ﻣﺤﻴﻄﻲ؛ ﺳﺎزي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرات زﻳﺴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ

(1)

ﻪﻣﺎﻨﻠﺼﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ قﻮﻘﺣ ﻲﺻﻮﺼﺧ هرود ، 47 ةرﺎﻤﺷ ، 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396 تﺎﺤﻔﺻ ، 362 - 345

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

؛ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ زا راﺬﮔ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪﺑ ﺖﻟود ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻲﺻﻮﺼﺧ نﺎﻳﺪﺼﺘﻣ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ كﺎﻧﺮﻄﺧ يﺎﻫ

يﺪﻬﺸﻣ ﻲﻠﻋ



ﻢﻗ هﺎﮕﺸﻧاد قﻮﻘﺣ ةﺪﻜﺸﻧاد ﻞﻠﻤﻟا ﻦﻴﺑ و ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ هوﺮﮔ رﺎﻴﺸﻧاد هﺎﺷ ﻪﻴﻄﻋ

ﻲﻨﻴﺴﺣ

سﺎﻨﺷرﺎﻛ قﻮﻘﺣ ﺪﺷرا

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﻮﻘﺣ ةﺪﻜﺸﻧاد ، ﻢﻗ هﺎﮕﺸﻧاد ق

(1395/8/28 :ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ - 1395/6/ 27 :ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ)

هﺪﻴﻜﭼ

،ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ ﻲﺘﻨﺳ دﺮﻜﻳور ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ

ًﺎﺗﺪﻤﻋ ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ تارﺎﺴﺧ زا ﻲﺷﺎﻧ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺖﺴﻳز ةﺪﻬﻋ ﺮﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﻟود

ﺎﻫ راﺮﻗ ﻣ ﻲ ﺖﻓﺮﮔ . زا ﻦﻜﻴﻟ ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ تارﺎﺴﺧ زا ﻲﺧﺮﺑ

ﺖﺴﻳز ﺧ ﺶﺨﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﻲﺻﻮﺼ

ﺖﺳا ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ دوﺪﺤﻣ ، ﻲﺷﺎﻧ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ زا ﻪﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺖﻟود ﺎﻫ مﺪﻋ ﺐﺟﻮﻣ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ

تارﺎﺴﺧ زا يدﺎﻳز دراﻮﻣ ﻪﺑ ﻲﻳ

ﺖﺴﻳز ﻲﻄﻴﺤﻣ ﻣ ﻲ ﻮﺷ د . ﻦﻳازا ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺔﺻﺮﻋ رد ﻪﻛ ﻲﺘﺒﺜﻣ رﺎﻴﺴﺑ تﻻﻮﺤﺗ زا ﻲﻜﻳ ور ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ زا ﻲﺷﺎﻧ ﻪﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺔﻨﻣاد ﺔﻌﺳﻮﺗ ،هﺪﻣآ دﻮﺟو ﺶﺨﺑ ﻪﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ عﻮﻧ ﻦﻳا

ﻲﺻﻮﺼﺧ نﺎﻤﻫ ﺎﻳ ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

ﺖﺳا ﻲﻄﻴﺤﻣ .

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻖﻘﺤﻣ ﻖﻳﺮﻃ ود زا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ ﻣ

ﻲ دﻮﺷ : ﻲﻳاﺪﺘﺑا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ شﺮﻳﺬﭘ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ

ﻪﺑ ﺎﺟ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻪﻛ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ي هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ هﺪﻧاﻮﺧ ﻣ ﻲ دﻮﺷ و

ﻦﺘﺳﺎﻛوﺮﻓ نﺎﻴﻣ ﺢﻄﺳ زا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺖﺳا نﺎﻳز ﺄﺸﻨﻣ ﻪﻛ ﺖﻟود ﻲﻠﺧاد قﻮﻘﺣ ﺢﻄﺳ ﻪﺑ ﻲﺘﻟود

.

يﺪﻴﻠﻛ نﺎﮔژاو

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ

، ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺶﺨﺑ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ،ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻲﻠﻠﻤﻟا

.

ﻪﻟﺎﻘﻣ لﻮﺌﺴﻣ

ﻛﺎﻓ ﺲ : 32504532 - [email protected] 025

Email:

(2)

346

ﻪﻣﺎﻨﻠﺼﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ قﻮﻘﺣ ﻲﺻﻮﺼﺧ

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

. 1 ﻪﻣﺪﻘﻣ

ﺑ ﻲ ﻚﺷ ﻦﻴﺑ تاﺪﻬﻌﺗ ﺾﻘﻧ ياﺮﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻟا

ﺖﺴﻳز ﻲﻠﻠﻤ ياﺮﺑ ،ﻦﺨﺳ ﺮﮕﻳد ﻪﺑ ﺎﻳ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻦﻴﺑ ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا دراد ﻲﻣﻮﻤﻋ قﻮﻘﺣ ﺖﻴﻫﺎﻣ ،ﻲﻠﻠﻤﻟا

. ﻦﻴﺑ تاﺪﻬﻌﺗ زا ﻢﻋا ،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﭼﺮﻫ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺖﻟود ،ﻲﺘﻴﻤﻛﺎﺣ لﺎﻤﻋا ﺎﻳ يﺪﺼﺗ لﺎﻤﻋا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ تاﺪﻬﻌﺗ و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻬﻧآ ﺖﻳﺎﻋر ﻪﺑ ﻒﻇﻮﻣ ﺎﻫ

تاﺪﻬﻌﺗ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ شرﺎﺘﻓر ﻪﻛ ﻲﺘﻟود ﺑﻴ

ﻦ ﻠﻠﻤﻟا ﻲ شا

،ﺪﺷﺎﺒﻧ ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ياراد ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻣ ﻲ دﻮﺷ . ﻦﻴﺑ تاﺪﻬﻌﺗ ،ﻞﻤﻋ رد ﺪﻨﭼﺮﻫ نآ راﺰﮔرﺎﻛ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺎﻳ ﻲﻘﻴﻘﺣ صﺎﺨﺷا ﻂﺳﻮﺗ ﺖﻟود ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺎﻔﻳا ﻣ ﻲ دﻮﺷ لﺎﻤﻋا ﻦﻳا ، ﻪﺑ

ضﺮﻓ ﺖﻟود نآ ﻞﻤﻋ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻣ

ﻲ دﻮﺷ . ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﻞﻴﻟد ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ ﺖﺳرد

ﻦﻴﺑ ﺖﻟود ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻦﻴﺑ ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا ياﺮﺑ ﺎﻫ

ﺎﻣ ياراد ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻲﮔﺪﻨﻳﺎﻤﻧ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺎﻳ ﻲﺘﺑﺎﻴﻧ ﻲﺘﻴﻫ

ﺖﺳا . بﺎﺴﺘﻧا ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ ﺔﻠﺌﺴﻣ ،ﻲﻣﺎﻈﻧ ﻦﻴﻨﭼ رد ﻪﻴﺒﻌﺗ ﺎﺑ ﺎﻬﻨﺗ اﺮﻳز ،ﺖﺳا ﻢﻬﻣ رﺎﻴﺴﺑ 1

ﻌﺳﻮﺗ و ﺔ

بﺎﺴﺘﻧا ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ زا ﻲﻘﻴﻗد ﻂﺑاﻮﺿ ﻣ

ﻲ ناﻮﺗ ﺎﻳ صﺎﺨﺷا لﺎﻤﻋا ﻲﺘﺣ و ﺖﻟود نﺎﻛرا ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا

هوﺮﮔ يﺎﻫ ﻏ ﻴ ﺘﻟودﺮ ار ﻲ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻦﻴﺑ ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ ﻞﻤﻋ ود ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و ﻒﻴﺻﻮﺗ ﺖﻟ ﻲﻠﻠﻤﻟا

دﺮﻛ زاﺮﺣا ار رﻮﺑﺰﻣ ﺖﻟود .

ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ نآ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﺴﺘﻧا ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا ياﺮﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﺖﻟود ﻦﻳا دراﻮﻣ ﺔﻴﻠﻛ رد ﻲﻠﻠﻤﻟا

دراد . لﺎﺳ رد ،دﺮﻜﻳور ﻦﻳا ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد تارﺎﺴﺧ ﺔﺻﺮﻋ رد يﺪﻳﺪﺟ دﺮﻜﻳور ﺮﻴﺧا يﺎﻫ

ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ يزﺮﻣاﺮﻓ هﺪﺸﻧ

ﻪﺑ صﻮﺼﺧ رد ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ﺔﺻﺮﻋ ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ ﻲﻄﻴﺤﻣ

دﺮﻜﻳور

» ﻲﺻﻮﺼﺧ يزﺎﺳ « ﺖﺳا هﺪﺷ حﺮﻄﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ .

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺪﻋاﻮﻗ سﺎﺳاﺮﺑ ﻊﻗاو رد

ﻦﻴﺑ ﻦﻴﺑ ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا لﺎﺒﻗ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ نﺎﻤﻫ ﺎﻳ ﻚﻴﺳﻼﻛ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﺢﻄﺳ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﻲﻠﻠﻤﻟا

حﺮﻄﻣ ﻲﺘﻟود ﺖﺳا

ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ رد ﺎﻣا ، ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ﻲﻠﻠﻤﻟا

2 هﺪﺸﻧ و تارﺎﺴﺧ

ﺖﺴﻳز دﺮﻜﻳور ﺎﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪﻜﻠﺑ ،ﺖﺴﻴﻧ حﺮﻄﻣ ﻲﺘﻟود ﺢﻄﺳ رد ﻂﻘﻓ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺖﺳا هدﺮﻛ هﻮﻠﺟ ﻲﺻﻮﺼﺧ

(Caubet, 1983: 99)

. ﻪﻴﺟﻮﺗ ﻞﻴﻟد ود ﺎﺑ دﺮﻜﻳور ﻦﻳا ﻣ

ﻲ دﻮﺷ لوا ؛

ﺮﻄﺧ ﺔﻳﺮﻈﻧ ﺶﻨﻳﺰﮔ ﺎﺑ ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ

ناﻮﻨﻋ زا ﻲﺷﺎﻧ يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ياﺮﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يﺎﻨﺒﻣ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ كﺎﻧﺮﻄﺧ يﺎﻫ ﺖﺳا رﺎﮔزﺎﺳ

. دﺎﺠﻳا ار ﺮﻄﺧ ﻪﻛ ﻲﺼﺨﺷ ﻪﻳﺮﻈﻧ ﻦﻳا ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ ،ﻊﻗاو رد

ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺪﻳﺎﺑ ،ﺖﺳا يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻌﻔﻨﻣ ﺐﺴﻛ ﻲﭘ رد و هدﺮﻛ ز

ﻳ نﺎ روآ دﻮﺷ ﻞﻤﺤﺘﻣ ار ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ لﺮﺘﻨﻛ .

،زوﺮﻣا نﺎﻬﺟ رد ﻲﺻﻮﺼﺧ دﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ ﺔﺒﻠﻏ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻲﺼﺨﺷ ﻦﻴﻨﭼ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ز ﻳ رﺎﺒﻧﺎ

،ﻲﮔدﺮﺘﺴﮔ ،ﻪﻜﻨﻳا مود ؛ﺖﺳا ﺒﺟ

ناﺮ ﺬﭘﺎﻧ ﻳ ﺮ و ي ﮕﺘﺧﺎﻨﺷﺎﻧ و يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ زا يرﺎﻴﺴﺑ ﻲ

ﻪﺑ و ﻳ هﮋ ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ﺖﻟود ﻖﻳﻮﺸﺗ رد ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺖﻟود ﻪﺑ ﺎﻫ تارﺎﺴﺧ ةزﻮﺣ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻳادز

ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮﺛﺆﻣ يزﺮﻣاﺮﻓ .

1. Attibution

2. responsabilité pour les dommages résultant d'activités qu'il n'interdit pas en droit international

(3)

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ زا راﺬﮔ ؛ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﻟود ﻲﻠﻠﻤﻟا

...

347

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻖﻳﺮﻃ ود ﻦﻴﻴﺒﺗ رد ﻲﻌﺳ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ شﺮﻳﺬﭘ ﻲﻨﻌﻳ ،ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

ﻲﻳاﺪﺘﺑا هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻪﺑ ﺎﺟ ﻟﻮﺌﺴﻣ ي نﺎﻴﻣ ﺢﻄﺳ زا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻦﺘﺳﺎﻛوﺮﻓ و ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﺖﻴ ﻪﺑ ﻲﺘﻟود

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ دوﺪﺣ ﻦﻴﻴﻌﺗ و نﺎﻳز ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻠﺧاد قﻮﻘﺣ ﺢﻄﺳ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﺶﻘﻧ و

دراد نﺎﻳز .

2 . ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ لﻮﺌﺴﻣ

ﻦﻴﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ﻲﻠﺻا ةﺮﻜﻴﭘ زوﺮﻣا نﺎﻣزﺎﺳ و ﺎﻫرﻮﺸﻛ ار ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻦﻴﺑ يﺎﻫ ﻞﻴﻜﺸﺗ ﻲﺘﻟود ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻣ ﻲ ﺪﻨﻫد . ﻟا ﺖﻛﺮﺷ ،ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺎﻳ ﻲﻘﻴﻘﺣ زا ﻢﻋا ،ﻲﺻﻮﺼﺧ صﺎﺨﺷا ﻪﺘﺒ ﺎﻳ ﻲﻠﻣاﺮﻓ يﺎﻫ

ﻠﻣﺪﻨﭼ ﻴﺘ ﻲ

،1

نﺎﻣزﺎﺳ ﻦﻴﺑ يﺎﻫ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻏ ﻴ ﺘﻟودﺮ

2ﻲ ﺖﻀﻬﻧ ﺰﻴﻧ و 2

يﺎﻫ دازآ ي ﺶﺨﺑ ﺰﻴﻧ ﻲﻠﻣ ﻪﺑ رﻮﻃ رد و ﻲﻳﺎﻨﺜﺘﺳا

ﻦﻴﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ يﺎﻀﻋا ةﺮﻣز رد صﺎﺧ ﻂﻳاﺮﺷ قﻮﻘﺣ نﺎﻌﺑﺎﺗ ﺎﻳ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا بﻮﺴﺤﻣ ﻣ

ﻲ ﺪﻧﻮﺷ

)

،ﻲﻟﺪﮕﻴﺑ ﻲﻳﺎﻴﺿ 1391

: 199

.(

ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ لﺎﻘﺘﻧا ﺔﻳور هزوﺮﻣا ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻪﺑ ﻲﺻﻮﺼﺧ نﻼﻣﺎﻋ ﻪﺑ

نﺎﻳز رد يدﺎﻳز ناﺰﻴﻣ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﮔدﻮﻟآ زا ﻲﺷﺎﻧ يﺎﻫ

.

ﺖﻟود ﻪﺑ ﻲﺻﻮﺼﺧ صﺎﺨﺷا لﺎﻤﻋا بﺎﺴﺘﻧا ﺔﻠﺌﺴﻣ ،ﺎﻫ

ﻪﺑ ترﺪﻧ مﺪﻋ درﻮﻣ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺮﺑ

ﺖﺴﻳز تاﺪﻬﻌﺗ ياﺮﺟا قﻮﻘﺣ رد ﺖﻟود ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺮﺛا ﻣ ﻲ دراﺬﮔ

، ﻪﻛاﺮﭼ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻦﻳا

ﺖﺳوا ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ ﻞﻤﻋ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻟود .

نﺎﻳز ﺐﺟﻮﻣ ،ﻲﺻﻮﺼﺧ صﺎﺨﺷا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻲﺘﻗو

ﺖﺴﻳز ﺮﺘﻠﻤﺳا ﻞﻳﺮﺗ ﺔﻴﻀﻗ ﺪﻨﻧﺎﻣ ،ﺖﺳا ﻲﻄﻴﺤﻣ و يرﺎﻜﻤﻫ ،ترﺎﻈﻧ ،ﺖﻟود ﻒﻴﻟﺎﻜﺗ زا ﻲﻜﻳ

عﻼﻃا ﻧﺎﺳر ﺖﻟود ﺮﮕﻳد ﻪﺑ ﻲ ﺖﺳﺎﻫ

. ﺖﻟود ﻤﻧ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﺶﺨﺑ ﻪﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يراﺬﮔاو ﻒﻴﻠﻜﺗ ﻦﻳا زا

بﺎﻨﺘﺟا ﻲﺻﻮﺼﺧ دزرو

(Fitzgerald, 1980: 393-419 ;Jardim Oliveira, 2012: 205-242 )

. ﺖﻟود

ﺖﺳا ﻲﺻﻮﺼﺧ صﺎﺨﺷا رﺎﺘﻓر ﻦﻣﺎﺿ ،ﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳا رد .

زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻦﻜﻴﻟ

ﺖﺳوا دﻮﺧ ﺖﺒﻗاﺮﻣ مﺪﻋ .

ﻦﻴﺑ مﺎﻈﻧ رد ،ﺮﮕﻳد نﺎﻴﺑ ﻪﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا

فﻼﺧﺮﺑ ﺖﻟود ًاﺮﺼﺤﻨﻣ ،ﻪﺘﺷﺬﮔ ﻪﻜﻠﺑ ،ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ لﻮﺌﺴﻣ ﺎﻫ

ﺨﺷا ﻦﻴﺑ دﺎﻨﺳا رد ﻪﻛ يﺮﮕﻳد صﺎ ﻲﻠﻠﻤﻟا

» هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ « هﺪﻴﻣﺎﻧ ﻣ ﻲ ﺪﻧﻮﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ لﻮﺌﺴﻣ ﺰﻴﻧ ،

ﻲﻣ ﻪﺑ ترﺎﺴﺧ ﺪﻳﺎﺑ و ﺪﻧﻮﺷ ﺪﻨﻨﻛ ناﺮﺒﺟ ار هﺪﻣآرﺎﺑ

. ًﺎﺋاﺪﺘﺑا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺪﻨﭼﺮﻫ ﻪﻛ ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ ﺪﻳﺎﺑ

ﻞﻴﻤﺤﺗ يﺪﺼﺘﻣ ﻪﺑ ﻣ

ﻲ دﻮﺷ

، نﺎﻤﻫ رﻮﻃ دراﻮﻣ ﻲﺧﺮﺑ رد ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ،ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ هرﺎﺷا ﻪﻛ

راد ﻲﻳﺎﻏ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ترﻮﺻ رد و ﺪﻨﻛ ﻦﻴﻤﻀﺗ يﺪﺼﺘﻣ ﻂﺳﻮﺗ ار ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺪﻳﺎﺑ ﻲﻨﻌﻳ ،د

ار ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺪﻳﺎﺑ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود دﻮﺧ ،يﺪﺼﺘﻣ ﻂﺳﻮﺗ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﻖﻘﺤﺗ نﺎﻜﻣا مﺪﻋ دﻮﺷ ﻞﺒﻘﺘﻣ .

مﻮﻬﻔﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا ﺮﻛذ نﺎﻳﺎﺷ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺐﺴﺣ توﺎﻔﺘﻣ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

ﺖﺳا .

1. Transnational Corporations or Multinational Corporations

2. Non-Governmental Organization (N.G.O) 3. Environmental Liability

4. Environmental Liability^. l’Affaire de la fonderie de Trail 3

4

(4)

348

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﻲﺳﺎﺳا ﻞﻜﺸﻣ ﻪﺑ يدﺮﻜﻳور ﻦﻴﻨﭼ دﺎﺠﻳا ﺄﺸﻨﻣ قﻮﻘﺣ

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا عﻮﺿﻮﻣ ﺔﻨﻴﻣز رد

ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ هﺪﺸﻧ

ﻣﺮﺑ ﻲ ددﺮﮔ .

ﺾﺤﻣ مﻮﻬﻔﻣ يور ﺮﺑ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﻲﺳﺎﺳا ﻞﻜﺸﻣ

ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻠﻴﻤﺤﺗ دﻮﺑ هﺪﺷ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﺎﻫ

. قﻮﻘﺣ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ فﺪﻫ ﺑﻴ

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﻚﻳ ﺎﺗ دﻮﺑ نآ

ﺖﻟود زا يﺮﺳ ﻚﻳ ﻪﺑ ار ﺾﺤﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ مﻮﻬﻔﻣ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻞﻜﺷ ﻣ ﻪﻛ ،ﺎﻫ

ﻪﺑ رﻮﺼﺤ

ﺖﻟود زا ﻲﺷﺎﻧ يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ ياﺮﺑ ،دﻮﺑ هﺪﺷ ﻲﺣﺮﻃ ﻦﻴﻨﭼ ﺎﺑ ﻒﻟﺎﺨﻣ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ لﺎﺣ رد يﺎﻫ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ يﺎﻫ هﺮﻃﺎﺨﻣ ﻣآ ﻴ ﺰ ﺪﻨﻛ دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ .

ﺖﻟود نﺎﻴﻣ رد ﺞﻳار شﺮﮕﻧ ﻞﻤﻋ ﻚﻳ ﺎﻳ ﻪﻛ دﻮﺑ ﻦﻳا ﺎﻫ

ﻪﻧﻮﮔ ﺮﻫ ﺪﻳﺎﺑ ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺮﺑ ﻢﻛﺎﺣ نﻮﻧﺎﻗ يدرﻮﻣ ﻦﻴﻨﭼ رد ﻪﻛ ،ﺖﺳا هﺪﺷ ﻊﻗاو ﻊﻨﻣ درﻮﻣ ناﺮﺒﺟ ﻞﺻﺎﺣ نآ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﻛ ار ترﺎﺴﺧ ﻣ

ﻲ دﻮﺷ ﻊﻗاو ﻊﻨﻣ درﻮﻣ ﻞﻤﻋ ﻚﻳ ﺎﻳ ،ﺪﻨﻛ رﺮﻘﻣ ،

و ﺖﺳا هﺪﺸﻧ ﻫ

ﻴ ﭻ ﻪﻧﻮﮔ ﻦﻴﺑ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻤﻧ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﻞﻤﻋ نآ زا هﺪﺷدﺎﺠﻳا رﺎﺛآ ﻪﺑ

دﻮﺷ ﻖﺤﻠﻣ .

قﻮﻘﺣ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﺑﻴ

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺖﻟود ﻪﻛ ﺪﻴﺳر ﺐﻠﻄﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ دﺎﺠﻳا ﺮﻜﻔﺗ زا ﺖﻳﺎﻤﺣ ﻪﺑ ﻲﻠﻳﺎﻤﺗ ﺎﻫ

ا ﻲﺗرﻮﺻ ﻦﻴﺑ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ز ﺖﻟود نآ دﻮﺧ ﻂﺳﻮﺗ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﻤﻋا ﺞﻳﺎﺘﻧ ياﺮﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺎﻫ ﻪﺑ ﺳو ﻴﻠ ﺔ

قﻮﻘﺣ ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺪﻧراﺪﻧ ،ﺖﺳا هﺪﺸﻧ ﻊﻨﻣ .

ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ندﺮﻛ حﺮﻃ ﻖﻳﺮﻃ زا ﻲﺘﻓﺮﺸﻴﭘ مﺎﺠﻧاﺮﺳ ﺮﺑ يا

ﻲﺻﻮﺼﺧ دﺮﻜﻳور يﺎﻨﺒﻣ ﺮﻄﺧ ﻪﺑ يزﺎﺳ

ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ 1

. سﺎﺳاﺮﺑ ناﺮﺒﺟ ﻪﺑ ﺪﻬﻌﺗ دﺮﻜﻳور ﻦﻳا

زﺮﻣاﺮﻓ ترﺎﺴﺧ ياﺮﺑ ترﺎﺴﺧ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ي

هﺮﻃﺎﺨﻣ ﻣآ ﻴ ﺰ شود ﺮﺑ ًﺎﺋاﺪﺘﺑا ، هﺮﻬﺑ

نارادﺮﺑ راﺮﻗ

ﻣ ﻲ ﮔ ﻴ دﺮ ﺖﻟود ﻪﻧ و

،ﺄﺸﻨﻣ يﺎﻫ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻳﺎﻏ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻓﺎﻧ ﺮﻣا ﻦﻳا ﻪﺘﺒﻟا

ﻧﻴ ﺖﺴ . ﺪﻨﺑ 5 زا

ﻞﺻا 4 لﻮﺻا حﺮﻃ 2006

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا دراد هرﺎﺷا ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ .

ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻦﻳﺪﺑ

ﻚﻳ يوﺎﺣ يدﺎﻬﻨﺸﻴﭘ لﻮﺻا زا يﺮﺳ

ﻪﻛ ﺖﺷاد دﻮﺟو سﺎﺳاﺮﺑ

ﺶﺨﺑ زا نآ

ﻲﺻﻮﺼﺧ يﺎﻫ

ﻣ ﻲ ناﻮﺗ ﺪﻧﺮﻴﮕﺑ شود ﻪﺑ ار ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ رﺎﺑ ﺎﺗ ﺖﺷاد رﺎﻈﺘﻧا .

حﺮﻃ رد لﻮﺻا ﻦﻳا

2006 قﻮﻘﺣ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﺑﻴ

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا درﻮﻣ رد

» زا ﻲﺷﺎﻧ يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ رد نﺎﻳز ﺺﻴﺼﺨﺗ لﻮﺻا

ﻟﺎﻌﻓ ﻴ ﺖ ﺎﻫ كﺎﻧﺮﻄﺧ ي «

يروآدﺮﮔ هﺪﺷ

ﺪﻧا .

ﻨﻣ لﻮﺻا بﺎﺗزﺎﺑ ﻪﺘﺒﻟا حﺮﻃ رد جرﺪ

2006 ﻪﺒﻨﺟ ﺮﺘﺸﻴﺑ رد ﺶﺨﺑ رد ﺰﻴﻧ ﻦﻳا زا ﺶﻴﭘ ،ﺎﻫ

نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ زا ﻲﺻﺎﺧ ﻪﻨﻴﻣز رد ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يﺎﻫ

،ﻲﺘﻔﻧ ﻲﮔدﻮﻟآ يﺎﻫ ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو كﺎﻧﺮﻄﺧ داﻮﻣ

ﻪﺘﺴﻫ و ﻮﻴﺘﻛاﻮﻳدار و ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد دﻮﺟو يا

. ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﻲﺳﺎﺳا توﺎﻔﺗ نﺎﻤﻫ

رﻮﻃ اﺪﺘﺑا زا ﻪﻛ

حﺮﻃ رد جرﺪﻨﻣ لﻮﺻا ،دﻮﺑ هﺪﺷ ﺪﺼﻗ 2006

يزﺮﻣاﺮﻓ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ياﺮﺑ ار ﻲﻌﻣﺎﺟ مﺎﻈﻧ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ يﺎﻫ

هﺮﻃﺎﺨﻣ ﻣآ ﻴ ﺰ ﻪﺑ ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ صﻮﺼﺧ ﻲﻣ دﺎﻬﻨﺸﻴﭘ ﻲﻄﻴﺤﻣ

) ﺪﻨﻛ

Foster,

2005:265-266

.(

1. Privatizing of risk

(5)

...

349

2 . 1 . ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻞﺻا ﻦﻴﻴﺒﺗ

ﻪﺑ ترﺎﺴﺧ دورو ﺐﺟﻮﻣ دﻮﺧ ﻞﻌﻓ كﺮﺗ و ﻞﻌﻓ ﺎﺑ ﺲﻛ ﺮﻫ ،ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ مﺎﻋ ﺪﻋاﻮﻗ سﺎﺳاﺮﺑ ﻮﺷ يﺮﮕﻳد ﻪﺑ و دﺮﻳﺬﭙﺑ ار ترﺎﺴﺧ نآ ناﺮﺒﺟ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺪﻳﺎﺑ ﻂﻳاﺮﺷ ﻊﻤﺟ ﺎﺑ ،د

ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﺖﻣاﺮﻏ

ار يﺮﮕﻳد رﺎﺒﻧﺎﻳز ﻞﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻞﻤﺤﺗ رﺎﺑ نﻮﻧﺎﻗ ﻖﺒﻃ ﻲﺼﺨﺷ ﭻﻴﻫ ،دزادﺮﭙﺑ شود ﺮﺑ

ﻤﻧ ﻲ ﺪﺸﻛ . ﻤﻧ ﻲ ناﻮﺗ

» ﻒﻟا « ﻪﺑ ار نﺎﻳز ﻞﻴﻟد ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫ

» ب « دﺮﻛ ﺐﻴﻘﻌﺗ ،ﺖﺳا هﺪﺷ ﻲﺷﺎﻧ .

ﺳا ﻞﺻا ﻚﻳ ﻦﻳا ﺖﺳا ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ قﻮﻘﺣ رد ﻲﺳﺎ

.

ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ رد و هﺪﺸﻧ

ﻪﺑ و ﻳ هﮋ تارﺎﺴﺧ درﻮﻣ رد ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ رد

ﺖﺴﻳز ﺖﺳا هﺪﺷ نآ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ يﺪﻳﺪﺟ ﻞﺻا و هﺪﺷ ﻪﺘﺷاﺬﮔ رﺎﻨﻛ رﻮﻛﺬﻣ ﻞﺻا ﻲﻄﻴﺤﻣ .

ﻞﺻا

ﻞﺻا ﻪﻛ يﺪﻳﺪﺟ

» ﻲﻗﻮﻘﺣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ

« هﺪﻧاﻮﺧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻣ

ﻲ دﻮﺷ ﻨﺗ ﻪﻛ ﺖﺳﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ ، ﺎﻬ

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ وا لﺮﺘﻨﻛ ﺖﺤﺗ ﻪﻛ ﻲﺴﻛ ﻲﻨﻌﻳ ، هﺮﻃﺎﺨﻣ

ﻣآ ﻴ ﺰ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ لﻮﺌﺴﻣ ،ﺖﺳا هداد خر

ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ .

ﻲﮔﮋﻳو زا ﻪﻛ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻳا ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يﺎﻫ

ﺪﻳﺪﺟ مﻮﻬﻔﻣ ،ﺖﺳا هﺪﺸﻧ

و ﻪﺑﺮﺼﺤﻨﻣ دﺮﻓ ﻪﻨﻴﻣز ﺮﻳﺎﺳ ﺎﺑ و ﺖﺳا ي ﺖﺴﻴﻧ رﺎﮔزﺎﺳ و ﻖﺒﻄﻨﻣ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يﺎﻫ

(Stoiber,Baer,Pelzer,Tonhauser,2003:112)

.

ﻪﻛ ﻞﺻا ﻦﻳا ﻪﻛ دﺮﻛ ﻪﺟﻮﺗ ﺪﻳﺎﺑ ﻣ

ﻲ ناﻮﺗ ﻞﺻا ار نآ

» يرﺎﺼﺤﻧا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ

2 «

ﺪﻴﻣﺎﻧ2

لﻮﺌﺴﻣ ﻢﻫ ناﺮﮕﻳد ﻪﻛ ﺖﺴﻴﻧ ﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ ، ا

ﻲﻟو ،ﺪﻧ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻪﺑ ﺎﺟ ي ﺎﻬﻧآ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ

ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ ﻪﻜﻠﺑ ،

ًﻼﺻا ﺰﺟ ﻲﺴﻛ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ

» ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺮﻈﻧ زا «

ﺖﺴﻴﻧ لﻮﺌﺴﻣ ﻪﻛ ﺖﺳوا ﺎﻬﻨﺗ ﻊﻗاو رد و

ﻣ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﺎﻬﻨﺗ و دﺮﻴﮕﺑ راﺮﻗ هﺪﻧاﻮﺧ ﻣ

ﻲ ناﻮﺗ دﺮﻛ اﻮﻋد ﺔﻣﺎﻗا وا ﻪﻴﻠﻋ .

ﻞﺻا شﺮﻳﺬﭘ ،ﻞﺻا ﻦﻳا دﺎﺠﻳا رد ﻞﻴﺧد ﻞﻳﻻد زا ﻲﻜﻳ

» ﻂﺳﻮﺗ ﺖﺧادﺮﭘ هدﻮﻟآ

زﺎﺳ

3« ﺖﺳا 3

ﺖﻟود ﻪﻛ ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭘ ﺎﻫ

(Thunis, 2010: 169)ﺪﻧا .

ﺺﻴﺼﺨﺗ زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﻞﺻا ﻦﻳا ﺰﻫ

ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ ﻲﻳ

ﻠﺟ ياﺮﺑ ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ ﻲﮔدﻮﻟآ زا ﻲﺷﺎﻧ تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ و ﻲﮔدﻮﻟآ زا يﺮﻴﮔﻮ .

ﻪﺑ ،ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ

ناﻮﻨﻋ ﻞﺻا ﻦﻳا ﻣ

ﻲ ﺪﻨﻛ ﻪﻨﻳﺰﻫ ﺪﻳﺎﺑ ،ﺪﻨﻛ دﺎﺠﻳا ﻲﮔدﻮﻟآ ﺲﻛ ﺮﻫ ار ﻲﮔدﻮﻟآ ﺶﻫﺎﻛ و لﺮﺘﻨﻛ يﺎﻫ

دزادﺮﭙﺑ ﻢﻫ

(Woolley QC & other, 2000:95)

؛ زا ،ﻪﻛ ﺢﻴﺿﻮﺗ ﻦﻳا ﺎﺑ ﺎﺠﻧآ

ﻪﻛ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ لﺮﺘﻨﻛ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ هﺮﻃﺎﺨﻣ ﻣآ ﻴ ﺰ ﺖﺴﻳز ترﺎﺴﺧ دﻮﺟو ترﻮﺻ رد ،دراد هﺪﻬﻋ ﺮﺑ ار وا دﻮﺧ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ

هدﻮﻟآ هﺪﻨﻨﻛ ﺪﻨﻛ ناﺮﺒﺟ ار ترﺎﺴﺧ ﺪﻳﺎﺑ

(Brown Weiss & others,1998:100)

.

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻗﻮﻘﺣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻞﺻا ﻪﺑ

ﻮﺳ ي هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻞﻴﻜﺸﺗ هﺪﻋﺎﻗ ود زا ﻣ

ﻲ دﻮﺷ ﺎﺑ ﻪﻛ

اﺮﺟا ﻢﻫ ﻣ ﻲ ﺪﻧﻮﺷ :

1 . ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﻲﻣ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻴﻠﻋ ﺪﻧاﻮﺗ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺮﮕﻳد صﺎﺨﺷا ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻧ ،ﺪﻨﻛ اﻮﻋد ﺔﻣﺎﻗا

ﻪﺿﺮﻋ ﺪﻨﻨﻛ يﺪﺼﺘﻣ ﺎﻳ تاﺰﻴﻬﺠﺗ ة ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو

؛ﻲﻤﺗا داﻮﻣ

1. Legal Channeling

2. Exclusive Liability of Operator

3. Polluter-Pays Principle=Principe du pollueur- payeur 1

(6)

350

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

2 .

،ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ زا ﺲﭘ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ راﺪﻧ ار نﺎﻳز ﻲﻌﻗاو ﻞﻣﺎﻋ ﻪﺑ ﻪﻌﺟاﺮﻣ ﻖﺣ د

Stone,1983:59) .(

نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ زا ﻲﺧﺮﺑ رد هﺪﻋﺎﻗ ود ﻦﻳا ﻪﺑ ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ ﺪﻳﺎﺑ ﺑ يﺎﻫ

ﻦﻴ هﺪﺷ دراو ﺎﻨﺜﺘﺳا ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺖﺳا . ﺑ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ رد لﺎﺜﻣ ياﺮ 1960

يژﺮﻧا ةزﻮﺣ رد ﺚﻟﺎﺛ صﺎﺨﺷا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺔﻨﻴﻣز رد ﺲﻳرﺎﭘ

ﻪﺘﺴﻫ ﺖﺳا هﺪﺷ دراو ﻞﻳذ تﺎﺋﺎﻨﺜﺘﺳا لوا ةﺪﻋﺎﻗ ﻪﺑ يا :

ﻒﻟا ( هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻞﺤﻣ نآ رد دﻮﺟﻮﻣ لاﻮﻣا و تﺎﺴﻴﺳﺄﺗ دﻮﺧ ﻪﺑ دراو تارﺎﺴﺧ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ

ﺖﺴﻴﻧ لﻮﺌﺴﻣ )

ةدﺎﻣ ) 1 a)(

( 3 ( . داﺮﻓا ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ و ﺖﺳا مﺎﻋ ﺪﻋاﻮﻗ ﻊﺑﺎﺗ درﻮﻣ ﻦﻳا رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ

ﺪﻨﺷﺎﺑ نآ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﻔﻠﺘﺨﻣ .

ب ( ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻲﻤﺗا رﻮﺘﻛار يﺪﺼﺗ ﻪﻛ يﺮﮕﻳد يﺪﺼﺘﻣ ﺎﻳ ﺺﺨﺷ ﺮﻫ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺮﺑ

ﻞﻳﺎﺳو رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو يﺮﻴﺛﺄﺗ ،دراد هﺪﻬﻋ ﺮﺑ ار ﻤﻧ

ﻲ ﺪﻨﻛ ﺪﻋاﻮﻗ ﻖﺒﻃ ﺮﻴﺧا ﺺﺨﺷ و

ﺖﺳا لﻮﺌﺴﻣ طﻮﺑﺮﻣ )

ةدﺎﻣ )6 2 i)(

c)(

( .(

ج ( ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و تاﺪﻬﻌﺗ ﺮﺑ ﻞﺻا ﻦﻳا ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﺖﻟود يﺎﻫ

) ﺖﺳا رﻮﺗاﺮﭘا ﺖﻟود ﻪﻛ ﻲﻳﺎﺟ (

ﻪﺑ

ﺐﺟﻮﻣ ﺖﻘﻓاﻮﻣ ﻣﺎﻧ ﻦﻴﺑ ﺔ ﺔﻨﻴﻣز رد دﻮﺟﻮﻣ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو قﻮﻘﺣ ﺪﻋاﻮﻗ و ﺑﻴ

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺮﺛا ﻲﻣﻮﻤﻋ

دراﺪﻧ ) ﺔﻤﻴﻤﺿ 2 ﺲﻳرﺎﭘ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ .(

رﻮﺑﺰﻣ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ رد ﻢﻫ مود ةﺪﻋﺎﻗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ تﺎﺋﺎﻨﺜﺘﺳا

دراد دﻮﺟو ﻞﻳذ :

ﻒﻟا ( ﺎﻳ ﻞﻌﻓ ﺐﻜﺗﺮﻣ ترﺎﺴﺧ داﺮﻳا ﺪﺼﻗ ﻪﺑ و ﻦﻴﮕﻨﺳ ﺮﻴﺼﻘﺗ ﺎﻳ ﺪﻤﻋ ﺎﺑ ﻲﺼﺨﺷ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﺟ

ترﻮﺻ ﻦﻳا رد ،ﺪﻣﺎﺠﻨﻴﺑ ﻲﻤﺗا ﺔﺛدﺎﺣ ﻪﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ ﻲﻠﻌﻓ كﺮﺗ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ،دراد ار وا ﻪﺑ ﻪﻌﺟاﺮﻣ ﻖﺣ

ﻪﻛاﺮﭼ ﻪﻛ ﺖﺴﻴﻧ ﻪﻧﻻدﺎﻋ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺧ ار يﺮﮕﻳد يﺪﻤﻋ ﺮﻴﺼﻘﺗ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ شود ﻪﺑ دﻮ

ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاﺪﻧ ﻢﻫ ﻪﻌﺟاﺮﻣ ﻖﺣ و ﺪﺸﻜﺑ )

ةدﺎﻣ 5 ) 2 ( هدﺎﻣ و 6 i) f) ( .((

ب ( دادراﺮﻗ ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﺟ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ دراد ﻪﻌﺟاﺮﻣ ﻖﺣ )

ةدﺎﻣ 6 ii) f) ( .((

ﻦـﻳا ،ﺪـﻧراد ﻲـﻤﺗا ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ درﻮﻣ رد صﺎﺧ نﻮﻧﺎﻗ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ قﺎﻔﺗا ﻪﺑ ﺐﻳﺮﻗ رد

ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭘ ﻞﺻا .

و ﺶﻳﺮـﺗا ﺎﻬﻨﺗ قﻮـﻘﺣ ندﺮـﻛ هﺰﻴﻟﺎـﻧﺎﻛ ﻞـﺻا ﺎـﻜﻳﺮﻣآ ةﺪـﺤﺘﻣ تﻻﺎـﻳا

ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺬﭙﻧ

ﻳ ﻪﺘﻓﺮ

(Nuclear Energy Agency, 2000: 143)ﺪﻧا .

ﻪﭼﺮﮔا ﺎـﻜﻳﺮﻣآ ةﺪـﺤﺘﻣ تﻻﺎـﻳا

ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭙﻧ ار ﻞﺻا ﻦﻳا

، ﻪﺑ ﺎﺟ ﻲﻗﻮـﻘﺣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﺔﺠﻴﺘﻧ نﺎﻤﻫ ﻪﻛ ﺖﺳا هدﺮﻛ ﻊﺿو ﻲﻣﺎﻈﻧ نآ ي

ار ﻣ ﻲ ﺪﻫد . ﻪﻛ مﺎﻈﻧ ﻦﻳا رد

»

ا ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يدﺎﺼﺘﻗ

1« هﺪﻧاﻮﺧ ﻣ ﻲ دﻮﺷ رد ﺺﺨـﺷ ﺮﻫ ،

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و ﺖﺳا دﻮﺧ ﺔﻴﺣﺎﻧ زا هدراو ترﺎﺴﺧ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﻤﺗا ترﺎﺴﺧ و ﻪﺛدﺎﺣ درﻮﻣ هﺮـﻬﺑ

رادﺮـﺑ

ﻪﻤﻴﺑ ﺶﺷﻮﭘ ﻲﻟو ،ﺖﺴﻴﻧ ﺮﺼﺤﻨﻣ ﻪﻛ يا

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻢﻫاﺮﻓ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺔﻤﻫ ، ﺮـﮕﻳد داﺮـﻓا يﺎﻫ

ﺰﻴﻧ ار ﻣﺮﺑرد ﻲ دﺮﻴﮔ . ﻦﻳازا ﺮﺑ ًﻼﻤﻋ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ور ةﺪﻬﻋ

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ راﺮـﻗ ـﻣ ﻲ ﮔ ـﻴ دﺮ ﺪـﻨﭼﺮﻫ و

1. Economic Channeling of Liability

(7)

...

351

ار ﻲـﻤﺗا ترﺎﺴـﺧ يدﺎﺼـﺘﻗا ﺞﻳﺎـﺘﻧ ،ﺪﻨـﺷﺎﺑ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺮﻈﻧ زا ﺮﮕﻳد صﺎﺨﺷا ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻞﻤﺤﺘﻣ ﻣ ﻲ دﻮﺷ .

ترﺎﺴﺧ ﻲﻠﻴﻤﻜﺗ ناﺮﺒﺟ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ 1997

ﻪـﺘﻓﺮﻳﺬﭘ ار ﻲﻗﻮـﻘﺣ ندﺮـﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ مﺎﻈﻧ دﻮﺧ ﻪﻛ

ﺖﺳا ) ةدﺎﻣ ) 9 ( و ) 1 ( 3 ( ﻪﺑ ، ﺎـﻜﻳﺮﻣآ ﻪـﺑ ﺖﺣاﺮﺻ ندﺮـﻛ هﺰﻴﻟﺎـﻧﺎﻛ مﺎـﻈﻧ ﻪـﻛ ﺖـﺳا هداد هزﺎـﺟا

ﺪﻨﻛ ﻆﻔﺣ ار دﻮﺧ يدﺎﺼﺘﻗا

Mcrae,1998:28-29)

.(

ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ،ﻮﻧﺎﮔﻮﻟ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ زا ﺪﻴﻠﻘﺗ ﻪﺑ دﻮﺧ ﻲﺤﻴﺷﻮﺗ ﺔﺤﻳﻻ رد ﺎﭘورا نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﻪﺑ

ﻮﺳ ي

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺖﺳا هداد قﻮﺳ .

،ﺪﻨﺳ ﻦﻳا رد هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ترﺎﻈﻧ و لﺮﺘﻨﻛ ﻲﺘﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﺼﺨﺷ

دراد

1. ﻪﺑ ،ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﻞﺻا ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﺼﺨﺷ

» ﻂﺳﻮﺗ ﺖﺧادﺮﭘ هدﻮﻟآ

زﺎﺳ «

و ﻦﻴﻣز فﺮﺼﺘﻣ ﺎﻳ ﻚﻟﺎﻣ زا ﺮﻴﻏ ﻲﺼﺨﺷ اﺬﻟ و دراد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻪﻃﻮﺤﻣ

ﺎﻫ ﺖﺳا هدﻮﻟآ ي .

ﻒﻳﺮﻌﺗ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ زا ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﻳ ﻦ فﻼﺘﺧا و ﻪﻳدﺎﺤﺗا ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ و نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ﻦﻴﺑ يﺎﻫ

نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ دﻮﺑ ﻲﺘﻟودﺮﻴﻏ ي .

عﻮﻤﺠﻣ رد ﻪﺑ كﺮﺘﺸﻣ ﺮﻈﻧ ﻦﻳا

ﻪﻛ ﺪﻣآ ﺖﺳد هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﺳا ﻲﺼﺨﺷ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﺑ ﻪﻛ ز

ﻳ رﺎﺒﻧﺎ ﺮﺳ ﺮﺑ ﻦﺨﺳ ﻪﻛ ﺪﻴﻗ ﻦﻳا ﺎﺑ ،دراد لﺮﺘﻨﻛ

» ﻲﻠﻤﻋ لﺮﺘﻨﻛ «

ﻲﺼﺨﺷ ﻲﻨﻌﻳ ؛ﺖﺳا

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﺑ ﺮﺛﺆﻣ ﻲﻠﻤﻋ لﺮﺘﻨﻛ ﻪﻛ ز

ﻳ رﺎﺒﻧﺎ دراد

)

،يرﺎﺼﻧا و نﺎﻳزﻮﺗﺎﻛ 1387

: 303 - 302

هﺎﮔﺪﻳد زا ،(

يﺮﻴﮕﺸﻴﭘ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻞﻤﻌﻟارﻮﺘﺳد ﺖﺴﻳز ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ و

ﻲﻄﻴﺤﻣ

،2

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺺﺨﺷ ،

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻣﻮﻤﻋ ﺎﻳ ﻲﺻﻮﺼﺧ زا ﻢﻋا ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺎﻳ ﻲﻘﻴﻘﺣ ﻪﻓﺮﺣ

ا لﺮﺘﻨﻛ ﺎﻳ اﺮﺟا ار ي ﻣ

ﻲ ﺪﻨﻛ

ﻲﻠﻣ نﻮﻧﺎﻗ رد ﺮﮔا ﺎﻳ ﭘﻴ

ﺶ ﺑﻴ ﻨ و ﻢﻬﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ترﺪﻗ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﺼﺨﺷ ،ﺪﺷﺎﺑ هﺪﺷ ﻲ ﻌﺗ

ﻴﻴ ﻦ هﺪﻨﻨﻛ

ﺖﺳا هﺪﺷ راﺬﮔاو وا ﻪﺑ ﻲﺘﻴﻟﺎﻌﻓ ﻦﻴﻨﭼ ﻲﻨﻓ دﺮﻛرﺎﻛ ﺮﺑ رﺎﻴﺘﺧا و زاﻮﺟ ةﺪﻧراد و

ﻟﺎﻌﻓ ﻴ ﺖ ﺎﻫ رﻮﺑﺰﻣ ي

ﺰﻴﻧ ار رد ﻣﺮﺑ ﻲ

(Ibid, Article 6(2)) دﺮﻴﮔ هﺮﻬﺑ .

رادﺮﺑ ﻲﻨﻌﻳ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ لﺮﺘﻨﻛ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﺼﺨﺷ

ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ لﺮﺘﻨﻛ ﻪﻧ دراد ﻪﻧازور ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ .

ازا ﻳ ﻦ ور ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ رد ار ردﺎﻣ ي ﻤﻧﺮﺑ

ﻲ ﮔ ﻴ دﺮ

(Bergkamp,2001:6)

. ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻣ ﻲ ناﻮﺗ هﺎﮕﻨﺑ ﺮﻫ ﺖﻔﮔ ﻲﺘﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻪﻛ يدﺎﺼﺘﻗا

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ي

ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ ، ﻣ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ،ﻞﻤﻌﻟارﻮﺘﺳد ﺮﻈﻧ زا هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ دﻮﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ

(Fuchs, 2003 ; Pirotte,2004:8 )

.

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻊﻗاو رد هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ار يدﺎﻳز ﺮﻄﺧ ﻪﻛ ﻲﺼﺨﺷ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻞﻴﻟد ﻦﻳا ﻪﺑ

ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺪﻳﺎﺑ ،ﺖﺳا يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﻌﻔﻨﻣ ﻲﭘ رد و هدﺮﻛ دﺎﺠﻳا ز

ﻳ نﺎ روآ دﻮﺷ ﻞﻤﺤﺘﻣ ار ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ لﺮﺘﻨﻛ

(Doeker&Gehring, 1990:1-15)

.

2 . 2 . ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻞﺻا ﻪﻴﺟﻮﺗ و ﺪﻘﻧ

،ﺖﺳا هﺪﻧﺎﻤﻧ دﺎﻘﺘﻧا و داﺮﻳا زا نﻮﺼﻣ ،ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻞﺻا ﻪﺑ

و ﻳ هﮋ ﻞﺻا ﻦﻳا ﻪﺑ ﺶﻳﺮﺗا و نﺎﻤﻟآ رد

ﺖﺳا هﺪﺷ دﺎﻘﺘﻧا .

دﺎﻘﺘﻧا نآ ﻪﺑ ﻞﻴﻟد ﻦﻳا ﻪﺑ نﺎﮔﺪﻨﺴﻳﻮﻧ ﻣ

ﻲ ﺮﻛ ﺪﻧد ﻪﻧﻻدﺎﻋﺮﻴﻏ ةﺪﻋﺎﻗ ﻦﻳا ﻪﻛ يا

1. European Policy Office (2000), Common Comments on the Commission white paper on environmental liability, p 19.

2. Directive 2004/35/CE of the European Parliament and of the Council,21 April 2004.

(8)

352

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

اﺮﻳز ،ﺖﺳا ﺖﻛرﺎﺸﻣ

نﺎﮔﺪﻨﻨﻛ زا نﻮﺼﻣ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ نﺎﻳز ﻲﻌﻗاو ﻞﻣﺎﻋ ﺪﻳﺎﺷ ﻪﻛ ار ﻲﻧﺎﺴﻛ و نﺎﻳز رد

هﺎﮕﻧ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ زا فﺎﻌﻣ و ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻣ

ﻲ دراد ﺞﻳﺎﺘﻧ و ز ﻳ رﺎﺒﻧﺎ يﺮﮕﻳد ﻪﺑ ار نﺎﻧآ لﺎﻤﻋا

ﻲﻣ ﻞﻴﻤﺤﺗ ﺪﻨﻛ

. ﻪﺑ هوﻼﻋ ﻲﻗﻮﻘﺣ ﺖﺳﺎﻴﺳ هﺎﮔﺪﻳد زا مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻳا ز

ﻳ ﺒﻧﺎ رﺎ ترﻮﺻ ﻦﻳا رد اﺮﻳز ،ﺖﺳا

ﻪﻧاﺮﻴﮕﺸﻴﭘ ماﺪﻗا ترﺎﺴﺧ دورو و ﻪﺛدﺎﺣ عﻮﻗو زا يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ياﺮﺑ ﻲﺴﻛ ﻤﻧ

ﻲ

) ﺪﻨﻛ

Stone,

(1983:59

. ار نآ دﻮﺟو ﻲﻬﺟﻮﻣ ﻞﻳﻻد و ﺖﺴﻴﻧ ﺖﻤﻜﺣ نوﺪﺑ ﻞﺻا ﻦﻳا ﻊﺿو ﺎﻣا ﻪﻧ

ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻜﻠﺑ ﻪﻴﺟﻮﺗ

يروﺮﺿ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ .

ًﻻوا : ﺖﻌﻨﺻ و يروﺎﻨﻓ ﺔﻌﺳﻮﺗ زا يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ﺐﺒﺳ ﻞﺻا ﻦﻳا ناﺪﻘﻓ ﺖﻌﻨﺻ ﺪﻨﻧﺎﻣ

ﻲﻤﺗا ﻣ ﻲ دﻮﺷ اﺮﻳز ، ﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ رد لﺎﺜﻣ ياﺮ ﻪﺘﺴﻫ يﺎﻫ

نﺎﻤﻫ زا فﺮﻃ ﻚﻳ زا ،يا اﺪﺘﺑا

ﻪﺿﺮﻋ ﺪﻨﻨﻛ ة

ﻦﻳا ﻪﺑ و ﺪﻨﺘﺷاد ﺖﺸﺣو ﻪﻨﻳﺰﻫﺮﭘ و هﺪﻴﭽﻴﭘ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يوﺎﻋد زا ﻲﻤﺗا يروﺎﻨﻓ و تاﺰﻴﻬﺠﺗ ،داﻮﻣ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺔﺻﺮﻋ رد دورو زا ﻞﻴﻟد يراددﻮﺧ ﻲﻤﺗا يﺎﻫ

ﻣ ﻲ ﺪﻧدﺮﻛ . ﺔﻤﻫ ﺮﮔا ،ﺮﮕﻳد فﺮﻃ زا ﻲﻧﺎﺴﻛ

ﺎﻳ ﻲﻤﺗا ﺖﺧﻮﺳ و داﻮﻣ ﺔﺿﺮﻋ ﺔﻨﻴﻣز رد ﻪﻛ ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو ﻲﻣ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻲﻤﺗا داﻮﻣ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ لﻮﺌﺴﻣ ﺪﻨﻨﻛ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﺠﻴﺘﻧ رد و ﺪﻨﻨﻛ ﻪﻤﻴﺑ ﻲﺘﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻦﻴﻨﭼ ياﺮﺑ ار دﻮﺧ ﺪﻧرﻮﺒﺠﻣ ﻲﻤﺗا يﺎﻫ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﻜﭼﻮﻛ ﺶﺨﺑ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻦﻳا ﺎﻬﻧآ ،ﺖﺳا ناﺮﮔ ﻢﻫ ﻪﻤﻴﺑ ﺔﻨﻳﺰﻫ و ﺪﺷﺎﺑ نﺎﻧآ يﺎﻫ

ﻲﻤﺗا تﺎﻣﺪﺧ و ﺎﻫﻻﺎﻛ و داﻮﻣ ﺖﻤﻴﻗ ﺮﺑ ار ﻪﻨﻳﺰﻫ ﻣ

ﻲ اﺰﻓا ﻳ ﺪﻨ ﺎﻬﻧآ ﺖﻤﻴﻗ ﺶﻳاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ و

ﻣ ﻲ ﺪﻧﻮﺷ ﻦﻳازا ، ور هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻲﻟﺎﻣ ﻞﻜﺸﻣ ﺎﺑ ،ﺪﻨﻛ ﻪﻴﻬﺗ ار ﻲﺗﺎﻣﺪﺧ و ﺎﻫﻻﺎﻛ ﻦﻴﻨﭼ ﺖﺳا راﺮﻗ ﻪﻛ ي

ﻪﺟاﻮﻣ ﻣ ﻲ دﻮﺷ ﺪﻨﻛ ﻞﻴﻄﻌﺗ ار دﻮﺧ ﻲﻤﺗا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ و

1.

ًﺎﻴﻧﺎﺛ : ﻣ ناﺮﮕﻳد ندﻮﺑ لﻮﺌﺴﻣ نﺎﻜﻣا ﺐﺟﻮ

ﻣ ﻲ دﻮﺷ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ ﻪﻴﻬﺗ ﻪﻤﻴﺑ دﻮﺧ ياﺮﺑ ﺰﻴﻧ ﺎﻬﻧآ

ﻪﻤﻴﺑ يروﺮﺿﺮﻴﻏ ندﺮﻛ ﻲﻣﺮﻫ ﺐﺒﺳ ﺮﻣا ﻣ

ﻲ دﻮﺷ . ﺔﻨﻳﺰﻫ ﺶﻳاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ فﺮﻃ ﻚﻳ زا ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻦﻳا

ﻲﻣ ﻪﻤﻴﺑ ﻪﻤﻴﺑ ﺶﺷﻮﭘ دوﺪﺤﻣ ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺮﮕﻳد فﺮﻃ زا و دﻮﺷ ﺖﻴﻓﺮﻇ ﺮﺑ ﻲﻔﻨﻣ ﺮﻴﺛﺄﺗ ،يا

ﻪﻤﻴﺑ دراد دﻮﺟﻮﻣ يا

(Trevor,1969:110) .

ًﺎﺜﻟﺎﺛ : نﺎﻳز ﻊﻔﻧ ﻪﺑ ﻞﺻا ﻦﻳا لﻮﺌﺴﻣ ﺺﺨﺷ درﻮﻣ رد يﺪﻳدﺮﺗ ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﻳد

ﻪﺘﺷاﺪﻧ ﺎﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻲﻨﻓ و ﻲﺼﺼﺨﺗ ،هﺪﻴﭽﻴﭘ ﻲﻤﺗا يﺎﻫ

ا

،ﺪﻧ ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﻪﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻲﻳ ﻤﻧ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﺎﻳ

ًﻼﺻا ﺪﻳﺎﺷ ﻤﻧ

ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ ﻞﻤﻋ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ و ﻲﻤﺗا ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺖﻤﺴﻗ ماﺪﻛ زا تارﺎﺴﺧ ﻪﻛ ﺪﻫد ﺺﻴﺨﺸﺗ

دﻮﺑ ﻲﺼﺨﺷ ﻪﭼ ﺖﺳا ه

. ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻗﻮﻘﺣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻪﺑ

ﻮﺳ ي هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻪﺑ ز ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ رد

ﺶﻣارآ و ﻦﻴﻘﻳ ،نﺎﻨﻴﻤﻃا ،دﺮﻴﮔ راﺮﻗ ﺐﻴﻘﻌﺗ درﻮﻣ ﺪﻳﺎﺑ ﻲﺴﻛ ﻪﭼ ﻪﻜﻨﻳا صﻮﺼﺧ ﻣ

ﻲ ﺪﻫد . دﻮﺧ ﻪﺑ

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﻊﻔﻧ ﻢﻫ ﻣ ﻲ ﺪﻧﺎﺳر ﺐﺟﻮﻣ ﻪﻛاﺮﭼ ، ﻣ

ﻲ دﻮﺷ ﺪﻧاﻮﺘﺑ ﺮﺘﻬﺑ وا ﺰﻫ

ﻳ ﻪﻨ ﺎﻫ و ر ﻳ ﻚﺴ ﺎﻫ ار

ﺪﻨﻛ ﻲﺑﺎﻳزرا .

ﺑ ﻲﻓﺮﻃ زا ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻳﺎﻏ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ندﺮﻛ ﻲﻌﻤﺟ دﺮﻜﻳور شﺮﻳﺬﭘ ﺎ

1. Liability and Compensation for Nuclear,

At:http://www.unep.org/DEPI/programmes/Liability-compen-papers.pdf,at 23.

(9)

...

353

ﺮﮕﻳد رد ﻪﻛ ﺖﻤﺴﻗ

ﺎﻫ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا ي ناﺪﺑ

ﺎﻫ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﻦﻴﮕﻨﺳ رﺎﻴﺴﺑ ترﺎﺴﺧ ﻞﻴﻤﺤﺗ زا ،ﺖﺳا هﺪﺷ

نﺎﻳﺪﺼﺘﻣ ﺮﺑ ﻟﺎﻌﻓ

ﻴ ﺖ ﺎﻫ يراددﻮﺧ ﺰﻴﻧ رﻮﺑﺰﻣ ي ﻣ

ﻲ دﻮﺷ .

ﻞﻳﻻد ﺎﻬﻨﻳا ﻊﻧﺎﻗ

هﺪﻨﻨﻛ ا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺲﻴﺳﺄﺗ ياﺮﺑ ي هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺗ ﺐﻟﺎﺟ و ﺖﺳا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﺟﻮ

ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭙﻧ ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﻗﻮﻘﺣ ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ﻞﺻا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ رﻮﺒﺠﻣ ،ﺪﻧا

هﺪﺷ ﺪﻧا ﻖﻳﺮﻃ زا

زا ﺮﻴﻏ صﺎﺨﺷا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻲﺗﺎﺒﻴﺗﺮﺗ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ار ﻪﺑ ﻋﻮﻧ ﺔﻤﻴﺑ ﺶﺷﻮﭘ ﺖﺤﺗ ﻲ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﻦﻴﻤﻀﺗ ﺎﻳ

ﻮﺌﺴﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ندﺮﻛ هﺰﻴﻟﺎﻧﺎﻛ ،هﺪﺤﺘﻣ تﻻﺎﻳا رﻮﺸﻛ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا و ﺪﻧروآرد ﺖﻟود ﻲﻟﺎﻣ ار ﺖﻴﻟ

ﺖﺳا هدﺮﻛ رﺮﻘﻣ .

نﺎﻤﻫ رﻮﻃ ﻪﻨﻴﻣز زا ﻲﻜﻳ ،ﺪﺷ هرﺎﺷا ﻪﻛ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ شﺮﻳﺬﭘ ،ﻞﺻا ﻦﻳا دﺎﺠﻳا يﺎﻫ

ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺸﻧ

ﺖﻟود ﺖﺳﺎﻫ .

3 . نﺎﻳز ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻠﺧاد قﻮﻘﺣ ﺢﻄﺳ رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻖﻘﺤﺗ قﺮﻃ زا ﻲﻜﻳ ﻊﻨﻣ لﺎﻤﻋا رد ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

زا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻦﺘﺳﺎﻛوﺮﻓ ،هﺪﺸﻧ

نﺎﻴﻣ ﺢﻄﺳ نﺎﻳز ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻠﺧاد قﻮﻘﺣ ﺢﻄﺳ ﻪﺑ ﻲﺘﻟود

ﺖﺳا . ﻂﻘﻓ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺮﮕﻳد ﻊﻗاو رد

ﺖﻟود نﺎﻴﻣ رد ﻦﻴﺑ ﺢﻄﺳ رد ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺎﺑ ﺎﻫ

حﺮﻄﻣ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻧﻴ

ﺖﺴ و ﻪﻧ ﺎﻬﻨﺗ ﺮﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ

نﺎﻤﻫ ﺎﻳ ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺺﺨﺷ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﻞﻴﻤﺤﺗ ﻣ ﻲ دﻮﺷ قﻮﻘﺣ ﻖﻳﺮﻃ زا ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﻪﻜﻠﺑ ،

ﺰﻴﻧ ﺄﺸﻨﻣ رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد نﺎﻜﻣا

ﺬﭘ ﻳ ﺮ ﺳا ﺎﺗ ﺪﻨﻛ ﺎﻴﻬﻣ ار ﺮﺘﺴﺑ ﻦﻳا ﺪﻳﺎﺑ نﺎﻳز ﺄﺸﻨﻣ رﻮﺸﻛ و ﺖ

نﺎﻳز ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ نﺎﮔﺪﻳد ﻪﺑ

ﺘﺣار ار دﻮﺧ ﺮﺑ هدراو ترﺎﺴﺧ ،ﻲﻠﺧاد تارﺮﻘﻣ و ﺪﻋاﻮﻗ ﻪﺑ ﻚﺴﻤﺗ ﺎﺑ ﻲ

ﻂﺳﻮﺗ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺪﻨﻨﻛ ناﺮﺒﺟ .

ﻖﺣ ﻲﻓﺎﻧ ﺮﻣا ﻦﻳا ﻪﻛ ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ ﺪﻳﺎﺑ ﻪﺘﺒﻟا ز

ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﻪﺑ عﻮﺟر رد

شور ﺎﻫ ﻦﻴﺑ ي ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻧﻴ ﺖﺴ .

ﻘﺣ ﻪﺑ ﻞﺳﻮﺗ ،ﺄﺸﻨﻣ رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد قﻮ

ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻞﺻا ﻦﻤﻀﺘﻣ يرﺎﻜﺷآ

» ﻪﺑ يوﺎﺴﻣ ﻲﺳﺮﺘﺳد

ﻪﻤﻜﺤﻣ ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد رد ﺾﻴﻌﺒﺗ مﺪﻋ ﺎﻳ هﺎﮔداد

1« ﺖﺳا

2. ﻪﺑ ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ ﻪﺑ نﺪﻴﺸﺨﺑ ﺖﻴﻨﻴﻋ رﻮﻈﻨﻣ

ﻂﺳﻮﺗ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ﻲﻠﺧاد ﻢﻛﺎﺤﻣ ﻪﺑ ﻪﻌﺟاﺮﻣ ز

ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ و يوﺎﺴﻣ ﻂﻳاﺮﺷ ﺪﻳﺎﺑ رﻮﺑﺰﻣ ﺖﻟود ،

نﺎﻴﻣ ار يﺮﺑاﺮﺑ ز

ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﺧ عﺎﺒﺗا و ﺪﻨﻛ ﻢﻫاﺮﻓ يﺮﺘﺴﮔداد ﻢﻛﺎﺤﻣ ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد ظﺎﺤﻟ زا دﻮ .

قﻮﻘﺣ نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ ،ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻴﻤﻫ رد ﺑﻴ

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا لﻮﺻا حﺮﻃ رد ﺰﻴﻧ 2006

ماﺰﻟا ﺮﺑ ﻲﻨﺒﻣ ار ﻲﻔﻴﻠﻜﺗ

ﻪﻛ يﺮﻴﺑاﺪﺗ ذﺎﺨﺗا ﻪﺑ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود سﺎﺳاﺮﺑ

ترﺎﺴﺧ ،نآ ﻪﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ نﺎﮔﺪﻳد

ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ رﻮﻈﻨﻣ

ﻮﺘﻣ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود رد دﻮﺟﻮﻣ راﺰﺑا ﻪﺑ ﻲﻓﺎﻛ و يرﻮﻓ ﺖﺳا هدﺮﻛ رﺮﻘﻣ ،ﺪﻧﻮﺷ ﻞﺳ

. ماﺰﻟا ﻦﻳا ﻪﺘﺒﻟا

ﻖﺣ ﻲﻓﺎﻧ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود ز

ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ هار ﻪﺑ ﻞﺳﻮﺗ رد دﻮﺧ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺖﻬﺟ ﺮﮕﻳد راﺰﺑا و ﺎﻫ

ﻧﻴ ﺖﺴ . ﻞﺻا 6 لﻮﺻا حﺮﻃ 2006

ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد نﺎﻴﺑ ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد :

1. Equal or Non-Discriminatory Access to Justice

_.

. 2. Draft Principles on the Allocationof Loss in the Case of Transboundary Harm arising out of Hazardous Activities,YILC 2006,(A/61/10),Vol II, p. 173, para. 2.

(10)

354

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

1 . ﺖﻟود ﺖﻴﺣﻼﺻ ﺪﻳﺎﺑ ﺎﻫ يرادا و ﻲﻳﺎﻀﻗ يﺎﻫدﺎﻬﻧ ﻪﺑ ار مزﻻ يﺎﻫ

و هدﺮﻛ ﺎﻄﻋا دﻮﺧ

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ يزﺮﻣاﺮﻓ نﺎﻳز زوﺮﺑ ﻊﻗاﻮﻣ رد ﺎﻫدﺎﻬﻧ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ ﻞﺻﺎﺣ نﺎﻨﻴﻤﻃا كﺎﻧﺮﻄﺧ يﺎﻫ

ﻊﻗاو ﺎﻳ ﻦﻴﻣزﺮﺳ رد هﺪﺷ نﺎﻜﻣ

ﺎﻫ ترﺎﻈﻧ ﺎﻳ ﺖﻴﺣﻼﺻ ﺖﺤﺗ ي ﺎﻬﻧآ

ﻲﻓﺎﻛ ،يرﻮﻓ ناﺮﺒﺟ يﺎﻫراﺰﺑا ،

ﺖﺷاد ﺪﻨﻫاﻮﺧ رﺎﻴﺘﺧا رد ار ﺮﺛﺆﻣ و .

2 . ﻪﺑ ﺪﻳﺎﺑ يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ نﺎﻴﻧﺎﺑﺮﻗ زﺎﺳ

ﺎﻫرﺎﻛو ﻲﺳﺮﺘﺳد ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود رد دﻮﺟﻮﻣ ناﺮﺒﺟ ي

رد ﻪﺛدﺎﺣ نﺎﻤﻫ زا ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻴﻧﺎﺑﺮﻗ ناﺮﺒﺟ زا ﺪﻳﺎﺒﻧ نآ ندﻮﺑ ﺮﺛﺆﻣ و ﻲﻓﺎﻛ ،ﺖﻳرﻮﻓ ﻪﻛ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ترﺎﺴﺧ ﻞﻤﺤﺘﻣ ﺖﻟود نآ وﺮﻤﻠﻗ ﻣ

ﻲ ﺪﻧﻮﺷ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﻤﻛ ، .

3 . يﺎﻫﺪﻨﺑ 1 و 2 ﻪﺑ ﻞﺳﻮﺗ ﺮﺑ ﻲﻨﺒﻣ نﺎﻴﻧﺎﺑﺮﻗ ﻖﺣ رد يﺮﻴﺛﺄﺗ ناﺮﺒﺟ

ﺎﻫ زا ﺮﻴﻏ ﻲﻳ ﺎﻬﻧآ

د ﻪﻛ ﻲﻳ ر

ﺖﺷاد ﺪﻫاﻮﺨﻧ ،دراد دﻮﺟو ﺄﺸﻨﻣ ﺖﻟود .

4 . ﺖﻟود ﺎﻫ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻧاﻮﺗ شور ﻪﺑ ﻦﻴﺑ يوﺎﻋد ﺔﻠﺼﻴﻓ يﺎﻫ ﻪﻛ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺮﺳ ﻳ ﻊ ﺮﺗ و ﻢﻛ ﺰﻫ ﻳ ﻪﻨ ﺮﺗ ،ﺪﺷﺎﺑ

ﺪﻨﻨﻛ عﻮﺟر .

5 . ﺖﻟود ناﺮﺒﺟ يﺮﻴﮕﺸﻴﭘ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ تﺎﻋﻼﻃا ﻪﺑ ﻲﻀﺘﻘﻣ ﻲﺳﺮﺘﺳد ﺪﻳﺎﺑ ﺎﻫ ﻪﻠﻤﺟ زا ،ﺎﻫ

ﺪﻨﻨﻛ ﻦﻴﻤﻀﺗ ار ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ يوﺎﻋد .

نﺎﻤﻫ رﻮﻃ ﺎﺸﻣ ﻪﻛ ﻲﻣ هﺪﻫ ﺪﻨﺑ دﻮﺷ 2 لﻮﺻا زا 6

ﻞﺻا ﻪﺑ رﻮﻛﺬﻣ

» هﺎﮔداد ﻪﺑ يوﺎﺴﻣ ﻲﺳﺮﺘﺳد

ﻪﻤﻜﺤﻣ ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد رد ﺾﻴﻌﺒﺗ مﺪﻋ ﺎﻳ «

ﻲﻓﺎﻛ و يرﻮﻓ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﺎﺗ دراد هرﺎﺷا

نﺎﻳز دﻮﺷ ﻦﻴﻣﺄﺗ ﺮﺘﻬﺑ نﺎﮔﺪﻳد .

4 . ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ

يﺎﻫ

ﻦﻴﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﻢﻳژر يدادراﺮﻗ يﺎﻫ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ تارﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ

ﺖﺴﻳز كﺎﻧﺮﻄﺧ يﺎﻫ ﺺﻴﺼﺨﺗ رد ،ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻪﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ هﺮﻬﺑ

نارادﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺪﻨﺘﺴﻫ مﺎﮕﺸﻴﭘ كﺎﻧﺮﻄﺧ يﺎﻫ

. رد نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻦﻴﻟوا

نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ،ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا 1960

ﺲﻳرﺎﭘ صﻮﺼﺧ رد1

» يژﺮﻧا ﺔﻨﻴﻣز رد ﺚﻟﺎﺛ ﺺﺨﺷ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ

ﻪﺘﺴﻫ ا ي « ﺖﺳا . ةدﺎﻣ رد نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ 6

، هﺮﻬﺑ ﺑ رادﺮ ،تﺎﻴﺣ ﺐﻠﺳ ﻪﻧﻮﮔ ﺮﻫ ناﺮﺒﺟ لﻮﺌﺴﻣ ار

لاﻮﻣا ﻪﺑ ﺐﻴﺳآ و ﺐﻳﺮﺨﺗ ،ﺖﺣاﺮﺟ ﻣ

ﻲ ﺪﻧاد . ياﺮﺑ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﺘﺴﻫ ا زا ﻢﻋا ي

ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺾﺤﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﻲﺘﻟود ﺎﻳ ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺺﺨﺷ ﻪﻜﻧآ .

ﻪﺑ ،ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ

ﺮﻴﺼﻘﺗ تﺎﺒﺛا ﻪﺑ يزﺎﻴﻧ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﻴﻠﻋ ﺔﻄﺑار تﺎﺒﺛا فﺮﺻ و ﺖﺴﻴﻧ تارﺎﺴﺧ و ﻪﺛدﺎﺣ نﺎﻴﻣ ﺖ

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺔﺒﻟﺎﻄﻣ ياﺮﺑ هدراو هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﻳﺎﻔﻛ ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ

.

1. Paris Convention on Third party Liability in the Field of Nuclear Energy,OECD,29 July 1960,European Yearbook of International Law,Vol.6,1960,p.268.

(11)

...

355

بﻮﺼﻣ ﻲﻤﺗا تارﺎﺴﺧ و ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ةرﺎﺑرد ﻦﻳو نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ 1963

ار مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻴﻤﻫ ﺰﻴﻧ

ﻪﺑ نﺎﻴﺑ ﺖﺣاﺮﺻ ﻣ

ﻲ ﺪﻨﻛ

1. ﺪﻨﺑ 1

1 ةدﺎﻣ 4 نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻪﺑ

ﺖﺣاﺮﺻ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺳﺄﺗ ﻴ تﺎﺴ ﻪﺘﺴﻫ ار يا

رﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ﻖﻠﻄﻣ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﻓﺮﻌﻣ ﺚﻟﺎﺛ صﺎﺨﺷا ﻪﺑ هدراو تا

ﻣ ﻲ ﺪﻨﻛ . هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ﺔﻤﻴﺑ ﻪﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ

ﻒﻘﺳ ﺎﺗ ﻲﻟﺎﻤﺘﺣا تارﺎﺴﺧ ﭘﻴ

ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻲ ﺖﺳا هﺪﺷ مﺰﻠﻣ هﺪﺷ

Voir: Pelzer, 2010,55-69)

(.

داﻮﻣ ﻲﻳﺎﻳرد ﻞﻤﺣ ﺔﻨﻴﻣز رد ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ صﻮﺼﺧ رد ﺰﻴﻧ ﻞﺴﻛوﺮﺑ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻪﺘﺴﻫ

ا ي

ﺮﺒﻣﺎﺳد رد ﻪﻛ 1971

درﻮﻣ رد ،هﺪﻴﺳر ﺐﻳﻮﺼﺗ ﻪﺑ ﺔﺛدﺎﺣ ترﺎﺴﺧ ﻦﻴﻣﺄﺗ

ﻪﺘﺴﻫ ا ﺖﻔﮔ ي و ﻮﮔ

ﻣ ﻲ

2ﺪﻨﻛ ﺔﻴﺋوژ ﻢﻫدﺰﻧﺎﭘ زا نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻦﻳا ؛ 1975

مزﻻ اﺮﺟﻻا ﺖﺳا هﺪﺷ .

ﻦﻳا ﺐﺟﻮﻣ ﻪﺑ

تﺎﺴﻴﺳﺄﺗ ةﺪﻨﻧادﺮﮔ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻪﺘﺴﻫ

ا هدراو ترﺎﺴﺧ لﻮﺌﺴﻣ ًاﺮﺼﺤﻨﻣ ي ﻪﺑ

ﻄﺳاو ﺔﺛدﺎﺣ ﻚﻳ ﺔ

ﻪﺘﺴﻫ ا نﺎﻳﺮﺟ رد ﻪﻛ ي ﻞﻤﺣ

ﻞﻘﻧو ﻲﻳﺎﻳرد ﻪﺘﺴﻫ ا يور ي ﻣ ﻲ ﺪﻫد دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ ، .

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺰﻴﻧ ﻲﺘﻔﻧ ﻲﮔدﻮﻟآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ دﺎﻨﺳا رد هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﺖﻴﻤﺳر ﻪﺑ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ

هﺪﺷ ﺖﺳا .

ﻦﻴﺑ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻲﻠﻠﻤﻟا

» ﻲﺘﻔﻧ ﻲﮔدﻮﻟآ زا ﻲﺷﺎﻧ ترﺎﺴﺧ ياﺮﺑ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ 1969

« ةدﺎﻣ رد 3 ،

ﻲﺘﻔﻧ يﺎﻫﺮﻜﻧﺎﺗ ﻚﻟﺎﻣ ﻪﺟﻮﺘﻣ ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻣ

ﻲ ﺪﻨﻛ

3. هﺮﻫﺎﻗ ةﻮﻗ ﺎﻳ ﮓﻨﺟ زا ﻲﺷﺎﻧ تارﺎﺴﺧ رد ﺮﮕﻣ

اﺪﻗا ﺎﻳ ﺖﻴﻧ ءﻮﺳ ﺎﺑ ﻲﺜﻟﺎﺛ ﺺﺨﺷ م ﻪﺑ

رﻮﻈﻨﻣ تﺎﻣﺎﻘﻣ ﺎﻳ ﺖﻟود ﺖﻠﻔﻏ زا ﻲﺷﺎﻧ ﺎﻳ ﻲﮔدﻮﻟآ دﺎﺠﻳا

ﻲﻘﻠﺗ لﻮﺌﺴﻣ ﻲﺘﺸﻛ ﻚﻟﺎﻣ يﺮﺑوﺎﻧ ﻚﻤﻛ ﻞﻳﺎﺳو يراﺪﻬﮕﻧ لﻮﺌﺴﻣ ﻤﻧ

ﻲ دﻮﺷ . نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ

ﻦﻴﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا 2001 ﻲﺘﺸﻛ ﺖﺧﻮﺳ ﻲﺘﻔﻧ ﻲﮔدﻮﻟآ ترﺎﺴﺧ ياﺮﺑ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ةرﺎﺑرد ةدﺎﻣ رد

3 ،

ر ﻲﺘﺸﻛ فدﺎﺼﺗ نﺎﻣز ﻚﻟﺎﻣ زا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻳرد ﻲﺘﻔﻧ ﻲﮔدﻮﻟآ زا ﻲﺷﺎﻧ ترﺎﺴﺧ ﻪﻧﻮﮔ ﺮﻫ درﻮﻣ رد ا

ﺖﺳا ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ لﻮﺌﺴﻣ ،ﺪﺷﺎﺑ هدﺮﻛ ﺖﺸﻧ فدﺎﺼﺗ ﺔﺠﻴﺘﻧ رد ﻲﺘﺸﻛ

4.

ﺧا ﻴ

ًاﺮ ﺎﻳﻮﮔﺎﻧ ﻞﻤﻜﻣ ﻞﻜﺗوﺮﭘ )

2010

5( زا ﻲﺷﺎﻧ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ و ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ةرﺎﺑرد

ﻟﺎﻌﻓ ﻴ ﺖ ﺎﻫ يزﺮﻣاﺮﻓ ي ور ﺮﺑ

راﺪﻧﺎﺟ تادﻮﺟﻮﻣ ي حﻼﺻا

ﺪﺷ عﻮﻨﺗ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ﻪﺑ ﻲﻗﺎﺤﻟا ﻲﻜﻴﺘﻧژ ة

ﻲﺘﺴﻳز 1992 ةدﺎﻣ رد ، 5

دﺮﻜﻳور ﻦﻴﻤﻫ )

يزﺎﺳ ﻲﺻﻮﺼﺧ (

هداد راﺮﻗ دﻮﺧ رﺎﻛ رﻮﺘﺳد رد ار

ﺖﺳا .

1.Vienna Convention on Civil Liability for Nuclear Damage.

,29May,1963,UNTS,Vol.1063,p.265.in force 12 November 1997(article IV).

2. Brussels Convention Relating to Civil Liability in the Fie ld of Marit ime Carriage of Nuclear Material (1971), IAEA, In ternational Convention on Civil Liability for Nuclear Damage (Vienna), 1976. p. 55.

3. International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage,Brussels,29 Nov, 1996.

4. International Convention on Civil Liability for Bunker Oil Pollution Damage (2001).

5.Supplementary protocol on [Liability and Redress for] Damage Resulting f rom Transboundary Movements of Living Modified Organisms to th e Cartagena Protocol on Biosafety.

(12)

356

، هرود 47 ، ةرﺎﻤﺷ 2

، نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1396

ﻢﻳژر رﺎﻨﻛ رد ﻦﻴﺑ يدادراﺮﻗ يﺎﻫ

ﻪﻘﻄﻨﻣ نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ ،ﻲﻠﻠﻤﻟا يا

» ﻮﻧﺎﮔﻮﻟ « دﺎﻨﺳا زا ﻲﺧﺮﺑ و

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺰﻴﻧ يرﺎﺠﻨﻫ هدﺮﻛ ذﺎﺨﺗا ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

ﺪﻧا . نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ 1993

صﻮﺼﺧ رد ﻮﻧﺎﮔﻮﻟ

ﺖﺴﻳز ترﺎﺴﺧ ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ زا ﻲﺷﺎﻧ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻟﺎﻌﻓ ﻴ ﺖ ﺎﻫ ﺰﻴﻧ كﺎﻧﺮﻄﺧ ي رد

ﺪﻨﺑ 1 ةدﺎﻣ 6

هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ هرود لﻼﺧ رد ﺎﻳ نﺎﻣز رد ﻪﻛ ﻲﺛداﻮﺣ لﺎﺒﻗ رد ار لﺮﺘﻨﻛ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﺑ ﻪﻛ يا

لﻮﺌﺴﻣ ،ﻪﺘﺷاد ﻣ

ﻲ ﺪﺳﺎﻨﺷ

) ،ﻲﻧاﺪﻧوﺮﺳ ﻲﺷﺮﻗ 1391

: 78

.(

ﭼرﺎﭼ رد و ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻴﻤﻫ رد

،يرﺎﺠﻨﻫ قﻮﻘﺣ بﻮ ﭘﻴ

ﺶ ﻮﻧ ﻳ ﺲ لﺎﺳ 1997 ﺘﺴﻧا ﻴ ﻮﺘ

قﻮﻘﺣ ي

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺖﺴﻳز ترﺎﺴﺧ ياﺮﺑ ﺮﻴﺼﻘﺗ نوﺪﺑ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ

قﻮﻘﺣ رد ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺪﻨﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ و 2

ةدﺎﻣ 4 حﺮﻃ 2006 زا ﻲﺷﺎﻧ نﺎﻳز ﺺﻴﺼﺨﺗ ﻟﺎﻌﻓ

ﻴ ﺖ ﺎﻫ ﺰﻴﻧ كﺎﻧﺮﻄﺧ ي

ﻪﺑ ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ﻞﻴﻤﺤﺗ رﻮﺑﺰﻣ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻣ

ﻲ ﻛ ﺪﻨ .

ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻪﺑ ﻞﻳﺎﻤﺗ زا ﺖﻳﺎﻜﺣ ﻲﮕﻤﻫ دراﻮﻣ ﻦﻳا ﺖﻟود ﻞﻳﺎﻤﺗ مﺪﻋ و ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ يزﺎﺳ

ﺎﻫ

ﻊﻨﻣ كﺎﻧﺮﻄﺧ لﺎﻤﻋا زا ﻲﺷﺎﻧ تارﺎﺴﺧ ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ شﺮﻳﺬﭘ ياﺮﺑ دراد هﺪﺸﻧ

.

5 . ﻟﻮﺌﺴﻣ دوﺪﺣ ﻴ

ﺖ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ ناﺮﺒﺟ رد تارﺎﺴﺧ

ﺖﺴﻳز ﻲﻄﻴﺤﻣ

قﻮﻘﺣ رد ﻲﻣﻮﻤﻋ

ﻚﻴﺳﻼﻛ

» ناﺮﺒﺟ ﻞﺻا ﻞﻣﺎﻛ

ترﺎﺴﺧ

« ﻟﻮﺌﺴﻣ لﻮﺻا ﻪﻠﻤﺟزا ﺖﺳا ﻲﻧﺪﻣ ﺖﻴ

ةدﺎﻋا نآ عﻮﺿﻮﻣ ﻪﻛ ز

ﻳ نﺎ د ﻳ هﺪ ﺖﺳا ﻖﺑﺎﺳ ﺖﻴﻌﺿو ﻪﺑ

)

،ندروژ 1382 : 219

حﺮﻃ رد (

2001 نﻮﻴﺴﻴﻤﻛ

قﻮﻘﺣ ﺑﻴ ﻦ ﻞﻠﻤﻟا ﺖﻟود ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺔﻨﻴﻣز رد ﻦﻴﺑ ﺔﻧﺎﻔﻠﺨﺘﻣ لﺎﻤﻋا لﺎﺒﻗ رد ﺎﻫ

ﻲﻠﻠﻤﻟا ) ﺪﻨﺑ 1 ةدﺎﻣ 31

ةدﺎﻣ و 34 ( ﺔﻴﻀﻗ رد ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ و

» وﻮﻜﻴﭽﺑﺎﮔ - سورﺎﻤﻴﮔﺎﻧ «

ﻦﻴﺑ ناﻮﻳد ﮔداد ﻲﻠﻠﻤﻟا

ﺪﻬﻌﺗ ،يﺮﺘﺴ

ﻪﺑ لﻮﺌﺴﻣ ﺖﻟود ﺔﻳﻮﻧﺎﺛ

» ﻞﻣﺎﻛ ناﺮﺒﺟ «

نﺎﻳز ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ زا ﻲﺷﺎﻧ يﺎﻫ عﻮﻨﻤﻣ يﺎﻫ

هﺪﺷ ﺪﻴﻳﺄﺗ هﺪﺷ

1ﺖﺳا

.1

ﺖﺴﻳز تارﺎﺴﺧ ﻦﻜﻴﻟ ﻪﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻲﻧﺎﻜﻣ و ﻲﻧﺎﻣز ﺖﻌﺳو ﺐﺒﺳ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ

ناﻮﻨﻋ ﺎﻨﺜﺘﺳا ﻞﺻا ﺮﺑ

حﺮﻄﻣ رﻮﻛﺬﻣ هﺪﺷ

ﺪﻧا . ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا ﻊﻗاو رد ﻪﻛ ﻲﻌﻳﺎﻨﺻ و ﺎﻫ

ﻣ ﻲ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﻮﻣ ﺐﺟ

ﺖﺴﻳز يزﺮﻣاﺮﻓ تارﺎﺴﺧ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ،ﺪﻧﻮﺷ ﻲﻄﻴﺤﻣ

ﻲﻳﺎﻫ ﺮﻄﺧﺮﭘ عﺎﻤﺘﺟا لﺎﺣ ﻪﺑ ﺪﻨﻣدﻮﺳ ﻲﻟو

ﺖﻟود ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻫ

نﺎﻨﭽﻧآ ﻞﻳﺎﻤﺘﻣ ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻦﻳا شﺮﺘﺴﮔ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ا

ﻪﻛ ﺪﻧ هﺮﻬﺑ رادﺮﺑ اﻳ ﻦ ﻪﻧﻮﮔ

ار تﺎﺴﻴﺳﺄﺗ وﺎﻋد رد

ﻲﻣ تﺪﻋﺎﺴﻣ و يرﺎﻳ ترﺎﺴﺧ ناﺮﺒﺟ ي ار تﺪﻋﺎﺴﻣ ﻦﻳا و ﺪﻨﻨﻛ

ﺐﻟﺎﻗ رد

شﺮﻳﺬﭘ لﺎﻤﻋا و

» ﻣ ﻞﺻا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﺖﻳدوﺪﺤ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ « ﻲﻣ ﻲﻠﺠﺘﻣ ناﺰﻴﻣ ﻪﻛ ﻮﺤﻧ ﻦﻳﺪﺑ ؛ﺪﻧزﺎﺳ

ار ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ دوﺪﺤﻣ

ﺮﻛ هد ﻲﻣ ﻦﻴﻴﻌﺗ نآ ياﺮﺑ ار ﻲﺼﺨﺸﻣ ﻒﻘﺳو ﺪﻨﻨﻛ

.

نﻮﻴﺴﻧاﻮﻨﻛ زا ﻲﺧﺮﺑ ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد ﻪﺑ ﺎﻫ

ﻲﻟو عﺎﻤﺘﺟا لﺎﺣ ﻪﺑ ﺪﻨﻣدﻮﺳ لﺎﻤﻋا ﺖﻳﻮﻘﺗ رﻮﻈﻨﻣ

ﺮﻄﺧﺮﭘ يدﺮﺴﻟد زا يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ و هﺮﻬﺑ

نارادﺮﺑ لﺎﻤﻋا ﻪﺑ دورو زا هﺮﻃﺎﺨﻣ

ﻣآ ﻴ ﺰ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻪﺑ ﻚﺴﻤﺘﻣ ،

ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ ﻒﻘﺳ هﺪﺷ

ﺪﻧا . ﻪﻛ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ هﺮﻬﺑ

رادﺮﺑ ترﺎﺴﺧ ﺖﺧادﺮﭘ ﻪﺑ ﺪﻬﻌﺗ صﺎﺧ ﻲﻧاﺰﻴﻣ ﺎﺗ

1. IcjJudgement, 1997, Para. 149.. 1.Gabcikove-Nagymaros project (Hungary/Solovakia).