ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﯽﺳرﺮﺑ هﻮﯿﺷ
هژاو ﺪﯿﻟﻮﺗ نﺎﺑز رد كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
يﺪﻨﻫ و ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ
داﮋﻧ ﯽﻠﻋ لﻮﺘﺑ
نﺎﻬﻔﺻا هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﺳﺎﻨﺷ نﺎﺑز هوﺮﮔ رﺎﯾدﺎﺘﺳا ﯽﻧﺎﻤﯾا ﺎﻔﻟز
نﺎﻬﻔﺻا هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﺳﺎﻨﺷ نﺎﺑز ﺪﺷرا سﺎﻨﺷرﺎﮐ
هﺪﯿﮑﭼ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز ﻪﺧﺎﺷﺮﯾز زا ﯽﮑﯾ ﻪﮐ
دراد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺎﺑ يدﺎﯾز ﯽﯾﺎﻨﻌﻣ و ﯽﻧﺎﮔژاو ،يرﻮﺘﺳد ﺖﺑاﺮﻗ ،ﺖﺳا ﯽﯾﺎﯾرآ و ﺪﻨﻫ ﯽﻧﺎﺑز هداﻮﻧﺎﺧ يﺎﻫ .
هژاو ﺮﺑ هوﻼﻋ ،نﺎﺑز ﻦﯾا رد ﺖﯾﺮﮑﺴﻧﺎﺳ رد ﻪﺸﯾر ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
) نﺎﺘﺳﺎﺑ يﺪﻨﻫ (
هژاو ،دراد ﻪﺸﯾر ﺎﺑ ﯽﯾﺎﻫ
ﺖﻓﺎﯾ ﻢﻫ ﯽﮐﺮﺗ ﯽﺘﺣ و ﯽﺳرﺎﻓ ،ﯽﺑﺮﻋ
ﯽﻣ ﻆﻔﺣ ﺎﺑ ﯽﺧﺮﺑ ﻪﮐ دﻮﺷ ﺖﺳا هاﺮﻤﻫ ﻆﻔﻠﺗ رد ﺮﯿﯿﻐﺗ ﺎﺑ ﺮﮕﯾد ﯽﺧﺮﺑ و دراد دﺮﺑرﺎﮐ نﺎﺑز ﻦﯾا رد ،ﻆﻔﻠﺗ
. هﻮﯿﺷ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد يا
ﯽﻠﯿﻠﺤﺗ - هژاو زا ﻪﺘﺳد نآ ،ﺖﺳا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﻔﯿﺻﻮﺗ ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ ﻢﻫ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﮐ ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز يﺎﻫ
ﺎﺑ دور
هﻮﯿﺷ ﻪﮐ توﺎﻔﺗ ﻦﯾا هژاو ﻦﯾا ﺪﯿﻟﻮﺗ
ز رد ﺎﻫ هﻮﯿﺷ ﺎﺑ توﺎﻔﺘﻣ يﺪﻨﻫ نﺎﺑ ﺖﺳا ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﻪﺑﺎﺸﻣ و ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد نﺎﺷﺪﯿﻟﻮﺗ
. رد
ﻊﻤﺟ هداد يروآ اﺪﺘﺑا ،ﺶﻫوﮋﭘ يﺎﻫ
700 هژاو نﺎﯿﻣ زا هژاو هژاو ﺲﭙﺳ و ﺪﺷ يروآدﺮﮔ نﺎﺑز ودﺮﻫ كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
زا ﻞﺻﻻا ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ
هژاو ﺪﯾدﺮﮔ ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ ﻞﺻﻻا ﯽﺑﺮﻋ يﺎﻫ .
ﺷ يرﺎﮕﻧاوآ ﮏﯾﺮﻫ ﻆﻔﻠﺗ نآ زا ﺲﭘ هژاو زا ﻪﺘﺳد نآ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺶﻫوﮋﭘ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ و ﺪ
-
ﯽﻟﺎﺣرد ،هدﺮﮐ ﻆﻔﺣ ار دﻮﺧ ﯽﺑﺮﻋ ﻆﻔﻠﺗ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ هار يﺪﻨﻫ نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ هژاو ﻪﮐ
نﺎﺑز ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
ﻪﺘﻓﺎﯾ هار يﺪﻨﻫ هژاو ﻆﻔﻠﺗ ﻪﺑ ﻪﯿﺒﺷ ﯽﻈﻔﻠﺗ ﺖﺳا
دراد ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ .
1.
ﻪﻣﺪﻘﻣ ﯾ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز وﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ ِ نﺎﺑز ود زا ﯽﮑ
- وﺪﻨﻫ مﺎﻧ ﻪﺑ ﯽﻧﺎﺑز ِ ﺮﺗ گرﺰﺑ هداﻮﻧﺎﺧ ﮏﯾ زا يا ﻪﺧﺎﺷ دﻮﺧ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻧاﺮﯾا -
ﺖﺳا ﯽﯾﺎﭘورا
) ،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا 1389
.(
ﻮﺧ ﮏﯾ ﺮﻫ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا و نﺎﺘﺳﺎﺑ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز ود ﯽﻧاﺮﯾا و ﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ رد ﻪﺧﺎﺷ ﻪﺑ د
ﮏﭼﻮﮐ يﺎﻫ
ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ يﺮﺗ دﻮﺷ
. ﻪﺠﻬﻟ ﻞﻣﺎﺷ يﺪﻨﻫ ﺶﯾﻮﮔ و ﺎﻫ
يﺪﻨﻫ نﺎﺑز ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ كﻼﻣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد ﻪﭽﻧآ ﺎﻣا ﺖﺳا ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ﻪﻧﺎﺳر هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا رﺎﯿﻌﻣ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و ﺎﻫ هﺎﮕﺸﻧاد ،سراﺪﻣ ،ﺎﻫ
دﻮﺷ ﯽﻣ ﻊﻗاو نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ رد ﯽﻧﻮﯾﺰﯾﻮﻠﺗ يﺎﻫ .
ﯽﻧاﺮﯾا و ﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ
هداﻮﻧﺎﺧ ﻞﻣﺎﺷ ﺖﺳا ﺮﯾز ﯽﻧﺎﺑز يﺎﻫ
) Trask, 1996:183 :(
Proto-Indo-European
Indo-Iranian
Dardic Indic Iranian
Sanskrit
Sindhi Romany Urdu Hindi Bihari Assamese Bengali Marathi Gujarati Punjabi Singhalese
٢
ﻞﮑﺷ 1
د ﻪﺧﺎﺷﺮﯾز هدزﺎﯾ زا ،ﻻﺎﺑ رادﻮﻤﻧ ر يﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ ﺎﻬﻨﺗ ،ﺖﯾﺮﮑﺴﻧﺎﺳ ﯽﻧﺎﺑز هداﻮﻧﺎﺧ
) Hindi ( ﺖﺳا ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد ﯽﺳرﺮﺑ و ﺚﺤﺑ كﻼﻣ .
هﺪﻤﻋ ﻪﯿﺿﺮﻓ ﻪﺳ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا رد ﯽﻣ حﺮﻄﻣ حﺮﺷ ﻦﯾا ﻪﺑ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو
ددﺮﮔ :
لوا ﻪﯿﺿﺮﻓ :
ِ ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻪﮐاو ﺑز رد ﻪﻤﻠﮐ نﺎﯿﻣ رد ﯽﻧﺎﯿﻣ
ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎ ﺸﯿﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ
ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﻪﺘﺷاﺮﻓا ﻦﯿ دﻮﺷ
ﺲﮑﻌﻟﺎﺑ و .
مود ﻪﯿﺿﺮﻓ :
دﻮﺷ ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد هدﺎﺘﻓا ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﻤﻠﮐ نﺎﯾﺎﭘ رد ﯽﻧﺎﯿﻣ ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻪﮐاو .
مﻮﺳ ﻪﯿﺿﺮﻓ ﺲﮑﻌﻟﺎﺑ و دﻮﺷ ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﯽﻧﺎﯿﻣ ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﺘﺷاﺮﻓا ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو:
.
ﻔﯿﺻﻮﺗ ﺶﻫوﮋﭘ ﮏﯾ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﺠﻧآ زا و ﺐﺘﮐ و يروآدﺮﮔ ﯽﻔﯿﺻﻮﺗ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ ﺎﻫ هداد ﺰﯿﻧ رﻮﮐﺬﻣ ﻪﯿﺿﺮﻓ ﻪﺳ ِ ﻞﯿﻠﺤﺗ رد ،ﺖﺳا ﯽ
ﺘﻣ تﻻﺎﻘﻣ جاو ﯽﯾاوآ لﻮﺤﺗ ﻪﻨﯿﻣز رد ﻪﮐ يدﺪﻌ
ﻪﺘﺷاﺬﮔ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻪﺗﻮﺑ ﻪﺑ ار دﻮﺧ تﺎﯿﺿﺮﻓ ،هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺎﻫ ﻪﮐاو ﺺﺧﻻﺎﺑ و ﯽﻠﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺎﻫ
ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﻞﯿﻠﺤﺗ دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ هداد سﺎﺳا ﺮﺑ و ﯽﺳرﺮﺑ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ار ﮏﯾﺮﻫ .
ﻪﮐ دراد دﻮﺟو هداد عﻮﻧ ﻪﺳ ،قﻮﻓ ﻪﯿﺿﺮﻓ ﻪﺳ ﺮﻫ ِ در ﺎﯾ ﺪﯿﯾﺎﺗ رد
ﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ﮏﯾ ﺮﻫ يﺪﻌﺑ ﺶﺨﺑ رد ﺖﻓﺮﮔ ﺪﻫاﻮﺧ راﺮ
. ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ نآ زا ﺲﭘ هژاو ِ ﻆﻔﻠﺗ نﺎﯿﻣ يا
نﺎﺑز ود رد كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
ﻫاﻮﺧ حﺮﻄﻣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا زا ﻞﺻﺎﺣ ﻪﺠﯿﺘﻧ و ﻞﯿﻠﺤﺗ يﺎﻫ هداد ﺲﭙﺳ و ﺖﻓﺮﮔ ﺪﻫاﻮﺧ مﺎﺠﻧا يﺪﻨﻫ و ﯽﺳرﺎﻓ ﺪﺷ ﺪ
.
ﻪﮐاو لﻮﺤﺗ ،يﺪﻌﺑ ﺶﺨﺑ رد هژاو يﺎﻫ
راﺮـﻗ ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ ﯽـﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ِ ﻮﻧ هرود ﺎﺗ نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود زا يﺪﻨﻫ و ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﯿﻣ كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ .
1.
ﯽﻧاﺮﯾا و ﺪﻨﻫ ﻪﺧﺎﺷ ِ ﯽﺳﺎﻨﺷاوآ 1.2 . نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﮐاو
ﻪﮐاو ﻪﺟرد رد ﻪﮐ ﺖﺳا نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ ﻪﮐاو نﺎﻤﻫ نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﻘﺒﻃ ود ﻪﺑ مود ﻪﺟرد رد و ﺐﮐﺮﻣ و هدﺎﺳ ﻪﻘﺒﻃ ود ﻪﺑ لوا
دﻮﺷ ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﺪﻨﻠﺑ و هﺎﺗﻮﮐ )
،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا 1389
: 3 .(
زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﺎﻫ ﻪﮐاو ﻦﯾا :
نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﮐاو
هدﺎﺳ ﺐﮐﺮﻣ
هﺎﺗﻮﮐ ﺪﻨﻠﺑ
هﺎﺗﻮﮐ
ﺪﻨﻠﺑ
a, i, u ū, ī, ā
au, ai āu, āi
لوﺪﺟ 1
1.2 . ﯽﺑﺮﻏ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﮐاو
ﻪﮐاو زا ا هﺪﻧﺎﻤﻧ يﺎﺟ ﻪﺑ يﺮﺛا ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا ِ ﺐﮐﺮﻣ يﺎﻫ ﺖﺳ
) ،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا 1389
: 39 .(
ﻪﮐاو ﯽﺑﺮﻏ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ رد
ﯽﻣ يﺎﺟ ﺪﻨﻠﺑ و هﺎﺗﻮﮐ ﻪﻘﺒﻃ ود ﺪﻧﺮﯿﮔ
:
ﯽﺑﺮﻏ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﮐاو
هﺎﺗﻮﮐ يﺎﻫ ﻪﮐاو
ﺪﻨﻠﺑ يﺎﻫ ﻪﮐاو
u, i, a ū, ī, ā
٣
لوﺪﺟ 2
ِ ﺐﮐﺮﻣ ﻪﮐاو ود زا ﺖﺳا هﺪﻧﺎﻤﻧ يﺎﺟ ﺮﺑ يﺮﺛا ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا
.
3.2 . ﻪﮐاو يرد ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ
ﻪﮐاو ﺖﺳا ﯽﺑﺮﻏ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻫ ﻪﮐاو نﺎﻤﻫ يرد ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ )
،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا 1389
: 75 .(
4.2 . ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ ﻪﮐاو
ﻪﮐاو زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﺖﺳا ناﺮﯾا زوﺮﻣا ِ رﺎﯿﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﻤﻫ ﻪﮐ ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ :
ﻪﮐاو ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ
هﺎﺗﻮﮐ يﺎﻫ ﻪﮐاو
ﺪﻨﻠﺑ يﺎﻫ ﻪﮐاو
o, e, a u, i, ā
لوﺪﺟ 3
،يرد ﯽﺳرﺎﻓ رد ﺎﺑa
،ā ﺎﺑi وī ﺎﺑu دراد فﻼﺘﺧا ﺖﯿﻤﮐ ردū .
ﯾا ﻆﻔﻠﺗ هﻮﺤﻧ ﺎﻣا ﻪﮐاو ﺖﻔﺟ ﻦ
ﯽﻤﻧ قﺮﻓ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ ﺎﻫ ﺪﻨﮐ
) ،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا
1389 : 75 .(
5.2 . ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ ﺎﺑ يرد ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ ﻪﮐاو طﺎﺒﺗرا
يﺎﻫ ﻪﮐاو وī
ﻪﮐاو ﻪﺑ يرد ﯽﺳرﺎﻓ زاē ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ ردi
. ﻪﮐاو ود وū
ﻪﮐاو ﻪﺑ ﺰﯿﻧ يرد ﯽﺳرﺎﻓ زاō ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ ردu
ﺖﺳا ﻪﺘﺸﮔ لﺪﺑ )
،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا 1389
: 76 .(
3 . ﯽﺳرﺎﻓ و يﺪﻨﻫ يﺎﻫ نﺎﺑز نﺎﯿﻣ كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ هژاو زا ﻢﻫ و دراد ﺖﯾﺮﮑﺴﻨﺳ ﺄﺸﻨﻣ ﻢﻫ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﻫ هژاو ياراد يﺪﻨﻫ نﺎﺑز هﺪﺷ نﺎﺑز ﻦﯾا دراو ﯽﺳرﺎﻓ و ﯽﮐﺮﺗ ،ﯽﺑﺮﻋ نﻮﭽﻤﻫ ﯽﯾﺎﻫ نﺎﺑز
ﺖﺳا . ﺖﺳا هﺪﻣآ ﺮﯾز لوﺪﺟ رد ﺎﻫ هژاو ﻦﯾا زا ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺪﻨﺟ )
،رﻮﮕﯾﺮﮔ ﮏﻣ 1997
،يﺮﻗﺎﺑ و 1382 :(
يﺪﻨﻫ هژاو ﺄﺸﻨﻣ ﺎﺑ
ﯽﺑﺮﻋ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ يﺪﻨﻫ هژاو
ﺄﺸﻨﻣ ﺎﺑ ﯽﺳرﺎﻓ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ هژاو يﺪﻨﻫ
ﺎﺑ ﺄﺸﻨﻣ
ﯽﺑﺮﻋ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ هژاو يﺪﻨﻫ
ﺎﺑ ﺄﺸﻨﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﺳرﺎﻓ
مﺮﺟ Jurm ﺖﺳود dost
īzhār رﺎﻬﻇا
pašēmān
نﺎﻤﯿﺸﭘ
ﺢﺒﺻ Subh روز Zor
īnhisār رﺎﺼﺤﻧا
farāmōš
شﻮﻣاﺮﻓ
Dunyā ﺎﯿﻧد
شﻮﻫ Hōš
ijāzat تزﺎﺟا
mēhan
ﻦﻬﯿﻣ
Sitam ﻢﺘﺳ
dūšman ﻦﻤﺷد
insāf فﺎﺼﻧا
لد Dil
bādat تدﺎﺒﻋ ī
mūrdā هدﺮﻣ
sahil
ﻞﺣﺎﺳ čābūk
ﮏﺑﺎﭼ
Īnsān نﺎﺴﻧا
dēwār راﻮﯾد
manzil لﺰﻨﻣ
شﻮﺧ Xūš
Jāhīl ﻞﻫﺎﺟ
rīštā
ﻪﺘﺷر /
ﺪﻧﻮﯿﭘ intizār رﺎﻈﺘﻧا
اﺪﺟ jūdā
Īqbāl لﺎﺒﻗا
ﺲﯿﮔ Gēs
فﺮﺻ sirf
nīmūd دﻮﻤﻧ
Ījlās سﻼﺟا
ﻒﻟز Zūlf
/ ﻮﻣ izzat تﺰﻋ
dēwānā ﻪﻧاﻮﯾد
لوﺪﺟ 4
نﺎﻤﻫ ﻪﺑ رﻮﮐﺬﻣ يﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ رد يﺪﻨﻫ يﺎﻫ هژاو ،ﺪﯾآ ﯽﻣ ﺮﺑ قﻮﻓ لوﺪﺟ زا ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮔ دراد ﻖﻠﻌﺗ ﻪﺘﺳد ود
. هژاو ﻪﺘﺳد ﮏﯾ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﻫ
هژاو ﺮﮕﯾد ﻪﺘﺳد و دراد ﯽﺑﺮﻋ ﺄﺸﻨﻣ ﺖﺳا ﯽﺳرﺎﻓ ﺄﺸﻨﻣ ﺎﺑ ﯽﯾﺎﻫ
. ﭽﻧآ توﺎﻔﺗ ﺖﺳا ﺖﯿﻤﻫا ﺰﺋﺎﺣ ﺎﺠﻨﯾا رد ﻪ يﺎﻫ هژاو ِ ﺪﯿﻟﻮﺗ رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
۴
ﯽﺳرﺎﻓ و يﺪﻨﻫ ﺖﺳا
. ﺶﺨﺑ رد ﻪﮐاو ﯽﻓﺮﻌﻣ ﻪﺑ ،ﺪﻌﺑ
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﯽﺳرﺮﺑ و ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز يﺎﻫ ﮔژاو زا ﯽﯾﺎﻫ
ﯽﻣ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد دﻮﺟﻮﻣ ِ ﯽﺑﺮﻋ نﺎ -
ﻢﯾزادﺮﭘ .
4 . ﻪﮐاو ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز يﺎﻫ
زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو ﻪﮐاو ﺶﺷ ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز رد : /
a, i, u, ā, ī, ū /
ﻪﮐاو ﭗﭼ ﺖﻤﺳ زا لوا ﻪﮐاو ﻪﺳ او ﺮﮕﯾد ﻪﮐاو ﻪﺳ و هﺎﺗﻮﮐ يﺎﻫ
ِ ﺪﻨﻠﺑ يﺎﻫ ﻪﮐ ﯽﻣ بﻮﺴﺤﻣ نﺎﺑز ﻦﯾا
ﺪﻧﻮﺷ ) Ajami & Hussain,
2010: 11 .(
دراد دﻮﺟو ﺰﯿﻧ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد قﻮﻓ ﻪﮐاو ﺶﺷ ﺮﻫ .
5 . هژاو ﯽﺑﺮﻋ ﺄﺸﻨﻣ ﺎﺑ يﺪﻨﻫ يﺎﻫ
هژاو ﻦﯾا زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﺎﻫ jidāl
) لاﺪﺟ ( ، )jism ﻢﺴﺟ ( ، jihad ) دﺎﻬﺟ ( ، jāhil ) ﻞﻫﺎﺟ ( و mujrim )
مﺮﺠﻣ .(
هژاو ﻦﯾا ﯽﺑﺮﻋ نﺎﺑز رد ﺎﻫ
نﺎﻤﻫ ﻪﺑ ﺖﺳا هﺪﻣآ نآ ﻦﯿﺗﻻ ِ يرﺎﺘﺷﻮﻧ ﻆﻔﻠﺗ رد ﻪﮐ دﻮﺷ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ يا هﻮﯿﺷ )
Badawi & Abdelhaleem, 2008 .(
ﻪﮐاو ﺪﻧراد نﺎﺑز يور ﺮﺑ ﻪﮐ ﯽﻫﺎﮕﯾﺎﺟ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ ار ﯽﻧﺎﯿﻣ و ﻦﯿﺸﯿﭘ ،ﻦﯿﺴﭘ يﺎﻫ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﺮﯾز ﻞﮑﺷ ﻪﺑ
ﺪﻨﻫد :
ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻦﯿﺴﭘ
u
i
o
e
ā a
ﻞﮑﺷ 2
ﻓا ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﻪﮐاو ﯽﮕﺘﺷاﺮﻓا زا ،نﺎﺑز ﻦﯿﺸﯿﭘ و ﻦﯿﺴﭘ ﺶﺨﺑ ود ﺮﻫ رد و ﻦﯿﯾﺎﭘ ﻪﺑ ﻻﺎﺑ زا ،ﻻﺎﺑ رادﻮﻤﻧ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﯽﮔدﺎﺘ
ﻢﯿﻫاﻮﺧ ﻪﮐاو نآ
ﺖﺷاد . ﻪﮐاو يﺎﻫ و u يﺎﻫ ﻪﮐاو ،ﻪﺘﺷاﺮﻓا يﺎﻫ ﻪﮐاو i و o
ﻪﮐاوe ﻫ ﻪﮐاو و ﯽﻧﺎﯿﻣ يﺎ يﺎﻫ
وā ﻪﮐاوa ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ هدﺎﺘﻓا يﺎﻫ ﺪﻧور
) Carr, 1993: 62 .(
او ءﺎﻘﺗرا زا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﮐاو ﺮﯿﯿﻐﺗ ،ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻟﺎﻘﻣ رد ﺎﻫ ﻪﮐ
ﻪﮐاو ﻪﺑ ﯽﻧﺎﯿﻣ و هدﺎﺘﻓا يﺎﻫ ﻪﮐاو ﯽﮔدﺎﺘﻓا و ﻪﺘﺷاﺮﻓا يﺎﻫ
ﺖﺳا نآ ﺲﮑﻋ ِ ﺪﻨﯾاﺮﻓ .
6 . هداد ﻞﯿﻠﺤﺗ ﺎﻫ
ﻪﯿﺿﺮﻓ زا ﮏﯾ ﺮﻫ ،ﺶﺨﺑ ﻦﯾا رد رﻮﮐﺬﻣ يﺎﻫ
هداد ﺎﺑ ﻣ ﯽﺳرﺎﻓ و نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﺳرﺎﻓ هرود ود ﺮﻫ زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ ﻊﻤﺟ ﻪﻧﺎﯿ
ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ يروآ
ﯽﻣ ددﺮﮔ .
1.6 . ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ هژاوِ*
هژاو ﺎﺑ يﺪﻨﻫ يﺎﻫ نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ
۵
،لوا ﻪﯿﺿﺮﻓ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻪﮐاو
يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﻪﺘﺷاﺮﻓا ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﻤﻠﮐ نﺎﯿﻣ رد ﯽﻧﺎﯿﻣ ِ ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ
ﻮﺷ د
ﺲﮑﻌﻟﺎﺑ و .
هژاو ،ﻪﯿﺿﺮﻓ ﻦﯾا ﻖﺒﻃ نﻮﭽﻤﻫ يا
] [ jesm ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ]
[ jism ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد و ددﺮﮔ
نآ ِ ﺲﮑﻋ
هژاو ﺪﯿﻟﻮﺗ درﻮﻣ رد ﺰﯿﻧ يﺎﻫ
] bikār [ و ﯽﺳرﺎﻓ رد [bēkār]
ﺖﺳا دﻮﻬﺸﻣ يﺪﻨﻫ رد .
،ﺮﮕﯾد ﯽﻟﺎﺜﻣ هژاو
ﺖﺳا ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ردmehr
ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﮐ ددﺮﮔ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز ردmihr
. يﺮﻗﺎﺑ ) 1382 ( نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود رد ار ﻪﮐاو ﻦﯾا ﺪﯿﻟﻮﺗ miθra
ﺪﻧاد ﯽﻣ .
،مود ﻪﯿﺿﺮﻓ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ دﻮـﺷ ﯽـﻣ ﻆـﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد هدﺎﺘﻓا ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﻤﻠﮐ نﺎﯾﺎﭘ رد ﯽﻧﺎﯿﻣ ﻦﯿﺸﯿﭘ ﻪﮐاو
.
هژاو ﻪﺑ ناﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧ ياﺮﺑ ﻪﻧﺎﺧ
] [xāne يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﻪﮐ دﺮﮐ هرﺎﺷا ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﺎـﻧﺎﺧ
] [ xānā دﻮـﺷ ﯽـﻣ ﻆـﻔﻠﺗ .
رد هژاو ﻦـﯾا
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود ]
xānag [ ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ )
،يﺮﻗﺎﺑ 1382 .(
،مﻮﺳ ﻪﯿﺿﺮﻓ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﺲﮑﻌﻟﺎﺑ و دﻮﺷ ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﯽﻧﺎﯿﻣ ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻪﺘﺷاﺮﻓا ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو
. ﺪﯿﻟﻮﺗ
هژاو بﻮﺷآ ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﮐ ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ رد نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود رد ﺖﺳاāšub
ﺖﺳا هدﻮﺑxšup .
يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد هژاو ﻦﯾا ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺪـﺷﺎﺑ ﯽﻣāšōp
) ،يﺮﻗﺎﺑ 1382 ( .
2.6 . ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﺎﺑ يﺪﻨﻫ يﺎﻫ هژاو ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ
يﺎﻫ هژاو ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﻬﻣ
، ﻪﻧﺎﺧ و بﻮﺷآ ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻞﮑﺷ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ هرود رد :
mihr xāna āšōp
نﺎﻤﻫ هرود ود ﺮﻫ رد قﻮﻓ يﺎﻫ هداد زا ﻪﮐ رﻮﻃ ﯽﻣﺮﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﻪﻧﺎﯿﻣ و نﺎﺘﺳﺎﺑ
ﺪﯿﻟﻮﺗ رد ،ﺪﯾآ هژاو ﻦﯾا
ﺖﺳا هداد خر ﺮﯾز تﻻﻮﺤﺗ ﺎﻫ :
1 ( ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود ِ ﯽﻧﺎﯾﺎﭘ يﺎﻫ ﻪﮐاو فﺬﺣ :
miθra mihr
2 (
ِ ﯽﻧاﻮﺨﻤﻫ يﺎﻫ جاو فﺬﺣ ﺎﯾg
ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد نﺎﺘﺳﺎﺑ يﺎﻫ هژاو نﺎﯾﺎﭘ زاk
xāna xānag
3 ( ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﺘﺷاﺮﻓا ﻦﯿﺴﭘ ﻪﮐاو ﻪﺑ ﯽﻧﺎﯿﻣ
xšup
āšōp
ﯽﺑ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هداد خر ﺎﻫ ناﻮﺨﻤﻫ ﺪﯿﻟﻮﺗ رد ﺰﯿﻧ يﺮﮕﯾد ﯽﯾاوآ تاﺮﯿﯿﻐﺗ فﺮﺻ نآ ﻪﺑ ﻦﺘﺧادﺮﭘ زا ﻪﻟﺎﻘﻣ عﻮﺿﻮﻣ ﺎﺑ ندﻮﺑ طﺎﺒﺗرا
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﻈﻧ .
ﻪﺘﮑﻧ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﯾﺎﻫ هژاو ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﻂﻘﻓ و ﻂﻘﻓ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﺎﻬﻧآ ﺪﯿﻟﻮﺗ و تﻻﻮﺤﺗ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا ﻦﯾا ﺖﺳا ﺖﯿﻤﻫا ﺰﺋﺎﺣ ﺎﺠﻨﯾا رد ﻪﮐ يا
ﺪﻧراد ﯽﺳرﺎﻓ ﺄﺸﻨﻣ .
ﻢﺴﺟ يﺎﻫ هژاو ،لﺎﺜﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ مﺮﺟ ،jesm
رﺎﻬﻇا ،jurm izhār هژاو زا يرﺎﯿﺴﺑ و ﺮﻋ نﺎﺑز زا ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
دراو ﯽﺑ
ﯽﻤﻧ ار ﺪﻧا هﺪﺷ نﺎﺑز ﻦﯾا دﻮﻤﻧ ﻞﯿﻠﺤﺗ ﯽﺳرﺎﻓ ﺄﺸﻨﻣ ﺎﺑ ﯽﯾﺎﻫ هژاو ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ناﻮﺗ
.
ﯽﻣ هﺪﺷ حﺮﻄﻣ نﻮﻨﮐ ﺎﺗ ﻪﭽﻧآ سﺎﺳاﺮﺑ هژاو ناﻮﺗ
ﯽﻟوﺪﺟ رد ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻦﯾا ﻪﺑ ار دراد ﯽﺳرﺎﻓ ﺄﺸﻨﻣ ﻪﮐ يﺪﻨﻫ و ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﯿﻣ كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
دﻮﻤﻧ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و داد راﺮﻗ :
ﺎﻫ هرود ﺎﻫ هژاو
نﺎﺘﺳﺎﺑ ﯽﺳرﺎﻓ ﻆﻔﻠﺗ
ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ ﻆﻔﻠﺗ
ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ ﻆﻔﻠﺗ
يﺪﻨﻫ ﻆﻔﻠﺗ
ﻮﯾد daēva
Dēv div
Dēv
ﺲﯿﮔ gaēsa
Gēs
gis Gēs
ﺖﺳود dauštar
Dōst
dust Dōst
شﻮﻫ hauša
Hōš
huš Hōš
لوﺪﺟ 5
لوﺪﺟ ﻖﺒﻃ 5
نﺎﺑز ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد ﺎﻬﻧآ ﻆﻔﻠﺗ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺎﻫ هژاو يﺪﻨﻫ ﻆﻔﻠﺗ ، ﺖﺳا ﯽﺳرﺎﻓ
. زا ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز رد ﻆﻔﻠﺗ ﻦﯾا ﻮﻧ ﺎﺗ نﺎﺘﺳﺎﺑ هرود
ﯽﻧﻮﮔﺮﮔد رﺎﭼد ﺖﺳا هدﻮﻤﻧ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود ﺎﺗ ﺎﻬﻨﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﻪﮑﻧآ لﺎﺣ ﺖﺳا هﺪﺷ يﺮﯿﮕﻤﺸﭼ يﺎﻫ
.
ﻪﺠﯿﺘﻧ يﺮﯿﮔ
ﺎﺗ ﻪﭽﻧآ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ نﻮﻨﮐ
هداد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و لوﺪﺟ رد جﺪﻨﻣ يﺎﻫ
ﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ ﺎﺑ ﮏﯾ ﺮﻫ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﻦﺘﻣ رد د
هداد ﻫ ،يﺪﻨﻫ نﺎﺑز يﺎ
ﯽﻣ ﻞﺻﺎﺣ ﺮﯾز ﺞﯾﺎﺘﻧ دﻮﺷ
:
۶
1.
ﺖﺳا ﺖﯾﺮﮑﺴﻧﺎﺳ و ﯽﮐﺮﺗ ،ﯽﺑﺮﻋ ،ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻫ ﺄﺸﻨﻣ ياراد ﻪﮐ دراد دﻮﺟو ﯽﯾﺎﻫ هژاو ،يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد .
2.
هژاو زا ﻪﺘﺳد نآ يﺪﻨﻫ ِ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺎﺑ ﯽﺗوﺎﻔﺗ ﺪﯿﻟﻮﺗ هﻮﯿﺷ ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ دراد ﯽﺑﺮﻋ ﺄﺸﻨﻣ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
هژاو ،ﺮﮕﯾد ترﺎﺒﻋ ﻪﺑ ؛دراﺪﻧ دﻮﺧ ﻪﺸﯾر ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
دﻮﺷ ﯽﻣ ﻆﻔﻠﺗ ﯽﺑﺮﻋ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد دراد ﯽﺑﺮﻋ .
3.
ﺪﻤﻋ ﺖﺳا ﯽﺳرﺎﻓ ﺄﺸﻨﻣ ياراد ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ هژاو زا ﻪﺘﺳد نآ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻪﻧﺎﯿﻣ ﯽﺳرﺎﻓ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ ﺎﺗ
ددﺮﮔ . هژاو
"
ﺎﺗﺪﻤﻋ
"
رﺎﮐ ﻪﺑ ﻞﯿﻟد ﻦﯾا ﻪﺑ ار
ﯽﻣ ﻪﮐ دراد دﻮﺟو ﻢﻫ ﯽﯾﺎﻫ هژاو يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﻪﮐ ﻪﮐ ﻢﯾﺮﺑ ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻮﻧ ﯽﺳرﺎﻓ ﺪﻨﻧﺎﻤﻫ ﺎﻘﯿﻗد
ﻮﺷ د : jurāb نﺎﺑز ود ﺮﻫ رد نآ ﻆﻔﻠﺗ ﻪﮐ
نﺎﻤﻫ و نﺎﺴﮑﯾ ﯽﺳرﺎﻓ و يﺪﻨﻫ بارﻮﺟ
ﺖﺳا .
4.
ﻪﺑ هژاو ،ﯽﻠﮐ رﻮﻃ هژاو ﻦﯾا ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﺑﺎﺸﻣ يﺪﯿﻟﻮﺗ يﺪﻨﻫ نﺎﺑز رد ﯽﺳرﺎﻓ ِ ﻞﯿﺧد يﺎﻫ
دراد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﻪﻧﺎﯿﻣ هرود رد ﺎﻫ .
ﺬﺧﺂﻣ و ﻊﺑﺎﻨﻣ
ﯽﺳرﺎﻓ ﻊﺑﺎﻨﻣ
م ،ﯽﻤﺳﺎﻘﻟاﻮﺑا ) .
1389 .(
ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺦﯾرﺎﺗ .
ناﺮﻬﺗ . ﺖﻤﺳ تارﺎﺸﺘﻧا .
م ،يﺮﻗﺎﺑ ) . 1382 .(
ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﯽﺨﯾرﺎﺗ ﯽﺳﺎﻨﺷ جاو .
ناﺮﻬﺗ . هﺮﻄﻗ ﺮﺸﻧ .
ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ
Ajami Aloitaibi, Y. & Hussain, A. (2010). Comparative analysis of arabic vowels using formants and an automatic speech recognition system. International Journal of Signal Processing, Image
Processing and Pattern Recognition Vol. 3, No. 2, June, 2010
Badawi, E. M. & Abdelhaleem, M. (2008). Arabic-English dictionary of Qur’anic usage. 2nded.
Leiden-Boston.
Carr. Ph. (1993). An introduction to phonology. London. MacMillan.
MC Gregor, R. S. (1997). Hindi-English dictionary. Oxford. Oxford University Press.
Trask, R. L. (1996). Historical linguistics. London. Arnold.
