نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس و یدرف ددعتم لماوع 1397 یاقب زار یروآون و تیقلاخ .) نامزاس

یروآون همزلا نانکراک تیقلاخ .تسا یزورما ریغتم یاهرازاب رد اه

ریثات تحت نانکراک تیقلاخ .تسا دنمشزرا و دیدج بسانم هدیا کی هئارا دنیارف ،تیقلاخ .تسا نامزاس رد یگتسیاش رد هعماج کی رد دارفا تیقلاخ هعسوت .تسا نوماریپ طیحم و اهنآ هزیگنا و تراهم ،شناد ،اه

دشر لاح

نامزاس هزورما .تسا یرورض رایسب هنیمز رد تفرشیپ یارب .دنتسه هجاوم یناوارف تارییغت و تادیدهت اب اه

یاه

یارب ترورض کی تیقلاخ نیاربانب .تسا زاین قلاخ دارفا هب یسایس و یداصتقا ،یگنهرف ،یعامتجا فلتخم هدیا قلاخ نانکراک .تسا ینامزاس تایح هناقلاخ تارظن و اه

شیازفا و نامزاس فادها هب یبایتسد یارب ار دوخ

هرهب یم حرطم نآ یرو یم راک هب نامزاس رد ناریدم دییات تروص رد و دننک

اهنامزاس رد تیقلاخ شیازفا .دنریگ

میمصت دوبهب ،نانکراک یلغش تیاضر شیازفا بجوم ییاراک شیازفا و تامدخ تیفیک و تیمک یاقترا و یریگ

هرهب و امزاس یرو یم ن

،رنربنچسآ( دوش 2007

1.)

یم رثا نامزاس نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس و یدرف لماوع یلک روط هب ،یواکجنک لماش یدرف لماوع .دنراذگ

یلغش تیاضر و هزیگنا و لااب شناد و تاعلاطا ندوب اراد ،ییابیکش ،یریذپ کسیر ،یریذپ ماهبا ،یریذپ داقتنا ،ناراکمه و ماهدلا( تسا نانکراک 1996

2.) راتخاس ،ناریدم یربهر کبس ریظن ینامزاس فلتخم لماوع لباقم رد

،ناراکمه و گناو( تسا رثوم نانکراک یدرف تیقلاخ رب ینامزاس گنهرف و ینامزاس وج ،ینامزاس 2010

3.)

هب لین یارب نیعم یطیارش رد ار فلتخم لماوع زا یبولطم بیکرت هک تسا یبسانم یاضف دنمزاین تیقلاخ یفده

یم دوجو هب صاخ قفوم تدمزارد رد .دروآ

تکرش نیرت یورین شزومآ رب اهنآ ناریدم هک دنتسه ییاهنا اه

هتشاد هژیو هجوت دوخ نانکراک تراهم ندرب لااب و یناسنا و درادناتسا تیفیک ظفح ،ندرکراک رتهب هزیگنا و دنا

تیقلاخ دشر یارب اضف داجیا وا مهارف ار نامزاس نانکراک یاه

تیقلاخ حطس رب ینامزاس وج زا ناریدم یقلت .دنر

1 Aschenbrener

2 Oldham

3 Wang

44

نامزاس تراهم هب هجوت رب هولاع ،نامزاس رد تیقلاخ شرتسگیارب ناریدم اذل .تسا راذگریثات اه هب دیاب یدرف یاه

دشاب هتشاد هجوت زین تیقلاخ شرتسگ یارب بسانم طیحم ،ناراکمه و طاشن(

1390 ) . لابند هب ینامزاس رگا

،دشاب تفرشیپ راتخاس ،طیحم تارییغت اب ماگمه و هدرک گنهامه یطیحم تارییغت و دیدج یاهزاین اب ار دوخ دیاب

و یروآون .دنک هدروآرب هدش دای تارییغت اب بسانتم ار دوخ دیدج یاهزاین دناوتب مک تسد ات دهد رییغت ار دوخ ب اه تقو رتشیب هک دشاب یم یتباقر تیزم شیازفا یاه هار زا یکی تیقلاخ شرگن نیرت مهم زا یکی ناونع ه

یاه

هرطاخم روما رب یهجوت لباق ریثات و دوش یم هدید تدم دنلب یاه تیقفوم هب یبایتسد یارب اه تکرش یدربهار دراد زیمآ ینیدلا جات (

2010

1.) اب ینامزاس گنهرف و وج هطبار یسررب لابند هب رضاح شهوژپ ساسا نیا رب

تیقلاخ نانکراک رو لک هرادا

یجنایم اب لیبدرا ناتسا ناناوج و شز یم ینیرفآراک تصرف یرگ

.دشاب

1-2 - هلئسم نایب

هدیدع تلاکشم اب یلاعت و دشر هنیمز رد ار اهنامزاس ،ریخا نرق تلاوحت هبور یا

ناوانع هاب ار ناریدام و هتخااس ور

همانرب نامزاس ،نازیر شلاچ اب تیرشب هلفاق ناربهر و ناگدنهد

ابور ناواراف یاه ه

یتبااقر یاایند رد ،تاسا هدراک ور

هدیا و ون تارکفت ،زورما یام بوسحم ءاقب یارب اهنامزاس یتایح رازبا عیدب یاه

هانوگ هاب ،داندرگ تایقلاخ هاک یا

یم لمع نامزاس یارب یکرحم روتوم نوچمه یم تاجن انف و نوکس زا ار نآ و دنک

زنیترام( دهد ،2

2013 .)

لمع هب یددعتم فیراعت تیقلاخ زا ییاناوت یریگراکب تیقلاخ .تسا هدمآ

حراط اای راکف هائارا یاراب یانهذ یاه

هراابود و نتاسکش دانیآرف اای عواضوم کی هب توافتم و دیدج هاگن ییاناوت تیقلاخ رگید یفیرعت رد .تسا نیون هراابرد دواخ شناد نتخاس تاسا هداش یانعم نآ تایهام هاب تباسن دایدج شنایب ندروآ تاسد هاب و عواضوم ی

نربنچسآ(

تیمسا و سروت،یرت ،ر ،3

2017 یام هاک دراد تایمها یداح هاب نامزااس و نانکراک رد تیقلاخ .) داناوت

هویاش و دایدج تادیلوت ،نامزاس هعسوت و ءاقب ،شیادیپ :هلمج زا یفلتخم لماوع یور و تامداخ هائارا نیوان یااه

هنیزه شهاک ،اهنآ تیفیک شیازفا انکراک یلغش تیاضر و یلغش شزیگنا شیازفا ،اه

قداصم( داشاب هتشاد ریثات ن -

1 Tajeddini

2 Martins

3 Aschenbrener, Terry, Torres & Smith

45

،یتداعس و دار 1397

و تایقلاخ زا تاسیاب ،داد همادا تایح هب زورما ریغتم و مطلاتم یایند رد ناوتب هک نآ یارب .)

دانریزگان طیاحم تلاواحت ااب یراگزاس یارب اهنامزاس ناریدم اریز ،درب مان اهنامزاس یاقب دیلک ناونع هب ،یروآون اااحتما ار عیداب یااهراکهار شهوژاپ .داننک ن

تاایقلاخ هعاسوت و داشر رد ار یدااایز لاماوع اااه -

یااساسا یاانبریز

ینیرفآراک -

هدرک ییاسانش اهنامزاس رد کباس و هزایگنا ،ینف شناد ،تیصخش( یدرف حطس هس رد لماوع نیا .دنا

زااس راتخااس ،درابهار( ینامزااس و )یرااک للاقتاسا و تااطابترا عاوانا ،یلغش یاهیگژیو( یهورگ ،)یربهر ،ینام

میسقت )دوجوم عبانم و طیحم ،گنهرف دور و گناو( دندش یدنب

،1

2010 هلمج زا ینامزاس گنهرف و ینامزاسوج .)

.دنشاب هتشاد میقتسم رثا نانکراک تیقلاخ رب دنناوت یم هک دنیآ یم باسحب ینامزاس لماوع ناشن هک هدوب یعازتنا موهفم کی ینامزاس وج زا لک کی یتخانش راتخاس هدنهد

،هدواب رایسب تایبرجت و تادهاشم

دروام رد یاعازتنا یمواهفم راظن زا واج نیاربانب .تسا رایسب تایبرجت و تادهاشم اب طبترم یانعم عقاو رد لک نیا یم هبرجت ار نآ هک تسا ییاضعا یارب طیارش و طیحم کی یانعم ،اتسار نیا رد و هدوب هجیتن رب زکرمتم وج .دننک

دح ات نآ یور رب قیقحت شیپ لباق لدم کی ساسا رب یدایز

یم شلات وج یبایزرا یارب درف .تسا هدوب ینیب دانک

یام رادیدپ وج زا یموهفم تروص هب هک جیاتن مهم یشخبرثا کرد هب اریز یام کامک دنواش

( دانک و گاناچ ،های

گنایک ،2

2000 اوکنرف و اوکرس ،اهاط یلع .) (3

2016 تایقلاخ و ینامزاسوج نیب هک دنداد ناشن دوخ شهوژپ رد )

( رااجدام .دراد تایقلاخ ااب ار طاابترا نیرتلاااب یتخاناشناور نامیا واج و دراد دواجو طاابترا ینامزاس 2015

رد ،)

تایقلاخ دواجو هک دیسر هجیتن نیا هب و تخادرپ نانکراک فلتخم یاههورگ رد تیقلاخ یسررب هب دوخ شهوژپ یحور و یام ینامزاس وج ءاقترا ثعاب نانکراک رد قلاخ ه .ددراگ

روالیت و اورازلا (4

2009 هاب دواخ شهوژاپ رد ،)

شهوژاپ جیااتن .داندرک یاسررب ار اهنامزاس تیعضو دوبهب و ءاقترا رب رثوم لماوع و هتخادرپ ینامزاس راتفر یسررب صخ هب و ینامزاس طیارش رد راذگرثا یلماع تیقلاخ هک داد ناشن اهنآ یم ینامزاس وج صو

.دشاب

1 Wang & Rode

2 Yeh, Chang, & Qyang

3 Ali Taha, Sirkova & Ferencova

4 Lazarova & Taylor

46

لاح مااگنه )نامزااس کای( طسوت هدش هتخومآ کرتشم هیلوا تایضرف زا وگلا کی ناونع هب زین ینامزاس گنهرف هچراپکی و یجراخ یراگزاس لئاسم یام هاتفرگ رظن رد ربتعم و هدوب بوخ یفاک هزادنا هب هک ،تسا یلخاد یزاس

-

رکفت ،کرد حیحص شور ناونع هب هجیتن رد و دوش یااضعا هاب شزوامآ یارب تلاکشم نیا اب هطبار رد ساسحا و

نیاش( تاسا هدش هتفرگ راک هب دیدج ،1

2010 رد یاعقاو برااجت یتخاناش یدنبراتخااس و اانعم یور راب زاکرمت .)

ناشن وج تاقیقحت ناور هژیو هب ،یناور تنس هدنهد

.تسا هدمآ رادیدپ نآ زا ینامزاس وج هک هدوب تلاتشگ یسانش

،لباقم رد ناشن )اهناتساد و طلغ یاهرواب( اهنآ لاقتنا شور و اهرواب و اهشزرا یور رب زکرمت

گانهرف عابنم هدانهد

ناسنا رد ینامزاس هعماج و یسانش

یم یسانش ،نیاش( داشاب

2011 نلابرات و زنیتراام .) (2

2013 طاابترا یاسررب هاب ،)

زایگنا هاک دندیاسر هاجیتن نایا هاب و هتخادرپ تیقلاخ و ینامزاس گنهرف ه

گانهرف یااقترا باجوم تایقلاخ یااه

یم ینامزاس قداصم .ددراگ

( یتداعاس و دار 1397

و ینامزااس گانهرف نیاب هاطبار یاسررب هاب دواخ شهوژاپ رد ،)

گانهرف دااعبا و ناانکراک یدراف تایقلاخ نیاب یرادانعم یراما هطبار هک دنداد ناشن و هتخادرپ نانکراک تیقلاخ .دراد دوجو ینامزاس نیل کم

(3

2005 رد ) رد تیقلاخ هدننک لیهست و عنام ینامزاس گنهرف هک داد ناشن یشهوژپ

.تسا نامزاس یم حرطم تیقلاخ اب هارمه هک یمیهافم زا رگید یکی یم نآ تصرف نتفای و ینیرفآراک موهفم دوش

.دشاب

یم قلاطا یدنیارف هب ینیرفآراک تبسن یدیدج رکف و هدیا هئارا اب نیرفآراک درف نآ یط رد هک دوش

داجیا هب

یم هئارا ار یدیدج لوصحم و هتفریذپ ار نآ کسیر و تارطخ و هدومن مادقا راک و بسک ( دنک

و رپیچسا ،مادنو

راهنار ،4

2010 یم تسد هب ار ینیرفآراک تصرف و هدوب رادروخرب ینیرفآراک ییاناوت زا هک یدارفا .) یم ،دنروآ

-

هفرح تلاوحت ریسم رد دنناوت یسم و هدوب زاتشیپ یا

هب تبسن و هدومن ییاسانش ار تلاوحت و ینوگرگد یاهر

و وئگ( دنشاب هتشاد یرثوم شقن دیدج لغاشم داجیا ریسم رد و هدرک ادیپ یهاگآ هعماج یراک یاهزاین

1 Schein

2 Martins & Terblanche

3 McLean

4 Van Dam, Schipper & Runhaar

47

نیتسیرک ،1

2016 یراد نانیرفآراک ،ینیرفآراک عماج لدم ساسا رب .) 5

قیفوت :زا دنترابع هک دنتسه یگژیو یبلط

ماجنا هب لیامت(

ینورد لرتنک ای هدارا ،)فلتخم یاهتیعقوم رد تیقفوم بسک یارب اهدرادناتسا ساسا رب راک

تسکش ناکما هک ییاهراک شریذپ( یریذپرطخ ،)تسا یجراخ ای یلخاد عیاقو لرتنک رد وا هکنیا هب درف داقتعا(

للاقتسا ،)دراد دوجو اهنآ رد لیم ساسارب ار اهراک دنراد تسود نانیرفآراک( یبلط

تیقلاخ و )دنهد ماجنا دوخ

هدیا قلخ(

جیاتن دارفا نیا .)دوش رجنم دیدج تامدخ ای دیدج تلاوصحم هب تسا نکمم هک یدیدج یاه

یمن تبسن تشونرس و لابقا و سناش هب ار نآ و هتشاد لوبق ار دوخ تامادقا ینل و وف ،گناو ،یل( دنهد

،2

2011 .)

(ناراکمه و وسنولآ 2016

حن ار ینیرفآراک ) زلیه و ردارش و دننک یم فیرعت تصرف یانبم رب لمع و رکفت هو

( 2015 طسوت ،ود نیا نیب هلصاف ندرک رپ هک دنناد یم هوقلاب هدنیآ و یراج تیعضو نیب هلصاف ار تصرف )

( تاکسا .دریگ یم تروص نانیرفآراک 2016

لیدبت و بوخ هدیا صیخشت ییاناوت یانعم هب ار تصرف ییاسانش )

فم کی هب نآ تصرف دروم رد هاگدید ود .دراد لابند هب ار یداصتقا هدزاب و شزرا هک دنک یم ناونع یراجت موه

ینیرفآراک و

اب طابترا رد رنزرک هاگدید یرگید و تسا تصرف قلخ اب طابترا رد رتیپموش هاگدید یکی .دراد دوج

،یلیسرام و گناج ید(تصرف فشک 2015

(ناراکمه و یدحاوریم یلک روط هب .) 1396

فشک درکیور ود نیا )

أشنم یاراد تصرف فشک هک دندرک یدنب میسقت تصرف تیهام و أشنم ناونع تحت ار تصرف قلخ و یتیهام و )درف هناقلاخ نهذ(ینورد أشنم یاراد تصرف قلخ اما تسا ینیع تیهام و )نآ تارییغت و طیحم(ینوریب (شخب ضایف و یمتسر .دشاب یم ینهذ 1392

ف صیخشت هلوقم رد ) درکیور ود ره هژیو هاگیاج و تیمها رب ،تصر

( یلنسا و نوراب .دننک یم دیکأت تصرف فشک و تصرف قلخ 2006

یانعم هب ار هنانیرفآراک تصرف صیخشت )

رد هک دنناد یم یلعف راک و بسک تیعضو هجوت روخ رد تفرشیپ ای دیدج راک و بسک کی قلخ لامتحا کرد یارب دیدج هوقلاب دوس تروص ود ره و نوراب فیرعت هب انب تصرف صیخشت رد .دوش یم داجیا نیرفآراک

(یلنسا 2006 یم لماش ار هدیدپ دوبهب مه و هدیدپ قلخ مه ،فیرعت نیا اریز دنوش یم بیکرت هاگدید ود ره )

1 Guo & Kristian

2 Lee, Wong, Foo & Leuny

48

،ناراکمه و یدحاوریم (دوش 1396

رب دیاب نیرفآراک هک دراد هراشا عوضوم نیا هب هنانیرفآراک تصرف صیخشت .)

اسا ینیرفآراک یارب ار یتوافتم یاه تصرف ،شیوخ قلاخ نهذ و تاعلاطا زا دوخ یدرف تشادرب ،تاراظتنا س

،ناراکمه و وچ(دنک ییاسانش 2016

.) درکنوک و گاه (1

2015 رب ینامزاس وج یسررب فده اب یشهوژپ رد )

ینامزاس ینیرفآراک هدننک ینیب شیپ ینامزاس وج هک داد ناشن ینامزاس ینیرفآراک و یتفرعم ،روپ بلاط.تسا

(نایملاغ 1397 (یحلاصا و قلاشقربا ،ینابرق ، ) 1395

(ناراکمه و مظان ،) 1392

مارهب و ) و داصرواب ،هداز

(روپرفعج 1389

و مظان .دنداد ربخ ینامزاس ینیرفآراک رب ینامزاس وج طابترا زا دوخ یاه شهوژپ رد )

(ناراکمه 1392

دندیسر هجیتن نیا هب یشهوژپ رد زین ) و نانکراک درکلمع رد لماع نیرترثؤم ینامزاس گنهرف هک

درکنوک و گاه .دیآ یم رامش هب ینیرفآراکو هناروآون یاه تیلاعف زورب (2

2015 رزیرک و وئاه ،یل و ) (3

2019 )

ناهوجرماتسا نینچمه .دراد طابترا ینیرفآراک اب ینامزاس گنهرف هک دنداد ناشن دوخ یاه شهوژپ رد زین و4

اراکمه ( ن 2019 ( نیتسیرک و ویگ ،) 2016

کم ،) ( مادآ 2010 یروشحلس و یریما ،یخرف ،یناهفصارصن و )

( 1394 .دراد دوجو هطبار ینامزاس تیقلاخ و ینیرفآراک نیب هک دنداد ناشن یشهوژپ رد )

یااهریغتم نیاب طاابترا زا ااه شهوژپ یلک روطب تایقلاخو ینیرفآرااک تاصرف ،ینامزااس گانهرف ،ینامزااسوج

کراک ریاسم لیلحت لدم بلاق رد ار شهوژپ یاهریغتم میقتسمریغ و میقتسم تارثا هک یشهوژپ اذل دراد تیاکح نان

اذال .تسا هتفرگن تروص ،دشاب هداد رارق یسررب دروم لیبدرا ناناوج و شزرو هرادا نانکراک رد راضاح شهوژاپ

یسررب ریثات تایبرت ناانکراک تایقلاخ ااب ینامزاس گنهرف و ینامزاس وج اب

یجناایم ااب لایبدرا یند تاصرف یراگ

.تسا ینیرفآراک

1 Huyghe & Knockaert

2 Huyghe & Knockaert

3 Lee, Howe & Kreiser

4 Stammerjohan

49

لکش 1 - 1 - شهوژپ یداهنشیپ لدم

1-3 - شهوژپ تیمها و ترورض

تیقلاخ

ینامزاس وج

ینیرفآراک تصرف

ینامزاس گنهرف

50

،رکفت زرط رد هک تسا یموادم و فرگش تلاوحت و تارییغت ،رضاح رصع یاهیگژیو نیرتزراب زا یکی

،یژولوئدیا هدیدپ زا یرایسب و راک ماجنا یاهشور ،یعامتجا یاهشزرا

یم مشچ هب یگدنز رگید یاه رییغت ،دروخ

رثاتم یرشب عماوج رد ار یگدنز نوئش و داعبا یمامت هک داتفا قافتا هدرتسگ و عیرس یردق هب ریخا ههد تلاوحت و د ،یژولونکت تفرشیپ اب هارمه طیحم هدنیازف لوحت و رییغت نیا .تخاس ریسم رد ار شفادها هب اهنامزاس یبایتس

هدیچیپ و راوشد نمیه و ورنوم ،شورب ،ریبگار ،ریفا( تسا هداد رارق یا

،1

2018 همادا یارب یزورما یاهنامزاس .)

تلاوحت نیا اب ار نامزاس دنناوتب ات دنشاب روآون و قلاخ یدارفا ،اهنآ نانکراک و ناریدم و هدوب ایوپ دیاب ،تایح خاس قبطنم تیقلاخ ،دوجوم نوزفازور تباقر و یناهج داصتقا متسیس رد اریز ،دنشاب هعماج یاهزاین یوگباوج و هت

یم اهنامزاس تیقفوم دیلک و اقب مکح رد یروآون و راجدام( دشاب

،2

2015 هرهب اب .) و تیقلاخ نوتم زا ییوج

هداتس هک نآ هب هجوت اب( یشزومآ یاهنامزاس رد یروآون زا یشخب نآ یاه

هداهن اهنامزاس رگید شخبرثا یاه

یم اهنامزاس شزومآ شخب قیرط زا نینچمه و )دنتسه تسد ینامزاس فادها هب شخبرثا و دمآراک یقیرط هب ناوت

هعماج و نامزاس و تفای هعسوت یا

نایرج و یروانف و شناد نوزفازور تفرشیپ اب .دروآ دوجو هب ورشیپ و هتفای

هعماج هزورما تاعلاطا هدرتسگ هبور تلاکشم اب قلاخ یزغم اب دنناوتب هک تسا ییاهناسنا شرورپ دنمزاین

هدش ور

هعماج هب ندیسر یارب ون راکفا قلخ و تیقلاخ شزومآ هب زاین ور نیا زا ،دنزادرپب اهنآ لح هب و زا دنمتداعس یا

،یناسارخ یمیقم( تسا رادروخرب یصاخ تیمها 1394

رد یروآون و تیقلاخ دوجو ترورض .) یدح هب اهنامزاس

هتسناد یکی تدمزارد رد نامزاس یدوبان اب ار یروآون و تیقلاخ دوبن عبانم زا یخرب هک تسا هدیسر نچ( دنا

،3

2008 یمن ،دشاب هتشادن یروآون و تیقلاخ هک ینامزاس .) یم وحم هنحص زا نامز لوط رد و دبای اقب دناوت

زا ،دوش

ههار یوجتسج رد هتسویپ اهنامزاس ور نیا حطس رد مه و یدرف رظن زا مه( ار یروآون و تیقلاخ ات دنتسه ییا

،یمیعن و یسابع ،یزورون( دنیامن فرطرب نامزاس رد ار نآ عناوم و هدومن تیوقت )ینامزاس 1393

شیازفا اریز ،)

یم اهنامزاس رد تیقلاخ یاقترا هب دناوت

و تیمک

1 Ofir, Raghubir, Brosh, Monroe & Heiman

2 Madjar

3 Chen,

51

هنیزه شهاک ،تامدخ تیفیک عبانم فلاتا زا یریگولج ،اه

ییاراک شیازفا ،تباقر شیازفا ،یسارکوروب شهاک ،

هرهب و ،دور و گناو( ددرگ رجنم نانکراک یلغش تیاضر و شزیگنا داجیا،یرو 2010

.) و تیقلاخ رب رثوم لماوع

هقبط ینامزاس رثوم لماوع و یدرف رثوم لماوع یلک هتسد ود رد یروآون یم یدنب

هب یدرف رثوم لماوع :دوش

رف یصخش یاهیگژیو .دنتسه هتسد نیا زا ،یصخش تاداقتعا و تایبرجت ،تلایصحت ،سنج ،نس ،دراد یگتسب د

یمرب نامزاس ینورد بولطم و بسانم طیحم هب زین ینامزاس رثوم لماوع ،نامزاس یربهر کبس و هویش ،ددرگ

متسیس ،ینامزاس راتخاس ،نامزاس گنهرف م( دنتسه لماوع هتسد نیا زا ... و شزومآ و شاداپ یاه

ک کم و مادآ -

دنللک ،1

2002 یم ینامزاس گنهرف و وج دوبهب و ییاسانش بیترت نیا هب .) اب نامزاس ره ات دشاب یلماع دناوت

اب و هدرب لااب ار دوخ توق طاقن دناوتب ات دسانشب ار دوخ یاهیدنمناوت و اهتیفرظ و هدرک هلباقم یطیحم تادیدهت قدصم( دهد شهاک ار عناوم یروآون اعس و دار

،یتد 1397 رگید یزورما عماوج هکنیا هب هجوت اب رگید یوس زا .)

یمن ،دنوش زوریپ دوخ نابیقر رب و هتخاس ققحم ار دوخ فادها و دنیامن لمع یمیدق یاهشور رب هیکت اب دنناوت

یم هتسجرب نیرفآراک و رکتبم ،قلاخ یناسنا یورین تیمها تمهم زا یکی هب ینیرفآراک عوضوم ور نیا زا .دوش

نیر

شلاچ یم حرطم ترورض کی ناونع هب هتفرشیپ یاهروشک رثکا رد و هدش لیدبت ریخا ههد دنچ یعامتجا یاه -

،ناراکمه و مادنو( دوش 2010

یداصتقا تیعضو دوبهب و لاغتشا یاقترا رد یمهم شقن نانیرفآراک هکنیا هب رظن .)

یم افیا عماوج شت ساسا و هیاپ تیقلاخ هکنیا هب هجوت اب و دننک

همانرب ور نیا زا ،تسا ینیرفآراک یاهتصرف صیخ -

یم شلات فلتخم یاهروشک رد نازیر نطو( دنیامن جیورت ار ینیرفآراک تصرف و ینیرفآراک ات دننک

و هاوخ

،مدقم ییاضر 1394

ای دیدج راک و بسک کی قلخ لامتحا کرد یانعم هب هنانیرفآراک تصرف صیخشت .)

و بسک تیعضو هجوت روخ رد تفرشیپ نیرفآراک یارب دیدج هوقلاب دوس تروص ود ره رد هک تسا یلعف راک

،یلنسا و نوراب( دوش یم داجیا 2006

اب ینامزاس گنهرف و وج طابترا یسررب هب فده نیا اب رضاح شهوژپ .)

یجنایم اب نانکراک تیقلاخ یم شهوژپ نیا زا لصاح جیاتن .تسا هتخادرپ ینیرفآراک تصرف یرگ

هب مه دناوت

1 McAdam & McClelland

52

ناونع هیاپ هعماج تیعضو دوبهب تهج تاعلاطا شیازفا تهج یعبنم ناونع هب مه و یتآ یاهشهوژپ یارب یا

.دوش هتفرگ راک هب فده

1-4 - شهوژپ فادها

1-4-1 - یّلک فده

- و نانکراک تیقلاخاب ینامزاس گنهرفو ینامزاس وج میقتسمریغو میقتسمرثا نییعت یسررب نینچمه

یروا عمج یاه هداد ساسارب یموهفم لدم شزارب

1-4-2 - یئزج فادها

- میقتسم رثا یسررب .نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس وج

- میقتسم رثا یسررب .نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس گنهرف

- میقتسم رثا یسررب نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآ راک تصرف

- میقتسم ریغ رثا یسررب وج

یجنایم اب ینامزاس نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآراک تصرف یرگ

- یسررب یجنایم اب ینامزاس گنهرف میقتسم ریغ رثا نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآراک تصرف یرگ

1-5 - هیضرف شهوژپ یاه

- .دراد میقتسم رثا نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس وج

- میقتسم رثا نانکراک تیقلاخ رب ینامزاس گنهرف .دراد

- .دراد میقتسم رثا نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآ راک تصرف

- یجنایم اب ینامزاس وج .دراد میقتسم ریغ رثا نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآراک تصرف یرگ

- یجنایم اب ینامزاس گنهرف .دراد میقتسم ریغ رثا نانکراک تیقلاخ رب ینیرفآراک تصرف یرگ

53

1-6 - شهوژپ میهافم فیراعت

1-6-1 - یموهفم فیراعت

- :ینامزاس وج و دنرب یم رس هب نآ رد دارفا هک تسا یراک طیحم یاه یگژیو زا یا هعومجم ینامزاسوج

،ینامزاس وج عقاو رد .تسا تاساسحا نآ یانبم رب لمع یگنوگچ و دارفا تاساسحا یگنوگچ هدنهد ناشن لکش لماوع هلمج زا و نامزاس عیاقو هب دارفا یناجیه یاه شنکاو تارظن و ینامزاس نورد طباور یهد

( تسا نادنمراک ،نوسنکاه

2007 .)

- :ینامزاس گنهرف کی نانکراک کرتشم یاهراجنه و اهشزرا ،تاداقتعا ،تاضورفم ینامزاس گنهرف

شرگن هک تسا نامزاس تداع ،اه

تنس ،اه یم نییعت ار اهنآ یاهراک ماجنا و ششوپ هوحن ،اهراتفر ،اه

دنک

،دار قدصم(

2015 ).

- شناد نتخاس هرابود و نتسکش دنیآرف ای عوضوم کی هب توافتم و دیدج هاگن ییاناوت تیقلاخ :تیقلاخ

هرابرد دوخ ،رنربنچسآ( تسا هدش ینعم نآ تیهام هب تبسن دیدج شنیب ندروآ تسد هب و عوضوم ی

،تیمسا و سروت،یرت 2017

.)

- یم قلاطا یدنیارف هب ینیرفآراک :ینیرفآراک یط رد هک دوش

یدیدج رکف و هدیا هئارا اب نیرفآراک درف نآ

هئارا ار یدیدج لوصحم و هتفریذپ ار نآ کسیر و تارطخ و هدومن مادقا راک و بسک داجیا هب تبسن یم ( دنک ،راهنار و رپیچسا ،مادنو 2010

.)

1-6-2 - یتایلمع فیراعت

- :ینامزاس وج زا روظنم

ینامزاس وج هرمن ،شهوژپ نیا رد

هک تسا یا دارفا

رد همانشسرپ ینامزاس وج

( تفارک و نیپلاه 1963

) هدروآ تسدب .دنا

54

- هرمن ،شهوژپ نیا رد ینامزاس گنهرف زا روظنم :ینامزاس گنهرف گنهرف همانشسرپ رد دارفا هک تسا یا

قدصم ینامزاس ( دار

2006 ) هدروآ تسدب .دنا

- هرمن ،شهوژپ نیا رد تیقلاخ زا روظنم :تیقلاخ رفا هک تسا یا

( یدباع تیقلاخ همانشسرپ رد دا 1993

)

هدروآ تسدب .دنا

-

هرمن ،شهوژپ نیا رد ینیرفآراک تصرف زا روظنم :ینیرفآراک تصرف همانشسرپ رد دارفا هک تسا یا

( اهاکوپ ینیرفآراک تصرف صیخشت 2010

) هدروآ تسدب .دنا

1-7 - نامزاس موهفم

زا یهورگ نآ لخاد رد هک تسا یعامتجا ماظن نامزاس یگنهرف و یعامتجا ،یداصتقا ،یرکف یاه هنیمز اب دارفا

فده ای فده هب ندیسر یارب توافتم یم یراکمه مه اب کرتشم یاه

هب اهنت ،نامزاس تاصخشم نیا اب .دننک

.درب یپ نآ یاه یگژیو و میهافم مامت هب ذغاک یور رب نآ میسرت اب ناوتب هک تسین رادومن ای بوچراچ کی ینعم عقاو رد شزرا ،اهراجنه یاراد ینامزاس ره .تسا یناسنا و یراتخاس فلتخم داعبا اب ایوپ و هدنز یزورما نامزاس

هفرح نانکراک هیبنت و شاداپ متسیس ،یربهر کبس ،ینامزاس تخاس ،اه یم دوخ صاخ یا

وج عومجم رد هک دشاب

نامزاس یم لیکشت ار اه دنهد

،ناراکمه و ریفا(

2018 .)

1-8 - هرف موهفم ینامزاس گن

یروئت ناور ،ینامزاس یسانشناور مولع زا ینامزاس گنهرف یاه ناسنا و یعامتجا یسانش

تاشن یعامتجا یسانش

هک تسا نامزاس کی نانکراک کرتشم یاهراجنه و اهشزرا ،تاداقتعا ،تاضورفم ینامزاس گنهرف .تسا هتفرگ شرگن تداع ،اه تنس ،اه

اک ماجنا و ششوپ هوحن ،اهراتفر ،اه یم نییعت ار اهنآ یاهر

،دار قدصم( دنک 2015

.)

یم نانکراک هب ار اهراک نیتور ماجنا هوحن ینامزاس گنهرف یم نییعت اهنآ راتفر یارب ار ییاهراجنه و دزومآ

دنک

،یتداعس و دار قدصم(

1397 .)

یم فیرعت دارفا زا هورگ کی نیب کرتشم یساسا تاضورفم ار ینامزاس گنهرف نیاش راگدا دنک

اب اضعا هک

یم لح ار دوخ یلخاد ماجسنا و ینوریب طیحم اب قابطنا اب طبترم لئاسم نآ زا هدافتسا ینوریب طیحم اب قابطنا .دننک

55

.تسا نامزاس رد یژتارتسا یبایشزرا و ارجا یاه شور و یژتارتسا ،فادها ،تیرومام اب طبترم تاضورفم لماش ه و عامجا نازیم هدنریگرب رد یلخاد ماجسنا قیبطت رد اهنآ ییاناوت و هنازور یاهراک ماجنا رد هورگ کی یگنهام

لماش ار ینامزاس گنهرف نیاش .تسا یریگدای و 3

دراد مان تاعونصم ینامزاس گنهرف ینوریب هیلا .دناد یم هیلا

ینورد هیلا تیاهن رد .تسا هورگ کی دیاقع و اه شزرا ،ینامزاس گنهرف ینایم هیلا .تسا تیور لباق هک ،نیاش( دشاب یم لکشم نآ ییاسانش هک تسا یساسا تاضورفم نامزاس گنهرف 2010

1.)

یم زیامتم رگید نامزاس زا ار نامزاس کی ینامزاس گنهرف رد یتح .دراد ار دوخ صاخ گنهرف ینامزاس ره .دنک

یزج هب هجوت ریظن یداعبا یاراد ینامزاس گنهرف.دنک یم زیامتم رگید نامزاس زا ار نامزاس کی هلصاف ،تای

کسیر ،یزیرگ ماهبا ،تردق هک تسا ماجسنا و یریذپ قیبطت ،یروحم میت ،یروحم هجیتن ،یروحمدرف ،یریذپ

هب ار ینامزاس گنهرف ناوت یم ینامزاس گنهرف یاه یگژیو توق ای فعض هب هجوت اب .تسا نآ یدنب هورگ رایعم 2 اک ،یوق ینامزاس گنهرف رد .درک میسقت یوق و فیعض هتسد یلصا یاه شزرا و اهرواب هب تدش هب نانکر

و داقتعا نازیم ،فیعض ینامزاس گنهرف رد لباقم رد .دننک یم شلات نآ ظفح یاربو دنتسه دنبیاپ نامزاس ،یتداعس و دار قدصم(تسا رتمک نامزاس کرتشم یاه شزرا هب نانکراک یدنبیاپ 1397

.)

ناسنا ییاه هک رد یاهماظن یعامتجا

کچوک ای

گرزب یگدنز یم دننک

،اهرواب

،تاداقتعا شزرا

،اه تنس اه و

یاهراجنه یکرتشم

دنراد هک رد

،عومجم گنهرف

نآ ماظن یعامتجا ار

لیکشت یم .دنهد توق ای فعض

گنهرف ره ماظن هب نازیم افرژ و یگتسبمه اب

هدیدپ یاه روبزم یگتسب . دراد

یب

،دیدرت ره ردق گنهرف ماظن

یاه یعامتجا رتدنمورین

،دشاب رییغت و لوحت یگنهرف رد

اهنآ رتراوشد . تسا

نامزاس اه زین هب ناونع ییاهماظن

یعامتجا رب

بسح فادها و

،ناشتیرومأم ۀنیشیپ

ییادیپ

،ناش

،یرواّنف راتخاس

ینامزاس و

شور یاه ییارجا

ناش و هب روط یلک یلماوع زا نیا تسد گنهرف یاه یتوافتم گنهرف .دنراد ینامزاس

ۀویش ماجنا روما ار رد

نامزاس یارب نانکراک صخشم

یم

،دنک یکاردا ناسکی زا نامزاس تسا هک دوجو نآ اه رد ۀمه یاضعا

نامزاس هدهاشم یم دوش و ناشن ۀدنهد تاصخشم لومعم

و یتباث تسا هک ره نامزاس ار زا یرگید زیامتم یم

1 Schein

56

اب.دنک یهاگن هب نامزاس یاه قفوم هب دوجو لماوع یدیلک و کرتشم نیب

نآ اه یپ یم میرب هک هنیمز زاس و

،ناراکمه و هدازیلع(تسا هدوب نانا تیقفوم یلصا لماع دیاش 1393

.)

نامزاس کی رد تسا رارق رگا ،دنرواب نیا رب نارظنبحاص هک تسا ییاج ات ینامزاس گنهرف هب هجوت ترورض دیاب نامزاس نآ گنهرف دیآ دوجو هب رادیاپ و رثوم تارییغت و تیقفوم رگید ترابع هب .دوش رییغت شوختسد

نآ زا نتفرگ هرهب و گنهرف هب ندیزای تسد اب ناریدم اذل .درک وجتسج نآ گنهرف رد دیاب ار اه نامزاس تسکش لح هار دنب زا ار دوخ دنناوت یم مهارف نآ تفرشیپ و نامزاس یارب یدیدج یاه لح هار و هتخاس اهر هتشذگ یاه

ف عقاو رد .دنروآ رد یمهم شقن هک دشاب یم یقلاخا لوصا و اهرواب ،یساسا یاه شزرا نامه ینامزاس گنهر

تسا یساسا تاضورفم زا ییوگلا ینامزاس گنهرف تفگ ناوت یم و دنک یم افیا ینامزاس تیریدم متسیس کی ینوریب طیحم اب هک یا هنوگ هب تسا هدرک ادیپ شرتسگ و هدیدرگ حرطم دارفا زا یهورگ طسوت هک و قبطنم

ددرگیم هورگ لخاد رد ماجسنا بجوم گنیسروم)

، 2009

1.)

مرها اب اریز تسا یداینب و یساسا یماگ گنهرف تخانش ،نانکراک درکلمع و اهراتفر و نامزاس تخانش یارب نیا زا .درک رادیاپ نامزاس رد ار دیدج یاه یریگ تهج و لیهست ار تارییغت ماجنا دناوت یم یگداس هب گنهرف ف ور .تسا نامزاس تدم دنلب فادها ققحت و نمزاس تیقفوم رد یساسا لماع کی یگداس هب ینامزاس گنهر

نامزاس زا یرایسب رد هنافساتم رد .تسین هجوت دروم ناریدم هفیظو نیرت مهم ناونع هب ینامزاس گنهرف شرورپ اه

ه رد و دراذگ یم ریثات نامزاس یاه هبنج مامت یور ینامزاس گنهرف هک یلاح ریثات زا رود هب یا هدیدپ ینامزاس ر

،داژن ملاغ و یغابد( تسین گنهرف 1391

.)

هب ظاحل یعامتجا ندوب

ناسنا ات ینامز هک یهورگ زا

دارفا درگ مه عمجت یم

،دننک یا هعومجم زا

،اهشنک

،اهرواب

،اهشزرا اهراجنه نیب

اهنآ دیدپ دیآ یم هک رب یگنوگچ راتفر

اهنآ ریثأت دراذگیم نینچ.

یا هعومجم ار

گنهرف مکاح رب نآ عمج دنمان یم و

رد طیحم نامزاس هب نینچ یا هعومجم گنهرف

ینامزاس قلاطا

یم

گنهرف.ددرگ ینامزاس

یبسچرب یعامتجا

تسا هک زا هار شزرا یاه

،کرتشم یاهریبدت

نیدامن و یاهنامرآ

1 Morsing

57

،یعامتجا یاضعا

اهنامزاس ار

هب مه ریثأت .ددنویپیم گنهرف

ینامزاس رب یاضعا نامزاس هب یدح تسا هک ناوتیم

اب یسررب یایاوز

،نآ تبسن هب یگنوگچ

،راتفر

،تاساسحا اههاگدید

و شرگن یاضعا نامزاس یپ درب و

شنکاو یلامتحا نانآ ار رد لابق تلاوحت دروم

رظن

،یبایزرا ینیبشیپ

و تیاده . درک

اب مرها گنهرف

،ینامزاس

هب یگداس ناوتیم ماجنا تارییغت ار لیهست و یاهیریگتهج دیدج

ار رد نامزاس رادیاپ درک ،دنوهپس و یدمحم(

1396 .)

یط یاه ههد ریخا

تلاوحت یداینب

رد اهنامزاس هب

دوجو هدمآ تسا و نیا تلاوحت بجوم

شیادیپ

،لوصا

اهشور و یاهتراهم ینیون

هدش هک یکی زا مهم نیرت اهنآ تیریدم شناد

.تسا گنهرف ینامزاس یانبریز

تیریدم شناد

.تسا یارب نیا هک تیریدم شناد

لباق هدافتسا

،دشاب دنمزاین یگنهامه اب

گنهرف ینامزاس

دوجوم تسا

اریز رد ره ینامزاس گنهرف

رصحنم هب درف نآ نامزاس دوجو دراد هک هب دارفا هویش مهف و ینعم ندیشخب هب

اهدادیور ار

ناشن یم دهد . گنهرف ینامزاس فیعض

عنام زا نآ یم دوش هک دارفا رد شلات یارب تشادهاگن

هاگیاپ تردق یصخش و ییاراک شیوخ یاه هتسناد دوخ

ار میهست هدرک و رشتنم .دنزاس یارب لیهست تکراشم

دارفا و

،شناد داجیا گنهرف

ینامزاس زئاح

تیمها .تسا اهنت اب

،یسررب رییغت و داجیا کی گنهرف ینامزاس

بسانم و ریذپفاطعنا تسا

هک ناوتیم هب جیردت یوگلا لماعت نیب دارفا ار رد نامزاس رییغت داد و زا تیریدم

شناد هب ناونع کی تیزم یتباقر هرهب ،دنوهپس و یدمحم( تفرگ 1396

.)

1-8-1 - ینامزاس گنهرف هنیمز رد یگنهرف یاه یگژیو

- راک رد ندش ریگرد

ار نامزاس ،دنزاس یم دنمناوت ار ناشدارفا شخبرثا یاهنامزاس و دنهد یم لیکشت یراک یاه هورگ روحم رب

تیلباق هب ار دوخ و هدش دهعتم ناشراک هب نامزاس یاضعا .دنهد یم هعسوت حوطس همه رد ار یناسنا عبانم یاه

یریگ میمصت رد هک دننک یم ساسحا حوطس همه رد دارفا .دننک یم ساسحا نامزاس هرکیپ زا یا هراپ ناونع

58

Abstract

The aim of this study was to investigate the relationship between atmosphere and organizational culture with the creativity of employees of Ardabil General Directorate of Sports and Youth with the mediation of entrepreneurship opportunity. The research method was descriptive, correlational and structural equation (SEM). The statistical population of the study included all employees of the General Departments of Youth Sports of Ardabil Province in 1398. After estimating the sample size using Morgan table, a number of people were selected by stratified random sampling method and answered the research tools. The tools used in this study were: Abedi Creativity Shortened Questionnaire (1993), Mossadegh Rural Organizational Culture Questionnaire (2006), Halpin and Kraft Organizational Atmospheric Questionnaire (1963) and Pokas Entrepreneurship Opportunity Diagnosis Questionnaire (2010). The obtained data were analyzed using Pearson correlation statistical method and multiple regression step-by-step method in SPSS software. The results of the analysis of the findings showed that organizational culture has the ability to predict creativity directly and indirectly through the entrepreneurial spirit. Also, organizational climate is indirectly related to creativity, but there was no significant relationship between organizational climate and creativity.

Keywords: Organizational atmosphere, organizational culture, creativity, entrepreneurial spirit.

59

University of Mohaghegh Ardabili

Final Report of Research Project

Title

The Relationship between Organizational Climate and Organizational Culture with the Creativity of Employees of

the General Department of Sports and Youth of Ardabil Province with the Mediation of Entrepreneurship

Opportunities

By:

Dr Nasrin Azizian Kohan Davood Fathi

Sepideh Bashir

Department of Physical Education and Sport Sciences Faculty of Education and Psychology

This Research Project Has Been Financially Supported by the Office of Vice Chancellor for Research

2019-2020