کارايي چند نوع تله در جلب و شکار مگس میوه زيتون

:تفايرد 62 / 26 / 2932 :شريذپ 62 / 62 / 2931

:یصصخت ریبد یحتف بوقعي

روپ 2018, 38 (3), 307318 Doi: 10.22117/jesi.2018.121149.1206

دنچ يياراک نوتيز هویم سگم راکش و بلج رد هلت عون

Bacterocera oleae

(Diptera: Tephritidae)

و ناريا رابدور هقطنم رد فدهریغ تارشح

اراس ینیما یهوکحتف

، 2

دحا درگارحص

2 و

و*

اضردمحم یسابع

یهدژم

6

2 - هورگ هایگ یکشزپ هدکشناد مولع یزرواشک هاگشناد نلایگ و 6 - زکرم تاقیقحت و شزومآ یزرواشک و عبانم یعیبط ناتسا

نلایگ کینورتکلا تسپ ،تابتاکم لوئسم*

:

agard@guilan.ac.ir sahr

هدیکچ شور زا هدافتسا اب نوتيز سگم تيريدم

،بذج دربهار لماش تسيز طیحم اب راگزاس یاه یم هوبنا راکش و نتشک

ب .دشا

فده یبايزرا ،شهوژپ نيا زا یياراک

دنچ بلج هدام و هلت هدننک

روظنم هب و بلج سگم راکش نوتيز

.دوب شيامزآ اب 4 رامیت

و 8 نوتيز غاب کي رد رارکت رابدور ناتسرهش رد

لاس رد یاه 2932 و 2932 .دش ماجنا امیت ر :زا دندوب ترابع اه 2

- هلت درز

بسچ هدن 6 - هلت درز هدنبسچ رف + و یسنج نوم 9

- یتورپ + لیفکم هلت ئ

تازیلوردیه ن 4

- + لیفکم هلت لولحم

یياذغ تسد زاس

لیناو هياپ رب .

ديدزاب رامیت اه و یگتفه تروص هب هداد لیلحت و هيزجت

مرن اب اه رازفا داد ناشن لوا لاس جياتن .دش ماجناSAS

؛

رامیت 4 رامیت رياس اب هدام و رن تارشح عومجم راکش رظن زا اه

تارشح و رن

ینعم فلاتخا یاراد و تسا راد

رامیت کي اب

نیگنایم 62 /

±8 8 / 98 ریغ تارشح بلج نيرتشیب هرامش رامیت ،مود لاس رد .تشاد ار فده

6 راکش رد و رن تارشح عومجم

ینعم فلاتخا یاراد رن تارشح و هدام رامیت رياس اب راد

زا یلو .دوب اه رظن

نیگنایم اب فده ریغ تارشح راکش 69

/

±1 22 / 28

هرامش رامیت رانک رد 2

نیگنایم اب 22 /

±3 28 / 11 تفرگ رارق یرامآ حطس کي رد رامیت.

4 نیگنایم اب 61 /

±6 31 / 6 نيرتشیب

.دش هدهاشم زین اه هلت لک رد تارشح یگتفه بلج طسوتم رد یناسکي دنور و تشاد ار هدام تارشح بلج ساسا نيا رب

،

رامیت ،یلک روط هب 4

تمیق ،لاسود یط فدهریغ تارشح بلج نيرتمکو هدام تارشح بلج رد نیگنایم نيرتلااب نتشاد اب

غاب یتسيز عونت هب بیسآ نيرتمک و نیياپ رامیت رياس رب نوتيز یاه

یم و هتشاد یرترب اه رد دناوت

رانک ياپ اب هارمه تفآ ش

هلت رثوم زین تفآ لرتنکرد ینومورف یاه .دوش عقاو

هژاو اه ی دیلک ی : سگم هویم بلج داوم ،نوتيز غاب ،هدننک

،نوتيز هلت اه

The efficacy of some traps in attracting and capturing olive fruit fly, Bacterocera oleae (Diptera: Tephritidae) and non-target

insects in Roudbar region of Iran

Sara Amini Fathkohi¹, Ahad Sahragard^1* & Mohammad Reza Abbasi Mojdehi² 1. Department of Plant Protection, College of Agricultural Sciences, Guilan, Rasht, Iran & 2. Plant Protection Research Department, Agricultural Research, Education and Natural Resources Center of Guilan, Iran.

*Corresponding author, E-mail: sahragard@guilan.ac.ir Abstract

Management of the olive fruit fly using environmentally friendly methods includes strategies based on lureand kill and/or mass trapping to reduce the damage to fruits. The purpose of this study was to evaluate the efficiency of some attractive traps to lure and capture the olive fruit fly. Four treatments and eight replications were conducted in an olive grove in Roudbar, Iran in 2016 and 2017. The treatments were, 1. Yellow sticky trap, 2. Yellow sticky trap + Pheromone, 3. Mcphail + Protein hydrolyzate, 4. Mcphail + Propylene vanilla based solution. Traps were visited weekly and the data were analyzed using SAS software. The results of the first year (2016) showed that treatment 4 had a

significant difference in terms of attracting male and female insects, among all treatments, and treat- ment 1 had the highest non-target insects attracted with an average of 38.8 ± 8.25. In the second year, the treatment 2, was significantly different with other treatments in terms of captured total male and females, while it was at the same statistical level with treatment 1 showing an average of68.55 ±7.23 in terms of captured non-target insects. Moreover, the treatment 4 with an average of 0.96 ± 0.27 had the highest capture of the female insects. Treatment 4 had the highest mean in attracting the female insects and the lowest numbers of non-target insects within the two years of study. The same trend was observed within two years of study in terms of mean number of insects captured per week in different treatments. Overall, the treatment 4, with the highest captured female, the least adverse effects on bio- diversity of the olive groves, and the lowest price was considered the best treatment among all treat- ments. Thus, this treatment alongwith pheromone traps can be used in monitoring and control of the pest.

Keywords: Olive fruit fly, attractant materials, olive groves, traps Received: 17 March 2018, Accepted: 16 September 2018

همدقم

هنوگ زا یکي نوتيز تخرد هنارتيدم قطانم رد یميدق یهایگ یاه

دراد یدايز یداصتقا تیمها هک تسا یا

(

Zohary & Hopf, 2000; Loumou & Giourga, 2003

غاب تشک ريز حطس .) رد هدراب و هدراب ریغ نوتيز یاه

لاسرد ناريا 6622

بیترت هب 3 / 92269 راتکه رازه و هدرابریغ

26928 دوب هدرابراتکهرازه رادقم نيا زاو

2 / 122626

یم تشادرب نوتيز نت رازه دوش

تسا روشک یکاروخ نغور شخب رد یيافک دوخ هب ندیسر یاتسار رد هک

(

Ahmadi et al., 2015

.) مهم نوتيز هویم سگم تسا ایند رد نوتيز تفآ نيرت

(

Sharaf, 1980; Rice, 2000;

Economopoulos, 2002

.) یملع مان اب هرشح نيا

Bactrocera oleae (Rossi)

داوناخ زا ة

Tephritidae

ريز ،

داوناخ ة

Dacinae

یم دراو تراسخ یشحو و یلها نوتيز عاونا هب هک تسا یلسن دنچو هنابزیم کت تفآ نيا .دشاب

یم دنک (

Robinson et al., 1989

.) هاگهانپ رد لماک تارشح تروص هب هدمع روط هب ار ناتسمز هرشح نيا یاه

کاخو یهایگ یاياقب ريز هریفش تروص هب تردن هبو یناتسمز غاب مرن یاه

یم یرپس اه هریفش .دنک

ب اه مرگ ا ندش

یم ليدبت لماک تارشح هب راهب اي و ناتسمز رد اوه دنوش

Kayhanian & Mozhdehi, 2009)

.) ویم سگم نوتيز ه

هام یضعب زج هب لاس لوط رد مخت هب رداق تسین سرتسد رد هویم هک راهب رد اه

یم یزير دشاب (

Nestel et al.,

.)2015

هرود لوط و نوتيز هویم سگم ومن و دشر و بآ طيارش ریثات تحت لاس رد نآ لسن دادعت و یتایح یاه

،یياوه قطانم رد نوتيز مقر عون و یيایفارغج هقطنم یاوه و بآ رد نوتيز هویم سگم .تسا توافتم فلتخم

شرازگ هچرگا ،دراد تیلاعف رتهب بوطرم و یلحاس ،نانوي کشخ یحاون رد تفآ نيا ديدش تلامح زا یياه

دراد دوجو ایناپساو ایلاتيا

(Rice, 2000)

. راب نیلوا نوتيز هویم سگم ربتکا رد

2383 رد یياسانش اینرفیلاک بونج

دش شرازگ و

(Yokoyama 2015)

دش تفآ نيا هب هدولآ اقيرفآ لامشو اپورا لامش ،جيردت هب .

(Rice et al., 2003)

.

هنیطنرق تافآ تسرهف رد هرشح نيا رود هتشذگ زا ناريا رد نیلوا یارب اما تشاد رارق یا

خيرات رد راب 92

/ 2 / 2982 رد

متسر هقطنم تفآ هدهاشم بقاعتم .دش هدرب یپ تفآ نيا دوجو هب دابآ

،نلایگ ناتسا رد نوتيز یگدولآ

یراک یاه

ناتسا رياس رتشیب هک دش صخشم روشک لک رد تفآ نيا یبايدر اب .دش صخشم زین نيوزق ،ناجنز هلمجزا اه

یراک نوتيز طاقن دنتسه هدولآ روشک هدش

(

Rezaii & Jafari, 2004

.) سگم تراسخ اهورلا هب طوبرم نوتيز هویم

میقتسم تروص ود هب هک تسا ورلا ره میقتسم هدش نغور تراسخرد .دشاب یم میقتسم ریغ و

یدشر هرود یط

زا دوخ 26 ات 226 یم فرصم نوتيز هویم تشوگ مرگ یلیم دنک

و دوز شزير ثعاب یم هویم دعوم زا رت

رد دوش

یم ریثات نوتيز نغور تیفیک یور میقتسم ریغ تراسخ جورخ و یورلا نلااد لخاد اهورلا تیلاعف .دراذگ

تارشح

چراق ذوفن ثعاب نلااد نيا زا لماک یرتکاب و اه

هنیمز و هدش هویم لخاد هب یجورخ خاروس زا اه زیلوردیه زاس

هتيدیسا شيازفا ثعاب و نیئتورپ رد تلااعفنا و لعف رياس و برچ یاهدیسا نازیم هب نوتيز نغور

6 ات 4 ربارب

یم دوش (

White et al., 1992

.) سگم یياذغ یژولوکا سگم ،تسین کرد لباق زونه غلاب یاه

ظاحل زا غلاب یاه

کلسعو هویم حطس ،گرب یور تاحشرت دننام یفلتخم یياذغ عبانم یور و دنتسه بلط تصرف هيذغت راتفر هتش هدش هديد هریغو ناگدنرپ تلاوضف و اه دنا

(

Tsiropoulos, 1977; Hendrichs et al., 1993; Manrakhan,

.)2006

ا اینومآو هرو هدام یارب دنمشزرا عبنم کي ک

هدام رد ار مخت دیلوت نازیم هک دنتسه اه ک یتقو هب تبسن اه

ه

یم هيذغت کلسع زا یم شيازفا دننک

( دهد

Ben–Yosef et al., 2014

.) ،نوتيز هایگ زا هدش دازآ کیلونف تابیکرت

شدوخ تمس هب ار هرشح بلج

یم ک ن یم ناشن و د مخت بسانم نوتيز هک دهد

یراذگ یم دشاب (

Girolami et al.,

.)1975

هتسه ندش تخس اب نامز مهو دادرم لياوا ات ریت طساوا زا یم عورش تفآ یزيرمخت ،نوتيز یاه

.دوش

و یرام ،ایلاورسنک ریظن یماقرا هویم هویم

باتفآ طاقن رد عقاو یاه ریگ

هویم نیلوا )بونج تمس و جات( تخرد ه

یيا

یارب ار هدام هرشح هک دنتسه یم بلج یزيرمخت

دنيامن

2009) .(Kayhanian & Mozhdehi,

هویم یگدولآ رثکادح

هویم و دشاب توافتم تسا نکمم اوه و بآو هویم هزادنا ،هویم رادقم هب هتسب لاس لوط رد تبسن گرزب زبس یاه

هویم هب کچوک یاه ورلا رت

یم ینابیتشپ ار یرتشیب یاه دنک

) (Yokoyama, 2015

.

هویم سگم شور هب نوتيز

یم لرتنک عونتم یاه هلت فلتخم عاونا زا هدافتسا لماش هک دوش

بلج یاه ک

هدنن

هلت ریظن هلت ،یياذغ یاه هلتو ینومورف یاه

و هدنبسچ درز یاه همعط اي

یعضوم تروص هب یمس تابیکرت اب یشاپ ،

و یفيدر شاپ اي ـــ خب یور ش ــ

ت زا یش ـــ سو تخرد جا ـ

شور ريا میش یاه ـــ یيای میش ریغ و ـــ

تسا یيای

(Basilios et al., 2002)

. تراک نوتيز هویم سگم تیعمج لرتنک رد یفیعض تبسن هب شور هدنبسچ درز یاه

تسا هدش هداد ناشن

(Varikou et al., 2013)

سگم دادعت نوچ .دنتسه بسانم تفآ شياپ یارب یلو ، راکش یاه

هویم یگدولآ حطس اب هدش تسا بسانتم نوتيز یاه

(Gonçalves & Torres, 2013)

، لوادتم زا یکي هوبنا راکش نيرت

شور سگم لرتنک یاه روشک رد هدرتسگ روط هب شور نيا نونکا مه .تسا هویم یاه

هنارتيدم هزوح یاه ظنم هب

رو

یم هدافتسا هنارتيدم هویم سگم و نوتيز هویم سگم لرتنک دوش

.(Delerio, 1989; Broumas et al., 2002)

تيريدم

شور زا هدافتسا اب نوتيز هویم سگم

،بذج دربهار لماش تسيز طیحم اب راگزاس یاه هوبنا راکش و نتشک

یم دشاب

.(Yasin et al., 2014)

و هدش صخشم نوتيز هویم سگم یگدنز ةخرچ و عيزوت

)یبايدر( نیغلاب یناوارف

همانرب قيرط زا هلت یاه

یم نییعت یراذگ وش

( د

Yokoyama, 2015

.) هلت زا هدافتسا سگم لرتنک و یبايدر یارب اه

زا شیب دودح رد راب نیلوا نوتيز 46

طسوت شیپ لاس

Orphandis & Kalmoukos

لاس رد 2328 اب .دش عورش

هدننک بلج فشک هدننک بلج زا هدافتسا .دومن ادیپ یرتشیب هعسوت شور نيا یياذغ و یسنج ،یيانیب یاه

ه یا

نومورف ،اذغ دننام رثوم گنر ،یسنج

لکشو اه هلت رد اه

،اه یم بوسحم نوتيز سگم لرتنک دیلک دنوش

(

Bateman

& Morton, 1981

.) هلت یياراک نآ لکش و عون بسحرب اه

باذج درز گنر .تسا توافتم اه گنر نيرت

روظنم هب

دام و رن دارفا بلج ة

سگم یم رامش هب هویم یاه .دور

هلت ( رنیتشا ،لیفکم یاه

Steiner

) و ( نوسکج

Jackson

هب )

یترت ـ س رد ب ـــ لا یاه 2363 ، 2321 و 2312 ب ــ تنک یار ــ لر گم ــ س یم یاه ـــ تسا دروم هو ــ

ق هداف ـــ رار دنتفرگ

(

Mcphail, 1939; Steiner et al., 1957; Harris et al., 1989

همعط .) لاس زا یياذغ یاه 2328

روظنم هب راکش

سگم رارق هدافتسا دروم هویم یاه نومورفاراپ اب هسياقم رد تابیکرت نيا .تفرگ

بلج رد یرتمک یياراک زا اه

سگم تیعمج رد هویم یاه لاس رد .دنتسه رادروخرب نیياپ یاه

نادنمشناد بلغا رظن ریخا یاه یور

دربراک

بلج تابیکرت سگم هدام تارشح هدننک

لاس نوتيز هویم سگم یسنج نومورف .تسا هدش زکرمتم هویم یاه ه

تسا

نومورف هک ینامز زا .تسا هدش هتخانش هک هلت ،دندش یياسانش نوتيز هویم سگم یاه

بايدر یارب ینومورف یاه ی

( دنتفاي هعسوت لرتنک و

Haniotakis et al., 1991

.) هلت یبسن تيزم تراک هب تبسن لیفکم یاه

هدنبسچ درز یاه

هلت نيا هلیسو هب فده ریغ دیفم تارشح رتمکراکش دشاب یم اه

Basilios et al., 2002)

) . سگم راکش غلاب یاه

هلت طسوت هدش

Champ

تراکو یب موینومآ یاراد هک یتقو هدنبسچ درز یاه هسياقم مه اب دندوب نومورف و تانبرک

( دندش

Yokoyama et al., 2006

.) تراک اب هک یتقو هدنبسچ درز یاه 22

ات 66 یب مرگ یتقو اي و موینومآ تانبرک

هک اب نومورف دوب هدش هدرب راک هب

، سگم هلت هب تبسن ار یرتشیب غلاب یاه یاه

Champ

هدرک راکش دندوب

(Burrack et al., 2008)

، دعب اما هلت هک دش صخشم اه ( لیفکم یاه

McPhail

رمخم یواح ) بذج لاوتروت یياذغ

دنراد هلت رگيد عاونا هب تبسن ار یرتشیب

.(Yokoyama, 2015)

یازجا زا یکي بآ رد هتفرراک هب یياذغ داوم

هلت لیفکم یاه یم

یم هتفرگ راک هب تیباذج شيازفا یارب هک دشاب کي عيام نيا یرادهگن اما ،دوش

لماع دحم دو هدننک

هلت رد یم لیفکم یاه دشاب

Yokoyama, 2015)

یم ناشن تاعلاطم .) سگم هکدنهد

طسوت بلغا نوتيز هویم غلاب یاه

تراک ت ايو هدنبسچ درز یاه هل

یم رارق شياپ دروم لیفکم یاه دنریگ

(Johnson et al., 2006)

. نيا زا فده

هدننک بلج هدام و هلت بیکرت نيرتهب نییعت ،شهوژپ روظنم هب

غاب رد نوتيز هویم سگم راکش و بلج نوتيز یاه

رابدور

، حیحص نامز رد و

صخاش نتفرگ رظن رد اب ،فده تفآراکش رد لااب یياراک دننام یياه

ش اي راکش مدع راک

ریغ تارشح مک داوم نیمات هنيزه رظن زا ندوب یداصتقا ،فده

بسانم یرادياپ و دربراک تلوهس ،نارادغاب یارب

غاب متسیسوکا ورگا و یمیلقا طيارش رد .تسا رابدور نوتيز یاه

اه شور و داوم

شيامزآ یارجا لحم تاصخشم لاس یط شهوژپ نيا یاه

2932 و 2932 یتنس غاب کي رد تشادرب ناياپ ات نوتيز ناتخرد یهدلگ عورش زا

یبيرقت تحاسم هب 2

عافترا اب نايدلگ یاتسور .دش ماجنا رابدور ناتسرهش نايدلگ یاتسور رد راتکه 9

/ 243 رتم

یيایفارغج لوط اب و ايرد حطس زا 42

،هجرد 62 و هقیقد 22 یيایفارغج ضرع و هیناث 92

،هجرد 48 هقیقد و 22

،هیناث هنلااس یبسن تبوطر طسوتم 29

هنلااس یامد طسوتمو دصرد 1

/ 21 عقاو ناريا لامش رد سویسلس ةجرد

ًلاماک هویش هب غاب تشادرب و تشاد ،تشاک تایلمع هیلک هک ،یتنس عون زا غاب تشاک متسیس .تسا هدش س

یتن

یم ماجنا روراب و )لاس هاجنپ دودح( نس مه غاب ناتخرد هیلک .دوش یرام دننام هقطنم یموب و فلتخم ماقرا زا و

،

درز هگنش ، یمشیف ، .دندوب ینغور و

رامیت و شيامزآ عون اه

کولب حرط بلاق رد شيامزآ اب یفداصت لماک یاه

4 و رامیت 8 رامیت .دش ماجنا رارکت هدافتسا دروم یاه

:زا دندوب ترابع 2 - هدنبسچ درز تراک هلت

) (Y

6 - درز تراک هلت سا یپ یآ یسنج نومورف + هدنبسچ

(Y+PH)

9 - +لیفکم هلت )پرت سوکاد( یراجت مان اب تازیلوردیه نییتورپ یياذغ هدننک بلج

(M+P)

4 - (لیناو هياپ رب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت پرت یج

()

(M+Gt

هلت تاصخشم بلج داوم و اه

هدننک

هلت لناپ تروص هب هدنبسچ درز یاه رد هدامآ یاه

داعبا 66

× 26 یتناس رتم راهم زیلاپ نميا تکرش تخاس

سگم دادعت راب کي زور جنپ ره .دش بصن ناتخرد یور لوتفم طسوت و تفرگ رارق هدافتسا دروم نيوزق ه

یا

هلت .دش تبث و ادج هتسار مان ساسا رب و هدش شرامش ،فده ریغ تارشح و هدش راکش نوتيز هویم مورف یاه

ینو

درز یتراک هلت لماش سگم یسنج نومورف هارمه هب راهم زیلاپ نميا تکرش تخاس هدنبسچ

هویم س نوتيز تخا

دندوب اياپ یناب تسيز تکرش هدننک دراو و ناتسلگنا سا یپ یآ تکرش .

هنومن ره رد سگم ،یرادرب

ز یاه نوتي

یور هدش راکش هلت

اه و شرامش بث زير مخت دوجو مدع اي دوجو ساسا رب تیسنج نییعت زا دعب

ب .دندش ت ه

زین نومورف ضيوعت .دش ضيوعت هدنبسچ درز هلت یرادرب هنومن راب ره رد ،فده ریغ تارشح شرامش روظنم ره 66 هلت .تفرگ تروص هدنزاس تکرش هیصوت ساساربراب کي زور راهم زیلاپ نميا تکرش تخاس لیفکم یاه

،شخب ود زا لکشتم و کیتسلاپ سنج زا قو گنر درز نآ هدعاق تمسق هک

و دوب فافش نآ یناقوف تمس د

ر

سگم یدورو ذفنم ناونع هبلااب هب ور و لخاد تمس هب یگتفورف هلت هدعاق تمسق .تشاد رارق هدش بلج یاه

یم تخرد یور نآ بصن لحم هک تسا یياذغ هدام هاگياج گنر درز نزخم ئتورپ زا یياذغ رامیت کي رد .دشاب

ی ن

پرت سوکاد یراجت مان اب صلاخ تازیلوردیه و دش هدافتسا

دصرد کي عيام یياذغ هدام زا رگيد یياذغ رامیت رد

ياپرب زاس تسد هدننک بلج ة

هدننک بلج یفرصم زود .دش هدافتسا لیناو تکرش هیصوت ساسارب یياذغ یاه

سگم شرامش یارب .دوب هدنزاس هلت رد ،هداتفا ماد هب یاه

و یلاخ یفاص کي یور ار هلت تايوتحم یياذغ یاه

خ زا سپ سگم ،عيام ندش جرا اي دوجو ساسارب ،شرامش هدش راکش نوتيز یاه

زيرمخت دوجو مدع نییعت

تارشح .دش تبث هتسار مان ساسا رب اهنآ دادعتو شرامش زین هدش راکش فده ریغ تارشح .دندش تبث و تیسنج ود یاه هتسار هب قلعتم هدمعروط هب فده ریغ دندوب ناشوپلاب تخس و نایياشغ لاب ،نلااب

هلت ديدجت و ه

یا

ره یياذغ 26

هلت ژراش ماگنه .تفرگ تروص هدنزاس تکرش هیصوت ساسارب رابکي زور اه

، لخاد دوجوم لولحم

و دش هتخير رود هلت هلت .دندش ديدجت یياذغ لولحم اب هرابود

عافترا رد اه 2

/ 2 ات 6 زا یرتم شخب رد نیمز حطس

تخرد جات یبونج ( دندش بصن

Lopez-Villalta, 1999

زا سپ .) عمج هداد یروآ هلاسود بکرم هيزجت ادتبا ،اه

ینعم زا دعب و تفرگ تروص هداد ندوب راد

نیب اه 6 ،لاس نیگنایم هداد اه هبساحم دنچ نومزآ زا هدافتسا اب و

هنماد زارفا مرن زا هدافتسا اب یرامآ یاه لیلحت و هيزجت هیلک .دش هسياقم نکناد یا لکش مسر .دش ماجناSAS

اه

.تفرگ تروص لسکا رازفا مرن زا هدافتسا اب

جياتن و ثحب

هداد بکرم هيزجت داد ناشن اه

، ود نیب لاس ، رظن زا و اهرامیت تارثا

رامیت لباقتم

× ینعم توافت لاس د

یرا

(

p<0.0001

ساسا نيا رب .تشاد دوجو )

، شخب رد هدمآ تسد هب جياتن ،رن تارشح راکش لماش هناگادج یاه

هناگادج تروص هب لاس ود یط فده ریغ تارشح و ،نوتيز هویم سگم هدام و رن تارشح عومجم و هدام تارشح یم هيارا ،تسا یياوه و بآ طيارش هب هتسباو تدش هب تفآ نيا تیلاعف هک یياجنآزا .دوش نيا رب انب

م ، بلج نازی

رامیت ود یط یياوه و بآ تیعضو هب هجوت اب اه اس .دوب توافتم لاس

ل 2932 ناتسمز و کنخ ناتسبات یاراد ،

درس رایسب هک

26 یرادرب هنومن تبون دش ماجنا

لاس هک یلاح رد ، 2932

نيا رد و دوب هارمه مرگ رایسب ناتسبات اب

غاب رد هویم تشادرب ات لاس 41

تبون هنومن .دش ماجنا یرادرب

هلت راکش نازیم لاس رد اه

1391

و هلت بیکرت نيرتهب یفرعم رد هدننک بلج هدام

، صخاش رب هولاع فده تفآ راکش نازیم نوچ یمهم یاه

ناشفا هدرگو یعیبط نانمشد هژيو هب فده ریغ تارشح راکش نازیم و صخاش ،اه

رگيد یاه بلج نازیم دننام

سگم نآ دربراک و بصن تلوهس و تمیق ،هدام یاه لولحم اب لیفکم یاه هلت .دوش ظاحل دياب زین اه

6 بآ دصرد

سو ئتورپ اي و موینومآ تافلو ی

زا شیب تازیلوردیه ن 26

شياپ یارب نانوي و هنارتيدم یاهروشک رد هک تسا لاس

یم هدافتسا نوتيز هویم سگم تورپ هک هدش تباثو دوش

ئ کمن هب تبسن ار یرتشیب بذج تازیلوردیه نی ه

یا

دنراد یموینومآ

.(Haniotakis, 2005)

لاس رد 2932 هلت اب لیناو هياپ رب زاس تسد لولحم +لیفکم هلت رامیت نیب ،

+ هدنبسچ درز هلت ،هدنبسچ درز لیفکم هلت ،نومورف

+ هدام و رن تارشح عومجم راکش رد تازیلوردیه نیئتورپ

ینعم فلاتخا ( تشاد دوجو راد

6648 / 6

; P =

699 9,

; df =

46 / 4 زین هدام تارشح راکش ظاحل زا .)F =

هلت رامیت

رامیت رياس ابراد ینعم فلاتخا یاراد لیناو هياپ رب زاس تسد لولحم +لیفکم (اه

6662 /

P =

692;

9,

; df =

64 / 2 رامیت و دوب )F=

لیفکم هلت یاه +

+ هدنبسچ درز هلت ،تازیلوردیه نیئتورپ رد هدنبسچ درز هلت و نومورف

نیياپ یرامآ حطس دنتفرگ رارق یرت

رظن زا . راکش لیفکم هلت رامیت رن تارشح و هياپرب زاس تسد لولحم +

هب لینا

ینعم فلاتخا نودب نومورف + هدنبسچ درز هلترامیت هارمه رامیت و دنتفرگ رارق یرامآ حطس کي رد راد

ک یاه ترا

نیياپ یرامآ حطس رد تازیلوردیه نئیتورپ+لیفکم هلت و هدنبسچ درز (دنتفرگ رارق یرت

لکش 2 بذج ناکما .)

رشح راکش رد .دراد یرتشیب یسررب هب زاین لیناو هياپرب زاس تسد لولحم +لیفکم هلت رد رتشیب تبسن هب رن تا

ینعم فلاتخا یاراد نیگنایم نيرتلااب نتشاد اب هدنبسچ درز هلت رامیت فده ریغ تارشح میت رياس اب راد

دوب اهرا

( 6662 / 6

; P =

212 9, df =

94;

/ 66

(F =

+لیفکم هلت یاهرامیت و رف+ هدنبسچ درز هلت ،تازیلوردیه نییتورپ

و نوم

نیياپ یرامآ حطس رد زاس تسد لولحم+لیفکم هلتو ( دنتفرگرارق یرت

لکش 6 ) . هلمح هب نوتيز هویم تیساسح

همه هکدراد یگتسب غاب یرایبآ، تخرد هویم رادقم ،نوتيز مقر ،هویم هزادنا دننام یددعتم لماوع هب نوتيز سگم هلت یياراک یور لماوع نيا یم ریثات لیفکم یاه

دنراذگ

.(Neuenschwander & Michelakis, 1979)

نيا رب هولاع

نوتيز سگم یعقاو بلج نازیم یم هلت زا هدش دازآ اي هدش اهر یوب لمعلا سکع هجیتن

دشاب

.(Kennedy, 1977)

هلت رد نوتيز هویم سگم راکش هلت هب تبسن یهجوت لباق روط هب هدنبسچ درز یاه

یم رتمک لیفکم یاه ب

رب .دشا

هلت زا هدافتسا ،ساسا نيا یربتعم تبسن هب شور نوتيز هویم سگم شياپ یارب هدنبسچ درز یاه

سین ت (

Varikou

et al., 2013

.) یم هديد راهب لوط رد یلثم دیلوت نومک هرود کي نوتيز هویم سگم رد یم رظن هب هک دوش

دسر

عقوم زا هویم هب یسرتسد مدع ناربج یارب یهار تخس ات ناتخرد یهد هفوکش

يرطزا هیضق نيا .دشاب هتسه ندش ق

رن بذج مدع مخت روضح مدع و نومورف هب اه

یاه هدام رد غلاب هلت رد هدش بلج یاه

هعرزم طيارش رد اه یا

تسا هدش صخشم

(Nestel et al., 2015)

. راک عورش خيرات رد نوتيز ناتخرد یهدلگ اب فداصم لوا لاس رد

2 / 6 / 32 تخس عقوم ات .دوب و هتسه ندش

رامیت راکش نیگنایم ،هویم ندش ساسح دیيات هک دوب نیياپ اه

ک هرود هدنن

لوت نومک یم نوتيز هویم سگم رد یلثم دی ساسح ینعي ) هامریت طساوا( یگدولآ یارب طيارش ندش مهارف اب .دشاب

تیلاعف ،تفآ دوخ دوجو ،اوه ندش کنخ ،هویم ندش و هدش عورش اه رامیت راکش و تفآ یاه

بلج نیگنایم

رامیت رب زاس تسد لولحم +لیفکم هلترامیت هک یروط هب .دوب هتفاي شيازفا اه ازیم نيرتلااب لیناو هياپ

ار بلج ن

رامیت نیب رد یگتفه راکش طسوتم .دوب اراد لوصحم تشادرب عقوم ات هدام ورن تارشح عومجم راکش رظن زا اه

لاس رد هویم سگم هدام و رن تارشح عومجم 2932

رامیت رد 4 ( )لیناو هياپرب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت زین

شاد رارق دوخ حطس نيرتلااب رد ( ت

لکش 2 هدنبسچدرز یاه هلت رد فده ریغ تارشح یگتفه راگش طسوتم .)

رامیت و دح نيرتلااب رد 4

)لیناو هياپرب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت(

نیياپ رد تشاد رارق دوخ حطس نيرت

لکش(

6 .)

لکش 1 - نیگنایم هسياقم )±SE)

یگتفه راکش هدام و رن تارشح عومجم

و رن سگم یاه هلت یریگراکب اب نوتيز هویم لج

ب

هدننک لاس یط رابدور رد نوتيز غاب کي رد 2932

Fig. 1. Comparison of the mean (± SE) weekly captures of the total male + female and males of olive fruit fly by attracting traps in an olive grove in Roudbar during the year 2016

یامرس موادت اب و هتفاي شهاک اهرامیت بلج نیگنایم زیياپ طساوا رد اوه یامد شهاک و لوصحم تشادرب اب رامیت نیگنایم رادقمرد شهاک نيا ناتسمز لوط رد ديدش تشاد همادا اه

تیلاعف و تیعمج.

یاه نوتيز هویم سگم

ناتسبات یاراد هک یقطانم رد بیترت هب رويرهش و دادرم ،ریت رد هنازور یامد نیگنایم اب کنخ یاه

62 ، 64 ، 66

دودح رد یبسن تبوطر و سویسلس هجرد 24

ات 12 یم شيازفا دشاب دصرد دباي

Varikou et al., 2013)

) نيا هک

لاس رد یشيامزآ غاب طيارش هباشم هلئسم 2932

ب .دش تفآ تیلاعف و تیعمج شيازفا ثعاب و دو

لکش 2 فده ریغ یاه هرشح یگتفه راکش نیگنایم هسياقم- (±SE)

یاه لاس رد نوتيز غاب کيرد رد 2932

و 2932

Fig. 2 . Comparison of the average weekly captures of non-target insects (± SE) in an olive grove during the years 2016 and 2017

b b

a

b

b b

b

a

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Yellow sticky trap Mcphail+Dacus Trap Pheromone +Yellow sticky trap

Macphail + G Trap Total female +males and males attracted in traps/week (Mean±Se)

Treatmeants

Male Male+Female

b

b b b

a

b

a

b

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Yellow sticky trap Mcphail+Dacus Trap Pheromone +Yellow sticky trap

Macphail + G Trap Non-target insects attracted in traps/week (Mean±Se)

Treatmeants

Non-target 2016 Non-target 2017

هلت راکش نازیم لاس رد اه

1391

و تازیلوردیه نیئتورپ+ لیفکم هلت ،هدنبسچ درز هلت اب نومورف + هدنبسچ درز هلت رامیت نیب مود لاس رد ینعم فلاتخا لیناو هياپرب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت تشاد دوجو راد

رامیت و زا یشيامزآ یاه عومجم تهج

نیگنایم نيرتشیب اب نومورف + هدنبسچ درز هلت رامیت هک یروط هب دنتفرگ رارق یرامآ حطس هس رد هدام و رن راکش تسد لولحم+لیفکم هلت رامیت و حطس نيرتلااب رد زاس

،مود حطس رد لیفکم هلت

+ تازیلوردیه نیئتورپ هارمه هب

نیياپ یرامآ حطسرد هدنبسچ درز هلت تفرگ رارق یرت

( دن 6662 / 6

P =

289;

9, df =

43;

/ 22 راکش یسررب رد .)F =

لیفکم هلت رامیت و دنتفرگ رارق یرامآ حطس ود رد یشيامزآ رامیت راهچ زین هدام تارشح +

تسد لولحم س

رب زا

ینعم فلاتخا یاراد لیناو هياپ رامیت رياس اب راد

دوب اه ( 6662 / 6

;P =

282 9, df =

26;

/ 8

(F =

هک یروط هب ، نازیم

+ لیفکم هلت رامیت و حطس کي رد نیگنایم نيرتشیب اب هلت نيا رد هدام تارشح راکش وردیه نیئتورپ

هلت ،تازیل

هدنبسچ درز هلت و هدنبسچ درز +

مورف دنتفرگ رارق یدعب یرامآ حطس رد نو درز هلت زین رن تارشح بلج رد .

میت و یرامآ حطس کي رد نیگنایم نيرتلااب اب نومورف + هدنبسچ را

هياپ رب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت یاه

یناو ــ کم هلت ،هدنبسچ درز تراک ،ل ــ

لیف + یه نیئتورپ ــ

مآ حطسرد تازیلورد ــ

نیياپ یرا فرگ رارق یرت

دنت

( 6662 / 6 284; P=

9, df =

24;

/ 22

(F =

( لکش 9 رامیت زین فده ریغ تارشح بلج رد .) توافتم حطس ود رد اه

( یرامآ 6662 / 6

p=

284;

9, df =

11;

/ 42 هدنبسچ درز هلت رانک رد هدنبسچدرز هلت هک یروط هب دنتفرگ رارق (F=

+ + لیفکم هلت و دنتفرگ رارق یرامآ حطس کي رد راد ینعم فلاتخا نودب نومورف ب هارمه تازیلوردیه نیئتورپ

ا

نیياپ یرامآ حطس رد زاس تسد لولحم +لیفکم هلت لکش( دنتفرگ رارق یرت

6 لاس رد .) 2932

عومجم طسوتم

رامیت رد هدام و رن تارشح یگتفه راکش 4

زا سپ مود فيدر رد )لیناو هياپرب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت(

لکش( تشاد رارق نومورف + هدنبسچ درز هلت 9

رامیت رد فده ریغ تارشح یگتفه راکش طسوتم ،لاح نیع رد .)

4 لکش( تشاد رارق دوخ حطس نيرت نیياپ رد زین 6

ن نيا .) رامیت یفنمریثات نيرت مک هدنهد ناشن جيات 4

عونترب

غاب یتسيز .تسا نوتيز یاه

لکش 3 - نیگنایم هسياقم )±SE)

هلت طسوت نوتيز هویم سگمرن و هدام و رن تارشح عومجم یگتفه راکش هدننک بلج یاه

لاس یط ،رابدور رد نوتيز غاب کي رد 2932

Fig 3. Comparison of the mean (± SE) weekly captures of the total male + female and males of olive fruit fly by attracting traps in an olive grove in Roudbar during the year 2017

a a

a

b c

c

a

b

0 1 2 3 4 5 6

Yellow sticky trap Mcphail+Dacus Trap Pheromone +Yellow sticky trap

Macphail + G Trap Total female and males and males attracted in traps/week (Mean±Se)

Treatmeants Male

Male+Female

یلااب یامد رد 68

سگم سویسلس ةجرد یب و یگتفشآ راچد غلاب یاه

مختو هدش یبات یراذگ

یم فقوتم دوش

یلااب یامدرد و 92

یب سویسلس ةجرد دنوش یم تکرح

.(Marshall et al., 2011)

سگم دادعت غلاب هویم یاه

هرود لوط رد اینرفیلاک رد هدش راکش هام لوط رد مرگ یاه

یم شهاک دادرم و ریت یاه لوط رد امد شهاک اب ودباي

یم ادیپ شيازفا هامرويرهش دنک

2006)

., 2003; Yokoyama et al (Rice et al.,

سگم یناوارف ،یلک روط هب . یاه

هام رد نوتيز هویم غلاب تسا رتشیب نابآ و رهم ،رويرهش یاه

(Yokoyama, 2015)

. تیلاعف مامت هرشح یتایح یاه

مخت ،دننام زاورپ ،یراذگ

نیب یامد رد ندرک 66

ات 68 یم قافتا سویسلس ةجرد دتفا

.(Marshall et al., 2011)

یامد

سگم یارب دناوت یم زین سویسلس ةجرد رفص ريز طيارش نيا رد زور دنچ هرشح رگا و دشاب هدنشک غاب یاه

یم نیب زا دنامب دور

(Katsoyannos, 1992)

. توافتم یيایفارغج هقطنم هب هتسب هلترمع لوط و اه هلت یشخب رثا

تسا

(Burrack et al., 2008)

. مرگ اب لاس یادتبا رد اوه ندش

نيدرورف رد هک یلماک تارشح تیلاعف عورش و هام

هدنام هدنز دنا ناتسمز و هدرک یناراذگ

،دنا رامیت راکش تبث هب لماک تارشح زا یدادعت و هدش عورش فلتخم یاه

هدننک بلج طسوت بلج نازیم نوتيز ناتخرد یهدلگ عورش اب .دیسر یسر رفص هب اي و زیچان لبق لاس دننامه اه

هد

نیگنایم و رامیتراکش

تخس عقوم ات اه ساسح و هتسه ندش

یم یوریپ یناسکي تبسن هب یوگلا زا هویم ندش ک

دن

رامیت نیب رد شرادقم هک ساسح ،هتسه ندش تخس اب .دوب رفص ابيرقت و زیچان اه

یلاعف عورش و هویم ندش ت

یاه

رامیت طسوت تفآ راکش ) هامریت طساوا( هرشح نیگنایم و هدش عورش اه

یياه یلو .دش تبث فده تفآ راکش زا

نیگنایم نيا رادقم یم رظن هب هک دوب نیياپ رایسب لبق لاس هب تبسن اه

آ یرایتخا زوپايد هب هجوت اب دسر ،فده تف

هویم یمک و ناتسمز لوط رد ديدش یامرس و هقطنم یلااب عافترا یور دندوب هتسناوت تخرد یور هدنام یقاب یاه

نارذگ ناتسمز تارشح تیعمج یامد اب دروخرب تلع هب مک تیعمج نيا و دنهد شهاک ار نآ و هتشاذگ رثا

لااب .تسا هدوبن لسن دايزاو تیلاعف هب رداق ناتسبات لوط رد اوه ی رامیت طسوت راکش نازیم ،ساسا نيا رب

ه رایسب ا

هویم رد مک رایسب یگدولآ هک دوب نیياپ نیگنایم مکريداقم و

بق لاس هب تبسن اه ،ل

دوخ دیيات دننک یم رما نيا ه .دشاب

تسا رتشیب ) دادرم( ناتسبات کشخو مرگ یاه هرود هب تبسن نوتيز سگم بلج نازیم زیياپو ناتسبات لياوا رد

(Varikou et al., 2013)

تیلاعف ،ینغور لوصحم تشادرب هب ندش کيدزن و اوه ندش کنخاب لصف رخآ رد . یاه

بلج نیگنایم و هتفاي شيازفا هرشح رامیت

یم شيازفا اه راکش نیگنایم امد شهاک و لوصحم تشادرب اب .دباي

رامیت یم شهاک ددجم اه .دباي

لاس رد نومورف هارمه هب هدنبسچ درز هلت هچرگا 2932

بذج راکش رظن زا یرتلااب

بلج کي رامیت نيا هک تسا نيا تیعقاو یلو هتشاد هدام ورن عومجم یم یسنج هدننک

کيدزن اب .دشاب ش

د رخآ هب ن

کنخ و لوصحم تشادرب اب هک لصف یاه تیلاعف تسا هارمه ) نابآو رهم( اوه ندش

یم شيازفا هرشح یسنج ي

.دبا

مخت و یسنج تیلاعف ديدشت و امد شهاک اب هلت راکش نازیم زا تفآ یزير

کش نازیم رب و هدش هتساک یياذغ یاه را

هلت یم هدوزفا یسنج هدننک بلج یاه ( دوش

Neuenschwander & Michelakis,1979

رد اوه ندش کنخ اب .)

ریغ تارشح راکش رظن زا نومورف + هدنبسچ درز هلت رامیت یلو .داد خر یشيامزآ غاب رد هلسم نيا لصفرخآ هدام مک راکش هب هجوت اب تفآ لرتنک ثحب و فده تمیق( ندوب یداصتقا هلئسم و اه

26 ت رازه ره یازا هب نامو

هدنبسچ درز هلت یقاب و یطیحم تسيز لئاسم و ) نومورف +

طیحم رد لاس کي زا شیب هدنبسچ درز هلت ندنام

تفآ لرتنک یارب ،فده ریغ تارشح بذجو بسانم

یم تفآ شياپ یارب یلو دنتسین ق هدافتسا دروم دنناوت

.دنریگرار

یلوردیه نیئتورپ+ لیفکم هلت و هدنبسچ درز تراک رامیت هک تسا نيا تیمها زئاح هتکن ب امومع هک تاز

لرتنک یار

یم هدافتسا روشک رد تفآ رامیت نيا نیب رد ار بذج نیگنایم نيرتمک دنوش

نيا رد .دنتشاد لاس ود لوط رد اه

نیگنایم نيرتشیب ،لاس 2

/ 62 ددع نیياپ هدنهد ناشن و دش تبث نومورف+ هدنبسچ درز تراک طسوت هک دوب وب

ند

یم لبق لاس هب تبسن تیعمج ترامیت .دشاب

رب زاس تسد لولحم + لیفکم هل لااب بلج تلع هب لیناو هياپ

ی

ود یط هدام تارشح رتمک فده ریغ تارشح بلج ،لاس

یداصتقا ثحب و ، رتیل ره( ندوب

26 رازه مدع و )لاير

رامیت نيا زا هدافتسا رب هولاع نياربانب .دش یبايزرا بسانم طیحم رد وس تارثا هلت اب هارمه

ینومورف یاه یارب

اپ طسوت هک یفده ریغ تارشح نيرتشیب .دریگرارق هدافتسا دروم زین لرتنک رد دناوت یم ،فده تفآ یبايدر و شي

رامیت هتسار هب طوبرم بیترت هب دندوب هدش راکش اه یاه

Diptera, Hymenoptera Coloptera,

مهمزا .دندوب نيرت

هلت طسوت هک یدیفم تارشح سچ درز تراک و هدنبسچ درز تراک یاه

یم راکش نومورف + هدنب یم ،دندش

ناوت

وبنز دیيوتيزاراپ یاه

Moranilla californica (Howard) (Hym.: Pteromalidae)

لرتنک لماوع زا هکدرب مان ار

نوتيز هایس کشپش هدننک

Saissetia oleae (Olivier, 1791) (Hem.: Coccidae)

راکش نینچمه و تسه هقطنم رد

سگم کلاب دیفسرگراکش یاه اه

Acletoxenus formosus (Loew,1864) (Dip.: Drosophilidae)

طسوت هک دندوب

رامیت نيا یم بلج اه .دندش

متسیس زا یبیکرت ایناپسا رد تیعمج زا ار تاعلاطا نيرتهب یسنج نومورفو لیفکم هلتدننام یتنس بذج یاه

یم مهارف تفآ تيريدم و شياپ یارب تفآ دننک

.(Montiel & Jones, 2002)

یم رضاح هعلاطمزا تفرگ هجیتن ناوت

هک ( لیناو هياپرب زاس تسد لولحم + لیفکم هلت ،پرت یج

رامیت 4 تارشح بلج نیگنایم نيرتلااب نتشاد اب )

یتسيز عونت هب بیسآ نيرتمک اب تياهن رد و نیياپ تمیقو لاسود یط فدهریغ تارشح بلج نيرتمکو هدام غاب رامیت رياس هب تبسن نوتيز یاه اه

یم و هتشاد یرترب هلت اب هارمه تفآ شياپرانکرد دناوت

مورف یاه لرتنکرد ،ینو

.دشاب هتشاد یرثوم شقن زین تفآ

ساپس یرازگ

هب همیهف سدنهم مناخراکرسزا هلیسو نيدب يدا

نامزاس تاتابن ظفح تيريدم تبقارم هکبش رظان ینیگچ دنو

بلج بیکرت تخاس رد هک نلایگ ناتسا یزرواشک داهج ورکشت ،تشاد تکراشم لیناو هياپرب زاس تسد هدننک

یم ینادردق رایتخا رد تهج هب رابدور ناتسرهش یزرواشک داهج تيريدم زا اردوخ ساپس بتارم نینچمه .دوش

هداهن نداهن هلت ،نومورف ،درز تراک( اه

لیفکم تورپ ، نیئ .ميراد یم ملاعا )تازیلوردیه References

Ahmadi, K., Gholizadeh, H., Ebadzadeh, H. R., Hatami, F., Hosseinpour, R., Kazemi- fard, R. & Abdosha, H. (2015) Agricultural statistics, Horticultural crops. 3. pp, 253.

Ministry of Jihade-Agriculture, Iran [In Persian].

Bateman, M. & Morton, A. )1981( The importance of ammonia in proteinaceus attractants for fruit flies. Australian Journal Agricultural Research 32, 883-903.

Ben-Yosef, M. Pasternak, Z., Jurkevitch, E. & Yuval, B. (2014) Symbiotic bacteria enable olive flies (Bactrocera oleae ) to exploit intractable sources of nitrogen. Journal of EvolutionaryBiology 27(12), 2695-2705.

Basilios, E. M, Anastasia, P. M. & Stefanou, D. (2002) Attract and kill of the olive fruit fly Bactrocera oleae in Greece as a part of a control system. IOBC/WPRS Bulletin 1, 11–

70.

Broumas, T., Hantitak, G., Liaropoulos, C., Tomazon, T. & Ragoussis, N. (2002) The efficacy of an improved form of the mass-trapping method for the control of the olive fruit, Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae) pilot-scale feasibility studies. Journal of Applied Entomology 126, 217-223.

Burrack, H. J., Connell, J. H. & Zalom, F. G. (2008) Comparison of olive fruit fly (Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae) captures in several commercial traps in California. International Journal of Pest Management 54, 227-23.

Delerio, G. (1989) Mass trapping experiments to control the olive fruit fly in Sardinia, Pro- ceedings of the CEC/IOBC International Symposium, fruit flies of economic importance, 87, 7-10 April 1987, Rome, Italy.

Economopoulos, A. P. (2002) Report to International Atomic Energy Agency (IAEA),

Vienna, Austria, pp, 44.

Gonçalves, F, & Torres, L. (2013) The use of trap captures to forecast infestation by the olive fly, Bactrocera oleae (Rossi) (Diptera: Tephritidae), in traditional olive groves in north-eastern Portugal. International Journal of Pest Management 59, 279–286.

Girolami, V., Pellizzari, G., Ragazzi, E. & Veronese, G. (1975) Sterility Principle for Insect Control, 1974, in Proceedings of the IAEA Symposium. Vienna, pp, 209-217.

Harris, E. J., Ford-Livvne, C. & Lee, Y. L. (1989) Population monitoring of tephritids fruit flies by stratified sampling on the island Oahu, Hawaii, in: Vijysegaram, S. and Ibra- him, A. G. (eds.), Proceedings of the Symposium: Fruit flies in the tropics. First Interna- tional Symposium, 14-16 March 1988, Kualalumpur, Malaysian Agricultural Research and Development Institute, KualaLambur, Malaysia. pp, 342-352.

Haniotakis, G., Kozyrakis, M., Fitsakis, T. & Antonidaki, A. (1991) An effective mass trapping method for the control of Dacus oleae. Journal of Economic Entomology84(2), 564-569.

Haniotakis, G. E. (2005) Olive pest control: present status and prospects. in: Proceedings of the International Symposium of IOBC/WPRS 28, 1–9.

Hendrichs, J., Lauzon, C. R., Cooley, S. S., & Prokopy, R. J. (1993) Contribution of natural food sources on adult longevity and fecundity of Rhagoletis pomonella (Diptera:

Tephritidae). Annals of the Entomological Society of America 86, 250-264.

Johnson, M. W., Zalom, F. G., van Steenwyk, R. P., Vossen, A. K., Devarenne, K. M., Daane, B., Krueger, J. H., Connell, V., & Yokoyama. B. (2006) Olive fruit fly management guidelines for 2006. University of California, Cooperative Extension UC Plant Protection Quarterly 16, 1–9.

Katsoyannos, P. (1992) Olive pests and their control in the Near East. Benaki Phytopatho- logical Institute, Athens, Greece.

Kayhanian, A. & Mozhdehi, M. R. (2009) An investigation on biology of Olive fruit fly, Bactrocera oleae Gmelin in field conditions of Qazvin, Zanjan, Guilan and Khouzestan provinces. Final report of research project, IRIPP, AREEO, 56 pp (In Persian with English Summary).

Kennedy, J. S. (1977) Olfactory responses to distant plants and other odor sources. in Shorey, H. H. & McKlevey, J. J. (Eds.), Chemical control of insect behavior: theory and application. pp. 67–91. New York, Wiley.

Lopez-Villalta, M. C. (1999) Olive pest and disease management. International Olive Oil Council. Madrid: Collection of Practical Handbooks.

Loumou, A. & Giourga, C. (2003) Olive groves: The life and identity of the Mediterranean.

Agriculture and Human Values 20(1), 87-95.

Marshall, W. J., Wang, X-G., Nadel, H., Opp, S. B., Kris, L-P., Stewart-Leslie, J. &

Daane, K. M. (2011) High temperature affects olive fruit fly populations in California's Central Valley. California Agriculture 65(1), 29-33.

Manrakhan, A. (2006) Contribution of natural food sources to reproductive behavior, fecundity and longevity of Ceratitis cosyra, C. capitata (Diptera: Tephritidae). Bulletin of

Entomollogical Research 96, 259-268.

McPhail, M. (1939) Protein lures for fruit flies. Journal of Economic Entomology 32, 758- 761.

Montiel, B. A., & Jones, O. (2002) Alternative methods for controlling the olive fly, Bactrocera oleae, involving semiochemicals. In: Proceedings of 2^nd European Meeting of the IOBS/WPRS 25, pp, 11.

Nestel, D., Ordano, M., Engelhard, I., Rempoulakis, P., Nemny-Lavy, E., Blum, M., &

Yasin, S. )2015( Olive fruit fly (Bactrocera oleae) population dynamics in the Eastern Mediterranean: Influence of exogenous uncertainty on a monophagous frugivorous Insect.

PLoS ONE 10(5), e0127798 doi: 10.1371/journal.

Neuenschwander, P. & Michelakis, S. (1979) McPhail trap captures of Dacus oleae (Gmel.)(Diptera, Tephritidae) in comparison to the fly density and population composition as assessed by sondage technique in Crete, Greece. Bulletin Société Entomologique Suisse 52, 343-357.

Orphandis, P. S. & Kalmoukos, P. K. (1958) Insecticides mixtures as a mean for improving protein hydrolysate baits used against the olive fly Dacus oleae. Zeitschrift fur

Angewandte Zoologie 66(1), 75-86.

Rice, R. E. (2000) Bionomics of the olive fruit fly Bactrocera (Dacus) oleae. U.C. Plant

Protection Quarterly 10(3), 1-5.

Rice, R. E., Phillips, P. A., Stewart-Leslie, J. & Sibbett, G. S. (2003) Olive fruit fly populations measured in central and southern California. California Agriculture 57, 122- 127.

Robinson, A. S., Wandemberg, C. A., Rieger, E. E., Villamizar, C. A., Moran Portillo, C. H., Tewari, R. & Kurihara, J. S. (1989) Fruit flies, their biology, natural enemies and control (No. H10 23). University of Amsterdam, Amsterdam (Holanda).

Rezaii, V. & Jafari, Y. (2004) The first record of Bactrocera oleae in Iran. Bulletin of Entomological Society of Iran No. 22 (in Persian).

Sharaf, N. S. (1980) Life history of the olive fruit fly, Dacus oleae Gmel. (Diptera:

Tephritidae) and its damage to olive fruits in Tripolitania. Zoology and Entomology 89, 390-400.

Steiner, F., Miyashita, D. H., & Chrisrenson, D. (1957) Angelica oils as med fly lures.

Journal of Economic Entomology 50(4), 505-511.

Tsiropoulos, G. P. (1977) Reproduction and survival of the adult Dacus oleae feeding on

pollens and honeydews. Environmental Entomology 6, 390-392.

Varikou, K., Alexandrakis, V., Gika, V., Birouraki, A., Marnelakis, C. H. & Sergentani, C. H. R. (2013) Estimation of fly population density of Bactrocera oleae in olive groves of Cert. Phytoparasitica 41, 105-111.

White, I., Elson, M. & Harris, M. (1992) Fruit flies of economic significance: their identification and bionomics. Oxon, U. K. CAB International.

Yasin, S. Rempoulakis, P., Nemny-Lavy, E., Levi-Zada, A., Tsukada, M., Papadopoulos, N. T. & Nestel, D. (2014) Assessment of lure and kill and mass-trapping methods against the olive fly, Bactrocera oleae (Rossi), in desert-like environments in the Eastern Mediterranean. Crop Protection 57, 63-70.

Yokoyama, V. Y., Miller, G. T., Stewart-Leslie, J., Rice, R. E., & Phillips, P. A. (2006) Olive fruit fly (Diptera: Tephritidae) populations in relation to region, trap type, season,

and availability of fruit. Journal of Economic Entomology 99, 2072–2079.

Yokoyama, V. Y. (2015) Olive fruit fly (Diptera: Tephritidae) in California table olives, USA: Invasion, distribution, and management implications. Journal of Integrated Pest Management 6(1), doi:10.1093/jipm/pmv014.

Zohary, D, Hopf, M. (2000) Domestication of plants in the Old World. 3rd ed.316pp. New York: Oxford University Press.