ﻫﺎ در اﻟﮕﻮﻫﺎي اي و ﺗﻨﻮع ﮔﯿﺎﻫﺎن زراﻋﯽ ﺑﺮ ﮐﺎرآﯾﯽ ﻣﺼﺮف ﻧﻬﺎ

ﻪﯾﺮﺸﻧ يزروﺎﺸﮐ ﯽﺳﺎﻨﺷ مﻮﺑ

ﺪﻠﺟ 7 ، هرﺎﻤﺷ 1 ، رﺎﻬﺑ 1394

، ص . 19 - 1 Journal of Agroecology

Vol. 7, No. 1, Spring 2015, p. 1-19

ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺑﺎﯾزرا هدﺎﻬﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺮﺑ ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ عﻮﻨﺗ و يا

يﺎﻫﻮﮕﻟا رد ﺎﻫ

ﺖﺸﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ

مﺎﻬﻟا يﺰﯾﺰﻋ ﯽﮑﭼﻮﮐ ﺎﺿﺮﯿﻠﻋ ،1 2

،*

مﺪﻘﻣ ﯽﻧاﻮﺿر ﺰﯾوﺮﭘ و2

ﯽﺗﻼﺤﻣ يﺮﯿﺼﻧ يﺪﻬﻣ 2

ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ :

01 / 12 / 1389

شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ :

19 / 01 / 1391

هﺪﯿﮑﭼ

عﻮﻨﺗ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺮﺑ يا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ و ﯽﻫﺎﯿﮔ

آرﺎﮐ ﻋ و بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ ﻨ

تﺮﮐ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ ،ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎ حﺮﻃ ﻪﯾﺎﭘ ﺮﺑ هﺪﺷدﺮﺧ يﺎﻫ

كﻮﻠﺑ ﯽﻋارز لﺎﺳ ود رد راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ 1385

- 1384 و 1386 - 1385 ﻪﺑ ﺪﻬﺸﻣ ﯽﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪﻋرﺰﻣ رد

ﺪﻣآرد اﺮﺟا . درﻮﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ تﺮﮐ رد ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ و ﯽﻣاد دﻮﮐ ﻊﺒﻨﻣ ود ﯽﺳرﺮﺑ

ﺎﯾﻮـﺳ ﻪـﺘﯾراو ﻪـﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ و ﯽﻠﺻا يﺎﻫ )

Glycine max L.

(

) و نﺎﮔﺮﮔ و ﺮﺤﺳ ،ﺰﻣﺎﯿﻠﯾ 3(

نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ، )

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا )

Panicum miliaseum L.

( يﺪﯾراوﺮﻣ ، ) Pennisetum glaucum

(L.

ﯽﻫﺎﺑور مد و )

Setaria italic L.

( ﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ، نزرا طﻮ ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ - ﺎﯾﻮﺳ - ﺪﺠﻨﮐ (Sesamum indicum L.) نزرا طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ و

- ﺪﺠﻨﮐ -

ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ (Trigonella foenum-graecum L.) -

نﺎﯿﻧز (Trachyspermum ammi L.) درﻮـﻣ نﺎـﻫﺎﯿﮔ زا ﮏـﯾ ﺮـﻫ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ

تﺮﮐ رد ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻣ ﻞﻣﺎﺷ ار ﯽﻋﺮﻓ يﺎﻫ

ﺪﺷ . داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺮﻈﻧ زا ﺖﺸﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻪﮐ

ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﻨﺘـﺷاد يراد

ﺪ . لﺎـﺳ رد

،لوا ﯽﻋارز ﺖﺸﮐ ﻦﯿﺑ رد

،نزرا طﻮﻠﺨﻣ و نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ،ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ آرﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ياراد ،ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ

ﺐـﺴﺣﺮﺑ بآ فﺮـﺼﻣ ﯽﯾ

ﺪﻧدﻮﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ .

ﺖﺸﮐ ،ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻦﯿﺑ رد مود ﯽﻋارز لﺎﺳ رد طﻮﻠﺨﻣ

آرﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ ﺐﺴﺣﺮﺑ ار بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

ﺖﺷاد ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ .

و ﺎﯾﻮﺳ ﻪﺘﯾراو ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ،ﺢﻄﺳ ﺪﺣاو رد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺖﻓﺎﺑ رد دﻮﺟﻮﻣ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴﻓ ،نژوﺮﺘﯿﻧ ناﺰﯿﻣ ﺮﻈﻧ زا طﻮﻠﺨﻣ يﻮﮕﻟا ﻦﯾﺮﺗﺮﺑ

دﻮﺑ ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ .

ﺖﺸﮐ ﻦﯿﺑ رد ،لوا ﯽﻋارز لﺎﺳ رد رﺮﺑ درﻮﻣ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ

ﻣ ﺖﺸﮐ ،ﯽﺳ آرﺎـﮐ ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ ﺎﯾﻮﺳ ﻪﺘﯾراو ﻪﺳ طﻮﻠﺨ

فﺮـﺼﻣ ﯽﯾ

ﺖﺷاد ار ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ .

ﮐ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ و ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ ،ﺎﯾﻮﺳ ﻪﺘﯾراو ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ،طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻦﯿﺑ رد ،مود ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ،ﺪﺠﻨ

آرﺎﮐ ﺮﻈﻧ زا نﺎﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ﯾ

ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ،ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ فﺮﺼﻣ ﯽ ﺎﺑ يراد

ﺘﺷاﺪﻧ ﻢﻫ ﺪﻧدﻮﺑ نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ زا ﺮﺗﺮﺑ و ﻪ .

،ﯽـﻋارز لﺎـﺳ ود ﺮـﻫ رد

ﺖﺸﮐ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ و ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ آرﺎﮐ ياراد نﺎﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ،ﺪﺠﻨﮐ

و نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾ و هدﻮﺑ ﯽﯾﻻﺎﺑ ﺮﻔﺴﻓ

ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﺎـﺑ يراد

ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ ﻢﻫ . آرﺎﮐ ﺮﻈﻧ زا ﯾﻮﺳ ،نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﺰﯿﻧ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ بﺬﺟ ﯽﯾ ﺖﺸﮐ ﺮﮕﯾد زا ﺮﺘﻬﺑ ﺪﺠﻨﮐ و ﺎ

دﺮﮐ ﻞﻤﻋ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ .

ﻊـﺒﻨﻣ عﻮـﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد

ﻪﯾﺬﻐﺗ آرﺎﮐ ﺮﺑ يا ﻣ ﯽﯾ ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ و بآ فﺮﺼ ﺖﺷاﺪﻧ يراد

.

هژاو يﺎﻫ يﺪﯿﻠﮐ : ،بآ ﺗ ﮏ ﺻﺎﻨﻋ ،ﯽﺘﺸﮐ آرﺎﮐ ،ﯽﯾاﺬﻏ ﺮ

آرﺎﮐ ،بﺬﺟ ﯽﯾ ،فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ

ﻪﻣﺪﻘﻣ

1

ﯾﺪﻣ و ﯽﻋارز ﯽﺿارا رد ﺞﯾار تﺎﯿﻠﻤﻋ هدﻮﺒﻧ ﺪﻣآرﺎﮐ كﺎﺧ و بآ ﺖﯾﺮ

ﻪـﻈﺣﻼﻣ ﻞـﺑﺎﻗ ﺖـﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ ﻪﺑ ترﺎﺴﺧ و ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﻓررﺪﻫ ،نآ رد و ﺖﺳا ) Lal, 2000 .(

ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ تاﺮـﺛا كرد و ﯽﻋارز عﻮﻨﺗ ،نﺎﯿﻣ ﻦﯾا رد

1 و 2 - ﺳا ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ رﺎﯾدﺎﺘ

،ﺖﻋارز هوﺮﮔ ﺖـﻋارز هوﺮـﮔ دﺎﺘـﺳا و رﻮـﻧ مﺎـﯿﭘ هﺎﮕﺸﻧاد

ﺪﻬﺸﻣ ﯽﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد ،يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد

*) - لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ :

Email: akooch@um.ac.ir

( يدﺎﺼﺘﻗا و ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﯿﺑ هﺪﯿﭽﯿﭘ -

ﺖـﻬﺟ يرﺎـﮑﻫار ،ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا

ﯽـﻣ دوﺪـﺤﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﺮﺘﻬﺑ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪـﺷﺎﺑ

) Tengberg et al., 1998 .(

ﻦﯿــﻘﻘﺤﻣ زا ﯽــﻀﻌﺑ )

Walker & Ogindo, 2003 Mannion,

1995;

( هرود ﯽﻃ رد ﻪﮐ ﺪﻧراد هﺪﯿﻘﻋ

،ﮏﺸﺧ لﻮﺼﻓ و ﺎﻫ عﻮﻨﺘﻣ

ﻦﯾﺮـﺗ

مﻮﺑ مﺎﻈﻧ مﻮﺑ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد يﺮﺘﺸﯿﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗ ،ﺎﻫ مﺎﻈﻧ

ﺮﺘﻤﮐ عﻮﻨﺗ ياراد يﺎﻫ

ﺪﻧراد . ﺖـﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﺮﻣا ﻦﯾا ﻞﯿﻟد آرﺎـﮐ

ﻊﺑﺎـﻨﻣ زا هدﺎﻔﺘـﺳا رد ﺮـﺘﻬﺑ ﯽﯾ

و رﻮﻧ ،بآ ﺮﯿﻈﻧ ﯽﻄﯿﺤﻣ ﺪـﺷﺎﺑ ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ

) Hulugalle & Lal,

1986 Walker & Ogindo, 2003;

.(

آرﺎــﮐ ﺶﯾاﺰــﻓا فﺮــﺼﻣ ﯽﯾ

2 يزروﺎﺸﮐ ﯽﺳﺎﻨﺷ مﻮﺑ ﻪﯾﺮﺸﻧ ﺪﻠﺟ ،

7 هرﺎﻤﺷ ، 1 ، رﺎﻬﺑ 1394

ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ رد ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ ًﺎـﻘﯿﻗد طﻮﻠﺨﻣ رد ﻪﻧﻮﮔ ود ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﻒﯿﺻﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﻖﯾﺮﻃ ﻦﯾا زا ياﺮـﺑ

و هدﺮﮑﻧ ﺖﺑﺎﻗر نﺎﺴﮑﯾ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﯿﮔ يژﻮﻟﻮﻨﻓ و ﻪﺸﯾر رﺎﺘﺧﺎﺳ

نﺎـﻫﺎ

ﯽﮔﺪــﻨﻨﮐ ﻞــﯿﻤﮑﺗ ﺖــﻟﺎﺣ ﻪــﺑ ﺮــﺠﻨﻣ ﯽــﻣ ﻊﺑﺎــﻨﻣ ﺮﯿﺨــﺴﺗ رد

دﻮــﺷ

) Vandermeer et al., 1998; Hauggaard-Nielsen et al.,

2001a; Hauggaard-Nielsen, 2001b.

(

نارﺎﮑﻤﻫ و ﺎﯿﻠﺠﯾوﺎﮐ )

Caviglia et al., 2004 (

ﺮـﺛا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺎﯾرد

ﯿﺑ رﺎﯿﺴﺑ ﻊﺸﻌﺸﺗ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد بآ بﺬﺟ و ﺮﯿﺨﺴﺗ ﺮﺑ ،ﻪﻧﺎﮔود ﺖﺸﮐ ﺮﺘﺸ

دﻮﺑ . زا ﺪﯾدﺮﮔ ﺖﻓﺎﯾرد نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻂﺳﻮﺗ ﻪﮐ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ زا ﯽﯾﺰﺟ 26

/0

ﺎﺗ 51 /0 ﻪﺑ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ رد 53

/0 ﺎﺗ 71 /0 ﺶﯾاﺰـﻓا ﻪـﻧﺎﮔود طﻮـﻠﺨﻣ رد

ﯽﻟﺎﺣ رد ﺖﻓﺎﯾ زا يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ لﺎﻌﻓ ﻊﺸﻌﺸﺗ بﺬﺟ ﻪﮐ

24 /0 ﺎﺗ 31 /0 ﻪـﺑ

38 /0 ﺎﺗ 44 /0 ﺪﯿﺳر . طﻮـﻠﺨﻣ توﺎﻔﺘﻣ ﺮﺛا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا نﺎﮔدﺮﺒﻣﺎﻧ

ﻦﯾا بﺬﺟ ﺮﺑ ﻞـﺑﺎﻗ ﺮـﯿﻏ و بآ ندﻮـﺑ هﺮﯿﺧذ ﻞﺑﺎﻗ ﺖﯿﻫﺎﻣ ﻪﺑ ﻊﺒﻨﻣ ود

ﯽﻣ زﺎﺑ ﻊﺸﻌﺸﺗ ندﻮﺑ هﺮﯿﺧذ ددﺮﮔ

. ﺖـﯿﻠﺑﺎﻗ و هﺪـﺷ هﺮﯿﺧذ كﺎﺧ رد بآ

ﻪـﮐ ﯽﺗرﻮـﺻ رد ﺖﺷاد دﻮﺟو ﺎﺿﺎﻘﺗ و ﻊﺒﻨﻣ ﯽﺳﺮﺘﺳد ﻦﯿﺑ لدﺎﻌﺗ دﺎﺠﯾا ﭻﯿـﻫ و ﻪﺘﺷاد ﯽﮕﺘﺴﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ هزاﺪﻧا و رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻪﺑ ﻊﺸﻌﺸﺗ بﺬﺟ ﯽﺑﺎﯾزﺎﺑ ياﺮﺑ ﯽﮔﺪﻨﻨﮐ ناﺮﺒﺟ ﻢﺴﯿﻧﺎﮑﻣ ﺖـﺷاﺪﻧ دﻮﺟو بﺬﺟ ﺖﻬﺟ رﻮﻧ

.

نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﻣﺎﺳﺎﮕﻧار شراﺰﮔ ﺮﺑ ﺎﻨﺑ )

Rangasamy et al., 1988 (

رد

شﺎــــﻣ طﻮــــﻠﺨﻣ ﺖــــﺸﮐ )

Vigna radiate L.

( ﻪــــﺒﻨﭘ و

) Gossypium hirsutum L.

( آرﺎﮐ و ﺶﻫﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ، فﺮـﺼﻣ ﯽﯾ

ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا نآ .

ﺲﻧاو و مﺎﻫاﺮﮔ )

Graham & Vance, 2000 (

ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ

ﻣ ﺖﺸﮐ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﯾﺮﯾﺪﻣ ،ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﯾﺎﺳ رﺎﻨﮐ رد طﻮﻠﺨ

نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖ ﻪﻋرﺰﻣ رد

ﯽﻣ دﻮﺒﻬﺑ ار ﺪـﺸﺨﺑ

. نارﺎـﮑﻤﻫ و نﺎـﻣﻮﺌﻧ )

Neumann & Rauber,

(2007 دﻮـﺨﻧ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ ،فﻻﻮـﯾ و

ﯽﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ياﻮﺘﺤﻣ رد يراد

نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪـﺷ دﻮـﺨﻧ و فﻻﻮﯾ رد ﻪﻧاد .

ﯽﯾﻮﺸﺑآ ﺮﻄﺧ نژوﺮﺘﯿﻧ

ﻣ رد طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ زا ﺪﻌﺑ ﮏـﺗ دﻮـﺨﻧ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘ

دﻮﺑ ﺮﺘﻤﮐ ﯽﺘﺸﮐ و

و نژوﺮـﺘﯿﻧ ياﻮـﺘﺤﻣ ﻦﯿـﺑ ﯽـﻔﻨﻣ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﮏﯾ

دﻮﺨﻧ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ رد ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ -

ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ فﻻﻮﯾ .

و رﻮـﻤﺘﯾاو

ردوﺮـﺷ ) Whitmore & schröder, 2007 (

يزﺎـﺴﻟﺪﻣ ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ رد

ناﺰﯿﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺎـﺑ ترذ طﻮﻠﺨﻣ و ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ ﻪﻋرﺰﻣ رد هﺪﺷ ﯽﯾﻮﺸﺑآ

ﺘﻓﺎﯾرد ﺮﮕﯾد نﺎﯿﻣﺪﻨﮔ ،طﻮـﻠﺨﻣ يﺎـﻫﻮﮕﻟا يﺪﻨﻣدﻮـﺳ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﮐ ﺪﻨ

ﺖـﺷاد ﺖﺷادﺮﺑ زا ﺪﻌﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﯾﺎﻘﺑ ﺎﺑ ﯽﺳﻮﮑﻌﻣ ﻪﻄﺑار .

نﺎـﮔدﺮﺒﻣﺎﻧ

ﺶﻫﺎـﮐ ياﺮـﺑ يﺪـﯿﻔﻣ شور ﺪﯾﺎـﺷ طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا نآ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻆﻔﺣ ﺎﺑ عراﺰﻣ ﯽﮔدﻮﻟآ ﺪﺷﺎﺑ ﺎﻫ

. ﻮـﺴﻓوا - نارﺎـﮑﻤﻫ و ﻮﯾﺪـﺑ )

Ofosu-Budu et al., 1995 (

رد ﻪـﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا طﻮـﻠﺨﻣ ﺖـﺸﮐ

مﻮﮔرﻮﺳ ) Sorghum bicolor L.

(- ﺎﯾﻮﺳ ) Glycine max L.

( ﻞـﮐ ،

نژوﺮﺘﯿﻧ ماﺪﻧا رد ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻊﻤﺠﺗ دﻮﺑ نآ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ زا ﺮﺘﺸﯿﺑ مﻮﮔرﻮﺳ يﺎﻫ

.

ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﻢﻫ و ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﮐ ﺪﺳر ﻪﺸﯾر ﻢﺘﺴﯿﺳ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﻧﺎﺷﻮﭘ

،نﺎﻫﺎﯿﮔ يا

لﺎﻘﺘﻧا و بﺬﺟ راﺪﻘﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ

داد ﺶﯾاﺰﻓا ار .

ﺎﻤﺷﺮﮕﻟا و يﺮﯿﺼﻧ )

Nassiri & Elgersma, 2002 (

ﯽـﺳرﺮﺑ رد

دﻮﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ نژوﺮﺘﯿﻧ

رﺪﺒـﺷ ﯽﺘـﺸﮐ ﮏـﺗ و طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ﺮﺑ

ﺪﯿﻔﺳ ) Trifolium repens L.

( ﻢﭽﭼ و Lolium temulentum L.) (

ﻢﭽﭼ ،نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا ﯽﺗوﺎﻔﺘﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ار رﺪﺒﺷ و

ﺄﺗ ﺖﺤﺗ داد راﺮﻗ ﺮﯿﺛ .

،ﮏﺸﺧ هدﺎﻣ ﻞﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋ ،طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ رد ﺮﺗﻻﺎﺑ

ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ رد نآ راﺪﻘﻣ ﻒﺼﻧ دوﺪﺣ رد رﺪﺒﺷ ﮏﺸﺧ هدﺎﻣ ﺎﻣا ،هدﻮﺑ ﺎﻫ

دﻮﺑ . ﺦـﺳﺎﭘ رد ﻢﭽﭼ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ نﺎﮔدﺮﺒﻣﺎﻧ

ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ﻪﺘﻓر رﺎﮐ ﻪﺑ دﻮﮐ ﻪﺑ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ رد ﻢﻫ يراد

رد ﻢـﻫ و ﺎﻫ

ﺖﺸﮐ ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ .

ﯽﻟ و ﮓﻧز )

Zhang & Li, 2003 (

رد ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا ﺖـﺸﮐ

-

مﺪﻨﮔ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ )

Triticum aestivum L.

( - مﺪﻨﮔ ،ترذ -

،ﺎﯾﻮـﺳ

ﻼﻗﺎـﺑ ) Vicia faba L.

( - ترذ ) Zea mays L.

( ﯽـﻨﯿﻣز مادﺎـﺑ و

) Arachis hypogaea L.

( - ﻪﻧﻮﮔ ﻦﯿﺑ ﻞﯿﻬﺴﺗ ،ترذ ﺪـﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ يا

.

ﺑ ﻪ يرﻮﻃ دﻮـﺒﻬﺑ ﯽـﻨﯿﻣز مادﺎـﺑ ﺎـﺑ طﻮﻠﺨﻣ رد ار ﻦﻫآ بﺬﺟ ،ترذ ﻪﮐ

و نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﻼﻗﺎﺑ و ﺪﯿﺸﺨﺑ ﻼﻗﺎـﺑ طﻮـﻠﺨﻣ ﻂﺳﻮﺗ ﺮﻔﺴﻓ

- ار ترذ

داد ﺶﯾاﺰﻓا . ﺎـﺑ طﻮـﻠﺨﻣ ﺖـﺸﮐ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ نﺎﮔدﺮﺒﻣﺎﻧ ﯽﯾآرﺎـﮐ

ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺶﻫﺎـﮐ ار كﺎـﺧ ﻞﯿﻓوﺮﭘ رد تاﺮﺘﯿﻧ راﺪﻘﻣ ،

داد . ﺨﻣ مﺎﻗرا آرﺎﮐ رد ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﺰﯿﻧ ﻪﻧﻮﮔ ﮏﯾ ﻒﻠﺘ ﺮﺻﺎﻨﻋ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

ﺪﻨﺷﺎﺑ توﺎﻔﺘﻣ ﯽﯾاﺬﻏ .

ﻞـﺠﻧر و كﺎﺠﻧﻮـﺳا )

Sveĉnjak & Renjel,

(2006 و ﺮﭼﺎﻤﻠﺗﺎـﺳ زا ﻞـﻘﻧ ﻪـﺑ نارﺎـﮑﻤﻫ

) Satelmacher et al.,

( 1994 ﯽﯾاﺬـﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ زا هدﺎﻔﺘﺳا رد ﯽﮑﯿﺘﻧژ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا

ﭗـﯿﺗﻮﻧژ توﺎﻔﺗ ﯽﻠﺻا ءﺰﺟ ود ﻪﺑ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ رﺎـﮐ رد ﺎـﻫ

آ و بﺬـﺟ ﯽﯾ

هداد ﺖﺒـﺴﻧ ﮏـﺸﺧ هدﺎـﻣ ﺪـﯿﻟﻮﺗ ﺖـﻬﺟ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ فﺮﺼﻣ دﻮـﺷ

.

ﻞﺠﻧر و كﺎﺠﻧﻮﺳا )

Sveĉnjak & Renjel, 2006 (

توﺎﻔﺗ ﯽﺳرﺮﺑ رد

ﻢـﻗر اﺰـﻠﮐ يﺎـﻫ )

Brassica napus L.

( فﺮـﺼﻣ نﺎﻣﺪـﻧار ظﺎـﺤﻟ زا

ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺎﯾرد ﯽﺸﯾور ﻪﻠﺣﺮﻣ رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﻢﻗر ﻦﯿﺑ يراد

ﺎﻫ

نژوﺮﺘﯿﻧ ناﺰﯿﻣ ﺮﻈﻧ زا ﻪﺸﯾر رد

ﻪﻗﺎـﺳ و ﺎـﻫ ﺖـﺷاد دﻮـﺟو ﺎـﻫ

. ﻪـﭼﺮﮔا

بﺬﺟ ،نﺎﻫﺎﯿﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ

آرﺎﮐ رد توﺎﻔﺗ ،ﺪﻨﺘﺷاد ﯽﻬﺑﺎﺸﻣ ﻞﮐ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

دﻮـﺑ مﺎـﻗرا ﯽﻫﺎـﯿﮔ هدﻮـﺗ ﺖﺴﯾز رد فﻼﺘﺧا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ .

ﺞﯾﺎـﺘﻧ

ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺑﺎﯾزرا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ

فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺮﺑ ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ عﻮﻨﺗ و يا ...

3

،نژوﺮـﺘﯿﻧ ﻦﯿﯾﺎـﭘ حﻮﻄـﺳ رد ﻪـﮐ ﺖـﺳا نآ زا ﯽﮐﺎﺣ نﺎﮔدﺮﺒﻣﺎﻧ ﻪـﻤﻫ

نژوﺮﺘﯿﻧ رد و بﺬﺟ هﺎﯿﮔ ﻂﺳﻮﺗ ،كﺎﺧ ﻪﺑ هﺪﺷ ﻪﻓﺎﺿا ﺖﺷادﺮﺑ لﻮﺼﺤﻣ

ﯽﺗرﻮﺻرد ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ هﺪﺷ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ

نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺶـﺨﺑ ،يدﻮـﮐ

ﺪﯾدﺮﮕﻧ بﺬﺟ هﺎﯿﮔ ﻂﺳﻮﺗ و هﺪﻧﺎﻣ ﯽﻗﺎﺑ كﺎﺧ رد نآ زا ﯽﻤﻈﻋا .

ﺮﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ عﻮﻨﺗ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ حﺮﻃ ﻦﯾا ياﺮﺟا زا فﺪﻫ آرﺎﮐ

فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

ﺎﯾﻮﺳ ﻪﺘﯾراو ﻪﺳ ﻞﻣﺎﺷ نﺎﻫﺎﯿﮔ زا ﯽﻌﯿﺳو ﻒﯿﻃ رد ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ و بآ ) سر دوز يﺎﯾﻮﺳ -

و ﻢﻗر سر ﻂـﺳﻮﺘﻣ يﺎﯾﻮﺳ ،ﺰﻣﺎﯿﻠﯾ -

و ﺮﺤـﺳ ﻢـﻗر

سر ﺮﯾد يﺎﯾﻮﺳ -

نﺎﮔﺮﮔ ﻢﻗر 3

، نزرا ﻪـﻧﻮﮔ ﻪـﺳ )

ﻫﺎـﺑور مد نزرا ،ﯽ

يﺪﯾراوﺮﻣ نزرا و ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا (

ﯽـﯾوراد نﺎـﻫﺎﯿﮔ و ﺪـﺠﻨﮐ ، و نﺎـﯿﻧز

ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺎﺑ ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ دﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ يا

.

شور و داﻮﻣ ﺎﻫ

لﺎـﺳ رد ﺶﯾﺎـﻣزآ ﻦﯾا ﯽـﻋارز يﺎـﻫ

85 - 1384 و 86 - 1385 ﻪـﺑ

ترﻮﺻ تﺮﮐ كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﻪﯾﺎﭘ ﺮﺑ هﺪﺷ دﺮﺧ يﺎﻫ رد ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ

ﻪﺳ اﺮﺟا راﺮﮑﺗ ﺪﺷ . ﻪﯾﺬﻐﺗ هدﺎﻬﻧ عﻮﻧ يا

) ﯽﻧﺪـﻌﻣ و ﯽﻟآ (

تﺮـﮐ رد يﺎـﻫ

تﺮﮐ رد ﺖﺸﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا و ﯽﻠﺻا ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﻋﺮﻓ يﺎﻫ

. هدﺎﻬﻧ

عﻮﻧ زا ،هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﯽﻟآ ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ يﺪﻨﻔﺳﻮﮔ دﻮﮐ

20 رد ﻦﺗ ﺎﺑ رﺎﺘﮑﻫ

وﺪﺟ رد جرﺪﻨﻣ تﺎﺼﺨﺸﻣ ل

1 لدﺎـﻌﻣ ،ﯽﻧﺪـﻌﻣ هدﺎـﻬﻧ رﺎﻤﯿﺗ رد و دﻮﺑ

فﺮﺼﻣ ﺮﭘ ﺮﺻﺎﻨﻋ دﻮﺟﻮﻣ

،ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴﻓ ،نژوﺮﺘﯿﻧ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﻟآ هدﺎﻬﻧ رد

ﯽﻧﺪﻌﻣ هدﺎﻬﻧ )

ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ تﺎﻔﻟﻮﺳ و ﻞﭙﯾﺮﺗ تﺎﻔﺴﻓﺮﭘﻮﺳ ،هروا (

ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا .

ﯽـﺣاﺮﻃ عﻮـﻨﺗ عاﻮـﻧا سﺎﺳا ﺮﺑ ﺰﯿﻧ ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺖﺸﮐ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﺪﺷ : ﻪـﻧﻮﮔ عﻮﻨﺗ

يا : ﻪـﻧﻮﮔ ﻪـﺳ نﺎـﻣﺰﻤﻫ ﺖـﺸﮐ نزرا ﻞﻣﺎـﺷ نزرا

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ ، يﺪﯾراوﺮﻣ و ﯽﻫﺎﺑور مد

ﯽﮑﯿﺘﻧژ عﻮﻨﺗ :

و ﺮﺤﺳ ،ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو ﻞﻣﺎﺷ ﺎﯾﻮﺳ ﻢﻗر ﻪﺳ نﺎﻣﺰﻤﻫ ﺖﺸﮐ

نﺎﮔﺮﮔ 3 يدﺮﮐرﺎﮐ عﻮﻨﺗ :

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ،ﺪﺠﻨﮐ نﺎﺘﮐا ﻢﻗر نﺎﻣﺰﻤﻫ ﺖﺸﮐ

ﺎﯾﻮﺳ و ) ﺮﺤﺳ ﻢﻗر ( ،ﺪـﺠﻨﮐ ،ﯽﻟﻮـﻤﻌﻣ نزرا نﺎﻣﺰﻤﻫ ﺖﺸﮐ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و

نﺎﻫﺎﯿﮔ زا ﮏﯾ ﺮﻫ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ نﺎﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ

زا ﺲـﭘ

هدﺎﻣآ تﺎﯿﻠﻤﻋ تﺮـﮐ ،ﺮﻟﻮـﻟ و ﮏـﺴﯾد ،ﻢﺨﺷ ﻞﻣﺎﺷ ﻦﯿﻣز يزﺎﺳ

يﺪـﻨﺑ

تﺮﮐ نورد نﺎﻫﺎﯿﮔو ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻪﻋرﺰﻣ هﺪـﺷ ﻪﯿـﺻﻮﺗ ﻢﮐاﺮﺗ ﺎﺑ و ﺎﻫ

ﺪﯾدﺮﮔ ﺖﺸﮐ .

ﻪـﻧﻮﮔ روﺬﺑ ﺖﺸﮐ ،ﺰﯿﻧ ﯽﺘﺸﮐ ﺪﻨﭼ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ رد ﻪـﺑ ﺎـﻫ

ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﺸﯾاﺰﻓا حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﻢﻫرد طﻮﻠﺨﻣ ترﻮﺻ .

نﺪﻧﺎﺷﻮﭘ ياﺮﺑ

ﺎﺧ زا ﺎﻫرﺬﺑ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺳﺎﻣ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ گﺮﺒﮐ .

زا ﻞﺒﻗ هﺎﻣ ﮏﯾ ﯽﻣاد دﻮﮐ

ﺖـﺷﺎﮐ زا ﺪﻌﺑ ﻪﺘﻔﻫ رﺎﻬﭼ و ﺖﺷﺎﮐ ﺎﺑ نﺎﻣﺰﻤﻫ ،ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ و ﺖﺷﺎﮐ ﺪﺷ هداد كﺎﺧ ﻪﺑ كﺮﺳ ترﻮﺻ ﻪﺑ .

ﯽﻠﺻا تﺮﮐ ﺮﻫ دﺎﻌﺑا 3

× 71 ﯽﻋﺮﻓ تﺮﮐ ﺮﻫ و ﺮﺘﻣ 3

× 5 دﻮـﺑ ﺮـﺘﻣ .

تﺮﮐ ﻦﯿﺑ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﯽﻠﺻا تﺮﮐ ﺮﻫ ﻞﺧاد رد ﯽﻋﺮﻓ يﺎﻫ

50 ﯽﺘﻧﺎﺳ و ﺮـﺘﻣ

ﻦﯿﺑ تﺮﮐ راﺮﮑﺗ ﺮﻫ رد ﯽﻠﺻا يﺎﻫ 2

دﻮﺑ ﺮﺘﻣ .

هزاﺪﻧارﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻪـﻧﻮﻤﻧ ،ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ و بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ يﺮﯿﮔ

-

ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﻫﺪﻠﮔ نﺎﻣز رد و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ نﺪﺷ ﻪﺘﺴﺑ زا ﺪﻌﺑ ،يﺮﯿﮔ .

دﺎﻌﺑا ﻪﺑ ﯽﺗارداﻮﮐ رد دﻮﺟﻮﻣ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻞﮐ 40

× 40 ﯽﺘﻧﺎﺳ رﻮﻃ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺮﺘﻣ

ﺷادﺮﺑ ،دﻮﺑ هﺪﺷ هداد راﺮﻗ تﺮﮐ ﺮﻫ رد ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻘﺘﻨﻣ هﺎﮕﺸﯾﺎﻣزآ ﻪﺑ و ﺖ

ﺪﺷ .

لوﺪﺟ 1 - ﯽﻋارز لﺎﺳ ود رد ﺶﯾﺎﻣزآ ﻞﺤﻣ ﯽﻣاد دﻮﮐ و كﺎﺧ تﺎﺼﺨﺸﻣ 85

- 1384 و 86 - 1385

Table1- Manure and soil characteristics of experiment place during growth season in 2005- 2006

ﺖﻓﺎﺑ Texture ﺖﯾاﺪﻫ

ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا ) ﯽﺳد

ﺮﺘﻣﺮﺑ ﺲﻨﻤﯾز (

)EC

1

m-

. (dS ﺶﻨﮐاو

pH ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ﻞﮐ

) ﯽﭘ ﯽﭘ ما (

Potassium (ppm) ﺮﻔﺴﻓ

ﻞﮐ ) ﯽﭘ -

ﯽﭘ ما ( Phosphorus

(ppm) نژوﺮﺘﯿﻧ

ﻞﮐ ) ﺪﺻرد (

Nitrogen (%) ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ

يا

Nutrient resource ﯽﻋارز لﺎﺳ

Year

loam 2.99

7.1 110.11

14.00 كﺎﺧ 0.05

2005- 2006 Soil

- -

- 171.06

168.12 ﯽﻣاد دﻮﮐ 1.23

Manure

loam 2.08

7.7 8.60

20.92 كﺎﺧ 0.07

2006- 2007 Soil

- -

- 2992.50

276.07 ﯽﻣاد دﻮﮐ 1.28

Manure

ﻒﻟا ( ﺶﺷﻮﭘ رد بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ هزاﺪﻧا ﻖﯾﺮﻃ زا ﯽﻌﻤﺠﺗ هﻮﻘﻟﺎﺑ قﺮﻌ ﺮـﯿﺨﺒﺗ ناﺰـﯿﻣ يﺮﯿﮔ

سﻼﮐ ﺮﯿﺨﺒﺗ ﮏﺘﺸﺗ زا ﻪﻧازور ﺪـﺷر ﻞـﺼﻓ ﯽـﻃ ردA

هﺎﮕﺘـﺴﯾا رد و

ﯽﺳﺎﻨﺷاﻮﻫ ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ

. ﻪﻧﻮﮔ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺐﯾﺮﺿ ﻂﺳﻮﺘﻣ ،نزرا ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ 1

، 15 /1 و 1/

1 ﺪﻧﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد .

ياﺮـﺑ

ﯿﮔ ﺐﯾﺮﺿ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﻪﻧﻮﮔ زا ﺰﯿﻧ نﺎﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ﯽﻫﺎ

هدﺎﻔﺘـﺳا ﻪﺑﺎﺸﻣ يﺎﻫ

ﺪﯾدﺮﮔ ) Alizadeh & Kamali, 2007 (.

ﺶﺷﻮﭘ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ناﺰﯿﻣ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺎﺑ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ

قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ﯽﻫﺎﯿﮔ

) ﻪﻟدﺎﻌﻣ 1 ( دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿﯿﻌﺗ و ﺪﺷر ﻞﺼﻓ ﯽﻃ رد

ﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﻪﻧاد هزاﺪﻧا ،رﺎﻤﯿﺗ ﺮﻫ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﯽﮑﯾژﻮ

ﺪﺷ يﺮﯿﮔ ) ﻪﻟدﺎﻌﻣ

2(

. ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 1 (

c o

c ET K

ET  .

،ﻪﻟدﺎﻌﻣ ﻦﯾا رد ﻪﮐ ETC

: ﯿﺨﺒﺗ هﺎـﯿﮔ قﺮﻌﺗ و ﺮ )

ﯽـﻠﯿﻣ ﺮـﺘﻣ ( ، ETo

:

هﻮﻘﻟﺎﺑ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ )

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﻣ ( و KC

: ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺐﯾﺮﺿ )

دراﺪﻧ ﺪﺣاو ( ﯽﻣ -

ﺪﺷﺎﺑ .

ﻪﻟدﺎﻌﻣ )2 (

ETc

WUE y

،ﻪﻟدﺎﻌﻣ ﻦﯾا رد ﻪﮐ :Y

هﺎﯿﮔ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺎﯾ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮـﺑ

مﺮﮔ ﺐﺴﺣ رد

ﺮﺘﻣ ﻊﺑﺮﻣ و :WUE آرﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ )

دﺮـﮑﻠﻤﻋ مﺮﮔ

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺑ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ﺮﺘﻣ (

ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ .

ب ( هزاﺪﻧا نژوﺮـﺘﯿﻧ فﺮـﺼﻣ و بﺬﺟ ﯽﯾآرﺎﮐ و ﺪﺻرد يﺮﯿﮔ

ﺶﺷﻮﭘ رد ﻒﻠﺘﺨﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﻪﯾﻻ ﻪﺑ هﺪﺷ ﺖﺷادﺮﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ يﺎﻫ

20 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻢﯿـﺴﻘﺗ يﺮﺘﻣ

و گﺮﺑ يزﺎﺳاﺪﺟ زا ﺲﭘ و هﺪﺷ يﺎـﻣد رد نﺪـﺷ ﮏـﺸﺧ و ﻪﻗﺎﺳ

70

ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد تﺪﻣ ﻪﺑ داﺮﮔ

48 نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ،ﺖﻋﺎﺳ ﻪﺑ ﻪﯾﻻ ﺮﻫ گﺮﺑ

هزاﺪﻧا اﺰﺠﻣ رﻮﻃ ﺪﺷ يﺮﯿﮔ

. ﺶـﺷﻮﭘ ﻞـﮐ رد ﺰـﯿﻧ ﻪﻗﺎﺳ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد

ﻪﯾﻻ نوﺪﺑ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ يﺪﻨﺑ

. ﮕﻟا رد هوﻼﻋ ،طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ يﺎﻫﻮ

هزاﺪﻧا ﺮﺑ د يﺮﯿﮔ ﻪـﯾﻻ رد هﺎـﯿﮔ ﺮـﻫ گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻر يﺎـﻫ

ﻒـﻠﺘﺨﻣ

رد طﻮـﻠﺨﻣ رد دﻮﺟﻮﻣ نﺎﻫﺎﯿﮔ زا ﮏﯾ ﺮﻫ ﯽﻧزو ﺖﺒﺴﻧ ،ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ طﻮـﻠﺨﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد و ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺢﻄﺳ ﺪﺣاو ﺪﺷ . ماﺪﻧا رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ﻦﯿﯿﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﯽﯾاﻮﻫ يﺎﻫ

) ﻪﻗﺎﺳ و گﺮﺑ (

آرﺎﮐ و و بﺬﺟ ﯽﯾ ﻪﻧﻮﻤﻧ اﺪﺘﺑا ،هﺎﯿﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ

بﺎﯿﺳآ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ زا ﺲﭘ و هﺪﺷ

نژوﺮﺘﯿﻧ راﺪﻘﻣ ،روﺰﯿﻟﺎﺗﺎﮐ و ﮏﯾرﻮﻔﻟﻮﺳ ﺪﯿﺳا ﺎﺑ نآ ﻢﻀﻫ

ﺎﺼﻋ رد لاﺪﻠﺠﮐ شور ﻂﺳﻮﺗ ﻞﺻﺎﺣ هر هزاﺪﻧا

ﺪﺷ يﺮﯿﮔ .

- هزاﺪﻧا آرﺎﮐ يﺮﯿﮔ ﺟ ﯽﯾ

رد ﻢﯿـﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴﻓ فﺮﺼﻣ و بﺬ

ﺶﺷﻮﭘ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﻪﻧﻮﻤﻧ اﺪﺘﺑا رﻮﻈﻨﻣ ﻦﯾا ﻪﺑ يﺎـﻣد ﺎـﺑ هرﻮﮐ ﻪﺑ ،هﺪﺷ بﺎﯿﺳآ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

760 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﻘﺘﻨﻣ داﺮﮔ

ﺖﺷﺬﮔ زا ﺲﭘ و ﺪﺷ ﻞ ﻪﺳ

ناﺰـﯿﻣ ،ﺖﻋﺎﺳ

ﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴﻓ هزاﺪﻧا ﻞﺻﺎﺣ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ رد دﻮﺟﻮﻣ ﻢﯿﺳ ﺪﺷ يﺮﯿﮔ

. هزاﺪﻧا ياﺮﺑ -

ﻓ يﺮﯿﮔ هﺎﮕﺘﺳد زا ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔﺴ ﻢﯿﻠﻓ و ﺮﺘﻣﻮﺘﻓوﺮﺘﮑﭙﺳا يﺎﻫ

-

ﺘﻣﻮﺘﻓ ﺪﯾدﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا ﺮ .

آرﺎـﮐ ﻦﯿﯿﻌﺗ ياﺮﺑ ﺮـﺻﺎﻨﻋ فﺮـﺼﻣ و بﺬـﺟ ﯽﯾ

ﯽﯾاﺬﻏ تﻻدﺎﻌﻣ )3 ( و )4 ( هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﺷ .

دﺎﻌﻣ ﻪﻟ ) 3(

initial DM

N NAE  N ) بﺬﺟ ﯽﯾآرﺎﮐ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺼﻨﻋ

(

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 4(

initial

N NUE Y )

آرﺎﮐ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺼﻨﻋ

(

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ﻦﯾا رد ﻪﮐ ،ﺎﻫ

NDM

: ناﺰﯿﻣ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺼﻨﻋ هﺎﯿﮔ رد دﻮﺟﻮﻣ

ﺮﺑ

ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد مﺮﮔ ﺐﺴﺣ ،

Ninitial

: ناﺰﯿﻣ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺼﻨﻋ رد دﻮﺟﻮﻣ

دﻮـﮐ

و ﯽﻣاد كﺎﺧ ﺖﺷﺎﮐ ياﺪﺘﺑا رد رد مﺮﮔ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ

ﺮﺘﻣ ﻊﺑﺮﻣ و :Y دﺮﮑﻠﻤﻋ

هﺎﯿﮔ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺎﯾ ﻪﻧاد رد مﺮﮔ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ

ﺮﺘﻣ ﻊﺑﺮﻣ ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ .

هداد يرﺎﻣآ ﻪﯾﺰﺠﺗ مﺮـﻧ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ ﺎـﻫرادﻮﻤﻧ ﻢـﺳر و ﺎﻫ

يﺎـﻫراﺰﻓا

Var.13 Minitab ، Mstatc و Excel ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ .

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ

نﻮﻣزآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ نﺎﻨﯿﻤﻃا ﺢﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد

95 ﺪﻧﺪﺷ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺪﺻرد .

ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﻒﻟا ( رﺎﮐ آ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

لﺎﺳ رد ﻪﻧازور و ﯽﻌﻤﺠﺗ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ناﺰﯿﻣ ﯽـﻋارز يﺎـﻫ

85 -

1384 و 86 - 1385 رد ﻞﮑــﺷ يﺎــﻫ 1 و 2 ﻧ ﺖــﺳا هﺪــﺷ هداد نﺎــﺸ .

،لوا ﯽـﻋارز لﺎﺳ رد ﺪﺷر ﻞﺼﻓ ﯽﻃ رد ﻪﻧازور قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﮏﯾ ﯽﻠﯿﻣ ﺘﺸﯿﺑ ﺮﺘﻣ دﻮﺑ مود ﯽﻋارز لﺎﺳ زا ﺮ .

رد ﯽﻌﻤﺠﺗ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ

لدﺎﻌﻣ لوا ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ﺪﺷر ﻞﺼﻓ يﺎﻬﺘﻧا 1

/ 1873 ﯽﻠﯿﻣ رد و ﺮـﺘﻣ

لدﺎﻌﻣ مود ﯽﻋارز لﺎﺳ 6

/ 1692 ﯽﻠﯿﻣ دﻮﺑ ﺮﺘﻣ .

1384-85 ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ﺪﺷر ﻞﺼﻓ ﯽﻃ رد ﻪﻧازور ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ناﺰﯿﻣ - 1 ﻞﮑﺷ Fig. 1- Daily potential evapotranspiration during growth season in 2005- 2006

1385-86 ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ﺪﺷر ﻞﺼﻓ ﯽﻃ رد ﻪﻧازور ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ ناﺰﯿﻣ - 2 ﻞﮑﺷ Fig. 1- Daily potential evapotranspiration during growth season in 2006- 2007

ﻣ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا ﺮﺛا ﯽﻨﻌ

دﻮﺑ راد .

ﻪـﯾﺬﻐﺗ ﻊـﺒﻨﻣ عﻮﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺎﻣا ﺖـﻓﺮﮕﻧ راﺮـﻗ يا

) لوﺪﺟ 2(

. لوﺪﺟ رد ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮔ نﺎﻤﻫ 3

ﯽﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ يﺎﻫﻮﮕﻟا ،دﻮﺷ

ﯽﺗوﺎﻔﺘﻣ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ،ﯽﺘﺸﮐ ﺪﻨﭼ و ﺪﻨﺘﺷاد

. ،لوا ﯽﻋارز لﺎﺳ رد

ﮏﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ را ﯽﺘﺸﮐ ﻪﺘﯾراو ﺎﯾﻮﺳ و ﯽﻫﺎﺑور مد نز نﺎﮔﺮﮔ و ﺮﻣﺎﯿﻠﯾو يﺎﻫ

3 دﻮﺑ .

ﺐﺴﺣ ﺮﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺮﻈﻧ زا ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ طﻮﻠﺨﻣ عﻮﻧ رﺎﻬﭼ ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ،رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ يراد

. ﺖﺸﮐ ﻦﯿﺑ رد طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ

،ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا طﻮﻠﺨﻣ و نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ،ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ياراد

ﺪﻧدﻮﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣﺮ .

ﻪﻓﻮﻠﻋ ﻪﻨﺑﺮﮐرﺎﻬﭼ هﺎﯿﮔ ﮏﯾ دﺮﺑرﺎﮐ ﺎﺑ ﻪﺳ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺎﺑ يا

ﻪﻨﺑﺮﮐ ﻪﮐ يا

ﻪﺸﯾر ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ياراد ﺮﺘﻬﺑ دﻮﺟﻮﻣ بآ زا ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﺗوﺎﻔﺘﻣ يا

ﺪﯿﻟﻮﺗ ﯽﻓﺮﺼﻣ بآ يازا رد يﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ و هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﻣ ددﺮﮔ .

لوﺪﺟ 2 - ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﻨﻣ عﻮﻧ ﺮﺛا

ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا و يا آرﺎﮐ

لﺎﺳ رد بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ ﯽﻋارز يﺎﻫ

85 - 1384 و 86 - 1385

Table 2- Variance analysis of nutrient resource and planting system effect on water use efficiency during in 2005-2006 and 2006-2007

تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ Mean of square

يدازآ ﻪﺟرد Degree of freedom

تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ Sources of

variation

2006- 2007 2005- 2006

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ On the basis of biological yield

ﺐﺴﺣ ﺮﺑ رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ On the basis of seed yield

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ On the basis of biological yield

ﺐﺴﺣ ﺮﺑ رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ On the basis of seed yield

16.15 ^ns 4.02 ^ns 508.32 ^ns 14.55 ^ns 2 كﻮﻠﺑ

Block 856.83 ^ns

^{22.28 ns 115.32 ns 1.72 ns 1} يا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ

Nutrient resource

64.86 4.18 237.06 8.35 2 1 يﺎﻄﺧ

Error 1

112.46 ^** 27.97^** 311.21^** 24.27^** 12 ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا

Planting systems

169.27^** 10.78^** 112.09 ^ns 3.01 ^ns 12 ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا× ياﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ

Planting systems× nutrient resource

44.91 2.02 65.58 5/00 48 2 يﺎﻄﺧ

Error2 :**

ﯽﻨﻌﻣ ،ﺪﺻرد ﮏﯾ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد :*

ﯽﻨﻌﻣ و ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد :ns

ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﻏ راد

**: significant at α=0.01 probability level, *: significant at α=0.05 probability level and ns: no significant

لوﺪﺟ 3 - يﺎﻫﻮﮕﻟا ﺮﺛا آرﺎﮐﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺖﺸﮐ

ﯽﻋارز لﺎﺳ ود رد بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

Table 3- Effect of different cropping systems on water use efficiency in two years

ﻪﻧﻮﮔ مﺎﻧ Species

2005- 2006 2006- 2007

آرﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ )

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺮﺘﻣ

(

Water use efficiency (g.mm^-1)

آرﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ )

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺮﺘﻣ

(

Water use efficiency (g.mm^-1) ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ

On the basis of biological yield

ﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ رﺬﺑ دﺮﮑ

On the basis of seed yield

ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ On the basis of biological

yield

رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ On the basis of seed

yield

Pan 25.60^abc* 2.25 ^cd 25.98 ^cd 1.63 ^defg

Pen 11.08 ^ef 0.74 ^d 59.28 ^a 0.00 ^g

Set 22.23 ^abcd 6.71 ^a 23.95 ^cd 4.47 ^bc

Soyv 20.05 ^bcde 6.13 ^ab 21.48 ^cde 7.39 ^a

Soys 19.54 ^bcde 3.67 ^bcd 13.55 ^efg 2.79 ^cde

Soyg 30.67 ^a 6.05 ^ab 9.41 ^g 1.14 ^efg

Se 13.20 ^def 1.89 ^cd 10.94 ^fg 1.87 ^def

Tri 16.57 ^cde 3.00 ^cd 18.53 ^def 5.85 ^ab

tra 4.78 ^f 0.78 ^d 17.39 ^defg 1.09 ^efg

pps 24.79 ^abc 2.01 ^cd 40.28 ^b 0.75 ^fg

sss 19.32 ^bcde 3.83 ^bc 12.33 ^fg 3.41 ^cd

pss 28.60 ^{ab cd}2.99 28.37 ^c 2.76 ^cde

pstt 17.06 ^cde 1.50 ^cd 27.17 ^c 4.41 ^bc

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ* نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد كﺮﺘﺸﻣ فوﺮﺣ ياراد يﺎﻫ ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا

ﺪﻧراﺪﻧ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد يراد .

Means with the similar letters in the each column are not significantly different at p≤0.05.

،soyg3 نﺎﮔﺮﮔ ﻢﻗر - ﺎﯾﻮﺳ،soys ﺮﺤﺳ ﻢﻗر- ﺎﯾﻮﺳ،soyv ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو ﻢﻗر- ﺎﯾﻮﺳ ،set ﯽﻫﺎﺑور مد نزرا ،pen يﺪﯾراوﺮﻣ نزرا،pan ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ﺪﺠﻨﮐ

ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ،se

،tri نﺎﯿﻧز

،tra يﺪﯾراوﺮﻣ نزرا -

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ - ﯽﻫﺎﺑور مد ،pps ﺎﯾﻮﺳ : نﺎﮔﺮﮔ ،ﺮﺤﺳ ،ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو 3

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ،sss -

ﺎﯾﻮﺳ - ﺪﺠﻨﮐ ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ،pss ﺪﺠﻨﮐ-

ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ- نﺎﯿﻧز- pstt

pan (common millet), pen (pearl millet), set(foxtail millet), soyv (soybean, cult. Viliams), soys (soybean, cult. Sahar), soyg (soybean, cult.Gorgan3), se (sesame), tri (fenugreek), tra (ajowan), pps (3 Millet species), sss (3 soybean varieties), pss (common

millet, soybean, sesame) and pstt (intercropping of millet, sesame, fenugreek, ajowan).

ﯽﯾآرﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ،ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻦﯿﺑ رد ،مود ﯽﻋارز لﺎﺳ رد و ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو ﻪﺘﯾراو ﺎﯾﻮﺳ ﯽﺘﺸﮐ ﮏﺗ رد ،رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣﺮﺑ بآ فﺮﺼﻣ

ﺖﺸﮐ و ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ،ﺎﯾﻮﺳ ﻪﺘﯾراو ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫ

نﺎـﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨـﺷ ،ﺪـﺠﻨﮐ ،نزرا طﻮـﻠﺨﻣ و ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﻢﻫ ﺎﺑ يراد

ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ . ﯽـﻋارز لﺎﺳ رد ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﻪـﻧﻮﮔ ﻪـﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ،ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ طﻮﻠﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻦﯿﺑ رد مود ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺐـﺴﺣﺮﺑ ار بآ فﺮـﺼﻣ ﯽﯾآرﺎـﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ نزرا ﺖﺷاد

. لﻻ و نﺎﮔﻮﻟﺎﻫ )

Hulugalle & Lal,1986 (

ﺪـﻧدﻮﻤﻧ شراﺰـﮔ

ﻂﯾاﺮـﺷ رد ﻪـﯾﺮﺠﯿﻧ بﺮـﻏ رد سﺪـﻋ لاد و ترذ طﻮـﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ﻪﮐ ﺖﺷاد يﺮﺘﺸﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ .

لﻮﺼﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﯿﻟد نﺎﺸﯾا

ﺪﻧدﺮﮐ ﺮﮐذ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ رد بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ار .

ﯽﻣﺎﺳﺎﮕﻧار

نارﺎﮑﻤﻫ و )

Rangasamy et al., 1988 (

رد ﻪـﮐ ﺪﻨﺘـﺷاد رﺎـﻬﻇا ﺰﯿﻧ

نآ فﺮـﺼﻣ ﯽﯾآرﺎﮐ و ﺶﻫﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ،ﻪﺒﻨﭘ و شﺎﻣ طﻮﻠﺨﻣ ﺖﺸﮐ ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا .

لوﺪﺟ 4 - ﺘﻣ ﺮﺛا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ ﻞﺑﺎﻘ آرﺎﮐ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا و يا

بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ ﯽﻋارز لﺎﺳ ود رد

Table 4- Effect of nutrient resource and different cropping systems on water use efficiency in two years

ﻊﺒﻨﻣ ﻪﯾﺬﻐﺗ يا Nutrient resource

يﺎﻫﻮﮕﻟا ﺖﺸﮐ Planting

systems

2005- 2006 2006- 2007

آرﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ )

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺮﺘﻣ

(

Water use efficiency (g.mm^-1)

آرﺎﮐ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ )

ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺑ مﺮﮔ ﺮﺘﻣ

(

Water use efficiency (g.mm^-1) ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ

On the basis of biological yield

رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ On the basis of seed

yield

ﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿ

On the basis of biological yield

رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ On the basis of

seed yield

ﯽﻟآ دﻮﮐ Manure

pan 30.85^a* 2.65 ^a 19.32 ^defghij 1.20 ^fghi

pen 10.36^a 1.02 ^a 47.16 ^b 0.00 ⁱ

set 31.62 ^a 4.93 ^a 27.02 ^cde 3.24 ^cdefgh

soyv 20.63 ^a 6.53 ^a 12.97 ^fghij 3.75 ^cdefg

soys 16.56 ^a 2.45 ^a 12.69 ^fghij 2.24 ^defghi

soyg 39.55 ^a 6.62 ^a 8.09 ^ij 0.98 ^ghi

se 10.71 ^{a 1.50a 7.21 j 0.99 ghi}

tri 14.18 ^a 2.45 ^a 25.32 ^cdef 7.97 ^b

tra 4.07 ^a 0.68 ^a 12.71 ^fghij 1.39^fghi

pps 21.11 ^a 2.37 ^a 30.67 ^cd 0.76 ^hi

sss 19.42 ^a 4.06 ^a 9.98 ^hij 2.04 ^efghi

pss 29.72 ^a 2.55 ^a 23.57 ^cdefg 1.17 ^fghi

pstt 20.52 ^a 1.79 ^a 28.86 ^cd 4.88 ^cd

ﯽﻧﺪﻌﻣ دﻮﮐ Chemical

fertilizer

pan ^a20.35 1.84 ^a 32.63 ^c 2.06 ^efghi

pen 11.81 ^a 0.46 ^a 71.40 ^a 0.00 ⁱ

set 21.8 ^a 4 8.48 ^a 20.88 ^cdefghi 5.70 ^bc

soyv 19.48 ^a 5.72 ^a 30.00 ^cd 11.03 ^a

soys 22.52 ^a 4.89 ^a 14.41 ^efghij 3.35 ^cdefgh

soyg 21.80 ^a 5.4 8 ^a 10.73 ^ghij 1.30 ^fghi

se 15.70 ^a 2.28 ^a 14.68 ^efghij 2.75 ^defghi

tri 18.96 ^a 3.54 ^a 11.74 ^ghij 3.72 ^cdefg

tra 5.49 ^a 0.88 ^a 22.07 ^cdefgh 0.79 ^hi

pps 28.47 ^a 1.64 ^a 49.90 ^b 0.75 ^hi

sss 19.21 ^a 3.61 ^a 14.68 ^efghij 4.79 ^cde

pss 27.47 ^a 3.44 ^a 33.16 ^c 4.35^{cd e}

pstt 13.60 ^a 1.19 ^a 25.47 ^cdef 3.94 ^cdef

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ* نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد كﺮﺘﺸﻣ فوﺮﺣ ياراد يﺎﻫ ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا

يراد لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد ﺞﻨﭘ

ﺪﺻرد ﺪﻧراﺪﻧ .

Means with the similar letters in the each column are not significantly different at p≤0.05.

،soyg 3نﺎﮔﺮﮔ ﻢﻗر - ﺎﯾﻮﺳ،soysﺮﺤﺳ ﻢﻗر- ﺎﯾﻮﺳ،soyvﺰﻣﺎﯿﻠﯾو ﻢﻗر- ﺎﯾﻮﺳ ،setﯽﻫﺎﺑور مد نزرا ،penيﺪﯾراوﺮﻣ نزرا،panﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ﺪﺠﻨﮐ

ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ،se

،tri نﺎﯿﻧز

،tra يﺪﯾراوﺮﻣ نزرا -

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ - ﯽﻫﺎﺑور مد ،pps ﺎﯾﻮﺳ : نﺎﮔﺮﮔ ،ﺮﺤﺳ ،ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو 3

ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ،sss -

ﺎﯾﻮﺳ - ﺪﺠﻨﮐ ﯽﻟﻮﻤﻌﻣ نزرا ،pss ﺪﺠﻨﮐ-

ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ- نﺎﯿﻧز- pstt

pan (common millet), pen (pearl millet), set(foxtail millet), soyv (soybean, cult. Viliams), soys (soybean, cult. Sahar), soyg (soybean, cult.Gorgan3), se (sesame), tri (fenugreek), tra (ajowan), pps (3 Millet species), sss (3 soybean varieties), pss (common

millet, soybean, sesame) and pstt (intercropping of millet, sesame, fenugreek, ajowan).

لوﺪﺟ رد ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮕﻧﺎﻤﻫ 4

ﺎﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ دﻮﺷ ﯽﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ

دﺮﮐ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا و يا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ ﺮﯿﯿﻐﺗ .

ﻦﯿﺑ فﻼﺘﺧا ﻪﺘﺒﻟا

ﯽﻨﻌﻣ مود ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ﻂﻘﻓ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ دﻮﺑ راد

. فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ

ﺐﺴﺣﺮﺑ بآ ﮏﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ و رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﯽﺘﺸﮐ ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ ﺰﻣﺎﯿﻠﯾو ﻢﻗر ﺎﯾﻮﺳ يﺎﻫ 03

/ 11 يﺪﯾراوﺮﻣ نزرا و ﺪﺻرد

ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ 40 / 71 دﻮﺑ ﺪﺻرد .

ﺖﺸﮐ ﻦﯿﺑ رد ،مود ﯽﻋارز لﺎﺳ رد ،ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ طﻮـﻠﺨﻣ يﺎﻫ

ﺖـﺸﮐ رد ،ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻮﮔ ﻪﺳ طﻮﻠﺨﻣ ﻪﯾﺬﻐﺗ هدﺎﻬﻧ ﺎﺑ نزرا ﻪﻧ

ﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﯽﻧﺪﻌﻣ يا .

ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ

طﻮـﻠﺨﻣ يﺎـﻫﻮﮕﻟا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ رﺬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺐﺴﺣﺮﺑ بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ،ﺪﺠﻨﮐ ،نزرا ﻪﻧﻮﮔرﺎﻬﭼ طﻮﻠﺨﻣ و ﺪﺠﻨﮐ و ﺎﯾﻮﺳ ،نزرا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺳ نﺎـﯿﻧز و دﻮـﺑ ) . لوﺪـﺟ 3 .(

نارﺎـﮑﻤﻫ و نﺎـﻤﻬﻟ )

Lehmann et al.,

(1998 ﻪﺸﯾر ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺎﯾرد يا

ﻪﺸﯾر ﯽﻧﺎﮑﻣ ﺰﯾﺎﻤﺗ و ﺖـﺸﮐ رد ﺎﻫ

ﺎﯿﺳﺎﮐآ ﯽﻔﯾدر طﻮﻠﺨﻣ )

Acacia saligna L.

( ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا مﻮﮔرﻮﺳ و

ﺪﺷ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺰﯿﻧ كﺎﺧ بآ ﻪﯿﻠﺨﺗ نآ ﻊﺒﺗ ﻪﺑ و .

ب ( آرﺎﮐ ﯽﯾاﺬﻏ ﺮﺻﺎﻨﻋ فﺮﺼﻣ ﯽﯾ

نﺎﻤﻫ لوﺪﺟ رد ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮔ 5

ﯽﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ دﻮﺷ

،ﺖـﺸﮐ يﻮـﮕﻟا عﻮﻧ

ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ماﺪﻧا نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ﺮﺑ يراد ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ

ﺮﯿﺛﺄـﺗ ﯽﻟو ﺖﺷاد

ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ ﺮﺑ يا

ﯽﻨﻌﻣ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد دﻮﺒﻧ راد

.

ﻪﻗﺎـﺳ و گﺮـﺑ نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺪـﺻرد ﺮـﻈﻧ زا ﺖﺸﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا ﺪﻨﺘﺷاد يراد

. نﺎﯿﻧز و ﻪﻠﯿﻠﺒﻨﺷ ،مود و لوا ﯽﻋارز لﺎﺳ رد

لدﺎـﻌﻣ ﺐـﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ياراد 03

/4 و 49 /3

ﺑ ﺪﺻرد ﺪﻧدﻮ . ﯽﻃ رد ﺖﺸﮐ يﺎﻫﻮﮕﻟا ﻪﯿﻠﮐ رد ﺰﯿﻧ هﺎﯿﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻂﺳﻮﺘﻣ

لﺎﺳ دﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ ،ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ .

لوﺪﺟ 5 - ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ ﺮﺛا

لﺎﺳ رد هﺎﯿﮔ رد دﻮﺟﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻂﺳﻮﺘﻣ و ﻪﻗﺎﺳ ،گﺮﺑ نزوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا و يا ﯽﻋارز يﺎﻫ

85 -

1384 و 86 - 1385

Table 5- Variance analysis of nutrient resource and planting system effect on nitrogen of leaf, stem and average of plant nitrogen in 2005-2006 and 2006-2007

تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ

Mean of square

2006- 2007 2006- 2007

ﻪﺟرد يدازآ Degree of

freedom

ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ Sources of variation ﻂﺳﻮﺘﻣ

ﯿﻧ نژوﺮﺘ

هﺎﯿﮔ ) ﺪﺻرد (

Average of plant nitrogen

(%)

نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﻗﺎﺳ

) ﺪﺻرد (

Stem nitrogen

(%)

گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ) ﺪﺻرد ( Leaf

nitrogen (%)

ﻂﺳﻮﺘﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ هﺎﯿﮔ ) ﺪﺻرد (

Average of plant nitrogen

(%)

نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﻗﺎﺳ

) ﺪﺻرد (

Stem nitrogen

(%)

گﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ) ﺪﺻرد ( Leaf nitrogen(%)

0.58 ^ns

^{0.08 ns 1.46 ns} 0.43^ns 0.75 ^ns 0.47 ^ns 2 كﻮﻠﺑ

Block

0.24 ^ns 0.02 ^ns 0.21 ^ns 0.03 ^{ns ns}0.21 0.28 ^ns 1 يا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ عﻮﻧ

Nutrient resource

0.59 0.04 1.00 ^{0.19 1.04 0.34 2} 1 يﺎﻄﺧ

Error 1

2.24^** 0.96^** 2.07^** 1.34^{** 1.82** 3.42** 12 Planting} ﺖﺷﺎﮐ يﻮﮕﻟا

systems

0.43 ^ns 0.21 ^ns 1.05 ^ns 0.40 ^ns 0.95^* 0.52 ^ns 12

يا ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻊﺒﻨﻣ

× يﻮﮕﻟا

ﺖﺷﺎﮐ Planting systems×nutrient

resource

0.28 0.24 0.73 0.33 0.48 0.57 48 2 يﺎﻄﺧ

Error 2 :**

ﯽﻨﻌﻣ ،ﺪﺻرد ﮏﯾ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد :*

ﯽﻨﻌﻣ و ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد :ns

ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﻏ راد

**: significant at α=0.01 probability level, *: significant at α=0.05 probability level and ns: no significant