ﮐﺎرﺑﺮد ازﺗﻮﺑﺎﮐﺘﺮ و ﻧﯿﺘﺮوژن ﺑﺮ ﻣﯿﺰان اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺠﺪد ﻣﻮاد،

ﯽﺳرﺮﺑ ﻢﻫﺮﺑ

ﺶﻨﮐ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ ،داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ناﺰﯿﻣ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا دﺮﺑرﺎﮐ

دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻧاد

ﻮﺟ )

Hordeum vulgar L.

(

يﺮﻫﺎﻃ ﺮﯿﺷدرا

1داﮋﻧ يدﺎﺒﻗ لﺎﺒﻗاﺪﻤﺤﻣ ،

2

ﯽﻟﻼﺟ ﺪﯿﻌﺳ ،*

ﻨﻣﺮﻨﻫ

2ﺪ ﻦﺴﺣ و يرﺪﯿﺣ

3

:ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ 27

/ 08 / 1396

:شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ 10

/ 04 / 1397

يﺮﻫﺎﻃ داﮋﻧ ا ، ،.

يدﺎﺒﻗ ﯽﻟﻼﺟ ،.ا.م ، يرﺪﯿﺣ و .س ،ﺪﻨﻣﺮﻨﻫ

، .ح 1398 ﯽﺳرﺮﺑ . ﻢﻫﺮﺑ ﺶﻨﮐ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا و نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺑ ناﺰﯿﻣ لﺎﻘﺘﻧا دﺪﺠﻣ ،داﻮـﻣ

دﺮﮑﻠﻤﻋ و ياﺰﺟا دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻧاد ﻮﺟ )

Hordeum vulgar L.

( مﻮﺑ . ،يزروﺎﺸﮐ ﯽﺳﺎﻨﺷ 11

) 3 :(

893 - 908 .

هﺪﯿﮑﭼ

ﻪﺑ ﯽﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزاﺮﺛا

ﺮﺑ

ﻤﮐ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ هﺎﯿﮔ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽ

ﻮﺟ ) Hordeum vulgar L.

( و ﻢﻫ ﻦﯿﻨﭼ ناﺰﯿﻣ فﺮﺼﻣ ﻪﻨﯿﻬﺑ نآ و ﯽﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ

ﺎـﺑ ﻪـﻋرﺰﻣ ترﻮـﺻﻪﺑ ﻦﻤﻬﺑ ﻢﻗر ﯽﺑآ ﻮﺟ يور ﺮﺑ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ،داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ناﺰﯿﻣ ﺮﺑ نآ ﺮﯿﺛﺄﺗ و ﯽﺘﻌﻨﺻ نژوﺮﺘﯿﻧﺮﯾدﺎﻘﻣ نﺎﺘـﺳا) ﺮﻘﻨـﺳ نﺎﺘـﺳﺮﻬﺷ رد يا

ﯽﻋارز لﺎﺳ رد (هﺎﺸﻧﺎﻣﺮﮐ 94

- 1393 .ﺪﯾدﺮﮔ اﺮﺟا آ كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﻪﯾﺎﭘ ﺮﺑ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ عﻮﻧ زا ﺶﯾﺎﻣز .دﻮﺑ راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ

حﻮﻄﺳ ﻞﻣﺎﺷ ﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ

ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ مﻮﮐﻮﮐوﺮﮐ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

) 0 ، 100 و 200 ) هروا ﻊﺒﻨﻣ زا نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ حﻮﻄﺳ و (رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ 0

، 50 ، 100 ، 150 و 200 (رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﺪﻧدﻮﺑ

.

ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻢﻫﺮﺑ ،داد نﺎﺸﻧ ﺗزا ﺶﻨﮐ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺑ ﯽﻣﺎﻤﺗ تﺎﻔﺻ درﻮﻣ ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻨﻌﻣ راد دﻮﺑ . ﺶﯿﺑ و ﻞﮑﻧاﺪﭘ زا ﻪﻧاد ﻪﺑ ﻪﻗﺎﺳ زا داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ

ﯽﺘﻌﻨﺻ ﻪﻧژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫدﻮﮐ مأﻮﺗ هدﺎﻔﺘﺳا رد ﺖﯿﻤﯿﺘﻟﺎﻨﭘ 200

ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ يﺎﻫدﻮﮐ و رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 100

رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﻪﺑ راﺪﻘﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ 110

و 90

ﻠﯿﻣ ﯽ ﻢﻫ و مﺮﮔ ﺶﯿﺑ ﻦﯿﻨﭼ ﯽﺘﻌﻨﺻ ﻪﻧژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫدﻮﮐ رﺎﻤﯿﺗ رد ﻪﻧاد ﻪﺑ ﻪﻠﺒﻨﺳ زا دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ 50

ﮏـﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ يﺎﻫدﻮﮐ و رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 200

رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

راﺪﻘﻣ ﻪﺑ 41 ﯽﻠﯿﻣ ﻢﻫ .ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ مﺮﮔ ﺶﯿﺑ ﻦﯿﻨﭼ

ﻦﯾﺮﺗ راﺪﻘﻣ ﻪـﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮـﭘ ﺪـﺻرد ،ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ )

5/

12 871) ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﻪﻧادراﺰﻫ نزو ،ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ،ﺢﻄﺳ ﺪﺣاو رد ﻪﻠﺒﻨﺳ داﺪﻌﺗ ،ﺖﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ،هدﻮﺗﺖﺴﯾز دﺮﮑﻠﻤﻋ ،(ﺪﺻرد رد (ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮﮔ

رﺎﻤﯿﺗ 200 مﺮﮔ رد رﺎﺘﮑﻫ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا و 200 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رد رﺎﺘﮑﻫ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ ﺎﺑ .ﺪﻣآ ﺖﺳد ﺶﯾاﺰﻓا

ناﺰﯿﻣ ﻦﯾا هدﺎﻬﻧ

،ﺎﻫ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺻ تﺎﻔ ﺶﯾاﺰﻓا ﺰﯿﻧ نﺎﺸﻧ داد . ﺎﺑ رد

ﺮﻈﻧ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﻪﻨﯾﺰﻫ ﻦﯾا هدﺎﻬﻧ ﺎﻫ و ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا دﺮﮑﻠﻤﻋ فﺮﺼﻣ ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و ﻪﻧاد 100

مﺮﮔ رد رﺎﺘﮑﻫ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا و 100 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رد رﺎﺘﮑﻫ ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺐﯿﺗﺮﺗ

دوﺪﺣ 834 مﺮﮔ رد و ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ 26

،ﺪﺻرد ﺶﯿﺑ ﻦﯾﺮﺗ هدزﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا و ﺖﺷاد فﻼﺘﺧا ﯽﻨﻌﻣ يراد ﺎﺑ فﺮﺼﻣ ﺮﺜﮐاﺪﺣ نآ ﺖﺷاﺪﻧ ﺎﻫ . ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا رد

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﻦﯿﺑ 17 ﺎﺗ 42 .ﺪﺷ ﻪﻓﺎﺿا ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﺑ ﺪﺻرد

هژاو يﺪﯿﻠﮐ يﺎﻫ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ،ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد ،ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،ﻞﮑﻧاﺪﭘ:

ﻪﻣﺪﻘﻣ

1

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻖﯾﺮﻃ زا و هدﻮﺑ هﺎﯿﮔ ياﺮﺑ ﻢﻬﻣ و ﯽﺗﺎﯿﺣ ﺮﺼﻨﻋ نژوﺮﺘﯿﻧ

ﻪﺑ ﺎﯾ و ﻮﺗ ﯽﺘﺴﯾز ترﻮﺻ ﯽﻣ راﺮﻗ هﺎﯿﮔ رﺎﯿﺘﺧا رد و ﺪﯿﻟ

ﻪﺑ دﺮﯿﮔ يرﻮﻃ ﻪـﮐ

ﻢﻬﺳ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ رد

دﻮﺒﻬﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ رد تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻦﯿﺑ

1 ، 2 و 3 - ﻪﺑ رﺎﯾدﺎﺘﺳا و رﺎﯿﺸﻧاد ،ﺖﻋارز ﺪﺷرا ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ يﻮﺠﺸﻧاد ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺪﯿﻟﻮﺗ هوﺮﮔ

يزار هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ ﺲﯾدﺮﭘ ،ﯽﻫﺎﯿﮔ ﮏﯿﺘﻧژ و

*) - :لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ

eghbalghobadi@yahoo.com Email:

(

Doi: 10.22067/jag.v11i3.68804

30

ﺎﺗ 50 ﺪﺻرد شراﺰﮔ هﺪﺷ ﺖﺳا )

Good et al., 2004

.(

ﯽﮑﭼﻮﮐ و

نارﺎـﮑﻤﻫ )

Koocheki et al., 2017

(

شراﺰـﮔ ﺪـﻧدﺮﮐ ﻪـﮐ حﻮﻄـﺳ

يﺎﻫدﻮﮐ ﻪﻧژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ رﺎﮐ ﻪﺘﻓر رد تﺎﺸﯾﺎﻣزآ ﺑ ياﺮ

،مﺪﻨﮔ ترذ و ﺞﻧﺮﺑ رد

ﻪــﻨﻣاد 250 - 20

، 275 - 25 و 90 - 10 مﺮﮔﻮــﻠﯿﮐ رد رﺎــﺘﮑﻫ ﺖــﺳا و

دﺮــﮑﻠﻤﻋ ﻪــﺑ ار ﺞﻧﺮــﺑ و ترذ ،مﺪــﻨﮔ ﺐــﯿﺗﺮﺗ

2477 ، 4699 و 1509

مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رد رﺎﺘﮑﻫ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ ﺶﯾاﺰﻓا هداد ﺖﺳا .

ﻮﺳ ﮏﯾ زا ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﯽﺘﻌﻨﺻ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻪﮑﻨﯾا ا ﺖﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ ﯽﮔدﻮﻟآ و ﯽـﻣ ﺮﮕﯾد يﻮﺳ ز

هﺪﯿـﺷﻮﭘ ﯽـﺴﮐ ﺮـﺑ ،دﻮـﺷ

هزاﺪـﻧا ﻪﭼ ﻪﺑ و هدﻮﺑ ﺮﺛﺆﻣ رﺪﻘﭼ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ يﺎﻫدﻮﮐ فﺮﺼﻣ ﺎﻣا .ﺖﺴﯿﻧ ﯽﻣ ؟ﺪﻧﻮـﺷ ﯽﺘﻌﻨـﺻ ﻪـﻧژوﺮﺘﯿﻧ يﺎـﻫدﻮﮐ فﺮـﺼﻣ ﺶﻫﺎـﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ

ﻪـﺑ) ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ .ﺖﺳا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ عﻮﺿﻮﻣ صﻮـﺼﺧ

ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا (

ﺎـﻫدﻮﮐ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎـﺟ و نﺎـﻫﺎﯿﮔ ﻪـﯾﺬﻐﺗ دﻮـﺒﻬﺑ ياﺮـﺑ يدﺎﯾز ﻞﯿﺴﻧﺎﺘﭘ ي

ﯽﻣ و ﺪﻧراد ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻞﻣﺎﮐ ندﺮﺑ ﻦﯿﺑ زا ﺎﯾ و نﺪﻧﺎﺳر ﻞﻗاﺪﺣ ﻪﺑ ﺎﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﺖﺴﯾز تاﺮﻄﺧ ﺶﻫﺎﮐ و

دﻮـﺒﻬﺑ و ﯽـﻄﯿﺤﻣ

) تﻼﻏ رد كﺎﺧ نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ

Yasin et al., 2012

تﺎﻔـﺴﻓ ﻞﺣ ،(

يﺎـﻫ

) ﯽﻧﺪـﻌﻣ ﺮـﺻﺎﻨﻋ بﺬـﺟ ﻖﯾﺮﻃ زا ﺪﺷر ﺶﯾاﺰﻓا و ﯽﻧﺪﻌﻣ

Kumar &

Narula, 1999

.ﺪﻧﻮﺷ (

ﻮﺗزا ﺮﺘﮐﺎﺑ يﺮﺘﮐﺎـﺑ زا ﯽـﮑﯾ ، ﺖـﯿﺒﺜﺗ يزدازآ يﺎـﻫ

نژوﺮـﺘﯿﻧ هﺪـﻨﻨﮐ

ﻢﺴﯿﻧﺎﮑﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳاﻮﻫ ﺪـﯿﻟﻮﺗ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺚﻋﺎﺑ ،ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ

ﻪﺸﯾر ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻦﯿﺴﮐا نﻮﻣرﻮﻫ ﺎﺑ ﻪﺸﯾر ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا) هﺎﯿﮔ يا

ﺶﯿﺑ ﺪﺷر ﯽﻏﺎﺑ و ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد و (ﺮﺗ

) دﻮﺷ

Khavazi & Malakouti, 2002

ﺖﯿﺒﺜﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ ناﺰﯿﻣ .(

هﺪـﺷ

ﻪﺑ ﻪﻠﯿﺳو ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا 20 ﺎﺗ 40 ﯽـﺗﻼﻏ ياﺮـﺑ لﺎﺳ رد رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ

ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ دروآﺮﺑ ﺞﻧﺮﺑ و نزرا ،مﻮﮔرﻮﺳ ،ترذ ،مﺪﻨﮔ ﺪﻨﻧﺎﻣ لﻮﺼﺤﻣ 7 ﺎﺗ 12 ﺎﺗ ﺮﺜﮐاﺪﺣ و ﺪﺻرد 39

ﯽﭘ رد ار نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻦﯾا رد ﺪﺻرد

ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد )

Malakouti et al., 2001

(.

ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ تﺎﺸﯾﺎﻣزآ رد تاﺮﺛا ﺚﻋﺎﺑ مﺪﻨﮔ يور يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺮﺛا ،يا

ﯽﻨﻌﻣ و ﺖﺒﺜﻣ ﺖﺴﯾز دﺮﮑﻠﻤﻋ تﺎﻔﺻ ﺮﺑ راد

،ﻪـﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮـﭘ ﺪﺻرد ،هدﻮﺗ

ﻪﺑ و گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ،ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ،نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺮـﺻﺎﻨﻋ بﺬﺟ هﮋﯾو

) ﺖـﺳا هﺪـﺷ شراﺰـﮔ ،يور و ﻦﻫآ ،ﺮﻔﺴﻓ

Rjaee et al., 2007; El

Habbasha et al., 2013

.(

ﯽﺸﺨﺑﺮﺛا ناﺰﯿﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ مﺪﻨﮔ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر ﺮﺑ

مﺪﻨﮔ ﻢﻗر )

Amiri et al., 2010

(

يﺮﺘﮐﺎـﺑ ﺮﯾﺎـﺳ ﺎـﺑ فﺮـﺼﻣ ، يﺎـﻫ

ﻢﻫ ) مﻮﯿﻠﯾﺮﭙـﺳوزآ ﻞـﺜﻣ ﺪـﺷر كﺮﺤﻣ و ﺖﺴﯾز

De freitas, 2000

و (

) ﮏـﯿﻣﻮﯿﻫ ﺪﯿـﺳا فﺮـﺼﻣ

Ghezaani et al., 2011

ﯽـﻣ ( رد .ﺪـﺷﺎﺑ

مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻫدﻮﮐ يور هﺪﺷ

ﻪﺑ ﯽﻟآ و ﯽﺘﺴﯾز يﺎ ،نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ هاﺮﻤﻫ

ﺪﺷر داﻮﻣ ﻦﯾا ﻪﺳ ﺮﻫ فﺮﺼﻣ ﺮﺛا رد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﺛا عﺎـﻔﺗرا ﺮـﺑ هﺪﻨﻫد

ﺮﮕﯾد و ﻪﺗﻮﺑ رد ﻪﻠﺒﻨﺳ داﺪﻌﺗ ،ﻪﻗﺎﺳ ﮏﺸﺧ و ﺮﺗ نزو ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ،ﻪﺗﻮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ﺖـﺳا هﺪـﺷ شراﺰـﮔ مﺪـﻨﮔ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ياﺰـﺟا و دﺮـﮑﻠﻤﻋ يﺎﻫ

)

Agamy et al., 2012

.(

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺮﺛا ﻣاد دﻮﮐ ﺎﺑ ﻢﻫ ﺮﺛا ﺰﯿﻧ ﯽ نﺎـﺸﻧ ﺞﯾﺎـﺘﻧ و ﻪﺘﺷاد ﯽﯾاﺰﻓا

ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا راﺪﻘﻣ ﻪﮐ ﺪﻫد 2

/ 36 ،ﻪـﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ رد ﺪﺻرد 8

/ 37 ﺪـﺻرد

،ﯽﯾاﻮﻫ ماﺪﻧا رد 73

،نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﺪﺻرد 79

و ﺮﻔﺴﻓ بﺬﺟ ﺪﺻرد 45

) ﺖﺳا هﺪﺷ مﺪﻨﮔ رد ﺪﻫﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يور بﺬﺟ ﺪﺻرد

Khosravi &

Mahmoudi, 2013

ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺮﺛا ﺰﯿﻧ ﻮﺟ هﺎﯿﮔ رد .(

ﺗزا مﻮﮐﻮﮐوﺮﮐ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮ و

سﺎﻧﻮﻣودﻮﺳ ﯽـﻨﻌﻣ ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا و ﺖﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ

راد

) ﺖـﺳا هﺪـﺷ شراﺰﮔ

Naseri et al., 2013a

ﻦـﯾا ﻢـﻫ فﻻﻮـﯾ رد .(

ﻞـﺑﺎﻗ دﻮﺒﻬﺑ ﺚﻋﺎﺑ يﺮﺘﮐﺎﺑ ياﺰـﺟا ،ﺰﺒـﺳ ﻪـﻓﻮﻠﻋ دﺮـﮑﻠﻤﻋ رد ﯽﻬﺟﻮـﺗ

) ﺖﺳا هﺪﯾدﺮﮔ هﺎﮐ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ

Devi et al., 2014

.(

هﺎﯿﮔ رد يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺎﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﻪﮐ هداد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺰﯿﻧ ترذ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

و

ﭙﺳوزآ ﯿ مﻮﯿﻠﯾﺮ ﯽﻨﻌﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽـﺘﺣ و ﻪﺘـﺷاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰـﻓا يور يراد

ﺖـﺳا هداد ﺶﯾاﺰـﻓا سﺮﺘـﺳا و ﯽﮑﺸﺧ ﺶﻨﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ار ﻪﺗﻮﺑ ﻞﻤﺤﺗ )

Naseri et al., 2013b

) نارﺎـﮑﻤﻫ و ﯽﻔﯾﺮـﺷ .(

Sharifi et al.,

هداد شراﺰﮔ (

2011

يﺮﺘﮐﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﻧا

ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا ﺶﯾاﺰـﻓا ﺐﺒـﺳ ترذ رد

ﻞﺑﺎﻗ ﻪﻈﺣﻼﻣ و لﻼـﺑ رد ﻪـﻧاد داﺪـﻌﺗ ،ﻪﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ رد يا

لﺎﻣآ ﺶﯾﺎﻣزآ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺰﯿﻧ مﻮﮔرﻮﺳ هﺎﯿﮔ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻒﯾدر رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ) نارﺎﮑﻤﻫ و

Amal et al., 2010

داﻮـﻣ ﺮﯿﺛﺄـﺗ ﻪـﮐ ﺖـﺳا هداد نﺎﺸﻧ (

ﺮﺗ و دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،ﺪـﺷر يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﺮﺑ ﯽﻟآ ﯽﺘﺴﯾز ،نآ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ تﺎـﺒﯿﮐ

ﻞﺑﺎﻗ ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻪﻈﺣﻼﻣ .

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺮﺛا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﺳرﺮﺑ ﺰﯿﻧ دﻮﺨﻧ مﻮﮕﻟ هﺎﯿﮔ ﺮﺑ

نارﺎـﮑﻤﻫ و اﺮـﺸﯿﻣ )

Mishra et al., 2010

(

ﻪـﮐ هﺪـﺷ هداد نﺎـﺸﻧ

يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺪﺷر كﺮﺤﻣ يﺎﻫ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

مﻮﯿﻠﯾﺮﯿﭙﺳوزآ و هدﺎﻣ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ،

هداد ﺶﯾاﺰﻓا ار ﮏﺸﺧ ﯽﺳرﺮﺑ رد .ﺪﻧا

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺮﺛا ،ﯽـﻨﻏور نﺎـﻫﺎﯿﮔ ﺮﺑ

ﯽﺳرﺮﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﮐ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﺎﻫ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا هﺎـﯿﮔ ﺪﺷر ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ

)

Shahraki et al., 2016

ﻂﯾاﺮـﺷ رد ﮓﻧﺮﻠﮔ هﺎﯿﮔ ﻞﻤﺤﺗ ﺶﯾاﺰﻓا و (

ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﯽﮑﺸﺧ ﺶﻨﺗ )

Naseri & Mirzaei, 2010

(

ﻢـﻫ . ﻦﯿـﻨﭼ

ﯽﻧﺎﻤﯿﻠﺳ ) تدﺎﯿـﺳ و دﺮﻓ

Soleymanifard & Siadat, 2011

ﺄـﺗ ( ﺮﯿﺛ

ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

مﻮﯿﻠﯾﺮﯿﭙﺳوزآ و دﺮـﮑﻠﻤﻋ ياﺰـﺟا و دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺮـﺑ

ﻪﺑ ار ﮓﻧﺮﻠﮔ ﺐﯿﺗﺮﺗ

35 و 21 هداد شراﺰﮔ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﺻرد .ﺪﻧا

راﺮـﻗ ﯽـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ ﺰﯿﻧ ﯽﯾوراد نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺮﺑ ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ تاﺮﺛا .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ مﺮﺧ

لد نارﺎﮑﻤﻫ و )

Khorramdel et al., 2006

(

ﺰﯿﻧ ﺎﺑ

ﻘﻠﺗ ﻪﯾﺎﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺢﯿ

ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا يﺎﻫ مﻮﻠﯾﺮﯿﭙـﺳوزآ ،

چرﺎـﻗ و

ﻢﻫ هﺎﯿﺳ ﯽﯾوراد هﺎﯿﮔ ﺪﺷر ﺮﺑ اﺰﯾرﻮﮑﯿﻣ ﺖﺴﯾز ﻪـﮐ ﺪـﻨﺘﻓﺮﮔ ﻪـﺠﯿﺘﻧ ﻪﻧاد

هﺎﯿﺳ رﺬﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﯽـﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﯽﺘﺴﯾز يﺎﻫدﻮﮐ ﺎﺑ ﻪﻧاد

عﺎـﻔﺗرا راد

ﺪـﺷر ﺖﻋﺮـﺳ و ﮏﺸﺧ هدﺎﻣ ﻊﻤﺠﺗ ﺮﺜﮐاﺪﺣ ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ،هﺎﯿﮔ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد لﻮﺼﺤﻣ

ﺑ قﻮـﻓ ﺐـﻟﺎﻄﻣ ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎ ،ﺮﮐﺬـﻟا

1 ﯽﺘـﺴﯾز يﺎـﻫدﻮﮐ فﺮـﺼﻣ (

ﻪﺑ)

صﻮﺼﺧ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

هﺪـﺷ ﯽـﻋارز نﺎـﻫﺎﯿﮔ ﺮـﺜﮐا ﺪﺷر ﺖﯾﻮﻘﺗ ﺚﻋﺎﺑ (

،ﯽﻓﺮﻃ زا .ﺖﺳا 2

هدﺎﻔﺘـﺳا كﺎـﺧ ﯽﮔدﻮـﻟآ رد ﻢـﻬﻣ ﻞـﻣاﻮﻋ زا ﯽﮑﯾ (

ﯽﺑ ﻪﺑ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ زا ﻪﯾور ﯽﻣ نازروﺎﺸﮐ ﻪﻠﯿﺳو

ﻢﻫ .ﺪﺷﺎﺑ ﻦﯿﻨﭼ 3 (

ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺶﻫﺎﮐ و ﯽﺘـﺴﯾز يﺎـﻫدﻮﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا و

ﻪﺑ ﺖﮐﺮﺣ ﻪﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺖﺴﯾز ﻂﯿﺤﻣ ﻆﻔﺣ ﺪﻧور ﺎﺑ راﺪﯾﺎﭘ يزروﺎﺸﮐ ﺖﻤﺳ

ﻞﺴﻧ و زوﺮﻣا ﻞﺴﻧ ﺪـﺷر ﻪـﺑ ور ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا تﺎﯿﺣ نآ رد ﺪﯾﺎﺑ هﺪﻨﯾآ يﺎﻫ

ﯽـﻣ ﯽـﻘﻠﺗ ﯽﻣﻮـﻤﻋ ﻪـﻔﯿﻇو ﮏﯾ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﻪـﮑﻨﯾا و ددﺮـﮔ

4 ﺮـﺛا (

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺘﻓﺮﮕﻧ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ناﺪﻨﭼ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﻮﺟ ﺮﺑ ﻦـﯾا ،ﺖﺳا ﻪ

.ﺪﯾدﺮﮔ ﯽﺣاﺮﻃ ﺶﯾﺎﻣزآ

شور و داﻮﻣ

ﺎﻫ

ﻪﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا ناﺰـﯿﻣ ،ﯽﯾاﻮـﻫ ماﺪـﻧا ﺪـﺷر ﯽﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ

لﺎـﻘﺘﻧا

دﺪﺠﻣ

،داﻮﻣ ﻢـﻗر ﯽـﺑآ ﯽـﻋارز ﻮﺟ هﺎﯿﮔ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﺎﺑ (هﺎﺸﻧﺎﻣﺮﮐ نﺎﺘﺳا) ﺮﻘﻨﺳ نﺎﺘﺳﺮﻬﺷ يزروﺎﺸﮐ تﺎﻣﺪﺧ ﺰﮐﺮﻣ رد ﻦﻤﻬﺑ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ لﻮﻃ 47

و ﻪﺟرد 35 و ﻪﻘﯿﻗد ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ 34

و ﻪﺟرد

46 عﺎﻔﺗرا ﺎﺑ ،ﻪﻘﯿﻗد 1750

بآ ياراد ،ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زاﺮﺘﻣ و

ﻪﻧاﺮﺘﯾﺪﻣ ياﻮﻫ

-

تﺎـﺼﺨﺸﻣ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا دﺮﺳ يا بآ

و ﯽﯾاﻮـﻫ ﻪـﻘﻄﻨﻣ رد لﺎـﺳ ياﺮـﺟا

ﺶﯾﺎﻣزآ رد لوﺪﺟ 1 .ﺖﺳا هﺪﻣآ

لوﺪﺟ

1 - رد ﺶﯾﺎﻣزآ ياﺮﺟا ﻞﺤﻣ ﯽﻤﯿﻠﻗا يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ زا ﯽﺧﺮﺑ ﯽﻋارز لﺎﺳ

94 - 1393

Table 1- Some climate parameters in location of the field experiment during 2014-2015

ﺮﻬﻣ نﺎﺑآ رذآ يد ﻦﻤﻬﺑ ﺪﻨﻔﺳا ﻦﯾدروﺮﻓ ﺖﺸﻬﺒﯾدرا دادﺮﺧ

ﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ

Jun.

May Apr.

Mar.

Feb.

Jan.

Dec.

Nov.

Parameters Oct.

2.5 14.0

95.5 31.0

68.0 32.0

63.0 45.5 72.0

ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ

Rainfall (mm)

29 26

22 11

9 8 9 15 25

يﺎﻣد ﺮﺜﮐاﺪﺣ

Maximum temperature (°C)

9 -4

-3 -8

-8 -13 -1

-2 4

يﺎﻣد ﻞﻗاﺪﺣ

Minimum temperature (°C)

19.6 13.9

8.0 2.7

2.7 0.5 3.6

5.8 14.6

يﺎﻣد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﻧﺎﻫﺎﻣ

Average temperature (°C)

ﻪﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ترﻮﺻ 3

5

×

ﭘ ﺮﺑ كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﻪﯾﺎ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ

ﯽـﻋارز لﺎـﺳ رد راﺮﮑﺗ ﻪﺳ رد ﯽﻓدﺎﺼﺗ 94

- 1393 ﻞـﻣاﻮﻋ .ﺪـﺷ اﺮـﺟا

نژوﺮـﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻞﻣﺎﺷ ﺶﯾﺎﻣزآ )0

، 50 ، 100 ، 150 و 200 رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ

و هروا ﻊﺒﻨﻣ زا (رﺎﺘﮑﻫ مﻮـﮐﻮﮐوﺮﮐ ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا

) 0 ، 100 و 200 رد مﺮـﮔ

(رﺎﺘﮑﻫ .ﺪﻧدﻮﺑ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا فﺮﺼﻣ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﺎﺑ رﺬﺑ و فﺮﺼﻣ ﻧ نژوﺮـﺘﯿ رد ود

ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻪﯾﺎﭘ ) ﮏﯾ مﻮﺳ ( و كﺮﺳ ) مﻮﺳود و رد ﻪـﻠﺣﺮﻣ ﻞـﯾﻮﻃ

ﻪﻗﺎﺳ نﺪﺷ ﺎﻫ

( دﻮﺑ . ﺢﯿﻘﻠﺗ روﺬﺑ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺎﺑ ﻞﺒﻗ زا ﺖﺷﺎﮐ و رد ﻂﯾاﺮـﺷ

ﻪﯾﺎﺳ مﺎﺠﻧا ﺖﻓﺮﮔ . ﻦﯾﺪﺑ

،رﻮﻈﻨﻣ اﺪﺘﺑا رﺬﺑ درﻮﻣ زﺎـﯿﻧ ياﺮـﺑ ﺮـﻫ رﺎـﻤﯿﺗ

بﺎﺨﺘﻧا و رد ﻪﺴﯿﮐ يﺎﻫ ﯽﮑﯿﺘﺳﻼﭘ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ﻪﯾﺎﻣ يﺎﻫ ﺢﯿﻘﻠﺗ ﻪﺑ ﺬـﺑ ﺎﻫر ﻪﻓﺎﺿا

و ﻪﺑ ﯽﺑﻮﺧ طﻮﻠﺨﻣ و رد ﻪﯾﺎﺳ ﮏﺸﺧ ﺪﻧﺪﺷ . روﺬﺑ ﻦﻤﻬﺑ ﻢﻗر ﻮﺟ

زا ﺰﮐﺮﻣ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ يزروﺎﺸﮐ و ﻊﺑﺎﻨﻣ ﯽﻌﯿﺒﻃ هﺎﺸﻧﺎﻣﺮﮐ ﻪﯿﻬﺗ ﺪـﺷ . ﻦـﯾا

ﻢﻗر رد لﺎﺳ 1387 ﻂﺳﻮﺗ ﺶﺨﺑ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ تﻼﻏ ﭗـﯿﺗ تﺎﺼﺨﺸﻣ ﺎﺑ

ﺪﺷر

،ﻪﻧﺎﺘﺴﻣز

ًﺎﺘﺒﺴﻧ

،سرﺮﯾد

ًﺎﺘﺒﺴﻧ موﺎﻘﻣ ﻪﺑ

،شﺰﯾر ﻞﻤﺤﺘﻣ ﻪﺑ

،ﺎﻣﺮﺳ

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ﻪﺗ 78 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺮﺘﻣ و ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺖﺸﮐ رد ﻖﻃﺎﻨﻣ دﺮـﺳ و

لﺪﺘﻌﻣ

،دﺮﺳ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﻓﺮﻌﻣ

ﻢﻫ و ﺖﺷﺎﮐ زا ﻞﺒﻗ و ﻞﭙﯾﺮﺗ تﺎﻔﺴﻓﺮﭘﻮﺳ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫدﻮﮐ ،نﺎﻣز

تﺮـﮐ رد كﺎـﺧ ﺎـﺑ هﺎﮕـﺸﯾﺎﻣزآ ﻪﯿـﺻﻮﺗ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ تﺎﻔﻟﻮﺳ يﺎـﻫ

لوﺪﺟ رد ﺶﯾﺎﻣزآ ﻞﺤﻣ كﺎﺧ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ .ﺪﯾدﺮﮔ طﻮﻠﺨﻣ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ 2

.ﺖﺳا هﺪﻣآ

لوﺪﺟ

2 - ﺼﺧ ﻖﻤﻋ) ﺶﯾﺎﻣزآ ﻞﺤﻣ كﺎﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ تﺎﯿﺻﻮ 30

- 0 ﯽﺘﻧﺎﺳ (ﺮﺘﻣ

Table 2 - Physical and chemical properties of the soil field experiment (0-30 cm depth)

ﯽﻟآ ﻦﺑﺮﮐ

Organic carbon نژوﺮﺘﯿﻧ

Nitrogen ﺮﻔﺴﻓ

Phosphorus ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ

Potassium ﻦﺷ

Sand ﺖﻠﯿﺳ

Silt سر

Clay ﺖﻓﺎﺑ

Texture

(%) (%)

) mg.kg^-1 ( ) mg.kg^-1 ( (%)

(%) (%)

0.87 0.087

10

350 33

33 34

ﯽﺳر مﻮﻟ Clay-loam

دﺎﻌﺑا ﺎﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ تﺮﮐ ﺮﻫ 3

× 2 ﻞﻣﺎﺷ كﻮﻠﺑ ﺮﻫ و ﺮﺘﻣ 15

ﺎﺑ تﺮﮐ

كﻮﻠﺑ ﻦﯿﺑ ﺮﺘﻣ ود و تﺮﮐ ﻦﯿﺑ ﺮﺘﻣ ﮏﯾ ﻞﺻاﻮﻓ ﻪـﯿﻬﺗ زا ﺲـﭘ .دﻮـﺑ ﺎﻫ

ﻢﮐاﺮﺗ ﺎﺑ ﺖﺷﺎﮐ تﺎﯿﻠﻤﻋ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺮﺘﺴﺑ 400

ﺬﺑ ﻪﻓﺎـﺿا ﺎﺑ) ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد ر

رد (ﻪﻋرﺰﻣ ﻂﯾاﺮﺷ و ﻪﯿﻣﺎﻧ هﻮﻗ يﺮﺴﮐ ندﺮﮐ 10

ﻪـﺑ هﺎـﻣ نﺎﺑآ ترﻮـﺻ

مﺮﯿﻫ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا يرﺎﮐ

نزو ،ﻪـﺠﻨﭘ داﺪـﻌﺗ ،گﺮـﺑ ﺢﻄـﺳ ﺺﺧﺎﺷ تﺎﻔﺻ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا رد رد ﻪﻠﺒﻨﺳ داﺪﻌﺗ ،ﻪﻧاد ﻪﺑ داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ،ﻪﻠﺒﻨﺳ و ﻪﻗﺎﺳ ،گﺮﺑ ﮏﺸﺧ

ﺖـﺴﯾز دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ،ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ،ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،هدﻮـﺗ

ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺪﺻرد و ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو ،ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ،ﺖﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ .ﺪﺷ ﯽﺳرﺮﺑ

ﯽﻨﺘﺴﺑآ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﺶﯿﺑ ياراد هﺎﯿﮔ ﻪﮐ

1

ﻦﯾﺮـﺗ

ﺞﻨـﺳ گﺮـﺑ ﺢﻄـﺳ هﺎﮕﺘـﺳد زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ ﺖـﺳا ﺰﺒـﺳ ﺢﻄﺳ لﺪـﻣ

2

WinDIAS

هزاﺪﻧا

.ﺪﺷ يﺮﯿﮔ

هزاﺪﻧا ياﺮﺑ ﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ناﺰﯿﻣ يﺮﯿﮔ ﻪـﻠﺣﺮﻣ ﮏـﯾ ﻪـﻧاد ﻪـﺑ داﻮ

ﻪﻧﻮﻤﻧ رد يرادﺮﺑ ﺞﻨﭘ هدﺮﮔ ﻪﻠﺣﺮﻣ زا ﺲﭘ زور تﺮﮐ ﺮﻫ زا و ،ﯽﻧﺎﺸﻓا

10

ﻪﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺑ ﻪﻗﺎﺳ ﻂﻘﻓ و ﺖﺷادﺮﺑ كﺎﺧ ﺢﻄﺳ زا ﯽﻓدﺎﺼﺗ ترﻮﺻ ﻪ

تﺪـﻣ

24 يﺎﻣد رد ﺖﻋﺎﺳ 70

ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﺮـﻫ ﺲﭙﺳ و ﮏﺸﺧ داﺮﮔ

زا ماﺪـﮐ

ﻪﺑ ﻪﻗﺎﺳ يﺎﻫﺪﻨﺑ ﻪـﻠﺣﺮﻣ رد ﻞـﻤﻋ ﻦﯿـﻤﻫ .ﺪﻧﺪـﺷ نزو ﻪـﻧﺎﮔاﺪﺟ رﻮـﻃ

ﯿــﺳر نآ نزو فﻼﺘــﺧا و هﺪــﺷ راﺮــﮑﺗ ﺰــﯿﻧ ﯽﮔﺪ ﺪــﯾدﺮﮔ ﻪﺒــﺳﺎﺤﻣ ﺎــﻫ

)

Mitsuru et al., 1991

(

نﺪﺷ ﮏﺸﺧ زا ﺪﻌﺑ ﻪﮐ ﺖﺴﯾروآدﺎﯾ ﻪﺑ مزﻻ .

ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﻗﺎﺳ ﺮﻫ و ﺪﻧﺪﺷ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻪﻗﺎﺳ و ﻪﻠﺒﻨﺳ ﺖﻤﺴﻗ ود ﻪﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ ،ﺎﻫ

نﺎـﯿﻣ) ﻞﮑﻧاﺪـﭘ ﺖﻤﺴﻗ ﻪﺳ ﻪﺑ ﺖـﯿﻤﯿﺘﻟﺎﻨﭘ ،(ﻪﻗﺎـﺳ يﻻﺎـﺑ زا لوا هﺮـﮔ

نﺎﯿﻣ) ﻗﺎﺳ يﻻﺎﺑ زا مود هﺮﮔ نﺎﯿﻣ و (ﻪ

هﺮﮔ نﺎﯿﻣ) يﺮﯾز يﺎﻫ هﺮـﮔ

يﺎـﻫ

ﻦﯿﯾﺎﭘ نﺎﯿﻣ ﺮﻫ ﮏﺸﺧ نزو و ﻢﯿﺴﻘﺗ (ﺖﯿﻤﯿﺘﻟﺎﻨﭘ و ﻞﮑﻧاﺪﭘ زا ﺮﺗ ﺮﻫ و هﺮﮔ

ﻪﺑ ﻪﻠﺒﻨﺳ ﺪﺷ ﺖﺷاددﺎﯾ ﮏﯿﮑﻔﺗ )

Niu et al., 1998; Papakosta &

Gayianas, 1991 Rawson & Evans, 1971;

( .

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 1 نﺎﯿﻣ نزو ( ﺳر نﺎﻣز رد ﻪﻧاد ﺎﺑ ﻪﻠﺒﻨﺳ و هﺮﮔ

ﯽﮔﺪﯿ - ﺮﻫ نزو

نﺎﯿﻣ هدﺮﮔ نﺎﻣز رد ﻪﻠﺒﻨﺳ ﺮﻫ و هﺮﮔ داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ناﺰﯿﻣ = ﯽﻧﺎﺸﻓا

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 2 ﺮﺜﮐاﺪﺣ ( نزو

نﺎﯿﻣ هﺮﮔ و ﻪﻠﺒﻨﺳ ﺖﺒﺴﻧ

⁄

داﻮﻣ لﺎﻘﺘﻧا

ﻪﺘﻓﺎﯾ داﻮﻣ دﺪﺠﻣ لﺎﻘﺘﻧا ﯽﯾارﺎﮐ =

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 3 دﺮﮑﻠﻤﻋ ( لﺎﻘﺘﻧا ﻢﻬﺳ = ﻪﺘﻓﺎﯾ لﺎﻘﺘﻧا داﻮﻣ ﺖﺒﺴﻧ

⁄

داﻮﻣ دﺪﺠﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ رد

1- Booting stage

2- Leaf area meter

هزاﺪﻧا ياﺮﺑ ،ﯽﮔﺪﯿﺳر و ﺖﺷادﺮﺑ نﺎﻣز رد

ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو تﺎﻔﺻ يﺮﯿﮔ

ياﺮـﺑ .ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ﮏﯾ زا تﺮﮐ ﺮﻫ رد نآ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ﮏـﯾ رد ﻪﻠﺒﻨـﺳ داﺪـﻌﺗ ،ﺢﻄـﺳ ﺪﺣاو رد ﻪﻠﺒﻨﺳ داﺪﻌﺗ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﻪﻠﺒﻨـﺳ داﺪـﻌﺗ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ زا ﻪﺗﻮﺑ رد ﻪﺠﻨﭘ داﺪﻌﺗ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ياﺮﺑ و شرﺎﻤﺷ ﺴﻘﺗ ﻪﺑ هﺪﺷ ﺰﺒﺳ ﻪﺗﻮﺑ داﺪﻌﺗ ﺮﺑ ﻢﯿ ﺖﺴﯾز ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ياﺮﺑ .ﺪﻣآ ﺖﺳد

زا هدﻮﺗ

ﺖﻤﺴﻗ ﺮﯾﺎﺳ و ﻪﻧاد نزو عﻮﻤﺠﻣ زا) ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ﮏﯾ رد هﺎﯿﮔ ﯽﯾاﻮﻫ يﺎﻫ

ﻪﺗﻮﺑ ندﺮـﮐ ﮏـﺸﺧ زا ﺲﭘ (تﺮﮐ ﺮﻫ ﯽﻧﺎﯿﻣ ﻒﯾدر ود رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ

ﻦﻣﺮﺧ زا ﺲﭘ و ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا دﺮـﮑﻠﻤﻋ) ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻢﯿـﺴﻘﺗ ﺎـﺑ ﯽﺑﻮﮐ

ﯾز دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ (يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﺴ

ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ ﺖـﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ،هدﻮﺗ .ﺪـﯾدﺮﮔ

ﻪﻧاد يزﺎﺳاﺪﺟ زا ﺲﭘ ،ﻪﻠﺒﻨﺳ زا ﺎﻫ

رﺎﻬﭼ ﻪﻧﻮﻤﻧ 1000 شرﺎﻤﺷ ﻪﻧاد ﯽﯾﺎﺗ

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و ﻦﯾزﻮﺗ زا ﺲﭘ و ﻪﺑ يﺮﯿﮔ

ياﺮﺑ .ﺪﺷ ﺖﺒﺛ ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو ناﻮﻨﻋ

هزاﺪﻧا هﺎﮕﺘـﺳد زا .ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا جرﺪـﻣ ﻪﻧاﻮﺘﺳا زا ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو يﺮﯿﮔ

ﻪـﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد ناﺰﯿﻣ لاﺪﺠﮐ زا و ﺪـﻣآ ﺖـﺳد

ﻪـﻟدﺎﻌﻣ ) 4 ناﺰـﯿﻣ (

.ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ

ﻪﻟدﺎﻌﻣ )4 ( 7/

5

× (ﺪﺻرد) مﺎﺧ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ = (ﺪﺻرد) نژوﺮﺘﯿﻧ

هداد ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﺖﻬﺟ ﯽﺳرﺮﺑ ﻦﯾا رد مﺮﻧ زا ﺎﻫ

راﺰـﻓا

Excel

و ياﺮـﺑ

و ﻪﯾﺰﺠﺗ ﻞﯿﻠﺤﺗ يرﺎﻣآ هداد يﺎﻫ ﻞﺻﺎﺣ زا ﻪﻧﻮﻤﻧ

،يرادﺮﺑ زا ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ يﺎﻫ

يرﺎﻣآ و

SAS MINITAB

و

ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ نﻮﻣزآ زا دﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺰﯿﻧ تﺎﻔﺻ

ﻦﮑﻧاد ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .ﺪﻧﺪﺷ

ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ

ﻒﻟا - دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﺳرﺮﺑ

هداد ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻢﻫﺮـﺑ ،داد نﺎـﺸﻧ ﺎـﻫ

ﺶﻨـﮐ

و نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﺖـﺴﯾز دﺮـﮑﻠﻤﻋ تﺎﻔـﺻ ﺮﺑ ،هدﻮـﺗ

ﻨﺳ داﺪﻌﺗ ،ﺖﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ داﺪـﻌﺗ ،ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد رورﺎـﺑ ﻪﻠﺒ

ﯽـﻨﻌﻣ ﺪـﺻرد ﮏـﯾ ﺢﻄـﺳ رد ﻪﻧاد راﺰﻫ نزو و ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد دﻮـﺑ راد

لوﺪﺟ) 3 هداد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(

ﺶﯿـﺑ ،داد نﺎـﺸﻧ ﺎـﻫ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮـﺗ

ﺖﺴﯾز ) هدﻮﺗ 1883 ) ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،(ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮـﮔ 871

رد مﺮـﮔ

) ﺖﺷادﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ ،(ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ 2/

46 ) رورﺎـﺑ ﻪﻠﺒﻨـﺳ داﺪـﻌﺗ ،(ﺪﺻرد 592

) ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ،(ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد ﻪﻠﺒﻨﺳ 58

راﺰﻫ نزو و (ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻧاد

) ﻪﻧاد 27 ﯽﺘﻌﻨﺻ ﻪﻧژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫدﻮﮐ مأﻮﺗ هدﺎﻔﺘﺳا رد (مﺮﮔ 200

مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ

ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ و رﺎﺘﮑﻫ رد 200

رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا

ﻪـﺑ .ﺪـﻣآ ﺖـﺳد

ﻢﻫ ﻢﮐ ﻦﯿﻨﭼ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رد تﺎﻔﺻ ﻦﯾا راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ راﺪـﻘﻣ ﺎﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ

1408

،ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮﮔ 509

،ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮﮔ 74

/

36

،ﺪـﺻرد

500

ﻪﻠﺒﻨـﺳ

،ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد رورﺎﺑ 6/

39 ) ﻪـﻧاد راﺰـﻫ نزو و ﻪﻠﺒﻨـﺳ رد ﻪﻧاد 25

(مﺮـﮔ

ﻪﺑ لوﺪﺟ) ﺪﻣآ ﺖﺳد 4

ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ،ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا رد .(

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﻪﺑ ﺮﻔﺻ زا

100 ،رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ 100

ﻪـﺑ 200 ﻪـﺑ ﺮﻔـﺻ و 200

رﺎـﺘﮑﻫ رد مﺮـﮔ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ 21 ، 17 و 42 راﺪﻘﻣ ﻦﯾا ﻪﮐ ،ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﺻرد

ﻢﮐ رﺎﯿﺴﺑ ﺶﯾاﺰﻓا .دﻮﺑ (ﯽﺘﻌﻨﺻ دﻮﮐ) نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﺮﺛا زا ﺮﺗ

لوﺪﺟ

3 - ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ )

تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ (

يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺛا ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

وﺮﺘﯿﻧ و ﻮﺟ دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﻪﻧژ

Table 3- Analysis of variance (mean of squares) for the effect of Azotobacter and nitrogen fertilizers on yield and yield components of barley

نزو ﻪﻧاد راﺰﻫ ﻪﻧاد ﻪﻠﺒﻨﺳ رد ﻪﻠﺒﻨﺳ داﺪﻌﺗ

ﺢﻄﺳ ﺪﺣاو رد

ﺺﺧﺎﺷ

ﺖﺷادﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﺖﺴﯾز هدﻮﺗ ﻪﺟرد

يدازآ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ

1000-grain weight Grain per

spike Spike

per m² Harvest

index Grain

yield Biological

yield df

S. O. V.

0.06^ns 40.0^*

16.0^ns 0.37^ns

1579^ns 6083^ns

2 Block كﻮﻠﺑ

2.0^**

204^**

5676^**

61^**

84973^**

146776^**

2 Azotobacter (A) ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

2.0^**

175^**

5258^**

23^**

88963^**

252531^**

4 Nitrogen (N) ﺮﺘﯿﻧ

نژو

0.45^**

15.0^**

744^**

12^ns 7012^**

28853^**

A×N 8 ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

× نژوﺮﺘﯿﻧ

0.03 2.0

43 6.0

906 3085

28 Error

ﺎﻄﺧ

10.71 12.85

11.17 15.83

14.00 13.27

- CV (%)

(ﺪﺻرد) تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ

ﻪﺑ ** و * ،ns ﯽﻨﻌﻣﺮﯿﻏ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﯽﻨﻌﻣ و راد

لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد 5

و 1 ﺪﺻرد

ns, * and ** non significant and significant at 5 and 1%, respectively

لوﺪﺟ 4 - ﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ

ﻮﺟ دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا دﻮﮐ

Table 4- Mean comparisons of Azotobacter and nitrogen fertilizers interaction on yield and yield components of barley

نزو ﻪﻧاد راﺰﻫ ﻪﻧاد

ﻪﻠﺒﻨﺳ رد داﺪﻌﺗ ﻪﻠﺒﻨﺳ

رد ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ ﺺﺧﺎﺷ

ﺖﺷادﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ

ﺖﺴﯾز هدﻮﺗ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ

Treatments

نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

1000- grain

weight (g) Grains

per spike Spikes

per m^-2 Harvest

Index (%) Grain yield

(g.m^-2) Biological

yield (g.m^-2)

Nitrogen ) kg.ha^-1 ( Azotobacter

) g.ha^-1 (

24^bc±0.37 39^d±0.33

500^d±1.2 36^c±0.6

509^f±12.4 1408^g±29.8*

0 0

25^b±0.03 41^bc±0.57

516^cd±1.7 41^bc±0.1

541^e±4.7 1313^h±17.3

50

26^ab±0.06 49^b±0.99

526^c±1.2 43^b±0.2

673^d±2.3 1558^e±8.3

100

26^ab±0.05 51^ab±0.57

577^b±1.5 43^b±0.1

793^bc±2.3 1830^b±8.2

150

26^ab±0.05 53^ab±0.66

577^b±0.3 45^a±0.1

824^b±1.9 1812^bc±9.7

200

26^ab±0.02 46^bc±1.33

543^e±7.3 42^b±0.1

616^d±2.6 1462^f±8.3

0 100

26^ab±0.08 54^ab±1.17

550^bc±6.4 42^b±0.7

717^cd±3.1 1690^d±8.5

50

26^ab±0.01 54^ab±0.88

587^ab±2.9 45^ab±0.4

834^ab±8.3 1820^b±9.2

100

26^ab±0.08 54^ab±0.57

582^ab±1.8 45^ab±0.2

831^ab±3.9 1833^ab±8.5

150

27^a±0.31 56^a±1.2

586^ab±4.0 45^ab±0.3

849^ab±1.9 1849^ab±8.3

200

26^ab±0.15 48^b±0.99

535^c±1.9 47^a±1.0

725^d±3.5 1517^e±5.7

0 200

26^ab±0.12 52^ab±1.45

584^ab±2.9 44^ab±0.3

777^c±2.8 1757^c±6.0

50

27^a±0.02 54^ab±0.66

582^ab±2.4 45^ab±0.3

848^ab±3.3 1848^ab±5.7

100

27^a±0.06 56^a±1.52

585^ab±1.9 46^ab±0.2

855^ab±4.4 1856^ab±5.4

150

27^a±0.05 58^a±1.85

592^a±3.7 46^ab±0.3

871^a±2.9 1883^a±8.4

200

* نﺎﺸﻧ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد ﻪﺑﺎﺸﻣ فوﺮﺣ ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا مﺪﻋ هﺪﻨﻫد

لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد 5

ﯽﻣ ﺪﺻرد نﻮﻣزآ) ﺪﺷﺎﺑ ﻪﻨﻣادﺪﻨﭼ يا (ﻦﮑﻧاد ، دراﺪﻧﺎﺘﺳا يﺎﻄﺧ±

*Same letters in each column represent no significant difference at 5 percent probability level (Duncan’s Multiple Range test); ±, Standard error

ﯽـﻣ ﺮـﻈﻧ ﻪـﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪـﮐ ﯽﯾﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗ رد ﺪـﺳر

درﻮﻣ ﺪﺣ رد هﺎﯿﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﺘﺴﯾز دﻮﮐ ﻂﺳﻮﺗ زﺎﯿﻧ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا نژوﺮـﺘﯿﻧ و

ﺶﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا و دﺮﮑﻠﻤﻋ تﺎﻔﺻ ،هﺪﯾدﺮﮔ ﻦﯿﻣﺄﺗ ﻪﺘﺷاد راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ

ﻢـﮐ ﻪـﮐ دﻮﺧ ﺶﯾﺎﻣزآ رد ﺰﯿﻧ ﺮﮕﯾد ﻦﯿﻘﻘﺤﻣ .ﺖﺳا و

يﺎـﻫدﻮﮐ زا ﺶﯿـﺑ

ز هدﺮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﺘﺴﯾ ﻪﺘﺷاد ﯽﻬﺑﺎﺸﻣ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ،ﺪﻧا

ﻦـﯾا رد ًﻼﺜـﻣ .ﺪﻧا

ﻢـﮐ ،ﻪـﻧاد راﺰـﻫ نزو ،دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻦﯿﺑ رد ،ﺶﯾﺎﻣزآ

ﻦﯾﺮـﺗ

ﺮﻫ .ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد (تاﺮﯿﯿﻐﺗ) نﺎﺳﻮﻧ ﺪﻨﭼ

ﻪﺑ) تﻼﻏ رد ﻪﮐ و مﺪﻨﮔ صﻮﺼﺧ

مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ عﻮﻤﺠﻣ (ﻮﺟ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا ﻦﯿﺑ رد ﻪﮐ هداد نﺎﺸﻧ هﺪﺷ

ﻫ نزو ﻢﮐ بﻮﻠﻄﻣ و ﺶﻨﺗ ﻂﯾاﺮﺷ رد ﻪﻧاد راﺰ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ار نﺎﺳﻮﻧ ﻦﯾﺮﺗ

ﺲﯾردا ،ﺎﻣا ،دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﻪﮐ )

Idris, 2003

(

ﺮﺛا

يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺖﺒﺜﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

رد .ﺖـﺳا هدﺮـﮐ ﺪـﯿﯾﺄﺗ ﻪـﻧاد راﺰـﻫ نزو ﺮﺑ ار

فﺮﺼﻣ ﺰﯿﻧ مﺪﻨﮔ يور ﺮﺑ ﺮﮕﯾد تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﺮـﺑ ،ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ

ﻪﺠﻨﭘ داﺪﻌﺗ ، ﻢﯿـﺳﺎﺘﭘ و ﺮﻔـﺴﻓ ،نژوﺮـﺘﯿﻧ بﺬـﺟ ،ﮏﺸﺧ هدﺎﻣ دﺮﮑﻠﻤﻋ

)

Behl et al., 2006

(

و ﺮـﺑ ﺮـﺛا و نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ راﺪﻘﻣ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ

ﻪﺑ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ياﺰﺟا ﻪﻤﻫ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ) ﻪـﻧاد راﺰﻫ نزو ﺰﺟ

Kader et

al., 2002

.ﺖﺳا هﺪﺷ هرﺎﺷا (

ﺶﻫوﮋﭘ ﺮﯾﺎﺳ ﺢﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا فﺮﺼﻣ ،داد نﺎﺸﻧ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ

ﯿﺗ ﯽﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ،يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺎﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ نوﺪﺑ رﺎﻤ ﻪـﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ رد راد

) مﺪﻨﮔ

Ardakani et al., 2000

دﺮﺑرﺎـﮐ ﺮـﮕﯾد ﺶﯾﺎـﻣزآ رد و (

120

ﻪﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺑ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا هاﺮﻤﻫ

7/

17 ﺎﺗ 4/

67

مﺪـﻨﮔ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻂﺳﻮﺘﻣ رد يﺪﺻرد )

Singh et al., 2004

(

هﺪـﺷ

ﯽﮕﻤﻫ ﻪﮐ ،ﺖﺳا ﻪﺑ

ار ﺶﯾﺎـﻣزآ ﻦﯾا رد ﻮﺟ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا يﻮﺤﻧ

فﺮﺼﻣ ﺮﺛا رد ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﻪﺑ مأﻮﺗ فﺮﺼﻣ رد و ﯽﯾﺎﻬﻨﺗ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

نژوﺮﺘﯿﻧ و

ﯽﻣ ﻪﯿﺟﻮﺗ ار ﯽﺘﻌﻨﺻ .ﺪﻨﻨﮐ

ب - ماﺪﻧا تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﯽﺳرﺮﺑ و ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو ،ﯽﯾاﻮﻫ يﺎﻫ

ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺪﺻرد

ﻤﯿﺗ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ يﺎﻫرﺎ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ تﺎﻔﺻ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و ﺪﺻرد و ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو ،(ﻪﻠﺒﻨﺳ و ﻪﻗﺎﺳ ،گﺮﺑ) ﮏﺸﺧ نزو ،ﻪﺠﻨﭘ داﺪﻌﺗ

ﯽﻨﻌﻣ ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗﺮﭘ لوﺪﺟ) دﻮﺑ راد

5 ﻦﯿﮕﻧﺎـﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗﺎﺑ .(

هداد ﺶﯿﺑ ﺎﻫ و نژوﺮـﺘﯿﻧ مأﻮﺗ فﺮﺼﻣ رد رﻮﮐﺬﻣ تﺎﻔﺻ رد ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ

ﻮﺗزا ﺮﺘﮐﺎﺑ 200 نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺎﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔ 200

و رﺎـﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ

ﻢﮐ ﻦﯾﺮﺗ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رد ناﺰﯿﻣ لوﺪﺟ) ﺪﻣآ ﺖﺳد

6 .(

هداد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺶﯿﺑ ﺎﻫ

ﺢﻄـﺳ ﺺﺧﺎﺷ رد ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ

) گﺮﺑ 7 /6 ،(

3/

2 ﻪـﺑ) ﻪﻠﺒﻨـﺳ و ﻪﻗﺎﺳ ،گﺮﺑ ﮏﺸﺧ نزو ،ﻪﺠﻨﭘ ﺐـﯿﺗﺮﺗ

272 ، 562 و 177 ﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو ،(ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮﮔ ) ﺮﺘ

4/

46 و (مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ

) ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ 5/

12 ) دﻮـﮐ عﻮـﻧ ود ﺮـﻫ فﺮﺼﻣ رد (ﺪﺻرد 200

مﺮـﮔ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا و 200 ﻢﮐ و (رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﺪﻫﺎﺷ رد ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ

) گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﺎﺑ 1/

4 ) ﻪـﺠﻨﭘ داﺪﻌﺗ ،(

8 /1 ،گﺮـﺑ ﮏـﺸﺧ نزو ،(

ﻪـﺑ) ﻪﻠﺒﻨﺳ و ﻪﻗﺎﺳ ﺐـﯿﺗﺮﺗ

192 ، 401 و 150 نزو ،(ﻊـﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد مﺮـﮔ

ﻫ ) ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑ 9/

45 ) ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و (مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 4/

9 ﻪـﺑ (ﺪﺻرد ﺪـﻣآ ﺖـﺳد

لوﺪﺟ) 6 .(

لوﺪﺟ

5 - ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ (تﺎﻌﺑﺮﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ)

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺮﺛا ﻮﺟ يژﻮﻟﻮﻓرﻮﻣ تﺎﻔﺻ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و

Table 5- Analysis of variance (mean of squares) for the effect of Azotobacter and nitrogen on morphological traits in barley ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ

ﻪﻧاد نزو ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ ﮏﺸﺧ نزو

ﻪﻠﺒﻨﺳ ﮏﺸﺧ نزو

ﻪﻗﺎﺳ ﮏﺸﺧ نزو

گﺮﺑ ﺢﻄﺳ

گﺮﺑ داﺪﻌﺗ

ﻪﺠﻨﭘ

رد ﻪﺗﻮﺑ ﻪﺟرد

يدازآ ﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ

ﯿ تاﺮ

Grain protein Hectolitr

Weight Spike

dry wight Stem

dry wight Leaf

dry wight Leaf

area index Tiller

per plant df

S.O.V.

0.000002^ns 0.03^ns

2.0^ns 2202^ns

317^* 0.12^* 1579^ns

2 Block كﻮﻠﺑ

4.12^**

0.02^ns 527^**

1731^ns 1430^**

3.53^**

84973^**

2 Azotobacter ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا (A)

10.41^**

0.11^**

464^**

11393^* 8055^**

4.69^**

88963^**

4 Nitrogen (N) نژوﺮﺘﯿﻧ

0.35^**

0.04^* 67^**

9759^* 394^**

0.35^**

7012^**

8 A × N

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

× نژوﺮﺘﯿﻧ

0.001 0.01

3.0 4616

97.0 0.03

906 28

Error ﺎﻄﺧ

5.28 10.29

11.18 12.92

13.94 13.11

14.00 -

CV (%) تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ

(ﺪﺻرد)

** و * ،ns : ﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣﺮﯿﻏ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﯽﻨﻌﻣ و راد

لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد 5

و 1 ﺪﺻرد

ns, * and **: non significant and significant at 5 and 1%, respectively

لوﺪﺟ 6 - يﺎﻫدﻮﮐ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

ﻮﺟ يژﻮﻟﻮﻓرﻮﻣ تﺎﻔﺻﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و

Table 6- Mean comparisons for the effect of Azotobacter and nitrogen fertilizers interaction on the morphological traits of barley

ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ

ﻪﻧاد نزو

ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ نزو

ﮏﺸﺧ

ﻪﻠﺒﻨﺳ نزو

ﮏﺸﺧ

ﻪﻗﺎﺳ نزو

ﮏﺸﺧ

گﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ

ﺢﻄﺳ

گﺮﺑ داﺪﻌﺗ

ﻪﺠﻨﭘ

رد ﻪﺗﻮﺑ ﻞﻣاﻮﻋ

Factors

نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

Grain protein

(%) Hectolitr

weight (kg) Spike dry

wight (g.m^-2) Stem dry

wight (g.m^-2) Leaf dry

wight (g.m^-2) Leaf

area index Tillers

per plant Nitrogen

(kg.ha^-1) Azotobacter

(g.ha^-1)

9.43^e±0.1 45.8^c±0.34

150^c±0.66 401^c±7.2

192^d±4.6 4.12^d±0.04

1.7^c±0.02*

0 0

9.94^d±0.01 46.5^a±0.66

155^b±0.33 556^ab±7.8

215^cd±6.6 4.81^c±0.02 1.8^bc±0.01

50

10.63^c±0.01 46.3^a±0.57

158^ab±0.99 472^b±4.8

254^ab±1.5 5.48^b±0.01

2.0^b±0.03 100

11.54^b±0.01 46.1^ab±0.33

173^a±0.88 596^a±2.2

267^a±2.9 6.37^ab±0.31

2.0^b±0.03 150

12.39^ab±0.01 46.2^a±0.28

173^a±1.33 546^ab±1.8

268^a±2.4 6.46^ab±0.05

2.0^b±0.03 200

9.94^d±0.1 46.0^b±0.34

163^ab±2.33 486^b±5.8

196^d±4.7 5.34^b±0.32

2.0^b±0.02 0

100 50 2.0^b±0.02 6.37^ab±0.05 264^a±1.5 543^ab±8.8 165^ab±2.10 46.1^ab±0.34 10.90^bc±0.01 12.34^ab±0.01 46.3^a±0.23

176^a±1.76 540^ab±4.4

268^a±2.2 6.46^ab±0.02

2.0^b±0.03 100

12.44^ab±0.01 46.3^a±0.56

175^a±1.99 555^ab±8.0

271^a±1.5 6.67^a±0.03

2.2^a±0.03 150

12.50^a±0.02 46.3^a±0.33

176^a±1.73 553^ab±1.2

271^a±1.9 6.67^a±0.02

2.2^a±0.10 200

10.45^c±0.03 46.1^ab±0.66

161^ab±1.85 421^bc±4.6

211^c±5.2 5.05^bc±0.01

2.1^ab±0.05 0

200

10.95^bc±0.03 46.3^a±0.57

175^a±1.79 538^ab±3.5 266^a±1.5

6.35^ab±0.01 2.2^a±0.09

50

12.37^ab±0.03 46.3^a±0.88

174^a±1.33 553^ab±5.2

271^a±1.9 6.67^a±0.02

2.2^a±0.09 100

12.45^ab±0.02 46.3^a±0.76

175^a±1.02 555^ab±2.3 271^a±2.5 6.67^a±0.02

2.2^a±0.10 150

12.54^a±0.03 46.3^a±0.83

177^a±1.20 562^a±5.9

272^a±2.7 6.67^a±0.02

2.2^a±0.12 200

* نﺎﺸﻧ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد ﻪﺑﺎﺸﻣ فوﺮﺣ ﯽﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا مﺪﻋ هﺪﻨﻫد

لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد راد 5

ﯽﻣ ﺪﺻرد نﻮﻣزآ) ﺪﺷﺎﺑ ﻪﻨﻣادﺪﻨﭼ يا (ﻦﮑﻧاد ، دراﺪﻧﺎﺘﺳا يﺎﻄﺧ±

*Same letters in each column represent no significant difference at 5 percent probability level (Duncan’s Multiple Range test); ±, Standard error

ﺮﺑ سﺎﺳا ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ

،هﺪﻣآ ﺖﺳد رد

ﯽﯾﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﮐ نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺮﺜﮐاﺪـﺣ

ﻂﺳﻮﺗ دﻮﮐ ﯽﺘﺴﯾز ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا و ﯽﺘﻌﻨﺻ نژوﺮﺘﯿﻧ رد

رﺎـﯿﺘﺧا هﺎـﯿﮔ راﺮـﻗ

ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﯾﺬﻐﺗ ﻂﯾاﺮﺷ ًﻻﺎﻤﺘﺣا ،ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺪـﺷر هرود لﻮﻃ رد نآ ياﺮﺑ يﺮﺗ

داﺪﻌﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ و هدﻮﺑ ﻢﻫاﺮﻓ

،ﻪﺠﻨﭘ ﺺﺧﺎـﺷ ﺢﻄـﺳ ،گﺮـﺑ نزو

ﺸﺧ ﮏ ماﺪﻧا يﺎﻫ و ﯽﯾاﻮﻫ نزو ﺮﺘﯿﻟﻮﺘﮑﻫ هﺪﺷ ﻪﮑﻨﯾا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و ﺖﺳا

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺖﯿﺒﺜﺗ يﺮﺘﮐﺎﺑ ﺰﯿﻧ ﻢﻫ ﺮﺛا ﻢﻫ ﺎﺑ و ﺖﺳا نژوﺮﺘﯿﻧ هﺪﻨﻨﮐ

و ﯽﯾاﺰﻓا

ﻪﺘﺷاد ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد و ﯽﺸﯾور ﺪﺷر ﺮﺑ ﯽﺘﯾﻮﻘﺗ .ﺪـﻧا

نارﺎﮑﻤﻫ و ساد ﺶﯾﺎﻣزآ رد )

Das et al., 2004

(

دﻮﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺰﯿﻧ

ز ﯽﺘﺴﯾ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﯽﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﻢﻫ .ﺪﯾدﺮﮔ ﻪﻧاد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ راد

ﻦﯿﻨﭼ

) نارﺎﮑﻤﻫ و يرﺎﯿﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد

Biari et al., 2011

ﺎﺑ ترذ رﺬﺑ ﺢﯿﻘﻠﺗ (

عﺎـﻔﺗرا ،ﻪـﺗﻮﺑ ﻞـﮐ ،گﺮﺑ ،ﻪﻗﺎﺳ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ مﻮﯿﻠﯾﺮﭙﺳوزآ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﺮـﺛا ﺪﻫﺎـﺷ ﺎـﺑ ﻪـﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﻪـﻧاد نژوﺮـﺘﯿﻧ ناﺰـﯿﻣ و گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ،ﻪﺗﻮﺑ ﯽﻨﻌﻣ اد ﯽـﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰـﻓا يﺮﺘﮐﺎـﺑ ود مأﻮﺗ دﺮﺑرﺎﮐ ﻪﮐ ﻪﺘﺷاد ير يﺮـﺗراد

نآ ﮏﺗ ﮏﺗ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺶﯾﺎـﻣزآ ﺞﯾﺎـﺘﻧ ﺎـﺑ ﻪـﮐ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﺎﻫ

ﺪـﺷ ﺺﺨﺸﻣ ترذ يور ﺮﺑ ﺮﮕﯾد ﻖﯿﻘﺤﺗ رد .دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺮﺿﺎﺣ ﻪـﮐ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﻪﺑ ز ﺮﺛا ﯽﯾﺎﻬﻨﺗ ،ﺖـﺷاﺪﻧ نآ ياﺰـﺟا و دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ يدﺎﯾ

ﯽـﻟو

ﺶﯿــﺑ ﺮــﺘﯿﻧ ﺎــﺑ فﺮــﺼﻣ رد راﺪــﻘﻣ ﻦﯾﺮــﺗ ﻪــﺑ نژو

ﺖــﺳا هﺪــﻣآ ﺖــﺳد

)

Mirzakhani & Davari, 2017

فﺮـﺼﻣ ﺰـﯿﻧ دﻮـﺨﻧ ياﺮـﺑ ﯽﺘﺣ .(

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا ﯽﻣ ﻢﯾد ﻂﯾاﺮﺷ رد نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ياﺮﺑ ﯽﺑﻮﺧ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﺪﻧاﻮﺗ ) ﺪﺷﺎﺑ

Mohammadpoor et al., 2017

.(

درﻮﻣ تﺎﻔﺻ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ فﺮﺼﻣ تاﺮﺛا ﻪﭼﺮﮔا ،ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا رد ﺶﯿﺑ ﯽﺳرﺮﺑ زا ﺮﺗ

ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗزا

،دﻮﺑ فﺮﺼﻣ ﺎﺑ ﺎﻣا ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗزا

ﺺﺧﺎـﺷ ﺮـﺑ ،

) گﺮﺑ �