ﻫﺎي ﺗﻔﺴﯿﺮي ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻣﯿﻼدي ﻋﻨﺎﺻﺮ وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ در

(1)

١

ﮓﻨﻫﺮﻓ رد ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﺮﺻﺎﻨﻋ يدﻼﯿﻣ ﻢﻫﺪﻔﻫ نﺮﻗ ﯽﺳرﺎﻓ يﺮﯿﺴﻔﺗ يﺎﻫ

) ﺮﺑ ﺪﯿﮐﺄﺗ ﺎﺑ

» ﻊﻃﺎﻗ نﺎﻫﺮﺑ

« ( اوادﻮﻤﺤﻣ هﺮﺴﻠﮔ

سرﺪﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ﺮﺻﺎﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ هوﺮﮔ نﺎﺑز

فارﻮﻔﻏ نﺎﺟﺎﺑﺎﺑ ﮏﯿﻣدﺎﮐآ مﺎﻧ ﻪﺑ ﺪﻨﺠﺧ ﯽﺘﻟود هﺎﮕﺸﻧاد قﺮﺷ يﺎﻫ

هﺪﯿﮑﭼ : نﺎﺑز ﺎﺑ ،رﻮﺸﮐ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ﺖﯿﻌﺿو و ﯽﺨﯾرﺎﺗ ﻂﯾاﺮﺷ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو نﺎﻣز لﻮﻃ رد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز درﻮﺧﺮﺑ يدﺎﯾز يﺎﻫ

ﺖﺳا هدﺮﮐ .

ﻪﺠﯿﺘﻧ رد

ﻪﻤﻠﮐ ،درﻮﺧﺮﺑ ﻦﯾا ﯽﻣ ﻞﯿﻤﮑﺗ ﯽﯾاوآ ﺖﻬﺟ زا ،هﺪﺷ نآ دراو يرﺎﯿﺴﺑ يﺎﻫ

ﻌﻣ ،ﺪﻧﺪﺷ ﻪﻤﻠﮐ ﯽﻧﺎ

ﯽﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ رﺎﯿﺴﺑ ﺎﻫ اﺪﯿﭘ ﻮﻧ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ،ﺪﻨﺘﻓﺎﯾ

ﯽﻣ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﯾا و ﺪﻧﺪﺷ ﯽﻣ لﻮﺒﻗ ﯽﺑﺎﺨﺘﻧا ترﻮﺻ ﻪﺑ ﺎﯾ ًﺎﻀﻌﺑ ﺎﻫ

ﺪﻧﺪﺷ . ﻪﻨﯾز زا ﻪﻤﻠﮐ ﻪﮐ ﯽﺘﻗو ﯽﻣ رﻮﮐﺬﻣ يﺎﻫ

اردﻮﺧ ﯽﻠﺻا يﺎﻨﻌﻣ ،درﺬﮔ

ﯽﻣ ﻢﮔ ﻪﺣﺎﺳ ﺺﺼﺨﺘﻣ ﺎﻬﻨﺗ و ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ي

ﺪﯾﺎﻤﻧ ﻦﯿﻌﻣ ار نآ ﯽﻠﺻا يﺎﻨﻌﻣ ﺪﻧاﻮﺗ .

هرود رد ﻪﻔﯿﻇو ﻪﺘﺷﺬﮔ يﺎﻫ ﻪﺸﯾر ي

اﺮﺟا نارﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ار ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر حﺮﺷ ﻪﻤﻠﮐ ﺮﯿﺴﻔﺗ رد ،هدﻮﻤﻧ

ﯽﻣ ﻪﺋارا ار ﻪﻤﻠﮐ ترﺎﺒﻋ ﺎﺑ و ﺪﻧداد

» ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو «

هرﺎﺷا نآ ﻪﺑ

ﯽﻣ ﺪﻧدﺮﮐ .»

ﻊﻃﺎﻗ نﺎﻫﺮﺑ «

ﻊﻣﺎﺟ زا ﯽﮑﯾ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻦﯾﺮﺗ

ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ نﺎﻣز يﺎﻫ دور

. ﻪﻤﻠﮐ نآ ﻒﻟﺆﻣ ﻢﻈﻧ رد ﻪﮐ ار ﯽﺳرﺎﻓ ﺮﯿﻏ يﺎﻫ

ﻤﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﺮﺜﻧ و ﻊﻤﺟ ،هدﻮﺑ لﻮ

ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ،هدﺮﮐ يروآ ﺖﻐﻟ

اﺰﻫ ﺖﺴﯿﺑ زا ﺶﯿﺑ ﻪﺑ ار بﺎﺘﮐ يﺎﻫ ﺖﺳا هﺪﯿﻧﺎﺳر ر

. ﻦﯾا تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ سﺎﺳا ﺮﺑ

ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو يﺎﻫﺮﺼﻨﻋ زا ﯽﮑﯾ سﺎﺒﺘﻗا ،ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﮐ دور

ﮓﻨﻫﺮﻓ رد نآ دﺮﺑرﺎﮐ يﺎﻫ

» ﻊﻃﺎﻗ نﺎﻫﺮﺑ «

هﺪﯾد ناواﺮﻓ

ﯽﻣ دﻮﺷ . ﯽﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد ﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﻪﮐ ﺪﺷﻮﮐ

ﻓ ﻦﯾا ﺪﻨﻫد هار ﻪﭼ زا ﮓﻨﻫﺮ

ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﯽﯾﺎﻫ نﺎﺸﻧ ار يﻮﻐﻟ يﺎﻫﺪﺣاو

ﺖﺳا هداد .

هژاوﺪﯿﻠﮐ ﺎﻫ

: سﺎﺒﺘﻗا ،ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ،ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ،ﻊﻃﺎﻗ نﺎﻫﺮﺑ ،يرﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ

ﻪﻣﺪﻘﻣ نﺎﺑز ﺎﺑ ،رﻮﺸﮐ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ﺖﯿﻌﺿو و ﯽﺨﯾرﺎﺗ ﻂﯾاﺮﺷ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو نﺎﻣز لﻮﻃ رد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز درﻮﺧﺮﺑ يدﺎﯾز يﺎﻫ

ﺖﺳا هدﺮﮐ .

ﻪﺠﯿﺘﻧ رد

ﻪﻤﻠﮐ ،درﻮﺧﺮﺑ ﻦﯾا ﺗ ﯽﯾاوآ ﺖﻬﺟ زا ،هﺪﺷ نآ دراو يرﺎﯿﺴﺑ يﺎﻫ

ﯽﻣ ﻞﯿﻤﮑ ﻪﻤﻠﮐ ﯽﻧﺎﻌﻣ ،ﺪﻧﺪﺷ

ﯽﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ رﺎﯿﺴﺑ ﺎﻫ اﺪﯿﭘ ﻮﻧ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ،ﺪﻨﺘﻓﺎﯾ

ﯽﻣ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﯾا و ﺪﻧﺪﺷ ﯽﻣ لﻮﺒﻗ ﯽﺑﺎﺨﺘﻧا ترﻮﺻ ﻪﺑ ﺎﯾ ًﺎﻀﻌﺑ ﺎﻫ

ﺪﻧﺪﺷ . ﻪﻨﯾز زا ﻪﻤﻠﮐ ﻪﮐ ﯽﺘﻗو ﯽﻣ رﻮﮐﺬﻣ يﺎﻫ

دﻮﺧ ﯽﻠﺻا يﺎﻨﻌﻣ ،درﺬﮔ ار

ﯽﻣ ﻢﮔ ﻪﺣﺎﺳ ﺺﺼﺨﺘﻣ ﺎﻬﻨﺗ و ﺪﻨﮐ ﯽﻣ ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر

ﻦﯿﻌﻣ ار نآ ﯽﻠﺻا يﺎﻨﻌﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﺪﯾﺎﻤﻧ

. ﯽﻣ گرﺰﺑ هﺎﺒﺘﺷا ﻢﻠﻋ ،ﻢﯿﯾﻮﮕﺑ ﺮﮔا دﻮﺷ

ﺮﺼﻋ رد ﺎﻬﻨﺗ ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ﻢﻫدزﻮﻧ

ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ ﺐﻠﺟ ار ناﺪﻨﻤﺸﻧاد ﺖﻗد .

ﮐ ﺖﺳا ﺮﮐذ ﻪﺑ مزﻻ هرود رد زﻮﻨﻫ ﻪ

ﻪﻔﯿﻇو ﻪﺘﺷﺬﮔ يﺎﻫ

اﺮﺟا نارﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ار ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ﻪﺸﯾر حﺮﺷ ﻪﻤﻠﮐ ﺮﯿﺴﻔﺗ رد ،هدﻮﻤﻧ

ﯽﻣ ﻪﺋارا ار ﻪﻤﻠﮐ ترﺎﺒﻋ ﺎﺑ و ﺪﻧداد

» ﺴﺗ ﻪﺟو ﻪﯿﻤ « نآ ﻪﺑ

ﯽﻣ هرﺎﺷا ﺪﻧدﺮﮐ .

نﺮﻗ رد ،دﻮﺑ هدﻮﻤﻧ زﺎﻏآ زﺎﺑ ﺮﯾد زا ﻪﮐ ار ﺶﯾﻮﺧ ﯽﺠﯾرﺪﺗ ﺖﻓﺮﺸﯿﭘ ﯽﺳرﺎﻓ ﯽﺴﯾﻮﻧ ﺖﻐﻟ ﻢﻠﻋ نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ رﻮﺸﮐ رد ﻢﻫدﺰﻧﺎﺷ

و ﻢﻫﺪﻔﻫ

و ﺮﻌﺷ رد نﺎﯾﻮﮔ ﯽﺳرﺎﭘ يرﺎﺘﻔﮔ نﺎﺑز يﻮﺳ ﻪﺑ ﺞﯾرﺪﺗ ﻪﺑ ﻦﯿﺸﻧﺪﻨﻫ نﺎﯿﻧاﺮﯾا و ﺪﻨﻫ نﺎﯾﻮﮔ ﯽﺳرﺎﭘ ،نﺎﺳﺎﻨﺷ ﯽﺳرﺎﻓ ﻪﮑﻧآ ﺎﺗ ،داد ﻪﻣادا يراﻮﺷد ﻪﮐ ،ﺪﻧﺪﯿﺷﻮﮐ و ﺪﻧﺪﺷ ﻞﯾﺎﻤﺘﻣ ﺮﺜﻧ ﻪﻤﻠﮐ زا يداﺪﻌﺗ و ناﺮﻋﺎﺷ رﺎﺛآ تﻼﮑﺸﻣ ًﺎﺻﻮﺼﺨﻣ ،نﺎﺑز ﻦﯾا يﺎﻫ

و ﯽﮐﺮﺗ ،ﯽﺑﺮﻋ يﺎﻫ

ﺖﻐﻟ زا ﯽﻀﻌﺑ ﺐﯿﮐﺮﺗ ،ﺎﻫ

هرﺎﻌﺘﺳا ،ﺎﻫ ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ تﺎﯿﺑدا نﺎﺑز رد ﻪﮐ ار تﺎﯾﺎﻨﮐو ﺎﻫ

ﺪﻧﺰﯿﻣﺎﯿﺑ يﻮﻠﻬﭘ ،ﯽﺳرﺎﻓ تﺎﻐﻟ ﺎﺑ ،ﺖﺳا ﻪﺘﻓر .

ﻪﺑ ﺮﺘﺸﯿﺑ رﺎﮐ نﺪﺷ ﻞﻬﺳ ياﺮﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ

"

ﻊﻃﺎﻗ نﺎﻫﺮﺑ

"

ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﻌﺟاﺮﻣ .

ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻦﯾﺮﺗ ﻊﻣﺎﺟ زا ﯽﮑﯾ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻦﯾا ﻦﯿﻨﭽﻨﯾا نﺎﻣز يﺎﻫ

ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ دور

. ﻪﻤﻠﮐ نآ ﻒﻟﺆﻣ ﻤﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﺮﺜﻧ و ﻢﻈﻧ رد ﻪﮐ ار ﯽﺳرﺎﻓ ﺮﯿﻏ يﺎﻫ

ﻊﻤﺟ ،هدﻮﺑ لﻮ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ،هدﺮﮐ يروآ

ﺖﻐﻟ ﺖﺳا هﺪﯿﻧﺎﺳر راﺰﻫ ﺖﺴﯿﺑ زا ﺶﯿﺑ ﻪﺑ ار بﺎﺘﮐ يﺎﻫ .

ﻂﯾاﺮﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﮓﻨﻫﺮﻓ رد نﺎﮔﺪﻨﺴﯾﻮﻧ و ناﺮﻋﺎﺷ رﺎﺛآ نﺪﺷ ﻢﻬﻓ ﻪﻣﺎﻋ ياﺮﺑ ﺪﺷ ﺐﺒﺳ رﻮﮐﺬﻣ

ﻪﻤﻠﮐ يﺮﯿﺴﻔﺗ يﺎﻫ هﺪﺷ سﺎﺒﺘﻗا يﺎﻫ

ﻪﻤﻠﮐ ﺪﻣاﺮﺑ ﺎﯾ ﻪﺸﯾر زا ﻦﯿﻨﭽﻨﯾا و ﺪﻧﻮﺷ هداد ﺢﯿﺿﻮﺗ و حﺮﺷ ﯽﻣ تﺎﻋﻼﻃا ﺎﻫ

لﺎﺜﻣ ﻪﮐ ﺪﻧداد ﮓﻨﻫﺮﻓ رد نآ يﺎﻫ

ناواﺮﻓ

ﯽﻣ هﺪﯾد دﻮﺷ .

ﻪﻤﻠﮐ ﺢﯿﺿﻮﺗ رد رد ﯽﺳﺎﺒﺘﻗا يﺎﻫ

» حﻼﻄﺻا ﺖﻐﻟ ﯽﺳﺎﻨﺷ نﺎﺑز يﺎﻫ

« ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ ﻦﯿﻨﭼ :

» ﻪﻤﻠﮐ ﯽﺳﺎﺒﺘﻗا يﺎﻫ ﻪﻤﻠﮐ–

زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ

نﺎﺑز ﺮﮕﯾد هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺎﻫ

ﺪﻧا . ﻪﻤﻠﮐ نﺎﺑز ﺮﮕﯾد يﺎﻫ ﺖﺒﺳﺎﻨﻣ سﺎﺳا رد ﺎﻫ

نﺎﺑز زا ﺖﯿﻧﺪﻣ ،ﺖﺳﺎﯿﺳ ،يرﺎﺠﺗ يﺎﻫ ﻖﻠﺧ ﺮﮕﯾد يﺎﻫ

ﺮﺑ ﺎﻫ

ﯽﻣ ﻪﺘﻓﺮﯾﺬﭘ نﺎﺑز ﯽﻌﯿﺒﻃ يﺎﻫزﺎﯿﻧ سﺎﺳا ﺪﻧﻮﺷ

« ) خ فا ﻦﯿﺴﺣ .

اﺮﮑﺷ ، ك او . ، 1983 : 99 .(

ﯾ نﻮﭽﻤﻫ ار سﺎﺒﺘﻗا ﻪﻤﻠﮐ ﺦﯾرﺎﺗ نداد هدﺎﺸﮔ ﺮﻈﻧ زا ﯽﻣ بﺎﺴﺣ ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو يﺎﻫ حﺮﺷ زا ﯽﮑ

ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ ﻪﮐ ﻢﯿﻨﮐ

ﻪﻤﻠﮐ ﻪﻧﻮﮕﻨﯾا ترﺎﺒﻋ ﺎﺑ ار ﺎﻫ

يﺎﻫ

» ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ...

« ،

» ﺖﻐﻟ ﺖﺤﺗ رد ...

ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺷﻮﻧ

« ،

» ﻞﻫا ﯽﻤﻠﻋ نﺎﺑز ﻪﺑ ...

« ،

» ﺖﻐﻟ ﺪﻨﯾﻮﮔ ...

« ،

» ﻪﺑ

نﺎﺑز ...

« ،

» ﻆﻔﻟ ﺪﻨﯾﻮﮔ ...

« ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ هدﺎﻓا .

(2)

٢

ًﻼﺜﻣ :

» ﺮﺳآ ﻪﻠﻏ و راﺰﺘﺸﮐ ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ– ﺪﺷﺎﺑراز

: مدآ ﺪﻨﻫ ﻞﻫا ﯽﻤﻠﻋ نﺎﺑز ﻪﺑ و ﺪﻨﯾﻮﮔ ار راﻮﺧ

« ) ،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ 1993

: ج 1 / 53 .(

» ﺎﯿﻤﻬﯾ ﯽﺑا ددﺮﮔ ﺖﮐﺮﺣ و ﺲﺣ ﻊﻧﺎﻣ ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﺞﻨﺸﺗ زا ﯽﻋﻮﻧ ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ نﺎﺑز ﻪﺑ–

: ج 1 / 70 .(

» ﺮﺑ شادآ

ﺪﺷﺎﺑ شادآ ار يﺮﮕﯾد ﺮﻣ ﮏﯾ ﺮﻫ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد مﺎﻧ ﮏﯾ ﻪﮐ ﺺﺨﺷ ود ،شادﺎﭘ نزو .

ﯽﺳرﺎﻓ رد ﻦﮑﯿﻟ ،ﺖﺳا ﯽﮐﺮﺗ ﻆﻔﻟ ﻦﯾا ﺪﻨﯾﻮﮔ و

ﺖﺳا ﻞﻤﻌﺘﺴﻣ «

) ،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ 1993

: ج 1 / 45 .(

ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو حﺮﺷ ﮓﻨﻫﺮﻓ تﺎﻐﻟ

ﯽﻣ ﺐﻠﺟ ﺮﺘﺸﯿﺑ ار نﺎﻤﻟﺎﻋ ﺖﻗد ﯽﻤﯾﺪﻗ يﺎﻫ دﺮﮐ

. ﺮﻐﺻا ﯽﻠﻋ ﺎﻬﻧآ زا ﯽﮑﯾ ﯽﻣ ﺖﻤﮑﺣ

ﻪﺑ ﻪﮐ ،ﺪﺷﺎﺑ

تﺎﻐﻟ ﺖﻤﺴﻗ ﻖﯿﻘﺤﺗ

هژاو و هدﻮﺑ لﻮﻐﺸﻣ ﻪﺠﻬﻟ و نﺎﺑز زا يﺎﻫ

هدروآ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ يﺎﻫ ﻊﻤﺟ ار ﻒﻟﺆﻣ ي

ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ يروآ :

1 .(

ﯽﺑﺮﻋ : ﻒﻟا ( ب ؛ﯽﺑﺮﻋ ﯽﻣﻮﻤﻋ (

ﻪﺠﻬﻟ ﯽﺑﺮﻋ يﺎﻫ ) :

هﺮﯿﻏ و ﻖﺸﻣد ،ﯽﻨﻤﯾ (

،

2 .(

،يﺮﺑﺮﺑ

3 .(

،ﯽﭘﺎﯿﻓا

4 .(

،ﯽﺘﺒﺗ

5 .(

،نﺎﺘﺳﺎﺑ يدﻮﻬﯾ

6 .(

ﯽﻧﺎﯾﺮﺳ ) : ﻪﺠﻬﻟ ﯽﻣارآ ي ( ،

7 .(

،ﯽﮐﺮﺗ

8 .(

يﺪﻨﻫ ) : ﯽﻨﮐد ،يﺪﻨﻫ ،ﺖﯾﺮﮑﺴﻨﺳ (،

9 .(

،ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ

10 .(

،ﯽﻣور

11 .(

،ﯽﻨﻣرا

12 .(

ﺪﻧزﺎﭘ و ﺪﻧز )

Капранов, Владимер Александрович, 1987: 43 .(

ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﺮﯿﺴﻔﺗ مﺎﮕﻨﻫ يﺰﯾﺮﺒﺗ ﻒﻠﺧ ﻦﺑا ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ هژاو ي

ﺘﻓﺮﮔ ﺶﯿﭘ ار حﺮﺷ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ لﻮﺻا ،ﺎﻫ ﯽﻣ ار ﺎﻬﻧآ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻪ

ﻪﺑ ناﻮﺗ

دﺮﮐ نﺎﯿﺑ ﻪﺻﻼﺧ رﻮﻃ .

ا هدﺮﺑ مﺎﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﻠﻤﺟ ز

ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﯽﻣ بﺎﺴﺣ ﻪﺑ ﯽﯾﺎﻫ

هژاو ﻦﺘﺷﺬﮔ ﺮﮕﯾد نﺎﺑز ﻪﺑ نﺎﺑز ﮏﯾ زا ﺐﮐﺮﻣ هار نآ رد ﻪﮐ ﺪﯾآ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺎﻫ

ﺐﺒﺳ ،هﺪﺷ ﻞﯿﻠﺤﺗ ﻖﯿﻗد رﺎﯿﺴﺑ ﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ ﺎﻬﻧآ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ تاﺮﯿﯿﻐﺗ يﺎﻫ

ﺖﺳا ه . هژاو نآ ﺎﯾ ﻦﯾا ﺖﻐﻟ ﻒﻟﺆﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﺮﮕﯾد نﺎﺑز رد

ﺪﻧﻮﺷ ﻪﺸﯾر ﻞﺻا ﺪﻌﺑ ،هدﻮﻤﻧ ﻞﯿﻠﺤﺗ ار ه ﯽﻣ ار نآ

ﺪﻫد . ﻦﯾا ﻞﯿﻠﺤﺗ زا ﻪﻤﻠﮐ ﻪﻧﻮﮔ

نﺎﺑز رد ﺎﻫ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ندﺮﮐ ﻪﺻﻼﺧ ﻦﯿﻨﭼ ﺎﻫ

ﮓﻨﻫﺮﻓ

هار ﺎﺑ ار يﻮﻐﻟ يﺎﻫﺪﺣاو ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﻦﯾﺮﯾز يﺎﻫ

:

1 ( ﺳ ﮏﯾ حﺎﻀﯾا و حﺮﺷ مﺎﮕﻨﻫ هدﺮﺑ مﺎﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ هژاو ﻪﻠﺴﻠ

ﯽﻣ ﺪﯿﻗ ار ﺎﻬﻧآ ﻦﺘﻓﺮﮔ اﺪﺘﺑا ﻢﯾﺪﻗ ﯽﻧاﺮﯾا ﻞﮑﺷ زا يﺎﻫ ﻪﺑ ،ﺪﯾﺎﻤﻧ

ﺪﻧزﺎﭘ و ﺪﻧز ﺪﻨﻧﺎﻣ )

ﯽﺘﺷدرز ،يﻮﻠﻬﭘ -

ﯽﻣارآ ،ﯽﯾﺎﺘﺳوا (

ﻦﯾا ﻦﺘﻓر رﺎﮐ ﻪﺑ ﯽﻣ هرﺎﺷا ار يﻮﻐﻟ يﺎﻫﺮﺼﻨﻋ ﻪﻧﻮﮔ

ﺪﯾﺎﻤﻧ .

ًﻼﺜﻣ :

» ﯽﺘﺳاﻮﺧا ﺮﺑ–

ﺖﺳا يدارا ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﯽﺘﺳاﻮﺧ ﻪﭼ ﺪﺷﺎﺑ يدارا ﺮﯿﻏ ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ،ﯽﺘﺳاﻮﺨﻧ نزو ﺮﯿﺗﺎﺳد و ﺎﺘﺳا نﺎﺑز ﻪﺑ

«

» رورا ﯽﻨﺘﺳر ﯽﻨﻌﯾ ﺪﺷﺎﺑ تﺎﺗﺎﺒﻧ ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﺎﺘﺳوا و ﺪﻧز ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ،ﺮﺘﺧد نزو ﺮﺑ– ﺎﻫ

: ج 1 / 83 .(

هرﺎﺑرد

ﯾا ﻪﯿﺷﺎﺣ رد ﻦﯿﻌﻣ ﺪﻤﺤﻣ ﺮﺘﮐد هژاو ﻦ ﺖﺳا هدروآ ﻦﯿﻨﭼ نﺎﻫﺮﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ

:

» ﺎﺘﺳوا رد urvarâ ﯽﻨﺘﺳر ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ

) ج ﺎﻬﺘﺸﯾ 1 : 559 و

607 ( ﻢﻫ ، ﻪﺸﯾر arbor ﯽﻨﯿﺗﻻ ) ﻪﺴﻧاﺮﻓ arbre ( يﻮﻠﻬﭘ رد urvar

: ج 1 / 111 .(

» ﺎﺘﺳﺪﻓا ﺲﻠﺠﻣ نزو ﺮﺑ–

ﺶﯾﺎﺘﺳ ﻦﯾﺮﺗﻮﮑﯿﻧ و ﺐﺠﻋ ﺶﯾﺎﺘﺳ ﻪﮐ ﺖﺳﺎﺘﺳﺪﺘﻓا ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ،ﺎﻫ نﺎﺑز ﻪﺑ ﺪﺷﺎﺑ ﻞﺟ و ﺰﻋ ياﺪﺧ ﺪﻤﺣ و–

يﻮﻠﻬﭘ « )

،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ 1993

: ج 1 / 103 .(

ﺖﺳا هﺪﻣآ ﻦﯿﻨﭼ ﯽﺳﻮﻃ يﺪﺳا سﺮﻓ ﺖﻐﻟ رد هژاو ﻦﯾا :

» ﺖﺳا ﯽﺗﺎﻤﻠﮐ ﻆﻔﻟ ﻦﯾا

يﻮﻠﻬﭘ ﺐﮐﺮﻣ :

ﺖﻔﮔ ﯽﻘﯿﻗد ﻪﮑﻧﺎﻨﭼ ﺶﯾﺎﺘﺳ ،ﺎﺘﺳو ﺪﺷﺎﺑ ﺖﻔﮕﺷ ﺪﻓا :

يﺪﻧواﺪﺧ ماﻮﺗ دﺰﯾا زا ﺰﺟ

ﺎﺘﺳﺪﻓا ﺮﺑ ﻮﺗ ﻪﺑ لد زا ﻢﻨﮐ «

: ج 1 / 146 (

لﺎﺜﻣ ﻨﺘﺴﻫ نآ ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ هﺪﺷ هدروآ يﺎﻫ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ ﻪﮐ ﺪ

ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ،هداد جﺮﺧ ﻪﺑ ﺶﺷﻮﮐ 400

نﺎﺑز زا ﻪﻤﻠﮐ يﺎﻫ

هزاﺪﻧا ﺎﺗ ،هدروآ يﻮﻠﻬﭘ و ﯽﯾﺎﺘﺳوا ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﻪﮐ ،ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ ﯽﻌﺳ يا

ﺸﻧ ار ﺎﻬﻧآ ﺪﻫد نﺎ . ﻪﻤﻫ ﻪﮐ ﺖﺳا ﺮﮐذ ﻪﺑ مزﻻ ﻪﻤﻠﮐ ﻦﯾا

رد ﺎﻫ

ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز -

ﺖﺴﯿﻧ ﺞﯾار ﺮﺻﺎﻌﻣ ﯽﮑﯿﺟﺎﺗ .

ا ﺎﻬﻧآ زا ﯽﺘﻤﺴﻗ ﮏﯾ ﻂﻘﻓ هﺪﺳ ناﺮﻋﺎﺷ رﺎﻌﺷا ﻖﯾﺮﻃ ز

ي X – XI نﺎﺑز ﯽﻄﺧ ﯽﺑدا نﺎﺑز ﻪﺑ

ﺖﺳا هﺪﺷ دراو ﯽﺳرﺎﻓ .

هژاو ﺮﮕﯾد ﻢﺴﻗ سرﺎﭘ زا ﺎﻫ

ﮓﻨﻫﺮﻓ فﺮﻃ زا ﯽﺘﺷدرز يﺎﻫ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﺑ ﻮﺠﻧا ﻦﯿﺴﺣ رﺎﮕﻧ

» يﺮﯿﮕﻧﺎﻬﺟ «

و ﻞﺧاد

ﻪﺑ نآ زا

ﯽﻣ هﺪﯿﻧارﺬﮔ دﻮﺷ

(Капранов Владимер Александрович, 1983: 44) .

(3)

٣

2 ( ا مﻮﻠﻌﻣ هﺪﻧز نﺎﺑز ﻪﮐ ﺖﺳ ﯽﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﻄﺧ ﯽﺑدا نﺎﺑز ﻪﺑ ﻪﻣﺎﻋ

ﺪﻧﺎﺳر . هژاو ﯽﻣ ﯽﺑدا نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﺸﯾﻮﮔ يﺎﻫ دراو هار ود ﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ

ﺪﻧدﺮﮔ : 1 ( ؛ﻪﻧﺎﯿﻣﺎﻋ نﺎﺑز ﻖﯾﺮﻃ زا 2

( نﺎﺒﯾدا رﺎﺛآ ﻞﯿﻔﻃ ﻪﺑ .

ﻞﯿﻟد ﻪﺘﺳﻮﯿﭘ ،هﺪﻨﻧاﻮﺧ ﻪﺑ ﺐﻠﻄﻣ ﻢﯿﻬﻔﺗ ﺪﺼﻗ ﻪﺑ ﺐﯾدا ﻪﮐ ﺪﻧراد دﻮﺟو ﯽﯾﺎﻫ

ﯽﻣ جﺮﺧ ﻪﺑ ﺶﺷﻮﮐ هژاو ﻪﮐ داد

ﺪﻫد راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ار هدﺎﺳ و ﻢﻬﻓ ﻞﺑﺎﻗ يﺎﻫ .

ﻦﻣ ﯽﺸﯾﻮﮔ يﺎﻫﺮﺼﻨﻋ ﻦﯿﻨﭼ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﺑ ﺪﻌﺑ

يﺎﻫ

ﻪﺠﻬﻟ صاﻮﺧ نارﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺐﻧﺎﺟ زا ،ﻪﺘﻓﺎﯾ هار ﺎﻄﺳو نوﺮﻗ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺪﯿﮐﺎﺗ ﺎﻬﻧآ ندﻮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

لﺎﺜﻣ ﻪﻧﻮﮔ ﮓﻨﻫﺮﻓ رد ﺎﻫ

ﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ ﯽﻣ هﺪﯾد ﺰﯿﻧ نﺎﻫﺮﺑ ﻦ

دﻮﺷ . ﻪﻤﻫ ﺎﺑ ﺄﺗ ﺎﯾ ﻦﯾا ﺖﯿﺑﻮﺼﻨﻣ ﻪﺑ هرﺎﺷا ﺎﯾ ﺪﯿﮐ ﻪﺠﻬﻟ رد ﺎﯾ ،هژاو ندﻮﺑ هﻮﯿﺷ نآ

ﯾرﺎﺗ ﻪﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ ﺎﻬﻧآ نﺪﺷ ﺖﺴﺑرﺎﮐ ﺮﮕﯾد يﺎﻨﻌﻣ ﺎﺑ ﻞﺤﻣ نآ ﺎﯾ ﻦﯾا ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﺎﯾ نآ ﺶﯾاﺪﯿﭘ ،هژاو ﺦ

ﺷور نآ ﯽﻣ ﯽﻨ دزاﺪﻧا . ﻪﺑ

هرﺎﺷا ﮏﯾ ﻦﯿﻤﻫ ﻣا ﺎﻣ ﻪﺑ ﮓﻫﺮﻓ نﺎﻔﻟﺆﻣ ،تﺎﻋﻼﻃا ﻦﯾا ندﻮﺑ ﺖﺳرد ًﺎﻌﻗاو ﺖﻟﺎﺣ رد دﻮﺧ

هﺪﻧزرا ﺖﻣﺪﺧ نﺎﯾزوﺮ هرﺎﺑ رد يا

ﺦﯾرﺎﺗ ي

ﯽﻣ ﺎﺟ ﻪﺑ نﺎﻤﻧﺎﺑز يﻮﻐﻟ ﺮﺼﻨﻋ ﺪﻧروآ

.

» نﺎﯿﺑرا ﺪﻨﯾﻮﮔ ﺮﺤﺒﻟاداﺮﺟ ﯽﺑﺮﻋ ﻪﺑ و ﺪﺷﺎﺑ ﯽﺑآ ﺦﻠﻣ ،ناﻮﻠﻬﭘ نزو ﺮﺑ– .

ﺪﻨﯾﻮﮔ ار ﻪﻧﻮﺑﺎﺑ ﻞﮔ مﺎﺷ ﻞﻫا ﺖﻐﻟ ﻪﺑ و ﺪﻫد هﺎﺑ تﻮﻗ

« ( ﺪﻤﺤﻣ

،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ 1993

: ج /1 76 .(

» نﺎﺟرا ﺖﺳا ﺢﺻا ﻦﯾا و ﺖﺳا ﯽﻫﻮﮐ مادﺎﺑ زا ﯽﻋﻮﻧ ﯽﻀﻌﺑ و ؛ﺪﺷﺎﺑ هزﻮﻐﻠﭼ بﺮﻐﻣ ﻞﻫا ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ،نﺎﺟﺮﻣ نزو ﺮﺑ–

« ) ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ

،نﺎﻫﺮﺑ 1993 : ج 1/

77 .(

» راﻮﺳا ﺖﺳا هدﺎﯿﭘ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ راﻮﺳ ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ ،راﻮﻫر نزو ﺮﺑ– نﺎﯾﺮﮑﺸﻟ زا ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻌﻤﺟ نﻼﯿﮔ نﺎﺑز ﻪﺑ و–

...

،نﺎﻫﺮﺑ 1993 : ج 1/

96 .(

ﯽﻣ هﺪﯾد ﻢﮐ ًﺎﺘﺒﺴﻧ رﻮﮐﺬﻣ ﮓﻨﻫﺮﻓ رد يﻮﺠﻬﻟ يﺎﻫﺮﺼﻨﻋ حﺮﺷ هژاو ﻦﯾا ﺐﻠﻏا و دﻮﺷ

هژاو ﺢﯿﺿﻮﺗ و حﺮﺷ مﺎﮕﻨﻫ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺎﻫ يﺎﻫ

ﯽﻣ هدروآ ﻪﺳﺎﻨﺷﺮﺳ ﺪﻧﺪﺷ

. ﮏﯾ هژاو حﺮﺷ مﺎﮕﻨﻫ ﻒﻟﺆﻣ ﯽﻣ ﻪﺠﻬﻟ و نﺎﺑز ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ زا ار نآ لدﺎﻌﻣﺪﻨﭼ

و ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز زا ًﺎﺻﻮﺼﺨﻣ ،دروآ

ﻪﺠﻬﻟ هﺮﯿﻏ و يزاﺮﯿﺷ ي :

» سﻮﻨﯿﻠﻘﺳا ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ ﺖﺳا ﯽﻤﯿﮑﺣ مﺎﻧ–

ﺪﻨﯾﻮﮔ وراد ﯽﮕﻧز يزاﺮﯿﺷ ﻪﺑ اﺮﻧآ ﻪﮐ ﺖﺴﻫ ﻢﻫ ﯽﯾاود مﺎﻧ و– ...

« ) ،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ

1993 : ج 1/

95 .(

» نﻮﯾدرﻮﻘﺳا نآ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾاود ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ ﻪﺑ ﺪﻨﯾﻮﮔ ﯽﻀﻌﺑ و ﯽﻣور ﺖﻐﻟ ﻪﺑ–

ﯽﻣ ﺮﯿﺳ يزاﺮﯿﺷ ﻪﺑ ار ﺪﻨﯾﻮﮔ

...

«

: ج 1 / 95 .(

» ﺠﺑ ﮏﺸ - ...

ﺪﻨﻧاﻮﺧ رﻮﻔﺼﻋ ﯽﺑﺮﻋ ﻪﺑ و ﺪﺷﺎﺑ ﮏﺸﺠﻨﮔ ﻪﮐ ﺖﺴﻫ ﻢﻫ ﮏﺸﺠﻨﺑ ﻒﻔﺨﻣ «

: ج 1/

155 .(

» ناﺮﺑاﺮﺑ - ...

نآ ﻪﮐ ﯽﯾاود ﺖﺳا ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺪﻨﻧاﻮﺧ نﻮﯾرﺎﻄﺳ ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ ﻪﺑ ار

...

،نﺎﻫﺮﺑ 1993 : ج 1/

161 .(

3 ( نﺮﭙﮐ ﭻﯾواﺪﻨﺴﮑﻟا ﺮﻤﯾدﻻو سﺎﺒﺘﻗا درﻮﻣ رد ﺶﺑﺎﺘﮐ رد فا

» tadžikskā persidskaya leksikāgrafiya v indii

XIV-XIX vekāv

« ) يﺎﻫﺮﺼﻋ رد نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ رد ﮏﯿﺟﺎﺗ و سرﺎﻓ يرﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﯽﻨﻌﯾ XIV-XIX

( ﯽﻣ ﺪﯿﻗ ﻪﮐ ﺪﯾﺎﻤﻧ

» ﮓﻨﻫﺮﻓ

ﯽﻣ ﺮﻫﺎﻇ ﻪﺻﺎﺧ ﺖﯿﻤﻫا هژاو ﺶﯾاﺪﯿﭘ ﺪﻣﺎﯿﭘ ﻪﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ يﺎﻫﺮﺼﻋ نﺎﺴﯾﻮﻧ هژاو زا يرﺎﯿﺴﺑ ﺎﻣا ،ﺪﻧدﻮﻤﻧ

ﺎﻫ هرود رد ﻪﮐ ﯽﯾ رد ﺎﯾ ﺶﯿﭘ

هرود

نﺎﺑز ﻪﺑ يﻮﻠﻬﭘ هژاو نﻮﭽﻤﻫ ،ﺪﻧﺪﯾدﺮﮔ دراو ﯽﺳرﺎﻓ

ﭻﯿﻫ ،هﺪﺷ لﻮﺒﻗ يدﻮﺧ ﺖﺳا هﺪﺸﻧ هدروآ نآ ياﺮﺑ ﯽﺣﺮﺷ ﻪﻧﻮﮔ

« ) Капранов

Владимор Александрович, 1987:44 .(

ًﻼﺜﻣ : هژاو نﺎﻫﺮﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ رد هدﺮﮑﻧ ﺮﮐذ ﯽﻓﺮﺣ نآ هژاو ﺶﯾاﺪﯿﭘ ﺦﯾرﺎﺗ هرﺎﺑرد ﻒﻟﺆﻣ ﺎﻣا ،ﺖﺳا هﺪﺷ هداد حﺮﺷ نﺎﮕﻧدﺎﺑ

ﺖﺳا .

» نﺎﺠﻧدﺎﺑ

نآ و ؛ﺖﺳا نﺎﺠﻧدﺎﺑ ﯽﻨﻌﻣ و نزو ﺮﺑ– ﺪﻨﯾﻮﮔ قﺪﺣ ﯽﺑﺮﻋ ﻪﺑ ار

: ج 1 / 142 .(

هژاو ﻦﯾا ﺢﯿﺤﺻ ﻞﮑﺷ ًﻼﺻا Aubergine

ﮏﯾ نآ و ﻞﻤﻌﺘﺴﻣ ﺎﻣ نﺎﺑز رد نﺎﺠﻧدﺎﺑ ﻞﮑﺷ رد ﻢﯾﺪﻗ زا ﻪﮐ ﺖﺳا–

» هﺪﻌﻣ دﺎﺑ ﺪﺿ تﺎﺒﻧ «

ﺖﺳا . ﺖﯾﺮﮑﺴﻨﺳ رد هژاو ﻦﯾا ،ﯽﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ﺮﻈﻧ زا vātinganah

ﯽﻤﻧ هدور زﺎﮔ دﺎﺠﯾا نﻮﭼ و ﺖﺳا ﺪﺷ هﺪﻧاﻮﺧ مﺎﻧ ﻦﯾﺪﺑ ،دﺮﮐ

. ﺖﻐﻟ

ترﻮﺻ ﻪﺑرﻮﺑﺰﻣ bādingān

ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ماو ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد )

John Ayto ،ﺪﯿﻤﺣ نﺎﯿﻧﺎﺷﺎﮐ/ 1386

: 93 .(

ﻪﻔﯿﻇو ﺎﯾ ﺶﻘﻧ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﻪﺘﺷﺬﮔ نﺎﻣز رد ،ﺖﺳا مﻮﻠﻌﻣ ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮕﻧآ ﻪﻧﺎﯿﻣ نﺎﺑز ي

ﯽﻣ ﺎﻔﯾا ار ور ﺖﺳا هدﺮﮐ

. ا ﺲﭘ ﯽﻣ مﻮﻠﻌﻣ ﻦﯾا ز دﻮﺷ

هژاو ﻞﺻا ﻪﮐ

« ﺎﺑ نﺎﺠﻧد « ﻪﺠﯿﺘﻧ رد ،هدﻮﺑ ﯽﺘﯾﺮﮑﺴﻨﺳ ﯽﻣاﺰﻋا ﺖﺌﯿﻫ

) ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﺖﺸﮔ (

و ﻪﻧﺎﯿﻣ يﺎﯿﺳآ ﻪﺑ سور نﺎﺣﺎﯿﺳ و نﺎﻤﻟﺎﻋ

ﻞﮑﺷ رد هژاو ﻦﯾا زﺎﻘﻔﻗ

"

baklažan

"

نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﻣ ﯽﺳور ﻪﺠﻬﻟ رد هزوﺮﻣا ﻪﮐ درﺬﮔ

ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﺪﻨﺠﺧ ﺮﻬﺷ ﻪﻠﻤﺟ زا نﺎﺘﺴﮑﯿﺟﺎﺗ لﺎﻤﺷ

"

bāqlajān

"

ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ دور

.

ﯽﻣ مﻮﻠﻌﻣ ﻪﻤﻫ ﻪﮐ دﻮﺷ

حﺮﺷ رد ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو يﺎﻫ

ﺖﺴﯿﻧ ﺖﺳرد .

نﺮﭙﮐ ﺮﮕﯾد درﻮﻣ رد ﯽﻣ فا

ﻪﮐ ﺪﯾﻮﮔ

» ...

ﮓﻨﻫﺮﻓ رد

"

هژاو سﺎﺒﺘﻗا هرﺎﺑرد حﺮﺷ يزﻼﻣ و ﯽﺘﺒﺗ ،ﯽﻨﯿﭼ ،ﯽﻟﻮﻐﻣ نﺎﺑز زا ﺎﻫ

دراﺪﻧ دﻮﺟو ًﻼﺻا يﺰﻧاﺪﻧا– .

ﺎﻫدرﻮﻣ ﯽﻀﻌﺑ رد ﻂﻘﻓ

حﺮﺷ

"

ﺗ نﺎﺘﺴﻟﻮﻐﻣ ﯽﮐﺮ

"

ﯽﻣ هﺪﯾد دﻮﺷ . يراﻮﺷد ﻪﻤﻠﮐ ﺮﯿﺴﻔﺗ و حﺮﺷ مﺎﮕﻨﻫ نارﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ،ﺖﺳا نآ رد تﺎﻫﺎﺒﺘﺷا ﻪﻧﻮﮕﻨﯾا ﺐﺒﺳ

ﯽﻣ ﯽﻣ ﻪﺘﺨﯿﻣآ ار ﺎﻬﻧآ هدﺮﮑﻧ قﺮﻓ ﯽﮐﺮﺗ زا ار ﯽﻟﻮﻐﻣ يﺎﻫ ﻪﻤﻠﮐ و ﺪﻧﺪﯿﺸﮐ ﺪﻧدﺮﮐ

. هژاو ﻒﻟﺆﻣ ًﻻﺎﻤﺘﺣا يزﻼﻣ يﺎﻫ

- ﺐﺒﺴﻬﺑ ار يﺰﻧاﺪﻧا

(4)

۴

نﺎﺑز هوﺮﮔ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ ندﻮﺑ دﺎﯾز يﺪﻨﻫ يﺎﻫ

ﺪﺷﺎﺑ هدﻮﻤﻧ ﻞﺧاد .

نﺎﺑز حﺮﺷ ﺖﺑﺎﺑ نﺎﺑز ﻆﻘﻓ ﺎﻬﻧآ زا ،هﺪﯿﺳر ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﯽﻨﺷورﺎﻧ ﺰﯿﻧ يﺪﻨﻫ يﺎﻫ

ﺪﻧراد دﻮﺟو ﯽﻨﮐد و يﺪﻨﻫ ،ﺖﯾﺮﮑﺴﻨﺳ «

) Капранов Владимер Александрович, 1987: 45 .(

نﺎﻤﻫ ﻧﻮﮔ ﺮﺘﮐد ﻪﮐ ﻪ

ﻪﻟﺎﻘﻣ رد يﻮﻘﻧ رﺎﯾﺮﻬﺷ دﻮﺧ

» ﯽﺘﻫاﺮﻣ نﺎﺑز رد ﯽﺳرﺎﻓ ذﻮﻔﻧ و ﺮﯿﺛﺄﺗ «

ﯽﻣ ﺪﯾﻮﮔ :

» ﺳ رد لﺎ 1318 ﻦﯾﺪﻟاءﻼﻋ ﯽﻠﻫد هﺎﺷدﺎﭘ يدﻼﯿﻣ

ﯽﻣ ﻪﻠﻤﺣ ﺪﻨﻫ بﻮﻨﺟ ﻪﺑ ﯽﺠﻠﺧ ﯽﻣ راﺮﻗ نﺎﺑز ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﻧﺎﻤﻠﺴﻣ ﺖﻨﻄﻠﺳ وﺰﺟ اﺮﺘﺷارﺎﻬﻣ نﺎﺘﺳا زا ﯽﺘﻤﺴﻗ و دروآ

نﺎﻤﻫ زا و دﺮﯿﮔ

ﺪﯾدﺮﮔ زﺎﻏآ نﺎﻧﺎﺑز ﯽﺳرﺎﻓ ﺎﺑ نﺎﻧﺎﺑز ﯽﺘﻫاﺮﻣ مﺎﻤﺗ ﻊﻗﻮﻣ .

ﻪﺠﯿﺘﻧ رد نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﮔژاو ﺮﺜﮐا نﺎﻧﺎﻤﻠﺴﻣ دﺎﯾز ﺮﯿﺛﺎﺗ ي سﺎﺒﺘﻗا ﯽﺗرﺎﻬﻣ

ﯽﻣ دﻮﺷ « ) ،رﺎﯾﺮﻬﺷ ،يﻮﻘﻧ 97

( ﮏﯾ ﺮﮕﯾﺪﻤﻫ ﻪﺑ نﺎﺑز ود ﺮﯿﺛﺎﺗ ﺖﻗو ﭻﯿﻫ ﺖﺳا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻦﯾا ﻊﻗاﻮﻣ ﺮﺜﮐا رد و ﺖﺴﯿﻧ ﻪﻓﺮﻃ

. ﺖﺳرد

ﯽﻣ ﻞﺧاد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﻪﺑ ﻢﻫ ﯽﺘﻫاﺮﻣ نﺎﺑز نﺎﮔژاو ﯽﻟو ،هدﻮﺑ دﺎﯾز ﯽﻠﯿﺧ ﯽﺗرﺎﻬﻣ نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﮐ ﺖﺳا دﻮﺷ

. ﮓﻨﻫﺮﻓ

هرود رد ﺾﺤﻣ ﻪﮐ ﯽﻣ ﯽﻧاﺮﻤﮑﺣ اﺮﺘﺷارﺎﻬﻣ ﻦﯿﻣزﺮﺳ رد ﻪﮐ ﯽﺘﺑﻮﻧ ﺖﻨﻄﻠﺳ ي

زا دﺎﯾز داﺪﻌﺗ نﺎﻣز ﻦﯾا رد و دﺮﮐ

ﯽﻣ تﻮﻋد ﻦﮐد ﻪﺑ تﺮﻓﺎﺴﻣ ياﺮﺑ ﯽﻧاﺮﯾا نﺎﻓرﺎﻋ و ناﺪﻨﻤﺸﻧاد هرﺎﺷا ﭻﯿﻫ ﯽﺘﻫاﺮﻣ نﺎﺑز زا ﻒﻟﺆﻣ ﺎﻣا ،ﻢﻫ ﺪﺷﺎﺑ هﺪﺷ ﻦﯾوﺪﺗ ،ﺪﻧﺪﺷ

يا

ﺖﺳا هدروﺎﯿﻧ .

4 ( ا هرﺎﺑرد ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ تﻻﺎﺣ ﯽﻀﻌﺑ رد ار ﺶﻨﺘﺷاد ﯽﻓﺎﮐﺎﻧ تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ ،دراد ﻪﻬﺒﺷ نآ نﺪﺷ سﺎﺒﺘﻗا نﺎﺑز ماﺪﮐ زا و ﻪﻤﻠﮐ ﻞﺻ

ﯽﻣ ﺪﯿﻗ ﺪﻨﮐ :

ﻒﻟا ( ﯽﻣ رﺎﭼد ﯽﯾﺎﻫدرﻮﻣ نآ و ﺖﺴﯿﻧ ﺮﺒﺧﺎﺑ هژاو ﺶﯾاﺪﯿﭘ زا ًﺎﻣﺎﻤﺗ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ ﻪﮐ ﺪﻨﯾآ

ترﺎﺒﻋ ﺎﺑ ار

» ﺖﺳﺎﺠﮐ ﺖﻐﻟ ﺖﺴﯿﻧ مﻮﻠﻌﻣ

« ،

ﯽﻣ هرﺎﺷا ﺪﯾﺎﻤﻧ .

ب ( ﮓﻨﻫﺮﻓ رد ﻪﮐ يﺮﮕﯾد درﻮﻣ

ﯽﻣ هﺪﯾد ﺘﺳد ﺎﯾ ﻒﻟﺆﻣ ﺮﮑﻓ يراﻮﺘﺳا ﺎﻧ ،دﻮﺷ ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ﻦﺌﻤﻄﻣ ﻖﯾﺪﺼﺗ ندﻮﺒﻧ سﺮ

و ﻦﯾا رد ،هدﻮﺑ هژاو ﻪﻧﻮﮔ ود مﺮﺟﻻ ﻒﻟﺆﻣ ﺖﻗ

ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﯽﻣ ار هژاو سﺎﺒﺘﻗا

نآ و دروآ ترﺎﺒﻋ ﺎﺑ ار

ﻦﯾﺮﯾز يﺎﻫ

» ﺎﯾ ﺖﺳا نﺎﺑز ﻦﯾا ﺖﻐﻟ

ﺖﺴﯿﻧ مﻮﻠﻌﻣ نﺎﺑز نآ ﺖﻐﻟ

« ،

» ﺎﻧﻮﯾ ﺪﻨﯾﻮﮔ ﯽﻀﻌﺑ و ﺖﺳا نآ ﯽﻧﺎﯾﺮﺳ ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ﺪﯾﺎﻤﻧ ﯽﻣ هرﺎﺷا ﻢﺘﺴﯿﻧ

.

ًﻼﺜﻣ :

» ﺎﻨﯿﻣرا ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ ناﺮﮔﺪﯿﻔﺳ ﺮﺘﺸﯿﺑ و ﮏﻤﻧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺖﺴﯾﺰﯿﭼ نآ و ﺪﺷﺎﺑ ردﺎﺷﻮﻧ ﯽﻧﺎﯾﺮﺳ ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ،ﺎﻤﯿﺳ ﻪﻣ نزو ﺮﺑ– ﯽﻀﻌﺑ و ﺪﻧﺮﺑ

ﺖﺳا ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ ﺪﻨﯾﻮﮔ «

: ج 1/

83 .(

» جاﺮﻔﺳا ﺎﯾزار گﺮﺑ ﺪﻨﻧﺎﻣ نآ گﺮﺑ و ﺪﻨﯾﻮﮔ ار ﻪﺑﻮﭼرﺎﻣ ﺲﻟﺪﻧا ﺖﻐﻟ ﻪﺑ–

ﺖﺳا بﺮﻐﻣ ﻞﻫا ﺖﻐﻟ ﺪﻨﯾﻮﮔ ﯽﻀﻌﺑ و ،ﺖﺳا ﻪﻧ «

) ﺪﻤﺤﻣ

،نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ 1993

: ج 1 / 93 (

» نﺎﯿﻣﻮﻧا طﺎﻘﺳا ﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣ ﻦﯿﻤﻫ ﻪﺑ ﻪﯾودﻻا حﺎﺤﺻ رد و ،ﺪﺷﺎﺑ ﻪﻟﻻ زا ﯽﻋﻮﻧ نآ و ﺪﻨﯾﻮﮔ ار ﻖﯾﺎﻘﺷ ﯽﻧﺎﻧﻮﯾ ﺖﻐﻟ ﻪﺑ ،نﺎﯿﺳﻮﺠﻣ نزو ﺮﺑ–

ﻢﻠﻋا ﷲاو ﺖﺳا ﯽﻣور ﺖﻐﻟ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا ﻪﺘﻔﮔ و ﺖﺳا هدروآ ﺮﺧآ نﻮﻧ «

: ج 1 / 123 (

ﻪﺠﯿﺘﻧ يﺮﯿﮔ

ﻪﺘﻔﮔ زا ﯽﻣ ﻻﺎﺑ يﺎﻫ ﺘﻗا ﻪﮐ ﺖﻓﺮﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ ناﻮﺗ

ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو يﺎﻫﺮﺼﻨﻋ زا ﯽﮑﯾ سﺎﺒ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﮐ دور

رد نآ دﺮﺑرﺎﮐ يﺎﻫ

ﮓﻨﻫﺮﻓ

ﯽﻣ هﺪﯾد ناواﺮﻓ دﻮﺷ

. ﻞﯿﻠﺤﺗ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﻻﺎﺑ يﺎﻫ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﮐ ﺪﻨﻫد

ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو يﺎﻫﺪﺣاو ي

هار ﺎﺑ ار يﻮﻐﻟ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﻦﯾﺮﯾز يﺎﻫ

:

هژاو ﺮﺘﻤﮐ  ﯾا

نﺎﺑز زا ﻪﮐ ﺖﺴ ﻢﯾﺪﻗ يﺎﻫ

هرود ﺎﯾ هوﺮﮔ ﻪﺑ و ﺪﻧﺪﻣآﺮﺑ لﺎﻤﻌﺘﺳا زا ﺎﯾ ﺎﻬﻧآ نﻮﭼ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ هﺪﯿﺳر ﺎﻣ نﺎﻣز ﺎﺗ ﻪﻧﺎﯿﻣ

هژاو نﺎﺑز ﺮﯿﺛﺎﺗ ﺮﯾز رد نﺎﻣز روﺮﻣ ﻪﺑ ﺎﯾ ﺪﻧﺪﺷ دراو ﻦﻬُﮐ يﺎﻫ هژاو ﻦﯾا ﺮﮕﯾد يﺎﻫ

ﺪﻨﺘﻓﺎﯾ ﺮﯿﯿﻐﺗ ًﻼﮑﺷ ﺎﻫ .

نﺎﺑز نﻮﭼ هرود نآ يﺎﻫ

ﺎﻫ

ﺶﺷﻮﮐ ،ﺪﻧا ﯽﺨﯾرﺎﺗ ﺦﯾرﺎﺗ نداد نﺎﺸﻧ ياﺮﺑ ﻪﺟرد ﻦﯿﻟوا يﺎﻫ

ﮓﻨﻫﺮﻓ رد هژاو هرﺎﺷا ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ و دﻮﺑ روﺮﺿ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﺮﺼﻋ يﺎﻫ

زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ

ﯽﻣ ﯽﻬﮔآ نآ ﺦﯾرﺎﺗ و هژاو ﻞﺻا ﺖﺳا ﻪﯿﻤﺴﺗ ﻪﺟو ،ﺪﻫد

.

ﻪﻤﻫ ﺎﺑ  ﺎﯾ ﻦﯾا ﺖﯿﺑﻮﺼﻨﻣ ﻪﺑ هرﺎﺷا ﺎﯾ ﺪﯿﮐﺄﺗ ﻪﺠﻬﻟ رد ﺎﯾ ،هژاو ندﻮﺑ هﻮﯿﺷ نآ

ﻒﻟﺆﻣ ﺎﻬﻧآ نﺪﺷ ﺖﺴﺑرﺎﮐ ﻞﺤﻣ نآ ﺎﯾ ﻦﯾا

ﯾرﺎﺗ ﻪﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﺟو ﺎﯾ نآ ﺶﯾاﺪﯿﭘ ،ﻪﻤﻠﮐ ﺦ

ﻪﯿﻤﺴﺗ ﯽﻣ ﯽﻨﺷور نآ دزاﺪﻧا

. ﻦﯿﻌﻣ رﺎﮐ رد ﻪﮐ نﺎﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر ياﺮﺑ ﺎﻬﺒﻧاﺮﮔ ﮏﻤﮐ ﻦﯾا

ندﻮﻤﻧ ﻪﺠﻬﻟ هرود رد نﺎﺑز نآ ﺎﯾ ﻦﯾا ي ﯽﻣ ﺮﻫﺎﻇ ﻪﺻﺎﺧ ﺖﯿﻤﻫا ﻪﺘﺷﺬﮔ

ﺪﻨﮐ .

ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺶﻧاد ﻦﯿﯾﺎﭘ ﺢﻄﺳ ﺖﺷادﺮﻈﻧ ﺎﺑ  هژاو ﺶﯾاﺪﯿﭘ درﻮﻣ رد نارﺎﮕﻧ

هژاو ﺦﯾرﺎﺗ زا ﺎﻬﻧآ ندﻮﻤﻧ ﺮﻈﻧ ﺢﻄﺳ ﺎﯾ ﺎﻫ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ

ﻞﺻا نﺎﺷ ﺖﺳا هﺪﯾدﺮﮕﻧ ﺪﯿﻗ ،ﺖﺴﯿﻧ ﯽﺳرﺎﻓ .

ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻒﻟﺆﻣ تﻻﺎﺣ ﯽﻀﻌﺑ رد  نﺎﺑز ﺪﻨﭽﮑﯾ نآ نداﺪﻧ هار ﻂﻠﻏ ﻪﺑ ﺮﺑﺎﻨﺑ ﻪﺘﺷاد ﻪﻬﺒﺷ هژاو ﻞﺻا زا ﺎﻫ

حﺮﺷ و ﺮﺒﻣﺎﻧ ار ﺎﻫ

ﯽﻣ ﺪﻫد .

ﻊﺑﺎﻨﻣ :

(5)

۵

1.

نﺎﺧ ﻪﻨﯾﺪﻣ اوارﺪﻨﮑﺳا )

2011 .(

"

ﻪﻤﻠﮐ هژاﻮﻤﻫ و ﯽﮑﯿﺟﺎﺗ ﯽﻠﺻا يﺎﻫ ﯾا يﺎﻫ

رد ﯽﻨﯾوﻼﺳا و ﯽﻧاﺮ

"

ﻪﻣﺎﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺳﺎﻨﺷ ﻪﺸﯾر

ﯽ

ﯽﺳور نﺎﺑز

"

ﺮﻤﺴﻓ ﺲﮐﺎﻣ

"

. هﺪﯿﮑﭼ ﻪﻣﺎﻧ نﺎﯾﺎﭘ .

2.

خ فا ﻦﯿﺴﺣ .

ك اواﺮﮑﺷ ، ).

1983 .(

"

ﯽﺳﺎﻨﺷ نﺎﺑز يﺎﻫ ﻦﯿﻣﺮﺗ ﺖﻐﻟ

"

. ﻪﺒﻨﺷود– .

3.

ﺮﺒﮐا ﯽﻠﻋ اﺪﺨﻫد )

1351 .(

"

اﺪﺨﻫد ﺖﻐﻟ

"

. ﺪﻠﺟ 40 . ناﺮﻬﺗ :

،سوﺮﺳ پﺎﭼ .

ص : 199 - 217

4.

ﺖﻟﺎﻘﻣ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ )

2014 .(

"

هﺎﮕﺸﻧاد ﻪﻣﺎﻧ

"

. ﻢﺴﻗ 1 .

5.

نﺎﻫﺮﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ )

1993 .(

"

نﺎﻫﺮﺑ ﻊﻃﺎﻗ

"

. ﺪﻠﺟ 1 . فارﻮﻧ نﺎﻣا ﺖﺳﺮﻬﻓ و تﺎﺤﯿﺿﻮﺗ ،تﺎﻘﺤﻠﻣ ،رﺎﺘﻔﮕﺸﯿﭘ ﺎﺑ ﻦﺘﻣ ﻪﯿﻬﺗ .-

ﻪﺒﻨﺷود : ﺐﯾدا .

6.

يﺰﯾﺮﺒﺗ ﻒﻠﺧ ﻦﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﺪﻤﺤﻣ )

نﺎﻫﺮﺑ ((

1362 ).

"

. ﺪﻠﺟ 1 . ﻦﯿﻌﻣ ﺪﻤﺤﻣ مﺎﻤﺘﺣا ﻪﺑ .

ناﺮﻬﺗ– : ﺮﯿﺒﮐ ﺮﯿﻣا .

7.

بﻮﭼ ﻪﺘﺨﺗ ﻢﺳﺎﻗ ﻦﯾﺮﺴﻧ )

2015 .(

"

ﺸﮐ تﺎﺣﻼﻄﺻﻻا و تﺎﻐﻠﻟا ﻒ

"

ﻪﻠﻤﺟ زا ﺎﻫ بﺎﺘﮐ

ﺖﻐﻟ ردﺎﻧ ي /

ﯽﻠﻣ هﺎﮕﺸﻧاد مﺎﯿﭘ

نﺎﺘﺴﮑﯿﺟﺎﺗ .

ﻪﺒﻨﺷود– : ﺎﻨﯿﺳ . ص : 64 - 66

8.

رﺎﯾﺮﻬﺷ ،يﻮﻘﻧ .

"

ﯽﺘﻫاﺮﻣ نﺎﺑز رد ﯽﺳرﺎﻓ ذﻮﻔﻧ و ﺮﯿﺛﺎﺗ

"

. ص : 97

9.

ب فاﺪﻤﺤﻣزﺎﯿﻧ ) .

1973 .(

"

ﮏﯿﺟﺎﺗ ي هﺮﺿﺎﺣ ﯽﺑدا نﺎﺑز

"

. ﯽﺳرد بﺎﺘﮐ .

ﻢﺴﻗ 1.

- ﻪﺒﻨﺷود : ،نﺎﻓﺮﻋ

10. Капра

нов, Владимер Александрович (1987). «Таджикско-персидская лексикография в Индии XIV-XIX вв.».-Душанбе: Дониш. يﺎﻫﺮﺼﻋ رد نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ رد ﮏﯿﺟﺎﺗ و سرﺎﻓ يرﺎﮕﻧ ﮓﻨﻫﺮﻓ ﯽﻨﻌﯾ) XIV-XIX -.(

ﻪﺒﻨﺷود : ،ﺶﻧاد 1987

11. John

Oyto (1384). “Dic onary of WORD ORIGINS”. translated into Persian by Hamid Kashanian.

Tehran: Moyin.-1330p.