ﺛﺎﺗ ﯿ ﺮ رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺖﺷﺎﮐ ﺮﺑ رﯾ ﺖﺨ ﺳﺎﻨﺷ ﯽ ﻪﭽﻠﮔ و دﺮﮑﻠﻤﻋ مﺎﻗرا ﺞﻧﺮﺑ رد نﺎﺘﺳزﻮﺧ
517
ﺛﺎﺗ ﯿ رﺎﺗ ﺮ ﯾ ﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﺦ رﯾ
ﺖﺨ ﺳﺎﻨﺷ ﯽ نﺎﺘﺳزﻮﺧ رد ﺞﻧﺮﺑ مﺎﻗرا دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﻪﭽﻠﮔ
ﻠﻌﻟاﺪﺒﻋ ﯽ ﮔﯿ ﻧﻼ
1ﯽ ﺳ ﻪﻟاﺎﻄﻋ ،*
ﯿ
2تدﺎ ﻣﺎﺳ ، ﯽ ﻟﻼﺟ
3ﯽ ﮐ ، ﻟ هوﺎ ﯿ ﭼﻮﻤ
4ﯽ
رﺎﺗ ﯾ رد ﺦ ﯾ :ﺖﻓﺎ 03 / 01 / 1397
1398/04/05 :شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ
هﺪﯿﮑﭼ
ﺦﯾرﺎﺗ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ
ور ي ﺖﺨﯾر تﺎﻔﺻ نﺎﺘﺳزﻮﺧ نﺎﺘﺳا رد ﺞﻧﺮﺑ ﺞﯾار ﻢﻗر ﺞﻨﭘ ﻪﻧاد ﯽﮐﻮﭘ و يرورﺎﺑ ﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ ﯽﺳﺎﻨﺷ
ﯽﺣاﺮﻃ ﺪﺷ ﺦﯾرﺎﺗ ﻞﻣﺎﻋ ود ﺎﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ . ﻗر و (ﯽﺗراﺮﺣ توﺎﻔﺘﻣ ﻂﯾاﺮﺷ) ﺖﺷﺎﮐ
ﻪﺑ ﻢ تﺮﮐ ترﻮﺻ ﮏﯾ يﺎﻫ
كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد هﺪﺷ دﺮﺧ رﺎﺑ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ
لﺎﺳ ود تﺪﻣ ﻪﺑ راﺮﮑﺗ ﻪﺳ و ﯽﻓدﺎﺼﺗ )
1385 و 1386 ( يزروﺎﺸﮐ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾا ﻪﻋرﺰﻣ رد نﺎﺘﺳزﻮﺧ نﺎﺘﺳا
) ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺳ .ﺪﯾدﺮﮔ اﺮﺟا 15
/2 ، 5/
3
و ﻪﻤﯿﻧ) لﺎﯿﻧاد لﻮﺼﺤﻣﺮﭘ و (سﺎﺴﺣ) ﺎﭙﻤﭼ و ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ ،(ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺘﻣ) ﺮﻤﺣ و هﺰﯾﻮﻫ ﻞﻣﺎﺷ ﺞﻧﺮﺑ ﻢﻗر ﺞﻨﭘ و ﯽﻠﺻا يﺎﻫتﺮﮐ رد ( /325 رد (ﻞﻤﺤﺘﻣ
تﺮﮐ راﺮﻗ ﯽﻋﺮﻓ يﺎﻫ ﺪﻧﺪﺷ هداد
. ﺎﺘﻧ ﯾ ﺰﺠﺗ ﺞ ﯾ ﻪ ﺐﮐﺮﻣ
ًﻼﻣﺎﮐ مﺎﻗرا ﺶﻨﮐاو داد نﺎﺸﻧ تﺎﻔﺻ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻣ ﺖﺷﺎﮐ نﺎﻣز ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو
ﯽ ﻪﺑ ﺪﺷﺎﺑ رﻮﻃ ي ﻪﮐ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا
رﺎﺗ ﯾ ﻣﺎﻤﺗ رد ﻢﻗر و ﺖﺷﺎﮐ ﺦ ﯽ
حﻮﻄﺳ رد تﺎﻔﺻ ﯾ
ﮏ ﯾ ﺎ ﺞﻨﭘ ﺻرد ﻨﻌﻣ ﺪ ﯽ .ﺪﻧدﻮﺑ راد كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺑ
13 / 2030 ﻣﯿ ﺮﺘﻣوﺮﮑ ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ ، ﺎﺑ
ﻂﺳﻮﺘﻣ 98 / 1489 ﻣﯿ ﺮﺘﻣوﺮﮑ ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ و ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺑ
83 / 559 ﻣﯿ ﻪﺑ ﺮﺘﻣوﺮﮑ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ
15 /2 ، 15 /2 و 25 /3 .دﻮﺑ ﺮﻤﺣ ،لﺎﯿﻧاد مﺎﻗرا و
رﺎﺗ ﻦﻤﺿ رد ﯾ
ﺦ ﺎﻫ ي ﻃ ﻪﻟﻼﮐ و كﺎﺴﺑ هزاﺪﻧا ﺎﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﻮﯾ
ﻞ ﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ﺮﺗ ﯿ
ﺮﺘﺸ ي ﻣ رد ﺎﻣا ﺪﻨﺘﺷاد ﯿ
مﺎﻗرا نﺎ
،
ًﻼﻣﺎﮐ ﺪﻧور ﻢﻗر و دﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ ﺎﻫ
ي اراد ي
ﻮﻃ كﺎﺴﺑ ﯾ ﻞ ﻪﻟﻼﮐ، ﺮﺗ ﺎﻫ ي هﺎﺗﻮﮐ ﺮﺗ ي .ﺪﻨﺘﺷاد ﻨﭽﻤﻫ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ مﺎﻗرا ﻦ ﯾ
ﻪﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد و كﺎﺴﺑ ﺢﻄﺳ ﺶ ﺗﺮﺗ
ﯿ اﺬﻏ داﻮﻣ راﺪﻘﻣ و هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ﺎﺑ ﺐ ﯽﯾ
ﺑﯿ ﺮﺘﺸ
اﺮﺑ ي ﻧاﻮﺗ هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺮﻫ ﻘﻋ ﻊﻧﺎﻣ ﺪﻨﺘﺴ
ﯿﻤ ﯽ .ﺪﻧﻮﺷ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ و ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ
) بﻮﻠﻄﻣ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ 5
/3 ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﮐ دﻮﺑ ( ﺦﯾرﺎﺗ
يﺎﻫ 15 /2 و 25 /3 ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ 5 / 62 و 1 / 18 ﺪﺻرد ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺘﺷاد ﺖﺳا . ﺦﯾرﺎﺗ ﺖﺷﺎﮐ مود ﻪﺑ ظﺎﺤﻟ اراد ندﻮﺑ ﺪﺣ ﯽﺑﻮﻠﻄﻣ زا لﻮﻃ
،ﻪﻟﻼﮐ
،ﻪﻣﺎﺧ كﺎﺴﺑ
و .دﻮﺷﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋويروﺎﺑرﺶﯾاﺰﻓاﺐﺒﺳﺮﺘﺸﯿﺑهدﺮﮔﻪﻧاديرادﻪﮕﻧوﺖﻓﺎﯾردﺎﺑﺖﺴﻧاﻮﺗكﺎﺴﺑضﺮﻋ يﺮﺗﺮﺑ مﺎﻗرا ﺮﯾﺎﺳ ﺮﺑ هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر ،مﺎﻗرا نﺎﯿﻣ رد
ﻪﺑ ﺎﭙﻤﭼ و ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ يﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ سﺎﺴﺣ ﻢﻗر ود ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ و ﺖﺷاد ﺐﯿﺗﺮﺗ
9/
50 و 3/
36 دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ يﺮﺘﺸﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ زا ﺪﺻرد .
هﺎﺗﻮﮐ ندﻮﻤﻧ هرود
ﺪﺷر ﯾاﺮﺷ ﻪﺑ نآ ﻞﻤﺤﺗ ويرﺎﮔزﺎﺳيﺎﻫﻢﺴﯿﻧﺎﮑﻣ زامﺎﻗراﺮﯾﺎﺳﻪﺑﺖﺒﺴﻧزور10 -13ﻪﻨﻣادزاﯽﮔﺪﯿﺳرهرودردصﻮﺼﺧﻪﺑﯽﺗراﺮﺣﺶﻨﺗزاراﺮﻓﺖﻬﺟ دﻮﺟﻮﻣ ﻂ
ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻣ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ . ﮔ ﺎﺑ هدﺮﮔ سﺎﻤﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺖﻬﺟ ﻪﺑ ﻪﭽﻠﮔ ياﺰﺟا لﻮﻃ لﺮﺘﻨﮐ يور ﺮﺑ ﯽﺣﻼﺻا فاﺪﻫا ندﺮﮐ ﺰﮐﺮﻤﺘﻣ ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﻓﺮﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ ناﻮﺗ
و ﻪﭽﻠ
.دﻮﺑ راوﺪﯿﻣا ﺶﻨﺗ ﻂﯾاﺮﺷ رد لﻮﺼﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺑ يرورﺎﺑ ًﺎﺘﯾﺎﻬﻧ
هژاو ﺎﻫ ي ﺪﯿﻠﮐ ي : رورﺎﺑ ي ، ﺞﻧﺮﺑ ، ،ﺎﻣﺮﮔ ﺶﻨﺗ هدﺮﮔ ﻪﻧاد
ﻪﻣﺪﻘﻣ ١
ﻞﯿﮑﺸﺗ يرﺎﺘﺧﺎﺳ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ يﺎﻫرﺎﺘﻓر يور نﺎﻫﺎﯿﮔ هﺪﻨﻫد
ﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ يرﺎﮔزﺎﺳ و ﯽﻄﯿﺤﻣ يﺎﻫزﺎﯿﻧ ،ﮏﯾژﻮﻟﻮﮐا نآ نﻮﻣاﺮﯿﭘ ﻂﯾاﺮﺷ ﺎ
) ﺪﻧراد يﺮﯿﮕﻤﺸﭼ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺎﻫ Metcalf and Chalk, 1950
ﻂﯾاﺮﺷ .(
دراد ﯽﻧاواﺮﻓ ﺮﯿﺛﺄﺗ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﯽﮑﯿﻣﻮﺗﺎﻧآ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ رد ﯽﻄﯿﺤﻣ ) Metcalf and Chalk, 1950; Heywood, 1985; Rudall,
ﯾاﻮﻫ و بآ ﻂﯾاﺮﺷ ﻪﺑ ﯽﮕﺘﺴﺑ ﺎﻣد ﻪﺑ ﯽﻋارز نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺶﻨﮐاو .(1994 ﯽ
1 - دﺎﺘﺳا ﯾ ،رﺎ ﻫ ﻮﻀﻋ ﯿ ﻤﻠﻋ تﺄ ﯽ ﻋارز ﺶﺨﺑ ﯽ - ﻏﺎﺑ ﯽ ﻘﺤﺗ ﺰﮐﺮﻣ ، ﯿ زروﺎﺸﮐ تﺎﻘ ي و
ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﯿﻌ ﯽ ﻣزﺎﺳ ،نﺎﺘﺳزﻮﺧ نﺎﺘﺳا ﻘﺤﺗ نﺎ
ﯿ وﺮﺗ و شزﻮﻣآ ،تﺎﻘ ﯾ
زروﺎﺸﮐ ﺞ ي ،زاﻮﻫا ،
اﯾ ناﺮ
2 - زروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺘﺳا ي
ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﯿﻌ ﯽ نﺎﺘﺳزﻮﺧ
3 - ﻋارز ﺶﺨﺑ ،سﺎﻨﺷرﺎﮐ ﯽ
- ﻏﺎﺑ ﯽ ﻘﺤﺗ ﺰﮐﺮﻣ ، ﯿ زروﺎﺸﮐ تﺎﻘ ي ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﯿﻌ ﯽ نﺎﺘﺳا
ﻘﺤﺗ نﺎﻣزﺎﺳ ،نﺎﺘﺳزﻮﺧ ﯿ
وﺮﺗ و شزﻮﻣآ ،تﺎﻘ ﯾ
زروﺎﺸﮐ ﺞ ي ا ،زاﻮﻫا ، ﯾ ناﺮ
4 - اﺮﺘﮐد ي ﺖﻋارز
، هﺎﮕﺷﺎﺑ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ناﻮﺟ و
،نﺎﮕﺒﺨﻧ ﺪﺣاو
،لﻮﻓزد هﺎﮕﺸﻧاد
دازآ ناﺮاﯾ،لﻮﻓزد،ﯽﻣﻼﺳا
*) - ﻮﻧ ﯾ لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴ : Email: [email protected] (
DOI: 10.22067/gsc.v17i4.71795 دراد
ﮔ ﺄﺸﻨﻣ نآ زا ﻪﮐ ﻪﺘﻓﺮ
ﺪﻧا ) Allen and Ort, 2001 ﻦﯾﺮﺘﻤﻬﻣ .(
يرادزﺎﺑ ﻊﯾﺮﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ،ﯽﮔدزﺎﻣﺮﺳ ﻪﺑ سﺎﺴﺣ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺶﻨﮐاو ) ﺖﺳا يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ Ort, 2002
.(
ژ ) نارﺎﮑﻤﻫ و ﮓﻧ Zheng et al.,
تراﺮﺣ ﻪﺟرد ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑ ﻪﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ شراﺰﮔ ﺞﻧﺮﺑ ﯽﻣﻮﺗﺎﻧآ درﻮﻣ رد (1998 وﺎﻔﺘﻣ ،گﺮﺑ ﺖﺳﻼﭘوﺮﻠﮐ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻪﺑ هدراو ترﺎﺴﺧ ناﺰﯿﻣ ﯽﻣ ت
.ﺪﺷﺎﺑ
ﺎﺘﻧ ﯾ ﺎﻣزآ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞ ﯾ
تﺎﺸ ﺎﺳ ﯾ ﻘﻘﺤﻣ ﺮ ﯿ ﻦ (Anonymous, 1980)
ﺎﻣد هدوﺪﺤﻣ رد ﻪﮐ ﯽﯾ
27 / 38 و 20 / 29 ﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﯽ داﺮﮔ تﺪﻣ ﻪﺑ 10
ﯽﻃ و (ﺪﺷر ﮏﻗﺎﺗا) هﺪﺷ لﺮﺘﻨﮐ ﻂﯾاﺮﺷ رد ﺖﻋﺎﺳ هرود
هدﺮﮔ ﯽﻧﺎﺸﻓا
،ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ زﺎﺳدازآ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ
ي ﺑﯿ ﺘﻧ رد و هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺮﺘﺸ ﯿ
ﻪﺠ
اﺰﻓا ﯾ رورﺎﺑ ﺶ ي ﯾ ﮏ ﻧﺎﮑﻣ ﯿ اﺮﺑ ﺐﻟﺎﻏ ﻢﺴ ي
رد ﺎﻣﺮﮔ ﺶﻨﺗ ﻪﺑ ﺖﻣوﺎﻘﻣ
ﺗﻮﻧژ ﯿ ﭗ ﺎﻫ ي ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺘﻣ ﻣ
ﯽ اﺮﺑﺎﻨﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ ﯾ ﻘﻋ ﻦ ﯿﻤ ﯽ ﺷﺎﻧ ﯽ ﻪﺟرد زا
ﻣ ﻻﺎﺑ تراﺮﺣ ﯽ
ﻟد ﺪﻧاﻮﺗ ﯿ ﻠﺻا ﻞ ﯽ ﺗﻮﻧژ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ ﯿ
ﭗ ﺎﻫ ي
.ﺪﺷﺎﺑ ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ سﺎﺴﺣ ﻦﯿﺑ
مﺎﻗرا ﺞﻧﺮﺑ (Oryza sativa L.) ﺮﻈﻧ زا
ﻪﻧاﻮﺟ نﺎﻣز رد هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﯽﻧز ﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
كﺎﺴﺑ نﺪﺷ زﺎﺑ زا ﺲﭘ ﻒ
ﻢﻗر .دراد دﻮﺟو توﺎﻔﺗ Minyhui 63
ﻪﻧاﻮﺟ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ) ﯽﻧز
85
ﺪﺻرد ار كﺎﺴﺑ نﺪﺷ زﺎﺑ زا ﺲﭘ ﻪﻠﺻﺎﻓﻼﺑ ﺎﯾ ﻪﻘﯿﻗد ﺮﻔﺻ نﺎﻣز رد ار (
ﻊﯾﺮﺳ زا ﺎﻣا ﺖﺷاد ﻪﺑ دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ هدﺮﮔ تﺎﯿﺣ ﺖﯿﻠﺑﺎﻗ رد ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯾﺮﺗ
يرﻮﻃ زا ﺲﭘ ﻪﮐ 6
و 30 ﻪﺑ ﻪﻘﯿﻗد ﺐﯿﺗﺮﺗ 50 و 100 ﺪﺻرد زا ﻪﻧاد يﺎﻫ
ﻢﻗر رد ﺎﻣا .داد ﺖﺳد زا ار هﺪﻧز هدﺮﮔ Rufipogon
ﻪﻧاﻮﺟ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ ﯽﻧز
ﻦﯿﯾﺎﭘ ) ﺖﺷاد يﺮﺗ 60
ﺪﺻرد زا ﺲﭘ ( 12 ،ﻪﻘﯿﻗد 50 ﺪﺻرد ﻪﻧاد زا يﺎﻫ
تﺎﯿﺣ ﺖﯿﻠﺑﺎﻗ هدﺮﮔ ﯽﻧﻻﻮﻃ) ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﻆﻔﺣ ار نﺎﺷ
ﻦﯿﯾﺎﭘ ،(ﺮﺗ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗ
ﻪﻧاﻮﺟ ) ﺪﯾﺮﺒﯿﻫ مﺎﻗرا ار ﯽﻧز 34
ﺪﺻرد ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺮﻤﻋ لﻮﻃ ﺎﺑ ( ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد
زا ﺲﭘ 10 زا ﺶﯿﺑ ،ﻪﻘﯿﻗد 50
ﺪﺻرد زا ﺪﻌﺑ ﯽﺘﺣ و 40
ﺰﯿﻧ ﻪﻘﯿﻗد
نآ زا يداﺪﻌﺗ ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﻧز ﺎﻫ
(Song et al., 2001) زﺎﺑ ﻦﯿﺑ ﯽﺘﺧاﻮﻨﮑﯾ .
ﻪﭽﻠﮔ نﺪﺷ كﺎﺴﺑ ﻦﺘﻓﺎﮑﺷ و ﺎﻫ
هدﺮﮔ دﻮﺧ يدﺎﯾز ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺚﻋﺎﺑ ﺎﻫ
ﯽﻣ ﺞﻧﺮﺑ رد ﯽﻧﺎﺸﻓا دﻮﺷ
، ،ﯽﻫﺪﻠﮔ نﺎﻣز رد دﺎﯾز تراﺮﺣ ﻪﺟرد ﺎﻣا ﺪﺷر
ﮔ ﻪﻧاد ﺷﺎﻧ هدﺮ ﯽ سﺎﻣآ زا ﯽﻣ ﻖﯾﻮﻌﺗ ﻪﺑ ار دزاﺪﻧا
(Matsui et al.,
2000) هدﺮﮔ ﯽﻤﯿﻘﻋ ﻪﻠﺣﺮﻣ . ﻪﺑ ﺞﻧﺮﺑ يﺎﻫ
ﻪﻠﯿﺳو ﮓﻧر ﻞﮑﺷ و يﺮﯾﺬﭘ
ﻪﻧاد ﯽﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ هدﺮﮔ يﺎﻫ ﻪﻧاد .دﻮﺷ
هدﺮﮔ يﺎﻫ ﮏﺗ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﻪﮐ يا
ﮓﻧر ﺮﯿﻏ ﺪﻧﺪﺷ ﻢﯿﻘﻋ ﯽﻟﻮﻠﺳ ﺪﻧدﻮﺑ يوﺮﮐ و ﺪﯿﻔﺳ ،ﺮﯾﺬﭘ
نآ ﺎﻣا ، ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
ﻪﺘﺴﻫ ود ﻪﻠﺣﺮﻣ رد يا
ﻢﯿﻘﻋ ًاﺪﻌﺑ ﺎﯾ ﺪﻧﻮﺷ
ﻪﺑ ﺎﺗ ﺎﯾ و ﻞﻣﺎﮐ رﻮﻃ هزاﺪﻧا
يا
ﮓﻧر ،هدﺮﮔ فاﺮﻃا رد ﻢﮐ ﮓﻧر ﻦﯿﺑ اﺬﻟ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ار يﺮﯾﺬﭘ
يﺮﯾﺬﭘ
ﻪﻧاد ﻪﭽﻠﮔ يرورﺎﺑ و هدﺮﮔ يﺎﻫ ﻪﺑ دراد دﻮﺟو ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﺎﻫ
يرﻮﻃ ﻪﮐ
ﻦﯾﻻ هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ ﻪﺑ نﺎﺷ
فاﺮﻃا رد ﺎﯾ و ﻞﻣﺎﮐ رﻮﻃ ﮓﻧر نﺎﺷ
ﺮﯾﺬﭘ
ﯽﻣ ﺪﻨﺷﺎﺑ 94 - 85 ﺪﺻرد ﻪﭽﻠﮔ يرورﺎﺑ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ار ﺎﻫ
(Anonymous, 1982) ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ار ﻪﺷﻮﺧ ﯽﻤﯿﻘﻋ ،دﺎﯾز يﺎﻣد .
ﻪﻧاد ﮏﭼﻮﮐ هدﺮﮔ يﺎﻫ كﺎﺴﺑ و ﺮﺗ
داد ﺶﯾاﺰﻓا هﺪﺸﻧ زﺎﺑ يﺎﻫ (Sato et
al., 1973) رد .
ﺎﻣزآ ﯾ ور ﺶ ي ﻣﻮﺑ ﻢﻗر ﺖﺸﻫ ﯽ
رﺎﻬﭼ و حﻼﺻا ﻢﻗر
ﻪﭽﻠﮔ ﺪﺻرد ،ﺎﮑﯿﻧﻮﭘاژ ﭗﯿﺗ زا هﺪﺷ زا ﺶﯿﺑ ﺎﺑ يﺎﻫ
80 و 40 ،هدﺮﮔ ﻪﻧاد
ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ﺎﺑ يﻮﻗ رﺎﯿﺴﺑ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﻪﻟﻼﮐ يور ﺮﺑ دﻮﺟﻮﻣ هدﺮﮔ يﺎﻫ
تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻦﯿﺑ رد و ﺖﺷاد ﻓرﻮﻣ
ﻪﻟﻼﮐ و كﺎﺴﺑ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﮏﯾژﻮﻟﻮ
خارﻮﺳ لﻮﻃ ﻂﻘﻓ ﻪﭽﻠﮔ ﺪﺻرد ﺎﺑ ،كﺎﺴﺑ ﻪﺴﯿﮐ هﺪﻋﺎﻗ رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
زا ﺶﯿﺑ ﺎﺑ يﺎﻫ 80
و 40 .ﺖﺷاد ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﻪﻟﻼﮐ يور هدﺮﮔ ﻪﻧاد
خارﻮﺳ ﻦﯾا لﻮﻃ حﻼﺻا و ﯽﻣﻮﺑ مﺎﻗرا رد ﺎﻫ
هﺪﺷ ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ 26 /0 ، 58 /0
و 45 /0 ﯽﻠﯿﻣ دﻮﺑ ﺮﺘﻣ . كﺎﺴﺑ ﻪﻨﻣاد زا ﯽﻟﻮﻃ ،ﺎﻫ 52
/2 - 46 /1 ﯽﻠﯿﻣ ﺮﺘﻣ
خارﻮﺳ لﻮﻃ و كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ﻦﯿﺑ ﺎﻣا ﺪﻨﺘﺷاد ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ﺎﺑ ﯽﻧﺎﻗﻮﻓ يﺎﻫ
ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ نآ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﺐﯾﺮﺿ ﺎﯾ ﻪﻟﻼﮐ يور ﺮﺑ دﻮﺟﻮﻣ هدﺮﮔ يﺎﻫ ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ (Matsui and Hisashi, 2003)
و كﺮﺤﻣ يوﺮﯿﻧ .
ﻪﻧاد سﺎﻣآ ،كﺎﺴﺑ ﻦﺘﻓﺎﮑﺷ ياﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ نﺪﺷ زﺎﺑ نﺎﻣز رد هدﺮﮔ يﺎﻫ
ﻪﭽﻠﮔ كﺎﺴﺑ ﺪﺻرد ﺶﻫﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﯽﺗراﺮﺣ ﺶﻨﺗ اﺬﻟ ﺖﺳﺎﻫ هﺪﺷ زﺎﺑ يﺎﻫ
ﯽﻣ ﯽﻫﺪﻠﮔ نﺎﻣز رد كﺎﺴﺑ رد ﺎﻣا دﻮﺷ
هﺪﻋﺎﻗ خارﻮﺳ ﺎﺑ يﺎﻫ ،گرﺰﺑ يا
ﯽﻣ ﻪﻟﻼﮐ يور ﺮﺑ ﺖﻋﺮﺳ ﻪﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد و ﺪﺘﻓا
نآ زا يرﺎﯿﺴﺑ يور ﺎﻫ
ﯽﻣ ﯽﻗﺎﺑ ﻪﻟﻼﮐ هدﺮﮔ دﻮﺧ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ و ﺪﻨﻧﺎﻣ
ﯽﻣ ﯽﻧﺎﺸﻓا رد و ﺪﻧﻮﺷ
كﺎﺴﺑ هﺪﻋﺎﻗ خارﻮﺳ ﺎﺑ يﺎﻫ ﻪﻧاد زا يدﺎﯾز داﺪﻌﺗ ﮏﭼﻮﮐ يا
هدﺮﮔ يﺎﻫ
ﻪﭽﻠﮔ نﺪﺷ زﺎﺑ نﺎﻣز رد كﺎﺴﺑ رد دﻮﺟﻮﻣ ﯽﻣ ﯽﻗﺎﺑ كﺎﺴﺑ رد ﺎﻫ
ﺪﻨﻧﺎﻣ
(Matsui and Omasa, 2002) ﺑ كﺎﺴﺑ رد هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ .
لﻮﻃ ﺎ
ﻪﺘﯾراو رد نآ ﯽﻣ ﺲﭘ دراد ﺖﺒﺜﻣ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ،ﺞﻧﺮﺑ يﺎﻫ
ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ
ﻪﺘﯾراو داﺪﻌﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﮐ ﺪﻧراد يدﺎﯾز هدﺮﮔ داﺪﻌﺗ گرﺰﺑ كﺎﺴﺑ ﺎﺑ يﺎﻫ ﯽﻣ ﯽﺗراﺮﺣ ﺶﻨﺗ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺗ ﺚﻋﺎﺑ اﺬﻟ و ناﺮﺒﺟ ار هدز ﻪﻧاﻮﺟ هدﺮﮔ ﻪﻧاد
دﻮﺷ (Suzuki, 1981) ﻪﺘﯾراو رد .
كﺎﺴﺑ ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺘﻣ يﺎﻫ ﺮﺗدوز ﺎﻫ
ﻪﺘﯾراو زا ﯽﻣ زﺎﺑ سﺎﺴﺣ يﺎﻫ هدﺮﮔ و ﺪﻧﻮﺷ
نﺎﮑﻣا مﺮﮔ زور رد ار ﯽﻧﺎﺸﻓا
ﯽﻣ ﺮﯾﺬﭘ ﻪﺑ ﺪﻧزﺎﺳ يرﻮﻃ ﻪﻧازور يﺎﻣد فﻼﺘﺧا ﯽﺳرﺮﺑ ﮏﯾ رد ﻪﮐ
ﻞﻤﺤﺘﻣ ﻦﯿﺑ ﯽﻤﯿﻘﻋ هﺪﻨﻨﮐدﺎﺠﯾا سﺎﺴﺣ و ﻦﯾﺮﺗ
ﺞﻧﺮﺑ ﻪﺘﯾراو ﻦﯾﺮﺗ 3
ﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﯽ داﺮﮔ ﻪﯾﻻ داﺪﻌﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هدﻮﺑ لﻮﻠﺳ يﺎﻫ
ﺣ زا هدﺮﮔ ﻪﺴﯿﮐ هﺪﻨﻨﮐاﺪﺟ هﺮﻔ
هﺮﻔﺣ ود هﺪﻨﻨﮐاﺪﺟ هراﻮﯾد ﻦﯿﺑ ﻪﮐ دﻮﺑ يا
ﯽﻣ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﯽﮔﺪﯿﺳر نﺎﻣز رد كﺎﺴﺑ هراﻮﯾد نﺪﺷ زﺎﺑ ﻞﺤﻣ و دﻮﺷ
(Matsui et al., 2000) .
ﺦﯾرﺎﺗ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ فﺪﻫ ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ﻂﯾاﺮﺷ رد ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ
ﺮﻓ ﺖﻬﺟ ﯽﯾﺎﻣﺮﮔ ﺶﻨﺗ توﺎﻔﺘﻣ آ
ﻪﺑ ﯽﺣﻼﺻا يﺎﻫﺪﻨﯾ ندﺮﺑ ﻻﺎﺑ رﻮﻈﻨﻣ
ﺶﻫﺎﮐ و ﻪﭽﻠﮔ يرورﺎﺑ ﻣﯿ
ناﺰ ﯽﮐﻮﭘ ﻪﻧاد ﺎﻫ ﺶﻨﺗ ﻂﯾاﺮﺷ زا ﯽﺷﺎﻧ
.ﺪﯾدﺮﮔ اﺮﺟا يﺎﻣﺮﮔ
شور و داﻮﻣ ﺎﻫ
و (ﯽﺗراﺮﺣ توﺎﻔﺘﻣ ﻂﯾاﺮﺷ) ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻞﻣﺎﻋ ود ﺎﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻦﯾا ﻪﺑ ﻢﻗر تﺮﮐ ترﻮﺻ كﻮﻠﺑ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد و هﺪﺷ دﺮﺧ رﺎﺑ ﮏﯾ يﺎﻫ
يﺎﻫ
تﺮﮐ و راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﻞﻣﺎﮐ يﺎﻫ
3
× 4 لﺎـﺳود تﺪـﻣ ﻪﺑ يﺮﺘﻣ
) 1385 و 1386 ( ﻋرﺰﻣ رد ﻪﺘﺴﺑاو رووﺎﺷ يزروﺎﺸﮐ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾا ﻪ
رد ﻪـﮐ نﺎﺘـﺳزﻮﺧ ﯽـﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎـﻨﻣ و يزروﺎـﺸﮐ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﺰﮐﺮﻣ ﻪﺑ 70
ﺪﺣ زاﻮﻫا لﺎﻤﺷ يﺮﺘﻣﻮﻠﯿﮐ ضﺮﻋ ﺎﺑ نورﺎﮐ و ﻪﺧﺮﮐ ﻪﻧﺎﺧدور ود ﻞﺻﺎﻓ
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ 31 و ﻪﺟرد 50 ﯽﯾﺎـﯿﻓاﺮﻐﺟ لﻮـﻃ و ﻪﻘﯿﻗد 48
و ﻪـﺟرد 28
عﺎﻔﺗرا و ﻪﻘﯿﻗد 33
ﺳا هﺪﺷ ﻊﻗاو ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زا ﺮﺘﻣ كﺎﺧ .ﺪﯾدﺮﮔ اﺮﺟا ،ﺖ
ﯽﺳر ﺖﻓﺎﺑ ياراد ﻪﻋرﺰﻣ -
،ﯽﻣﻮﻟ 5 /7 - 7 = ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا ﺖﯾاﺪﻫ ،pH 5
/2
ﯽﻠﯿﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺮﺑ سﻮﻣ ﻪﺑ نآ يور و ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ،ﺮﻔﺴﻓ ،نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﯾدﺎﻘﻣ و ﺮﺘﻣ
ﺐﯿﺗﺮﺗ 09 /0 ،ﺪﺻرد 12 - 10 ، 120 و 5 /2 ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﮐ ﺮـﻫ رد مﺮـﮔ ﯿ
مﺮﮔﻮـﻠ
ﺑ تراﺮـﺣ ﻪـﺟرد لﺎﻤﻋا فﺪﻫ ﺎﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻞﻣﺎﻋ .دﻮ توﺎـﻔﺘﻣ يﺎـﻫ
لوﺪﺟ) 1 ) ﺢﻄﺳ ﻪﺳ رد ( 15
/2 ، 5/
3 و 25 /3 نﺪﺷ ﻪﺟاﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ (
ﻪﺑ ﯽﺗراﺮﺣ توﺎﻔﺘﻣ ﻂﯾاﺮﺷ ﺎﺑ ﻪﺷﻮﺧ رﻮﻬﻇ نﺎﻣز دﺎـﺠﯾا ﻞـﻣاﻮﻋ ناﻮـﻨﻋ
ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ (ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺘﻣ) ﺮﻤﺣ و هﺰﯾﻮﻫ ﻞﻣﺎﺷ مﺎﻗرا و ﺎﻣﺮﮔ ﺶﻨﺗ ﻪـﻤﯿﻧ) لﺎﯿﻧاد لﻮﺼﺤﻣﺮﭘ ﻢﻗر و (ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ سﺎﺴﺣ) ﺎﭙﻤﭼ و ﻪـﺑ ﻞـﻤﺤﺘﻣ
ﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﮐ (ﺎﻣﺮﮔ ﻪﻘﺒﻃ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪ
يﺮﯾا يﺪﻨﺑ (Anonymous, 1982)
ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻪﺑ ،ﺪﻧﺪﯾدﺮﮔ يﺪﻨﺑ تﺮﮐ رد ﺐﯿﺗﺮﺗ
راﺮـﻗ ﯽﻋﺮﻓ و ﯽﻠﺻا يﺎﻫ هداد
ﺪﻧﺪﺷ ﻪﯿﺻﻮﺗ ﺮﯾدﺎﻘﻣ و كﺎﺧ نﻮﻣزآ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳاﺮﺑ زﺎﯿﻧ درﻮﻣ يﺎﻫدﻮﮐ .
راﺪﻘﻣ ﻪﺑ هروا ﻊﺒﻨﻣ زا نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺼﻨﻋ .ﺪﻧﺪﺷ فﺮﺼﻣ هﺪﺷ 250
مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
ﻪﺑ ﺮﻔﺴﻓ ،رﺎﺘﮑﻫ رد آ تﺎﻔﺴﻓ ترﻮﺻ
ﺮـﺻﺎﻨﻋ و ﻢﯿﻧﻮﻣ زا يور و ﻢﯿـﺳﺎﺘﭘ
ﻪﺑ تﺎﻔﻟﻮﺳ ﻊﺒﻨﻣ ناﺰـﯿﻣ ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ
50 ، 100 و 40 رﺎـﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
و يور ،ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ،ﺮﻔﺴﻓ ﺮﯾدﺎﻘﻣ مﺎﻤﺗ .ﺪﻧﺪﯾدﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا 40
نژوﺮﺘﯿﻧ ﺪﺻرد
ﻢﻫ ،ﺖـﺑﻮﻧ ود رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﯿﻘﺑ و ﯽﻠﺻا ﻦﯿﻣز ﻪﺑ ﺎﻫﺎﺸﻧ لﺎﻘﺘﻧا ﺎﺑ نﺎﻣز
30 ﯽﻨﺘﺴﺑآ و ﻦﺘﻓر ﻪﻗﺎﺳ ياﺪﺘﺑا رد يﺪﺻرد ﻪﺑ
كﺮﺳ ناﻮﻨﻋ و لوا يﺎﻫ
رد ﺎﻫﺎﺸﻧ .ﺪﻧﺪﺷ فﺮﺼﻣ مود ﻦﯿﻨﺳ
25 - 30 ﻪﻠﺣﺮﻣ) هزور 4
- 3 (ﯽـﮔﺮﺑ
داﺪﻌﺗ ﻪﺑ 5 ﻞﺻاﻮﻓ ﻪﺑ و ﻪﭙﮐ ﺮﻫ رد ﻪﺗﻮﺑ 20
× 20 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪـﯿﻠﮐ ياﺮﺑ ﺮﺘﻣ
لﻮـﻃ ،ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ :ﻞﻣﺎـﺷ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ تﺎﻔﺻ .ﺪﻧﺪﺷ ﺖﺸﮐ مﺎﻗرا ﺎـﺑ هدﺮـﮔ ﻪﻧاد ﺢﻄﺳ و ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ،ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ ،كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ،كﺎﺴﺑ ور هزاﺪﻧا ش ﯽﻣ ﺮﯾز يﺮﯿﮔ .ﺪﻨﺷﺎﺑ
شور زا ﻪـﻣﺎﺧ و ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ و كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ و لﻮﻃ ﻦﯿﯿﻌﺗ ياﺮﺑ سﺎﻣوا و ﯽﯾﻮﺴﺗﺎﻣ (Matsui and Omasa, 2002)
ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﮏﯾ.
ﻪﭽﻠﮔ نﺪﺷ زﺎﺑ زا ﻞﺒﻗ زور ﺮـﻫ زا ،ﺎﻫ
ﻢـﻗر
3 ، ﻦﯿـﻟوا كﻮـﻧ زا ﻪـﭽﻠﮔ 1
ﻪﺷﻮﺧ بﺎﻌﺸﻧا ﻠﺻا ﻪﻗﺎﺳ
ﯽ ) 18 ﻪـﻧﻮﻤﻧ (ﻪـﭽﻠﮔ ﻪـﺳ زا كﺎﺴﺑ يرادﺮـﺑ
طﻮـﻠﺨﻣ رد ﺖـﯿﺒﺜﺗ زا ﺲـﭘ و .ﺖـﻓﺮﮔ ترﻮـﺻ F.A.A
(Formalin-
acetic acid-alcohol) وﺎﺴﻣ ﺖﺒﺴﻧ ﺎﺑ ﺖﻈﻠﻏ)
ي ( هزاﺪﻧا ﺮﯾز رد يﺮﯿﮔ
پﻮﮑﺳوﺮﮑﯿﻣ رﻮﻧ
ي ﺑ گرﺰﺑ ﺎ ﺎﻤﻧ ﯽﯾ 40 لﻮﻃ زا كﺎﺴﺑ لﻮﻃ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا
ﻪﺑ ﺰﯿﻧ كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ و ﺪﻨﻠﺑ ﻪﺴﯿﮐ ،ﺖـﻬﺟ ود زا ضﺮﻋ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ترﻮﺻ
ﯽـﻣ زﺎـﺑ نآ نﺪﯿﺳر زا ﺲﭘ ﻪﮐ كﺎﺴﺑ هراﻮﯾد رد ﯽﻠﺤﻣ ﺎﺑ يزاﻮﻣ ﯽﮑﯾ دﻮﺷ نآ ﺮﺑ دﻮﻤﻋ ﺰﯿﻧ يﺮﮕﯾد و(W1)
،ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ .ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ(W2)
ﻪﻟﻼﮐ يور ﺮﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ شرﺎﻤﺷ و ﻪﻣﺎﺧ ﮓﻧر زا ﺲﭘ
يﺰﯿﻣآ 15 فﺮﻌﻣ ﺎﺑ ﻪﭽﻠﮔ
Cotton blue ﺎـﺑ ﻪـﻣﺎﺧ و ﻪـﻟﻼﮐ لﻮﻃ .ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا
هزاﺪﻧا ﻪﻟﻼﮐ هﺪﻋﺎﻗ زا و ﻪﻣﺎﺧ ﻪﺑ نآ لﺎﺼﺗا ﻞﺤﻣ ﺎﺗ ﻪﻟﻼﮐ كﻮﻧ زا يﺮﯿﮔ
ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ناﺪﻤﺨﺗ ﻪﺑ سﺎﻤﺗ ﻞﺤﻣ ﺎﺗ هﺪﻧز ناﺰﯿﻣ.
ﺢﻄﺳ و ﺮﻄﻗ ،ندﻮﺑ
ﻪـﻘﺒﻃ ﻢﺘـﺴﯿﺳ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد يﺮـﯾا يﺪـﻨﺑ
(Anonymous,
1982) ﮓﻧر و ﻞﮑﺷ سﺎﺳاﺮﺑ نآ يﺮﯾﺬﭘ
ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ﺪﯾﺪﯾ هدﺎﻣ ﻂﺳﻮﺗ ﺎﻫ ﺎﺑ
ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﺖﻈﻠﻏ ﻪﻧاد ﻪﮐ
ﺎﻫ ي ار هدﺮﮔ ﻗد ﺞﻨﭘ تﺪﻣ ﻪﺑ ﯿ
ﻪﻘ ﻪﮕﻧ نآ رد
،ﺪﻨﺘﺷاد .ﺪﯾدﺮﮔ ﻦﯿﯿﻌﺗ
نﺪﯿﺳر ﺎﺑ ﻪﻧاد ﺖﺷادﺮﺑ 85
ﻪﻧاد ﺪﺻرد رد و ﺖـﺷادﺮﺑ ﻪﺷﻮﺧ رد ﺎﻫ
ﺖﺣﺎﺴﻣ 5/
1 ﻪﯿـﺷﺎﺣ فﺬﺣ ﺎﺑ تﺮﮐ ﺮﻫ ﻪﻧﺎﯿﻣ زا ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ ـﺠﻧا ﺎـﻫ
و مﺎ
ﺖﺑﻮﻃر ﺎﺑ ،دﺮﮑﻠﻤﻋ 14
هزاﺪﻧا ﺪﺻرد .ﺪﺷ يﺮﯿﮔ
ﻊﻤﺟ زا ﺪﻌﺑ هداد يروآ
ﻪـﻧﻮﻤﻧ زا ﻞﺻﺎﺣ يﺎﻫ يﺮـﯿﮔ
ﯽﻓدﺎـﺼﺗ يﺎـﻫ
مﺮــﻧ زا هدﺎﻔﺘــﺳا ﺎــﺑ ﺐــﮐﺮﻣ ﻪــﯾﺰﺠﺗ يرﺎــﻣآ يﺎــﻫراﺰﻓا
MSTATC و
MININTAB هداد ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا
نﻮـﻣزآ شور ﻪﺑ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ LSD
لﺎﻤﺘﺣا ﺢﻄﺳ رد ﺞﻨﭘ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ ﺪﺻرد .
لوﺪﺟ 1 - ) رووﺎﺷ يزروﺎﺸﮐ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾا رد ﯽﻋارز لﺎﺳ ود ﯽﻃ (ﺖﺷادﺮﺑ ﺎﺗ ﺖﺷﺎﮐ) ﻪﻧﺎﯿﻫﺎﻣ تراﺮﺣ ﻪﺟرد ﺮﺜﮐاﺪﺣ و ﻞﻗاﺪﺣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ 1385
و
1386 (
Table 1- Average of minimum and maximum temperature of months (sowing to harvesting) in Shavoor Agricultural Research Station for two years (2006 and 2007)
مود لﺎﺳ Second year لوا لﺎﺳ
First year
ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
Mean max. (ºC) ﻞﻗاﺪﺣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
Mean min. (ºC) ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
Mean max. (ºC) ﻞﻗاﺪﺣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ
Mean min. (ºC) هﺎﻣ
Month
39.9 21.3
39.2 ﺖﺸﻬﺒﯾدرا 20.7
May
44 24.8
46.3 24.8
دادﺮﺧ Jun.
48.3 26.5
47.2 ﺮﯿﺗ 27.6
Jul.
47.2 25.5
45 دادﺮﻣ 30.9
Aug.
43.2 23.5
43.1 رﻮﯾﺮﻬﺷ 20.9
Sep.
36.5 15.2
36.4 ﺮﻬﻣ 20.2
Oct.
32.3 - 10.5
-
نﺎﺑآ
Nov.
41.6 21
42.9 24.2
Average
ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ
:كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﺎﺘﻧ
ﯾ و ﻢـﻗر ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮـﺛا و ﻢﻗر ﻦﯿﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞ
نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻦﯿﺑ و ﺪﺻرد ﮏﯾ ﺢﻄﺳ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﺢﻄﺳ رد لﺎﺳ ﺎﺑ دراﻮـﻣ ﺮﯾﺎـﺳ رد ﺎﻣا دﻮﺑ يراد
ﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ﯽﻓﻼﺘﺧا لوﺪﺟ) ﺪ
2 ﻪـﺴﯾﺎﻘﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .(
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ دﻮـﺑ مود ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪـﺑ طﻮﺑﺮﻣ كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ،ﺎﻫ
لوﺪﺟ) 3 ﻞﮑـﺷ رد ﻪﮐ ﻞﻣﺎﻋ ود ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا رد .(
1 ) ،a ،b ،c ،d ،e ،f
،g ،h ،i ،j ،k ،l ،m وn مﺎـﻗرا ﺶﻨـﮐاو ﺰـﯿﻧ ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ (o
ﻪﺑ دﻮﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو ًﻼﻣﺎﮐ يرﻮﻃ
رد ﻪﮐ ﻪـﺑ ﻞـﻤﺤﺘﻣ ﻢﻗر ود
مﺎـﻗرا رد ﺎـﻣا دﻮﺑ ﻢﮐ رﺎﯿﺴﺑ مﻮﺳ ﻪﺑ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ زا تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﺮﮕﯾد ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﻪﺑ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﺮﺜﮐاﺪﺣ زا لﺎﯿﻧاد ﻢﻗر صﻮﺼﺧ لوﺪﺟ) ﺪﯿﺳر مود ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد راﺪﻘﻣ
4 رد ﻪـﮐ ﻦـﯾا ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .(
ﻞﮑﺷ ﯽـﺸﯾاز ﺶـﺨﺑ هاﺮـﻤﻫ ﻪـﺑ نآ ﯽﻟﻮﻃ ﺪﺷر و كﺎﺴﺑ هراﻮﯾد يﺮﯿﮔ
ﻢﻫاﺮـﻓ و ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﻪﯾﺰﺠﺗ (هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺪﯿﻟﻮﺗ) تارﺪـﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ندﻮـﺑ
يﺎـﻫ
ﻪﺑ .ﺪﻧراد ﯽﺳﺎﺳا ﺶﻘﻧ ﯽﻧﺎﻤﺘﺧﺎﺳﺮﯿﻏ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ
ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪـﺑ ﻪﺘـﺴﺑ ﻪﮐ ﺪﺳر
ﺶﺨﺑ ﻞﯿﮑﺸﺗ رد ﺎﻫ تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ ﻦﯾا ﯽﺒﺴﻧ ﻢﻬﺳ ﺖﺷﺎﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ـﺑ ﺞﯾﺎـﺘﻧ .ﺪـﺷﺎﺑ توﺎـﻔﺘﻣ كﺎﺴﺑ ﻪ
ﯽﮐوزﻮـﺳ شراﺰـﮔ ﺎـﺑ هﺪـﻣآ ﺖـﺳد
(Suzuki, 1981) ﮐ ﻦﯾا ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ
كﺎـﺴﺑ ﻪ هدﺮـﮔ ﻪـﻧاد گرﺰـﺑ يﺎـﻫ
ﯽﻣ ﻪﮐ ﺪﻧراد يﺮﺗدﺎﯾز ﻪـﻧاﻮﺟ هدﺮـﮔ داﺪﻌﺗ ﺶﻫﺎﮐ رد ناﺮﺒﺟ ﺚﻋﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
و هدز ﺘﻧرد ﯿ ﻪﺠ ﺎﻐﻣ دﻮﺷ ﯽﺗراﺮﺣ ﺶﻨﺗ ﻪﺑ ﻞﻤﺤﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﯾ
اﺮﯾز ﺖﺷاد تﺮ
نآ هزاﺪﻧا ،هدﺮﮔ داﺪﻌﺗ ﺮﺑ هوﻼﻋ هدﺮـﮔ ﺮـﻫ بآ ﻞﯿـﺴﻧﺎﺘﭘ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺎﻫ
ـﮔ يزﺎﺳدازآ و كﺎﺴﺑ ﯽﯾﺎﺸﮔزﺎﺑ رد رﺎﺸﻓ دﺎﺠﯾا ياﺮﺑ زا ﯽـﮑﯾ ﺰـﯿﻧ هدﺮ
.ﺖﺳا يرورﺎﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﻣاﻮﻋ
:كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ﻢﻗر ﺮﺛا داد نﺎﺸﻧ ﺐﮐﺮﻣ ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻢﻫ ﺮﺛا و ﺪﺻرد ﮏﯾ ﺢﻄﺳ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﺎﺑ نآ رد ﻞـﻣﺎﻋ ﻪـﺳ نﺎﻣز
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﺢﻄﺳ زا ﯽﺗوﺎﻔﺗ دراﻮﻣ ﺮﯾﺎﺳ رد ﺎﻣا ﺪﻨﺘﺷاد يراد
لوﺪﺟ) ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ 2
ﺟﻮﺗ ﺎﺑ .(
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﻪﺑ ﻪ ،ﺎـﻫ
ﻦﯿﺑ و ﺖﺷاد راﺮﻗ ﺢﻄﺳ ﮏﯾ رد كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ،ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺳ ﺮﻫ رد ﯽـﻠﻋ هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر و دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ زا ﺮﻤﺣ ﻢﻗر ﺰﯿﻧ ،مﺎﻗرا رد ﺮـﮕﯾد ﻢﻗر ﻪﺳ ﺎﺑ يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ﺎﻣا ،مﺎﻗرا ﺮﯾﺎﺳ زا ﺮﺘﻤﮐ راﺪﻘﻣ ﻢﻏر لوﺪﺟ) ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ سﻼﮐ ﮏﯾ 3
ﻞﮑﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺎﺑ .(
1 ) ،a ،b ،c ،d ،e
،f ،g ،h ،i ،j ،k ،l ،m وn ،ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎـﺗ و ﻢـﻗر ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا رد (o
ﺦﯾرﺎﺗ رد لﺎﯿﻧاد و ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ مﺎﻗرا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻢـﻗر رد .دﻮـﺑ مود ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﺎﭙﻤﭼ ﻢﻗر ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و لوا ﺖﺷﺎﮐ ﻪﺑ دﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ ًﻼﻣﺎﮐ ﺪﻧور ﺰﯿﻧ ﺮﻤﺣ و هﺰﯾﻮﻫ يرﻮﻃ
ﺮـﯿﯿﻐﺗ ﺎﺑ ﻪﮐ ﺦﯾرﺎـﺗ
ﻢﻗر رد كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ ،مﻮﺳ ﻪﺑ لوا زا ﺖﺷﺎﮐ ﻪـﺑ ﺮـﻤﺣ و هﺰﯾﻮـﻫ يﺎـﻫ
لوﺪﺟ) ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﺶﻫﺎﮐ و ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﯿﺗﺮﺗ 4
تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺪﻧور ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
ﻪﺑ ﻪﮐ دﻮﻤﻧ ﺺﺨﺸﻣ كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ و يرورﺎﺑ ناﺰﯿﻣ رد ،هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر ﺰﺟ
ضﺮﻋ ﻦﺘﺷاد فﺮﺻ ﺮﮕﯾد ﯽﻧﺎﯿﺑ ﻪﺑ ﺖﺳا توﺎﻔﺘﻣ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﺪﻧور مﺎﻗرا ﺮﯾﺎﺳ ﯿﻟد ،ﺮﺘﺸﯿﺑ كﺎﺴﺑ ﻪﺑ ﻪﭼﺮﮔا دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺨﻧ ﺮﺗﻻﺎﺑ يرورﺎﺑ ﺮﺑ ﻞ
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﺪﺳر
كﺎﺴﺑ ﻪﮐ ﺾﯾﺮﻋ يﺎﻫ ﻪـﻧاد داﺪـﻌﺗ ﻞﯿـﺴﻧﺎﺘﭘ ،ﺮﺘﺸﯿﺑ لﻮﻃ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ،ﺮﺗ
ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ قﻮﻓ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﻧراد ار يﺮﺘﺸﯿﺑ هدﺮﮔ نارﺎـﮑﻤﻫ و نﺎـﻧﺎﻣ يﺎـﻫ
(Mamnan, 2009) .دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ
:ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ ﯾ ﺢﻄﺳ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﺎﺑ نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ﻢﻗر ﺮﺛا
ﮏ
ﯽﻨﻌﻣ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﺮﺛا و ﺪﺻرد تاﺮﺛا ﺮﯾﺎﺳ رد ﺎﻣا دﻮﺑ راد
لوﺪﺟ) ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯽﺗوﺎﻔﺗ 2
ﻦﯿﮕﻧﺎـﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
ﻪـﮐ داد نﺎـﺸﻧ ﺎـﻫ
،ﺰـﯿﻧ مﺎـﻗرا نﺎـﯿﻣ رد .ﺖﺷاد مود ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ار ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ دﻮـﺑ ﺮـﻤﺣ و هﺰﯾﻮـﻫ مﺎـﻗرا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ لوﺪﺟ) 3 ﺎﺑ .(
ﻪـﻟﻼﮐ لﻮـﻃ ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ ،ﻞـﻣﺎﻋ ود ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ
لوﺪﺟ) ﺖﺳا هدﻮﺑ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ زا ﺮﻤﺣ ﻢﻗر ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ 4
ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
ًﺎـﺒﯾﺮﻘﺗ ﺪـﻧور ﺮﮕﻧﺎـﯿﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺳ رد ﻪﻟﻼﮐ و كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﯽﺒﺴﻧ نآ ﻦﯿﺑ ﯽﻧﺎﺴﮑﯾ ﯽﻣ ﺎﻫ
ﺦﯾرﺎﺗ و ﺪﺷﺎﺑ ،ﺮﺘـﺸﯿﺑ كﺎـﺴﺑ لﻮـﻃ ياراد يﺎﻫ
ﻪﻟﻼﮐ ﻞﯾﻮﻃ يﺎﻫ ﺎﻣا .ﺪﻨﺘﺷاد يﺮﺗ
دﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ ًﻼﻣﺎﮐ ﺪﻧور مﺎﻗرا نﺎﯿﻣ رد
ﻢﻗر و ﻞﯾﻮﻃ كﺎﺴﺑ ياراد يﺎﻫ ﻪﻟﻼﮐ ،ﺮﺗ
هﺎﺗﻮﮐ يﺎﻫ ﻪﺠﯿﺘﻧ ،ﺪﻨﺘﺷاد يﺮﺗ
فﺮﺻ ﻪﻠﺻﺎﺣ ﯽﻣ ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻂﯾاﺮﺷ زا ﺮﻈﻧ
مﺎﻗرا ﻦﯿﺑ توﺎﻔﺗ زا ﯽﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻪـﮕﻧ و ﺖﻓﺎﯾرد ﺖﻬﺟ ﻪﻟﻼﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﻓﺮﻣ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﻈﻧ زا ﻪـﻧاد يراد
ﺦﯾرﺎﺗ ﻦﯿﺑ رد ﯽﻓﺮﻃ زا .ﺪﺷﺎﺑ هدﺮﮔ ﺎﻫ
ﺦﯾرﺎﺗ ،ﺖﺷﺎﮐ ي كﺎـﺴﺑ ﺎـﺑ يﺎﻫ
گرﺰﺑ ﻞﯾﻮﻃ ﻪﻟﻼﮐ و ﺮﺗ ﻪﺘﺷاد ار يﺮﺘﺸﯿﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ،ﺮﺗ
ﺎـﺑ ﻪﮐ ﺪﻧا
ﯽﮐوزﻮﺳ شراﺰﮔ (Suzuki, 1981)
لﻮﻃ ﻦﯿﺑ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﺎﺑ ﻪﻄﺑار رد
ﻢﻫ هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ و ﻪﻟﻼﮐ نارﺎـﮑﻤﻫ و ﺎﮕﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺎﺑ ﺎﻣا .ﺖﺷاد ﯽﻧاﻮﺧ
(Oyiga et al., 2010) ﻼﮐ لﻮﻃ ﺶﻫﺎﮐ ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ
تراﺮﺣ ﻪﺟرد رد ﻪﻟ
ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪﺳ رد ﻪﻟﻼﮐ و كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﯽﺒﺴﻧ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .ﺖﺷاد تﺮﯾﺎﻐﻣ ﻻﺎﺑ نآ ﻦﯿﺑ ﯽﻧﺎﺴﮑﯾ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﺪﻧور ﺮﮕﻧﺎﯿﺑ ﺖﺷﺎﮐ
ﯽـﻣ ﺎﻫ ﺦﯾرﺎـﺗ و ﺪـﺷﺎﺑ يﺎـﻫ
ﻪﻟﻼﮐ ياراد ﻞﯾﻮﻃ يﺎﻫ
نﺎـﯿﻣ رد ﺎﻣا .ﺪﻨﺘﺷاد ،يﺮﺘﺸﯿﺑ كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ،ﺮﺗ
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ و هدﻮﺒﻧ ﺖﺑﺎﺛ ًﻼﻣﺎﮐ ﺪﻧور ﻦﯾا مﺎﻗرا ﺘﻧ ﻦﯾا ﺪﺳر
زا ﯽﺷﺎﻧ ﻪﺠﯿ
ﺞﯾﺎـﺘﻧ .ﺪـﺷﺎﺑ ﻪﻟﻼﮐ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﻓﺮﻣ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﻈﻧ زا مﺎﻗرا نﺎﯿﻣ توﺎﻔﺗ نارﺎـﮑﻤﻫ و ﺎـﮕﯾا تارﺎﻬﻇا ﺎﺑ قﻮﻓ (Oyiga et al., 2010)
ﭘﯿ نﻮـﻣاﺮ
ﻞﮑﺷ) ﺖﺷاد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ هﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ ﺚﺣﺎﺒﻣ 1
.(
:ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ﺮـﺛا و ﺪـﺻرد ﮏـﯾ ﺢﻄـﺳ رد ﻢـﻗر ،ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗﺮﺛا
ﺻرد ﺞﻨﭘ ﺢﻄﺳ رد لﺎﺳ و ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﯽﻨﻌﻣ ﺪ
لوﺪـﺟ) دﻮﺑ راد
2 ﺦﯾرﺎﺗ نﺎﯿﻣ رد .(
ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ،ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ
ﻪﺑ هﺰﯾﻮﻫ و ﺮﻤﺣ ﻢﻗر .دﻮﺑ مﻮﺳ ﺖﺷﺎﮐ ﻦﯾﺮـﺘﻤﮐ و ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ زا ﺐـﯿﺗﺮﺗ
لوﺪﺟ) ﺪﻧدﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ لﻮﻃ 3
،ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎـﺗ و ﻢـﻗر ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا رد .(
نﺎﻤﻫ ار لﻮﻃ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻞﮑﺷ رد ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮔ
1 )
،هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ (b ﻢـﻗر
لوﺪﺟ) ﺖﺷاد مﻮﺳ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ زا ﺮﻤﺣ 4
نﺎـﻣز ﻪﮐ ﻦﯾا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .(
ﻪـﺟرد زا ﺮﺛﺎـﺘﻣ ًﻼﻣﺎـﮐ ﯽـﻨﯿﻨﺟ ﻪﺴﯿﮐ ﻪﺑ هدﺮﮔ ﻪﻟﻮﻟ نﺪﯿﺳر ياﺮﺑ مزﻻ كﺎـﺴﺑ و ﻪـﻟﻼﮐ ﺎـﺑ ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ﯽﺒﺴﻧ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ اﺬﻟ ﺖﺳا ﻂﯿﺤﻣ تراﺮﺣ نﺎﺸﻧ ﯽﻣ ﺪﻫد (Takeoka et al., 1992) ﻪﮐ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻪﮐ
ﺘﺸﯿﺑ تراﺮﺣ ﻪﺟرد هدﺮـﮔ ﻪﻟﻮﻟ ياﺮﺑ ﺮﯿﺴﻣ لﻮﻃ دﻮﺑ ﺮﮕﯾد ﺦﯾرﺎﺗ ود زا ﺮ
ﯽﻠﻋ ﺖﺳا هﺎﺗﻮﮐ رﺎﯿﺴﺑ ﻦﯾا ﻢﻏر
ﻪـﺑ .دﻮـﺑ دﺎﯾز ﻪﻟﻼﮐ و كﺎﺴﺑ لﻮﻃ ﻪﮐ
هدﺮﮔ نﺎﻣز رد ﯽﺗراﺮﺣ ﻂﯾاﺮﺷ دﻮﺒﻬﺑ تازاﻮﻣ ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ،ﺢﯿﻘﻠﺗ و ﯽﻧﺎﺸﻓا
هﺎﺗﻮﮐ ﻦﺘﺷاد ﺎﺑ هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر ،مﺎﻗرا نﺎﯿﻣ رد .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا ،ﻪـﻣﺎﺧ ﻦﯾﺮـﺗ
يرورﺎﺑ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻪﺑ ،مﺎﻗرا ﺮﯾﺎﺳ رد و ﺖﺷاد ار
ﺮﻤﺣ ﻢﻗر صﻮﺼﺧ
ﻞﯾﻮﻃ ﻦﺘﺷاد ﺎﺑ ﺎـﺑ .دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ يرورﺎﺑ ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ زا ،ﻪﻣﺎﺧ ﻦﯾﺮﺗ
ﻪﺑ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳد
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ كﺎﺴﺑ هزاﺪﻧا ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻪﮐ ﺪﺳر
ﻪﮕﻧ ترﺪﻗ و هدﺮﮔ ﻪﻧاد نﺪﺷ دازآ و لﻮﻃ ﺶﻘﻧ ،هدﺮﮔ ياﺮﺑ ﻪﻟﻼﮐ يراد
ﺮﮔ زا ﺲﭘ ﺪﻨﯾآﺮﻓ رد ﻪﻣﺎﺧ هد
رﺬﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺢﯿﻘﻠﺗ ﻞﻤﻋ مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ ﯽﻧﺎﺸﻓا
ﻪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺖﺳا ﻢﻬﻣ رﺎﯿﺴﺑ ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳد
نارﺎـﮑﻤﻫ و ﺎـﮕﯾا يﺎﻫ
(Oyiga et al., 2010) تراﺮﺣ ﻪﺟرد رد ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ
.دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ بﻮﻠﻄﻣ
:هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺢﻄﺳ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﺮﺛا داد نﺎﺸﻧ ﺐﮐﺮﻣ ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ
رد ﮏﯾ ﺢﻄﺳ رد ﻢﻗر و ﯽﻨﻌﻣ ﺪﺻ
زا ﯽـﻓﻼﺘﺧا دراﻮﻣ ﺮﯾﺎﺳ رد ﺎﻣا دﻮﺑ راد
لوﺪﺟ) ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ 2
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
،دﻮﻤﻧ ﺺﺨﺸﻣ ﺎﻫ
ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺢﻄﺳ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ نﺎـﯿﻣ رد .دﻮـﺑ مود ﺖـﺷﺎﮐ
گرﺰـﺑ هدﺮـﮔ ﻪـﻧاد ،هﺰﯾﻮﻫ ﺲﭙﺳ و لﺎﯿﻧاد ﻢﻗر ،مﺎﻗرا ﻪﺘـﺷاد يﺮـﺗ
ﺪـﻧا
لوﺪﺟ) 3 داﺪﻌﺗ و هزاﺪﻧا ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
ﺦﯾرﺎﺗ رد هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺪﯾﺆﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ﻞﮑﺷ رد مود ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﮐ ﺖﺳا نآ 1
) ،b ،e ،h وk هدﺮـﮔ ﺎـﺑ (n
ﻪﺑ مﺎﻗرا نﺎﯿﻣ رد .دﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ يﺮﺘﻤﮐ راﺪﻘﻣ زا ،ﺮﺘﮔرﺰﺑ ،لﺎﯿﻧاد ﻢﻗر ﺰﺟ
گرﺰﺑ هزاﺪﻧا ﻦﺘﺷاد دﻮﺟو ﺎﺑ هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر داﺪـﻌﺗ ،مﺎـﻗرا ﺮﯾﺎـﺳ زا هدﺮﮔ ﺮﺗ
لوﺪﺟ) ﺖﺷاد ﺰﯿﻧ يﺮﺘﺸﯿﺑ هدﺮﮔ 4(
ﯽـﻣ ار هدﺮﮔ يرورﺎﺑ ناﺰﯿﻣ . ناﻮـﺗ
ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ ﺪﯾﺪﯾ ﺐﯿﮐﺮﺗ و هدﺮﮔ ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ راﺪﻘﻣ ﻦﯿﺑ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺶﻨﮐاو سﺎﺳاﺮﺑ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻪﮐ ،داد نﺎﺸﻧ ﮓﻧر ناﺰﯿﻣ مﻮﺳ و مود يﺎﻫ
رﺎﯿﺴﺑ هدﺮﮔ يﺮﯾﺬﭘ
هدﺮﮔ و ﺖﺳا دﺎﯾز ﯽﻣ هﺮﯿﺗ ﮓﻧر ﻪﺑ و دﺮﮔ ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ًﺎﺗﺪﻤﻋ ﺎﻫ
رد ﺎﻣا ﺪﻨﺷﺎﺑ
ﮓﻧر ناﺰﯿﻣ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻢﮐ يﺮﯾﺬﭘ
دﺮﮔ و دﻮﺑ ترﺎﺴﺧ يﺎﻫ ﺎﺑ هﺪﯾد
و ﮓﻨﯿـﺳ تارﺎـﻬﻇا ﺎـﺑ ﺮـﯿﺧا ﺞﯾﺎـﺘﻧ .ﺪـﻧدﻮﺑ دﺎﯾز ﺰﯿﻧ ﯽﻌﯿﺒﻃﺮﯿﻏ ﻞﮑﺷ نارﺎﮑﻤﻫ (Sing et al., 2001) ﻢﻫ
ﺞﯾﺎـﺘﻧ ﻦـﯾا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .دراد ﯽﻧاﻮﺧ
ﻪﻘﺒﻃ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﺎﺑ ًﻼﻣﺎﮐ يﺮﯾا يﺪﻨﺑ
(Anonymous, 1982) ﺮـﺑ ﯽـﻨﺒﻣ
نآ هﺮﯿﺗ ﮓﻧر و دﺮﮔ ﻞﮑﺷ .ﺖﺷاد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺎﻫ
:ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺑ
ﺦﯾرﺎـﺗ ﻦﯿـﺑ ﺐـﮐﺮﻣ ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎ يﺎـﻫ
ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ﺪﺻرد ﮏﯾ ﺢﻄﺳ رد ﻢﻗر و لﺎﺳ ﺎﺑ نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،ﺖﺷﺎﮐ ﯽﻨﻌﻣ ﺪﺻرد ﺞﻨﭘ ﺢﻄﺳ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻢﻗر ،لﺎـﺳ ﻦﯿﺑ ﺎﻣا .دﻮﺑ راد
ﻢﻫ ﺮﺛا و ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻢﻗر ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا زا ﯽـﻓﻼﺘﺧا رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻪﺳ نﺎﻣز
ـﺧ ﻦﯾا و ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يرﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ نﺎـﺸﻧ دﻮ
ﻪـﮐ ﺖـﺳا ﻦـﯾا هﺪـﻨﻫد
ﻢﻫ ﺪﻨﯾآﺮﺑ و ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ،ﭗﯿﺗﻮﻧژ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ زا ﺮﺛﺎﺘﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ نآ ﺖﺒﺜﻣ ﯽﯾاﺮﮔ ﯽﻣ ﺎﻫ
لوﺪﺟ) ﺪﺷﺎﺑ 5
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .(
داد نﺎـﺸﻧ ﺎـﻫ
) مود ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ 5/
3 ﻂـﺳﻮﺘﻣ ﺎـﺑ (
07 / 5110 ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪـﺑ ﺖﺒـﺴﻧ ﻪﮐ دﻮﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ يﺎـﻫ
15 /2 و
25 /3 ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ 5/
62 و 1/
18 ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﺻرد
هرود لﻮﻃ و مﻮﺳ ﺎﺗ لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ زا تراﺮﺣ ﻪﺟرد ﯽﺸﻫﺎﮐ ﺪﻧور ﻪﺑ ﯽـﻣ ﺮـﻈﻧ ﻪـﺑ ،ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺳ رد نﺎﺴﮑﯾ ًﺎﺘﺒﺴﻧ ﺪﺷر ﺶﻨـﮐاو ﺪـﺳر
ﺦﯾرﺎـﺗ ﻪـﺳ رد تراﺮـﺣ ﻪﺟرد ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﻮﻤﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﺣاﺮﻣ توﺎﻔﺘﻣ ﻻد زا ﯽﮑﯾ ﺖﺷﺎﮐ ﺖﺳد ﻞﯾ
ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻪﺑ ﯽﺑﺎﯾ لوﺪﺟ) ﺪﺷﺎﺑ رﻮﺑﺰﻣ يﺮﯿﮔ
6 .(
ﺮﺑ هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر ﺞﻧﺮﺑ مﺎﻗرا ﻦﯿﺑ رد ﻦﯾﺮﺘـﺸﯿﺑ ﻪـﮐ ﺖﺷاد يﺮﺗﺮﺑ ﻦﯾﺮﯾﺎﺳ
ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺎﺑ مود ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ نآ راﺪﻘﻣ 7/
5698 رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
لوﺪﺟ) دﻮﺑ رﺎﺘﮑﻫ 7
ﺪـﺷر هرود ندﻮﻤﻧ هﺎﺗﻮﮐ ﺎﺑ ﯽﺗراﺮﺣ ﺶﻨﺗ زا راﺮﻓ .(
ﻪﺑ زا ﯽﮔﺪﯿﺳر هرود رد صﻮﺼﺧ ﻪﻨﻣاد
13 - 10 مﺎﻗرا ﺮﯾﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ زور
.دﻮـﺑ هﺰﯾﻮـﻫ ﻢـﻗر يﺮﺗﺮﺑ ﻞﯾﻻد زا ﺮﺘﻤﮐ ﯽﺗراﺮﺣ يﺎﻫﺪﺣاو ﺖﻓﺎﯾرد و ﻢﻗر ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﺶﯾﺎﻣزآ لﺎﺳ ود ﺮﻫ رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ زﺎـﺳ ﻪـﺠﯿﺘﻧ رد و ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﻻﺎﺑ ﺖﻣوﺎﻘﻣ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ هﺰﯾﻮﻫ
ﮔ ﺎـﺑ ﺮـﺘﻬﺑ يرﺎ
اﺮﻓ ﯽﻣوﺎﻘﻣ ﻢﺴﯿﻧﺎﮑﻣ ندﻮﺑ اراد ﻦﺒﻨﭽﻤﻫ ﻂﯾاﺮﺷ ﯽـﺳردوز ﺎـﺑ ﺎﻣﺮﮔ زا ر
ﻦﯿﯾﺎﭘ ًﺎﺘﺒﺴﻧ ﺪﯿﻟﻮﺗ مود لﺎﺳ رد مﺎﻗرا ﯽﻣﺎﻤﺗ .دﻮﺑ ﯽـﻣ ﻪـﮐ ﺪﻨﺘﺷاد يﺮﺗ
ﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﺷﺎﺑ رﻮﺑﺰﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﯽﺑﺎﯿﺘﺳد ﻞﯾﻻد زا ﺪﻧاﻮﺗ ﻪ
ﺎـﺑ هﺪـﻣآ ﺖـﺳد
) ،ﮏﯾرﻮﺋﺎﻣ تﺎﺷراﺰﮔ Maurice, 2000
ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ (
.ﺖﺷاد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ دﺎﯾز يﺎﻣد ﺶﻨﺗ ﻂﯾاﺮﺷ رد ﺞﻧﺮﺑ مﺎﻗرا
ﺘﻧ ﻪﺠﯿ يﺮﯿﮔ
ﺎﻬﻧ رد ﯾ ﻪﮐ ﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ ﺖ ﯾﮑ
ﯽ هار زا ﺎﻫ ي ﻞﻤﺤﺘﻣ مﺎﻗرا ﺖﻣوﺎﻘﻣ
ﻣﻮﺗﺎﻧآ تﺎﻔﺻ ظﺎﺤﻟ زا ﺎﻣﺮﮔ ﻪﺑ ﯿﮑ
ﯽ ﮔﻮﻠﺟ ﯿﺮ ي ـﺑ ﺶﻫﺎـﮐ زا ﯿ
ﺪـﺣ زا ﺶ
لﻮﻃ اﺰﺟا ي ﻢﭼﺮﭘ ﮔﺪﻨﮐاﺮﭘ ﻊﻧﺎﻣ ﻪﮐ ﯽ
ﺘﻧ رد و هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﯿ
ﺶﻫﺎـﮐ ﻪـﺠ
رورﺎﺑ و حﺎﻘﻟ ي
ﻣ ﯽ ﻨﭽﻤﻫ ،ﺖﺳا دﻮﺷ ﯿ
ا ﻦ ﯾ اﺰـﻓا ﺎـﺑ مﺎـﻗرا ﻦ ﯾ
ﺢﻄـﺳ ﺶ
ﻪﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد و كﺎﺴﺑ ﺗ
ﺗﺮ ﯿ ﻟد ﻪﺑ ﺐ ﯿ اﺰﻓا ﻞ ﯾ راﺪـﻘﻣ و هدﺮﮔ ﻪﻧاد داﺪﻌﺗ ﺶ
اﺬﻏ داﻮﻣ ﯽﯾ ﻘﻋ ﻊﻧﺎﻣ ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺗ هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺮﻫ ﯿﻤ
ﯽ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ و
.ﺪﻧدﺮﮔ رد ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ مﻮﺳ
هرود درﻮـﺧﺮﺑ ﺖﻬﺟ ﻪﺑ ازﯾ
ـﺸ ﯽ و نﺎـﻣز
ﻫﺪﻠﮔ ﯽ ﮏﻣاﺪﻧا ﺪﺷر رد لﻼﺘﺧا ﻦﻤﺿ ﺎﻣﺮﮔ ﺶﻨﺗ ﺎﺑ ﺢﻄﺳ ﯽﺸﯾاز يﺎﻫ
ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد دﻮﺒﻤﮐ
ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﯽـﻣ ﺶﻫﺎـﮐ
ﺖـﯾﺎﻬﻧ رد و ﺪـﺑﺎﯾ
ﯽﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و يرورﺎﺑ ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺒﺳ ﻪـﺑ مود ﺖـﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎـﺗ .ددﺮﮔ
ضﺮـﻋ و كﺎـﺴﺑ ،ﻪـﻣﺎﺧ ،ﻪﻟﻼﮐ هزاﺪﻧا زا ﯽﺑﻮﻠﻄﻣ ﺪﺣ ندﻮﺑ اراد ظﺎﺤﻟ ﻪﮕﻧ و ﺖﻓﺎﯾرد ﺎﺑ ﺖﺴﻧاﻮﺗ كﺎﺴﺑ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺐﺒـﺳ ﺮﺘﺸﯿﺑ هدﺮﮔ ﻪﻧاد يراد
ﯽﻣ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ .دﻮﺷ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ و يروﺎﺑ ﻪـﮐ ﺖـﻓﺮﮔ ﻪـﺠﯿﺘﻧ ناﻮـﺗ
ﺎـﺑ
ﺖـﻬﺟ ﻪﺑ ﻪﭽﻠﮔ ياﺰﺟا لﻮﻃ لﺮﺘﻨﮐ ﺮﺑ ﯽﺣﻼﺻا فاﺪﻫا ندﺮﮐ ﺰﮐﺮﻤﺘﻣ لﻮﺼﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺑ يرورﺎﺑ ﺖﯾﺎﻬﻧ رد و ﻪﭽﻠﮔ ﺎﺑ هدﺮﮔ سﺎﻤﺗ ﺶﯾاﺰﻓا .دﻮﺑ راوﺪﯿﻣا ﯽﺗراﺮﺣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻂﯾاﺮﺷ رد
لوﺪﺟ 3 - ﻪﭽﻠﮔ ﯽﻣﻮﺗﺎﻧآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻟﺎﺳ ود ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ مﺎﻗرا
ﺞﻧﺮﺑ ﺗ رد ﯿ ﺎﻫرﺎﻤ ي ﺖﺷﺎﮐ نﺎﻣز
Table 3- Mean comparison of floret anatomical characteristics rice varieties in planting time treatments
ددﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻧا
Grain yield (kg.h-1) هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺢﻄﺳ
Pollen area (μm2) ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ
Style length (μm) ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ
Stigma
length (μm) كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ
Anther width (μm) كﺎﺴﺑ لﻮﻃ
Anther length (μm) ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ
Treatments
ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ
Sowing date
3144.2 c 838.68 b
373.71 b 1049.42 a 284.35 a
1804.59 a D1
5110.7 a 951.74 a 402.26 b
900.39 b 269.55 a
1689.50 b
D2
4327.3 b 801.26 b
443.83 a
964.13 ab 261.76 a
1767.81 a D3
ﻢﻗر Cultivar
4985.1 a 898.45 b
290.97 e 754.45 e 264.18 d
1836.89 c V1
4567.7 b 783.36 e
490.14 a 1232.98 a 229.67 e
1419.68 e V2
3303.6 e 810.67 c
415.79 c 930.92 c 289.71 b
1887.41 a V3
3657.1 d 789.87 d
429.52 b
1106.66 b 293.92 a
1854.88 b
V4
4456.8 c 1037.11 a
406.58 d
831.54 d 281.94 c 1770.98 d
V5
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد ﺮﺣ ﮏﯾ ﻞﻗاﺪﺣ ياراد ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
نﻮﻣزآ سﺎﺳا ﺮﺑ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ كﺮﺘﺸﻣ ف ﺢﻄﺳ ردLSD
5 ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ % .ﺪﻧراﺪﻧ يراد
In each column, with at least one similar letter(s) are not significantly different at 5% probability level using LSD Multiple Range Test.
:D3 ,D2 ,D1 ﻪﺑ
ﺦﯾرﺎﺗ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ 15
،ﺖﺸﻬﺒﯾدرا 5 دادﺮﺧ 25 .دادﺮﺧ
:V5 ,V4 ,V3 ,V2 ,V1 ﻪﺑ
ﻢﻗر ﺐﯿﺗﺮﺗ .لﺎﯿﻧاد و ﺎﭙﻤﭼ ،ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ ،ﺮﻤﺣ ،هﺰﯾﻮﻫ يﺎﻫ
D1, D2 and D3: Sowing dates 5 May, 26 May and 16 Jun, Respectively.
V1, V2, V3, V4 and V5: Hoveize, Hamar, Red Anbboori, Champa and Danial rice cultivars, respectively
لوﺪﺟ 4 - ﻪﭽﻠﮔ ﯽﻣﻮﺗﺎﻧآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻟﺎﺳ ود ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺞﻧﺮﺑ مﺎﻗرا
يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ رد ﺖﺷﺎﮐ نﺎﻣز
Table 4- Mean comparison of floret anatomical characteristics rice varieties in planting time treatments ﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋ Grain yield
(kg.h-1) هدﺮﮔ ﻪﻧاد ﺢﻄﺳ
Pollen area (μm2) ﻪﻣﺎﺧ لﻮﻃ Style length
(μm) ﻪﻟﻼﮐ لﻮﻃ
Stigma
length (μm) كﺎﺴﺑ ضﺮﻋ
Anther width (μm) كﺎﺴﺑ لﻮﻃ
Anther length (μm) ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ
Treatments
ﻢﻗر Cultivar ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ
Sowing date
3993.5 h 904.57 d
352.63 l 749.50 n
237.33 l 1842.50 g
V1 D1
4075.4 g 715.82 o
379.95 i 1489.98 a
230.13 m 1472.83 m
V2
2073.8 l 745.20 m
372.87 k 873.10 k
341.30 a 1788.27 j V3
2102 k 731.07 n
430.47 f 1252.90 b
293.53 f 1889.20 e
V4
3476.2 j 1087.72 b
332.63 m 881.60 j
319.43 c 2030.13 a V5
5698.6 a 963.62 c
213.98 o 486.12 o
245.50 j 1812.58 h V1
D2 V2V3 1432.27 n1962.23 b 250.83 h287.37 g 1100.33 d1012.47 g 530.63 b462.13 d 886.07 g898.95 e 5337.7 bc4292.5 e 4614.7 d 880.37 h
425.77 g 1058.03 e
339.60 b 1749.37 k
V4
5376.9 b 1129.67 a
378.80 j 845 l
224.43 n 1491.07 l
V5
5263.2 c 827.15 i
306.30 n 1027.73 f
309.70 d 1855.60 f V1
D3 V2 1353.93 o 208.03 o 1108.63 c 559.83 a 748.18 l 4289.9 ef
3533.3 i 778.85 j
412.37 h 907.20 i
240.47 k 1911.73 d V3
4254.7 fg 758.18 k
432.33 e 1009.03 h
248.62 i 1926.07 c V4
4284.2 efg
893.93 f 508.30 c
768.03 m 301.97 e
1791.73 i V5
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ نﻮﺘﺳ ﺮﻫ رد نﻮﻣزآ سﺎﺳا ﺮﺑ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ كﺮﺘﺸﻣ فﺮﺣ ﮏﯾ ﻞﻗاﺪﺣ ياراد ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫ
ﺢﻄﺳ ردLSD 5 ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ % .ﺪﻧراﺪﻧ يراد
In each column, with at least one similar letter(s) are not significantly different at 5% probability level using LSD Multiple Range Test.
:D3 ,D2 ,D1 ﻪﺑ
ﺦﯾرﺎﺗ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﺖﺷﺎﮐ يﺎﻫ 15 ،ﺖﺸﻬﺒﯾدرا 5 دادﺮﺧ 25 .دادﺮﺧ
:V5 ,V4 ,V3 ,V2 ,V1 ﻪﺑ
ﻢﻗر ﺐﯿﺗﺮﺗ .لﺎﯿﻧاد و ﺎﭙﻤﭼ ،ﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ ،ﺮﻤﺣ ،هﺰﯾﻮﻫ يﺎﻫ
D1, D2 and D3: Sowing dates 5 May, 26 May and 16 Jun, Respectively.
V1, V2, V3, V4 and V5: Hoveize, Hamar, Red Anbboori, Champa and Danial rice cultivars, respectively.
ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ
Treatments
لوا ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ First Sowing date
مود ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ Second Sowing date
مﻮﺳ ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ Third Sowing date
هﺰﯾﻮﻫ ﻢﻗر Hoveize cultivarﺮﻤﺣ ﻢﻗر Hamar cultivar لﺎﯿﻧاد ﻢﻗر Danial cultivar ﺎﭙﻤﭼ ﻢﻗر Champa cultivarﺰﻣﺮﻗ يرﻮﺒﻨﻋ ﻢﻗر Red Anbboori cultivar
ﻞﮑﺷ 1 - ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ رد ﺞﻧﺮﺑ مﺎﻗرا ﻪﭽﻠﮔ ﯽﻣﻮﺗﺎﻧآ
،Sti وSty ﻪﺑAnt كﺎﺴﺑ و ﻪﻣﺎﺧ ،ﻪﻟﻼﮐ ﺐﯿﺗﺮﺗ
Figure 1- anatomy floret of rice cultivars in planting dates treatments.
Sti, Styand Ant Stigma, Style and Anther Respectively
a b c
j
h i g
e f d
n o m
l k
Ant Sty Sti
