The Composition of Matter and Form According to the Peripatetic
Javad Soufi 1 Alireza Kohansal 2
1. Phd Student of Islamic Philosophy and Theology, Faculty Of Theology And Islamic Studies, Tehran University, Tehran, Iran.E-mail:[email protected]
2. Associate professor of Islamic Philosophy and Wisdom, Theology And Islamic Studies Faculty Ferdowsi University, Mashhad, Iran. E-mail:[email protected]
Article Info ABSTRACT
Article type:
Research Article (P 159-172)
Article history:
Received:
12 May 2022
Received in revised form:
2 August 2022
Accepted:
3 August 2022
Published online:
28 January 2023
Keywords:
It is widely known contrary to the Hikmat-Mota'aliyya, which believes in composition through unification of matter and form, the peripatetic believes in composition through annexation of the two.
The attribution of this opinion to the Peripatetics is so strong that no one doubts that they believe in annexation composition, despite research on the subject demonstrating that it is not so simple and that such an attribution cannot be attributed to the Peripatetic with such conviction and certainty. The goal of this article is to refute the assertation that attributed to the peripatetic.Those who believe in union or annexation composition have provided arguments to prove their position. Seyyed Sadr al- Din Dashtaki, also known as Seyyed Sanad, was the first to consider the combination of matter and form to be a union, and Mulla Sadra agreed with him. They document their opinion on previous philosophers in the same way that those who believe in annexation composition do. Seyyed Sanad, the innovator of the unified composition, also considers his theory to be based on the opinions of Ibn Sina and Bahmanyar and cites evidence from them to prove that matter and form exist outside as a one entity, he used Ibn Sina's statement that matter and form are one according to the entity and multiple according to the meaning. Furthermore, the combination of soul and body, which represent matter and form, is annexed, according to Bahmanyar's statement.While rejecting Sadr al-Din Dashtaki, Fayyaz Lahiji, who some consider to be an Ibn Sina follower, believes that matter and form exist as two distinct entities, and most philosophers believe in annexation combination. The majority of philosophers who mentioned meant peripatetics, because the majority of those at the time were peripatetic. Contemporaries of Fayyaz Lahiji, Mirdamad and his student Seyyed Ahmad Alavi, also consider the combination of matter and form to be annexed, rather than the union combination in the mind, such as genus and differentia. Hakim Sabzevari, a admirer of Hikmat-Mota'aliayya and an interpreter of Mulla Sadr's works, disagrees with him on this point accepting annexation composition as the opinion of great philosophers, including Ibn Sina. As a result, The issue of composition by way of unification and composition by way of annexation is one of Sadr al-Din Dashtaki's innovations in the ninth century AH and has not been discussed previously. As a result, it was not discussed in the books of Ibn Sina, Farabi, Bahmanyar, and other Peripatetics prior to Dashtaki, and they did not discuss this issue, but during and after Sadr al-Din Dashtaki, many philosophers, mostly Peripatetics like Mirdamad and Fayyaz Lahiji, argued against Dashtaki on this point. If we present this issue to the Peripatetics before Dashtaki, we can find evidence in favor of both unification and annexation, so one of these two cannot be attributed to them, and only through tolerance can the Peripatetics be convinced of the annexation combination.
Composition through unification ، Composition through annexation ، Matter ، Form ، Prepathetic.
Cite this article: Soufi, Javad & Alireza Kohansal (2023), “The Composition of Matter and Form According to the Peripatetic”, FALSAFEH, Vol: 20, Issue:2, Ser. N: 39, 159-172, https://doi.org/10.22059/jop.2022.342800.1006714 © The Author(s). Publisher: University of Tehran Press.
. DOI: https://jop.ut.ac.ir/
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
داوج
1یفوص
|
لاسنهک اضریلع
2
1 . یوجشناد یرتکد هفسلف و ملاک یملاسا
، هدکشناد تایهلا و فراعم یملاسا
، هاگشناد نارهت
،
،نارهت ناریا همانایار . : [email protected]
2 . رایشناد هورگ
،یملاسا تمکح و هفسلف هدکشناد
تایهلا و فراعم یملاسا
، هاگشناد یسودرف
، دهشم ناریا ، . :همانایار [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ
ص(
159 - 172 )
:تفایرد خیرات 22
/ 2 / 1401
:یرگنزاب خیرات 11
/ 5 / 1401
:شریذپ خیرات 12
/ 5 / 1401
:راشتنا خیرات 8
/ 11 / 1401
هژاودیلک :اه یمامضنا بیکرت هب لئاق ،نایئاشم تسا تروص و هدام یداحتا بیکرت هب لئاق هک هیلاعتم تمکح لباقم رد تسا روهشم
چیه هک تسا یدح هب نایئاشم هب رظن نیا باستنا ترهش .دنتسه ود نیا یمامضنا بیکرت هب نانآ ندوب لئاق رد یکش سک
یلاحرد ،درادن یم ناشن هلئسم نیا رد قیقحت هک
دهد یمن ینیقی و مزج نینچ اب و تسین حوضو نیا هب رما هک هب ناوت
و تسا یرجه مهن نرق رد یکتشد نیدلاردص تاعادبا زا یمامضنا و یداحتا بیکرت هلئسم .داد یتبسن نینچ نایئاشم بتک رد نیاربانب تسا هدوبن حرطم نآ زا شیپ نبا
انیس یکتشد زا شیپ نایئاشم رگید و راینمهب و یباراف و
و هدوبن حرطم
نآ هتشادن یثحب هلئسم نیا رد اه مه یامکح زا یرایسب اما دنا
یئاشم ًارثکا هک وا زا سپ و یکتشد نیدلاردص اب نامز
هدوب هدرک تفلاخم یکتشد اب هلئسم نیا رد یجیهلا ضایف و دامادریم نوچمه دنا شیپ نایئاشم رب ار هلئسم نیا رگا .دنا
ملک رد مینک هضرع یکتشد زا یم یمامضنا مه و یداحتا بیکرت عفن هب مه ،نانآ تا
یمن نیاربانب تفای یدهاوش ناوت ناوت
.تسناد یمامضنا بیکرت هب لئاق ار نایئاشم عابتا ناوتب حماست اب دیاش اهنت و داد تبسن نانآ هب ار ود نیا زا یکی
ءاشم ،تروص ،هدام ،یمامضنا بیکرت ،یداحتا بیکرت .
دانتسا : یفوص ، و داوج لاسنهک اضریلع (
1401 )
« ،
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت ،»
هفسلف ۀرود ، 20 ش ، 2 یپایپ ، 39 ، 159 - 172 .
https://doi.org/10.22059/jop.2022.342800.1006714
.ناگدنسیون © .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم :رشان
ا تروص و هدام بیکرت ؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن ز
161
1 همدقم .
رد هزورما هتشون
یم رایسب یفسلف یاه یم رایسب هفسلف ناسردم زا و مینیب
،هیلاعتم تمکح هک میونش
یلاحرد تسا تروص و هدام یداحتا بیکرت هب لئاق ود نیا یمامضنا بیکرت هب لئاق نایئاشم هک
هنومن هب اهنت اجنیا رد .دنتسه نآ زا ییاه
یم هراشا اه :مینک
- ار مسج تیهم بیکرت امکح روهمج یم یمامضنا ،یروص رهوج و یدام رهوج زا
دنناد
یرئاح(
،یناردنزام 1386 : 80
.)
- هدش لئاق نیمدقتم یم یداحتا بیکرت ،نیرخأتم زا یضعب و یمامضنا بیکرت هب دنا
دنناد
فراع(
،ینیارفسا 1383 : 107
.)
- لب ،تروص و ه ّدام بیکرت و یداحّتا بیکرت ار لصف و سنج بیکرت ،میدق نافوسلیف و دوجو هک
یم یمامضنا بیکرت ار تیهام دنتخانش
،یتشهب(
1386 : 182
.)
- همدقم رد ینایتشآ رب شا
فراعملا لوصا
یم و هدام یمامضنا بیکرت هب وا عابتا و خیش :دیوگ
لئاق تروص ا
دن
،یناشاک ضیف(
1375 : 195
.)
مضنا بیکرت تسا دزنابز یفسلف ثحابم رد ناشیا رظن تقد هک زین یرهطم _ زا یامدق رظن ار یما
یم ءاشم دناد
یب ،یئابطابط(
:ات 173
.)
نیا هتسناد نایئاشم یأر رظن ار یمامضنا بیکرت هک لاح ات هتشذگ زا تسا یکدنا دراوم اه اما ؛دنا
هلاقم و باتک چیه رد تساجنیا بلاج یمن نایئاشم عبانم هب یعاجرا ،یا
داتسا چیه زا و مینیب
هفسلف یمن یا هک میونش نبا
انیس هتفگ دوخ باتک نلاف رد نایئاشم رگید ای راینمهب ،یباراف ، هک دنا
؟ارچ ؛تسا یمامضنا ،تروص و هدام بیکرت هب فورعم یکتشد نیدلاردص تاعادبا زا یمامضنا و یداحتا بیکرت هلئسم هک تشاد هجوت دیاب
دیس تسا هدوبن حرطم نآ زا شیپ و تسا یرجه مهن نرق نافوسلیف زا دنس
لاثما بتک رد نیاربانب
نبا انیس یمن و هدوبن حرطم یکتشد زا شیپ نایئاشم رگید و راینمهب و یباراف و تحارص نیا هب ناوت
نآ نانآ یأر مینک هضرع نانآ رب ار هلئسم نیا رگا اما تسناد یمامضنا ای یداحتا بیکرت هب دقتعم ار اه
هب یمامضنا بیکرت باستنا ایآ و تسیچ باب نیا رد
رد هک تسا یا هلئسم نیا ؟تسا حیحص نانآ
.تخادرپ میهاوخ نآ هب قیقحت نیا 2 یمامضنا و یداحتا بیکرت فیرعت . همیمض رگیدکی هب ئش ود هک تسا نآ یمامضنا بیکرت .یداحتا ای تسا یمامضنا ای یقیقح بیکرت
یم هب دنراد بکرم رد یلقتسم دوجو کی ره و دنوش هنوگ
ثک یاراد بکرم هک یا لثم تسا لعفلاب تر
ئش نیع یئیش ،یداحتا بیکرت رد اما یئاوه و یئام یازجا زا راخب بیکرت و حلاصم زا هناخ بیکرت یم نآ اب دحتم و رگید تسا ود نآ زا بکرم و ود نآ نیع هک دنراد بکرم رد یدحاو دوجو و دوش
هب هنوگ نیا رد بیکرت ینعم ،تسا جراخ رد دحاو تاذ کی هک یا کرم هنوگ
ار نآ لقع هک تسا نیا ب
یم میسقت ءزج ود هب یمان و مسج زا تخرد بیکرت لثم دنک
،یجیهلا(
1425 : 142
. )
3 یمامضنا بیکرت لیلاد .
هوحن ثحب هرود رد تروص و هدام بیکرت ی
هجاوخ زا رترخأتم یاه یامکح نایم رد نیدلاریصن
حرطم یملاسا تسا هدش
یب ،یرهطم(
:ات 828
. )
تروص و هدام یداحتا بیکرت ثحب هک یسک نیتسخن
یرمق یرجه مهن نرق رد هک تسا دنس دیس هب فورعم یکتشد نیدلاردص تسا هدرک حرطم ار یم تسا هتسیز
ینیسح(
و یهاگرد رف
، 1398
.)
تروص و هدام مزلات ناونع اب رتشیب ثحب نیا وا زا شیپ ات
یم حرطم هطبار هب و هدش
یم رگیدکی اب ود نآ لباقتم ی زا یوس زا هلئسم نیا حرط زا سپ .دنتخادرپ
مه وا اب اردصلام لثم یضعب دندش هتسدود امکح ،یکتشد نیدلاردص رگید یهورگ اما دندش هدیقع
.دندرک عافد نآ زا و دنداد تبسن نیشیپ یامکح هب ار یمامضنا بیکرت و دنتساخرب تفلاخم هب هشیدنا عبات و یئاشم ار وا یخرب هک یجیهلا ضایف یاه
نبا انیس هتسناد دنا
،یجیهلا(
1383 : 5 )
یم دوجو ود هب دوجوم ار تروص و هدام ،دنس دیس در نمض دیقع ار یمامضنا بیکرت و دناد
ۀ روهمج
یم دناد
،یجیهلا(
1425 : 141
. )
،امکح رتشیب نامز نآ رد اریز تسا نایئاشم ،امکح روهمج زا دارم
دندوب یئاشم
،یناردنزام یرئاح(
1386 : 80
.)
ه هک یولع دمحا دیس وا درگاش و دامادریم م
ضایف رصع
یجیهلا یم جراخ رد دوجوم و یمامضنا ار تروص و هدام بیکرت زین دنا هک یداحتا بیکرت هن دناد
لصف و سنج لثم تسا لقع رد
،دامادریم(
1381 : 63
.)
هیلاعتم تمکح نارادفرط زا هک یراوزبس میکح
یمامضنا بیکرت و تسا فلاخم وا اب هلئسم نیا رد تساردصلام راثآ حراش و یأر ار نآ و هتفریذپ ار
ینعی ماظع یامکح نبا
انیس یم دناد
،یراوزبس(
1369 : 372 ؛ 1376 : 105 و اردصلام ، 1368 : 34
.)
دوخ رظن تابثا یارب یلیلاد یمامضنا بیکرت نارادفرط
یامکح تاملک رد ینئارق هب نینچمه و دنراد
سا نیشیپ نآ قیرط نیا زا و هدرک دانت ر اه
هب لئاق ا یارب نانآ راهظتسا نیا زا و هتسناد یمامضنا بیکرت
دیقع دیئات ۀ
هتسج هرهب دوخ .دنا
3-1 لوا لیلد . یم ود نآ داحتا عانتما رب یلیلد ار تروص داسف زا سپ لاویه صخش یاقب بوجو یجیهلا ضایف دناد
،یجیهلا(
1425 : 149
. )
نیدب لیلد نییبت :تسا تروص
تدحو لاویه ،ءاشم رظن زا اریز دراد یصخش
یماگنه ،داسف و نوک رد یعون تروص هک
ۀ یم رییغت ئش هب یرگید تروص و دنک
یم نآ یاج دیآ
یمن مدعنم و تسا یقاب لاویه صخش دوش
،یسوط(
1386 : 153 و 290
؛ )
یصخش یلاویه نامه ینعی
یارب هک لصف و لصو ناهرب رد .تسا هارمه ینونک تروص اب کنیا دوب یلبق تروص اب هک تابثا
یم هماقا لاویه یم ار لاصفنا و لاصتا و تسا یقاب هنیعب لاویه هک تسا نیا ساسا رب دوش
دریذپ
( نبا
انیس ، 1376 : 80
. )
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
163
ره هک تسا یئیش ود بیکرت زا یکاح ،تروص لدبت زا سپ نآ یاقب و لاویه یصخش تدحو یلاحرد دراد یرگید زا ادج یدوجو کی یم یداحتا ،تروص و هدام بیکرت رگا هک
هب ود ره ینعی دوب
یم رییغت دوجو نیا ،تروص نتفر اب دندوب دوجوم دوجو کی یرگید دوجواب یرگید بیکرت و درک
یم دیدپ مآ یصخش ،ار لاویه تدحو ،دامادریم شداتسا هکنیا رطاخ هب مه یولع دمحا دیس .د
یم یم تروص و هدام یمامضنا بیکرت هب لئاق ار وا دناد دناد
،یلماع یولع(
1376 : 430
. )
فلاخرب
دنسیون ۀ باتک انیس یلعوب تمکح م رد هک
ر دامادریم ،شباتک زا ددعتم عضاو بیکرت هب لئاق ا
یم یمامضنا ناد
د
،یناردنزام یرئاح(
1386 : 5 / 195 و 3 / 48 و 80
.)
نایئاشم رطاخ نیمه هب زین ینایتشآ
یم یمامضنا بیکرت هب لئاق ار یم و دناد
یمامضنا بیکرت هب لئاق وا عابتا و خیش نوچ :دیوگ هب دنا
تسا یصخش تدحو یاراد هدام نانآ رظن
،یناشاک ضیف(
1375 : 195
.)
رظن نیا دییأت رد زین یرهطم
یم هتشاد یمامضنا بیکرت هب رظن امدق :دیوگ دنا
هتفگ هک یم اهر ار یتروص هدام دنا تروص اب و دنک
یم دحتم رگید لصو ناهرب هک ییلاویه ً
لاوصا ،تسا ینتبم هیرظن نیمه رب لصف و لصو ناهرب ،دوش
یم تابثا لصف و تسا یقاب لاح همه رد و تسا تدحو ظفاح اریز دراد تیصخش یلیخ دنک
یب ،یئابطابط(
:ات 173 _ 174
.)
3-2 مود لیلد . یم بیترت یسایق ،امکح زا ماهلا اب یمامضنا بیکرت تابثا یارب یجیهلا ضایف صلاخ هک دهد
ۀ نآ
یجراخ ءزج ،تروص و هدام :تسا نینچ دندوجوم جراخ رد ددعتم تادوجو هب یجراخ یازجا ،دنا
دندوجوم جراخ رد دوجو ود هب تروص و هدام سپ
،یجیهلا(
1425 : 141
.)
یم سایق نیا حیضوت رد ییوگ
نیا رد لصف و سنج اب تروص و هدام نیب قرف ،امکح رظن زا :م
هب تروص و هدام هک تسا .طرشبلا تروص و هدام ،لصف و سنج و دنتسه لصف و سنج ،لا طرش
طبار ۀ نآ نیدب اه دنتسه تروص و هدام زا بکرم جراخ رد هک طیسب ریغ تایهام رد هک تسا تروص
نآ زا تروص و هدام یم عازتنا اه
ب دوش نید ود نآ ،یجراخ تروص و هدام لیصحت زا سپ هک تروص
یم رابتعا طرشبلا وحن هب ار یم لصاح لصف و سنج و مینک
یلقع یازجا ،لصف و سنج نیاربانب دوش
یجراخ یازجا ،تروص و هدام و دنتسه تایهام
( نبا انیس ، 1376 : 243
)
شیپ و تباث نیازا هک هدش
ا یرگید زا ریغ کی ره ،یجراخ یازجا یمن لمح رگیدکی رب رطاخ نیمه هب و تس
یازجا سپ دنوش
مدقم ود ره هک لاح ،دنرگیدکی زا ریغ یجراخ دوجو رد یجراخ ۀ
جیتن سپ دش تباث سایق ۀ
نآ هک
یم تباث زین تسا یجراخ دوجو رد تروص و لاویه تیریغ .دوش
مه یجیهلا ضایف یم یکتشد نیدلاردص هب ضارتعا رد نینچ
حتا بیکرت هک دیوگ ًلاصا یدا
تسین بیکرت
،یجیهلا(
1425 : 148
.)
یم ار نیا هب ناوت لیلد نیمه هب ای درک ریرقت هناگادج یلیلد ناونع
هب نآ ریرقت .دنادرگزاب مود تسا یمامضنا ای تروص و هدام بیکرت :تسا نینچ هناگادج لیلد ناونع
لیلد هب نآ تشگزاب .تسا یمامضنا ود نیا بیکرت سپ تسین بیکرت ًلاصا داحتا بیکرت ،یداحتا ای
نیدب روکذم تروص
همزلا :تسا هب جراخ رد ود نیا هک تسا نیا تروص و هدام بیکرت ی
ود ناونع
یلاحرد دنشاب دوجوم ءزج .تسین راک رد یبیکرت ًلاصا دنشاب دحتم جراخ رد ود نیا رگا هک
و مهاب ازجا دیاب یداحتا بیکرت لوصح یارب رگا هک لاکشا نیا هب خساپ رد یکتشد نیدلاردص سپ دنوش دحتم بکرم اب نیا هب ود نیا نیب بیکرت هک تسا دقتعم ،تسا نکمم هنوگچ بیکرت
یم ود نیا زا یکی یهاگ هک تسا تروص هب دناوت
،دوش یرگید نیع سپس و دشاب دوجوم ییاهنت
هب ءزج عوقو ناکما عقاورد لاثم وا .دوش دوجوم اهنت لعفلاب تسین زاین و تسا یفاک لقتسم تروص
یم تخرد هب مان و مسج هک دنز
عطق زا سپ و دوبن یمان و دوب مسج ینامز اما دندحتم نآ رد ی
مه وا .تسین یمان اما تسه مسج مه ،تخرد یم نینچ
یازجا ،یداحتا بیکرت رد ازجا هک دیازفا
یلقع یلیلحت جراخ رد هن تسا لقع رد ترثک و دنا
ینیسح(
و یهاگرد ،رف 1398
.)
هب نیا هتبلا یعون
هدام هک تسا نیا هب فارتعا .دنتسین یجراخ یازجا ،تروص و
4 یداحتا بیکرت لیلاد . یداحتا ،ار تروص و هدام بیکرت هک تسا یسک نیتسخن دنس دیس هب فورعم یکتشد نیدلاردص دیس
نامه .تسا هدرک دیئات ار وا رظن ،هلئسم نیا رد مه اردصلام و هتسناد بیکرت هب نیلئاق هک روط
یشیپ یامکح هب ار دوخ رظن ،یمامضنا یم دنتسم ن
هیرظن زین یداحتا بیکرت عدبم ،دنس دیس .دننک ی
تاملک زا دافتسم ار دوخ نبا
انیس یم راینمهب و یم رکذ نانآ زا یدهاوش و دناد
لثم دنک یارب وا هکنیا
تروص و هدام هک خیش نایب نیا زا دندوجوم جراخ رد دحاو دوجو هب تروص و هدام هکنیا تابثا هب هب و دندحاو ،تاذ بسح تسا هتفرگ کمک ددعتم ،ینعم بسح
،یجیهلا(
1425 : 144
.)
یم لیلاد رکذ هب نونکا هک میزادرپ
دنس دیس یوس زا یخرب اردصلام یوس زا رگید یخرب و
هماقا .تسا هدش
4-1 لوا لیلد . هتخاس شتآ و اوه ،کاخ ،بآ ینعی هعبرا رصانع زا یدام تادوجوم همه هدش
رد رصانع روص اما دنا
مه تسا شتآ زا هک توقای زا یئزج ،تلاح نیا رد اریز تسین دوجوم لعفلاب ناویح و تابن و دامج رد شتآ رگید فرط زا و هدرک لولح نآ رد توقای تروص ،یفرط زا اریز توقای مه و دشاب شتآ نآ
ءزج رانک رد هک ءزج نیا هک تسا هنوگچ دشاب لعفلاب توقای رد شتآ ءزج رگا نینچمه تسا لعفلاب یبآ نآ هک تسا یمن شوماخ تسا لعفلاب مه
ار توقای یازجا هچ ره هک تسا نیا رگید دهاش .دوش
و مینکشب ر ی
ز نک ی م زیر یازجا
هب تسد توقای هدمآ بآ هن دنا
،رصانع مه ناویح رد .شتآو یم اذغ
دنوش
نیا ات دراد همادا دنور نیا و هدش هقلع ،هفطن و هفطن ،طلاخا و طلاخا ،اذغ و دوش لصاح ناویح هک
چیه و قباس زا کی ینوگرگد نیا رد اه
بیکرت و دشاب نآ رد لعفلاب ترثک ات دنتسین یقاب لعفلاب اه
دشاب یمامضنا
؛ینیسح(
یهاگرد رف ، 1398
).
نیا نآ زا کی ره هک تسا لقع و راثآ بسحرب ار اه
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
165
یم میسقت شصاوخ هب دنک
هنوگ ،یضعب و رگید رابتعا هب سنج و یرابتعا هب تسا هدام ،یضعب هک یا
.رگید رابتعا هب لصف و یرابتعا هب تروص هلدا ،هلدا نیا رانک رد اردصلام رکذ دنتسین لعفلاب دیلاوم رد رصانع روص هکنیا رب یرگید ی
یم دنک نیا هلمجزا یم مزلا دشاب یقاب بکرم رد رصانع روص رگا هک
نهآ رد یئاوه و یئام یازجا دیآ
یلاحرد دشاب دوجوم باذم یلاط و سم و بآ دوجو هک
.تسا نادجو فلاخ تاباذم رد اوهو
( اردصلام ، 1368 : 327 _ 330
)
و تسا یقاب لعفلاب ،بکرم رد رصانع روص هک دندقتعم نایئاشم اما
ک تدش یم هتسکش ناشتیفی دوش
،یلح هملاع(
1387 : 345 و ،ینازاتفت 1412 : 211
.)
هک تسا یلئاسم زا نیا نبا
انیس دنراد فلاتخا اردصلام و
،یرهطم(
1376 : 67
. )
نبا انیس لوق
لعف رگیدکی رد و دندش بیکرت مهاب هطیسب رصانع یتقو دندقتعم هک یناسک روص ،دندرک لاعفناو
یم نیب زا رصانع یم تروص کی یاراد بکرم و دور
بیجع بهذم ار دوش یم یبیرغو
رد هک دناد
یم در و هدشادیپ وا نامز یم اریز دنک
مینیب یم دساف ،یبکرم یتقو هک لیلحت رصانع هب دوش
یم دوش
ندش رهاظ نونکا هک دندوب دوجوم نآ رد رصانع هک تسا نیا زا یکاح نیا هک .د
( نبا انیس ، 1405 :
133
.)
توافتم خیش نامز رد ثدحتسم بهذم و دنس دیس رظن اب اردصلام رظن هک تسا رکذ هب مزلا .تسا هب
رظن
روص اردصلام
تروص ندمآ اب رصانع
،بکرم
نآ دنتسین عولخم
هک هنوگ هورگ نآ
هتشادنپ دنا و
بیکرت
یداحتا
هدام
و
تروص بجاو
یمن
دنک هک
دنوش لیاز
نآ
هتشادنپ دنس دیس هک هنوگ
تسا هکلب
رما
نینچ
تسا
هک
ره
هدام
یلامک تروص دادعتسا هک یا زا سپ یرگید تروص و دراد یا
یم ثداح نآ رد یلبق تروص لعف مامت دوش
رداص قباس تروص زا هک یراثآ و مزاول و تلااعفناو
یم یم رداص قحلا تروص زا دش هب صاصتخا هک یروما هارمه دوش
رداص نآ زا و دراد قحلا تروص
یم تبسن ،تروص ود تبسن اریز دوش رظن هب هک تسا نآ زا یکاح هاگدید نیا ،تسا لامک هب صقن
یم لیاز هکنیا هن و دندوجوم لعفلاب هن بکرم رد رصانع روص ،اردصلام هب هکلب دنوش
هنوگ نیبانیب یا
دنتسه قحلا یلامک تروص بتارم زا و تسا ود نآ
( اردصلام ، 1360 ، 80 و 1368 : 328
.)
4 - 2 مود لیلد .
بیکرت رد یم رطاخ نیمه هب و دندحتم ،بکرم اب ازجا ،یداحتا
نآ ناوت ،درک لمح بکرم رب ار اه
لثم یم هکنیا تحص ،تسا رهوج ،مسج و تسا مسج ،تابن ؛تسا یمان مسج ،ناویح :مییوگ
هب مسج رد نیابتم ءزج ود تروص و هدام رگا اریز تسا نیفرط داحتا زا یکاح لمح جراخ بسح
یمن دندوب نآ دش
ر اه درک لمح رگیدکی رب یرابتعا چیه هب ا
ینیسح(
و یهاگرد رف ، 1398 و اردصلام ،
1360 ، 284
.)
یم یلاکشا لیلد نیا رب یجیهلا ضایف یم رظن هب هک دنک
یم وا .تسا دراو دسر هدام دیوگ
تروص و هدام هکنیا رابتعا هب تروص یمن لمح بکرم رب دنا
لصف و سنج هکنیا رابتعا هب هکلب دنوش
یم یم لمح بکرم رب دنوش دنوش
،یجیهلا(
1425 : 149
.)
4 - 3 موس لیلد . ب ئش هک تسا یزیچ ،هدام هدام دیاب سپ تسا لعفلاب نآ اب ئش هک یزیچ ،تروص و تسا هوقلاب نآ ا
،لاویه هک دندرک مکح رطاخ نیمه هب و دشاب ئش نامه هنیعب ئش تروص و دنشاب دحتم تروص و وق ۀ ئش یارب تسا ضحم
( اردصلام ، 1368 : 285
.)
وق ۀ نآ یارب دشاب هتشاد نیابتم یدوجو رگا فرص
یف تیلعف فلاخم یتیلعف هسفن نآزا یتیلعف ره و تسه رگید یاه
تیلعف زا تسا تیلعف هک تهج
وق ار هچنآ تروص نیا رد دراد ابا رگید ۀ
مه هب سبلت تیلباق میدرک ضرف ضحم ۀ
تیلعف درادن ار اه
تسا ضرف فلاخ نیا و
،یزونز(
1378 : 468
.)
رخف باتک رب شحرش رد یزار تاراشا
یم وا .دراد لیلد نیا نومضم هب بیرق ینخس ، :دیوگ
و لاویه زا بکرم هک مسج لثم خیش رظن هب دنرادن مدقت بکرم نآ رب ناشیازجا ،تابکرم زا یخرب وق لاویه اریز درادن دوجولاب مدقت ،نآ رب لاویه و تسا تروص ۀ
یتیلعف ،تروص نودب و تسا ضحم
اما درادن تسا مسج ،لاویه دش دوجوم لعفلاب تسا هوقلاب هک لاویه یتقو
،یزار رخف(
1384 : 374
.)
نخس نیا هک تسا دقتعم تسا یمامضنا بیکرت هب نیلئاق زا هک دامادریم درگاش یولع دمحا دیس هدرک تیعبت وا زا هلئسم نیا رد دنس دیس و تسا تروص و هدام یداحتا بیکرت زا یکاح یزار رخف
نیا نامگ هب رظن نیا هک
نبا انیس رد خیش هک اجنآ ،تسا نیمه مه ءافش تایهلا
یم وج هک دیوگ و ره
نیا لاا دنتسین زیچ ود ،نآ ندش لعفلاب و لاویه تاذ و تساذک دعتسم هک تسا یرهوج ،لاویه هک
یمن رارق ایشا زا یئیش ،لعفلاب ار نآ دراد هک یتیرهوج دهد
،یلماع یولع(
1376 : 430
.)
هب هجوت اب
رظن هب هک تروص و هدام بیکرت ،تسا لعفلاب رما ود بیکرت ،یمامضنا بیکرت هکنیا ود بیکرت ءاشم
یمن تسا لعفلاب و هوقلاب رما .دشاب یمامضنا بیکرت دناوت
یم مسج نیع ،لاویه هک تسا نیا زا یکاح هک یزار رخف نخس نیا تامکاحم بحاص ار دوش
یم لقن هنیعب یمن یرظنراهظا اما دنک
یمن نآ نوماریپ یحیضوت و دنک دمحا دیس هک یتشادرب و دهد
مه ار تسا هتشاد یولع درادن نآ زا
بطق(
،یزار نیدلا 1381
: 84
.)
لثم تسه خیش زا هنیمز نیا رد یرگید تادیؤم یم لقن وا زا اردصلام هکنیا
مانشناد رد هک دنک ۀ
یم یئلاع اما دندحاو تاذ بسحرب تروص و لاویه هک دیوگ
دعتم انعم بسحرب د
دن
( اردصلام ، 1368 :
285
.)
نیابتم ءزج ود هک تسا نیا خیش دارم تسا یمامضنا بیکرت هب لئاق هک یجیهلا ضایف رظن هب
نیا هن دنتسین عضو رد دوب حیحص یرگید رب یکی لمح دندوب دحتم رگا اریز دندحتم ًاتقیقح هک
یلاحرد دراد تللاد داحتا رب ًاتحارص خیش لوق ،یزونز سردم رظن هب دنچره .تسین نینچ هک
یزونز(
،
1378 : 467
.)
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
167
4 - 4 مراهچ لیلد . دام ،ندب و تسا ندب تروص ،سفن ۀ
نامه تسا نآ لوبق شناوریپ و خیش هلمجزا امکح هک روط
یم فصتم ،ندب تافص زا یضعب هب سفن .دنراد لثم دوش
یم نادجولاب ام زا کی ره هکنیا زیچ دناد
یم هراشا انأ اب نآ هب هک نیا امک تسا قئاذ لکآ سلاج کرحتم نامه دنک
یم هک ،متسشن نم مییوگ
نیا ریغ و مدیئوب نم ،مدروخ نم ندب تافص زا هک اه
نادب سفن و دنا یم فصتم اه
زاجم نودب دوش
تباث دوخ یاج رد ،هراعتسا و یمن دحاو تفص هک هدش
دوجو اریز دشاب فوصوم ود هب مئاق دناوت
یف یمن دحاو دوجو و تسا عوضوم یارب نآ دوجو نیع ،ضرع هسفن دشاب فلتخم رما ود یارب دناوت
نیا رگم رگیدکی اب یوحن هب هک
مه نیع ندب و سفن سپ دنشاب هتشاد داحتا نیع ود نیا یتقو و دنا
مه نیع یتروص و هدام ره دنتسه مه دنتسه یلوا تسا درجم هک سفن زا رگید هیعون روص اریز دنا
نیا هب دنشاب سفن نیع هک
( اردصلام ، 1368 : 286
.)
ب سفن داحتا هب نآ رد هک تسا راینمهب ملاک نیا زا دافتسم لیلد نیا تروص اب لاویه و ندب ا
حیرصت :تسا هدش
مسج نع ردصت تسیل لاعفلأا هذه و ؛ةّیمسج ةّیصوصخ تاتابنلا و تاناویحلا هذهل ّنأ ناب دقف هنیب و ؛اسفن هی ّمسن يذلا أدبملا وه بب ّسلا كلذ و ؛رخآ ببسب نوکی نأ بجیف اقلطم مسج وهامبّ ّیضرف لا ّیعون ّیقیقح داحّتا ندبلا نیب و هجو یلع اداحّتا لب لاصّتا داحّتا داحّتلااب ینعأ تسل
ّنإف امهدحأ داسف ریغ نم یلویهلا و ةرو ّصلا عامتجا نم ةدوجوملا ةدحولاک بیکرت داحّتا لب رخآ امهنم دحاو رما دوجو عنتمی لا رهوجلا فلاتخا عم و نافلتخم امهرهاوج ةرو ّصلا و یلویهلا ،راینمهب(
1375 : 726 ) .
نیا لقن نایئاشم زا شیوخ رظن دیئات یارب یکتشد نیدلاردص هک تسا یدهاوش زا رگید یکی
یم حیرص زا هتبلا و دنک نآ نیرت
یداحتا بیکرت رب حضاو یوحن هب راینمهب نخس نیا اریز تساه
هدرکن هئارا نآ یارب یهیجوت ،یداحتا بیکرت نافلاخم و دراد تللاد دنا
ینیسح(
و یهاگرد رف ، 1398
.)
زا یکاح هک یدهاوش زا رگید یکی
رد خیش ملاک ،یداحتا بیکرت افش تایهلا
،یتبسانم هب هک تس
یمرب ار داحتا ماسقا یم رارق نآ ماسقا زا یکی زین ار تروص و هدام داحتا و درمش
:دهد
و هجوب هتاذ دارفناب هل دوجو لا ائیش ةداملا نوکتف ةروصلا و ةداملا داحتاک نوکی نأ اهدحأ ریصی امنإ
سیل عومجملا نوکی و رخلآا امهدحأ سیل هنع اجراخ ارمأ ةروصلا نوکت نأ یلع ةروصلاب لعفلاب ( امهنم ادحاو لا و نبا
انیس ، 1376 : 240 ) .
یمن یداحتا بیکرت رب تللاد ،ملاک نیا هک تسا دقتعم یولع دمحا دیس اما نآ دارم هکلب دنک
ره هک تسا ویه زا کی
ل و ی و و تاذ تروص لویه تیلعف و دراد یدوج
ی هب قلاع و تسا تروص ۀ
نآ داحتا هکلب تسین ود نآ نیب یداحتا لصاح یعیبط یرما ،ود نآ زا هک تسا نیا یانعم هب اه
یم تسا رگید دراوم رد خیش لوبقدروم داحتا نامه نیا و دوش
،یلماع یولع(
1376 : 430
دنچره .)
نبا
انیس اما تسا هداد رارق داحتا ماسقا زا یکی ار تروص و هدام داحتا شملاک یادتبا رد ،نآ یاهتنا رد
یم چیه رب عومجم هن و رگیدکی رب تروص و هدام هن هک دیوگ یمن لمح ود نآ زا کی
دیاش و دوش
.تسا هدرکزاب یولع دمحا دیس ریسفت یارب ار هار نیمه 5 لیلحت . نیا و میتسین فرط ود نیب یرواد و هلدا شجنس هک میتسین نیا یپ رد ،راتشون نیا رد یداحتا بیکرت هک
تسرد مادک مینآ رب هکلب تسین نیا رضاح قیقحت فده اریز یمامضنا ای تسا رد ،فرط ود زا کی
هداد نایئاشم هب هک یتبسن قحرب دنا
تسیچ تروص و هدام بیکرت باب رد نایئاشم یأر هک میبایرد و دنا
نآ ایآ و نب ؛تسا یداحتا ،تروص و هدام بیکرت هک تسا نیا نایئاشم رظن تسا روهشم هک هنوگ نیاربا
نآ لیلحت هب هک تسا نآ تقو ،یمامضنا و یداحتا بیکرت هب نیلئاق دهاوش و هلدا رکذ زا سپ زا اه
هشیر و أشنم تهج .میزادرپب ءاشم تمکح رد یبای
یداحتا بیکرت عدبم هک یکتشد نیدلاردص ینایب ،دوخ یاعدم تابثا یارب تسا تروص و هدام
هب راینمهب زا دهاش ناونع
یم داحتا بیکرت هب نآ رد هک دروآ ی
حیرصت هک خیش ملاک زا و تسا هدش
یم هب و دندحاو ًاتاذ تروص و هدام دیوگ یم هدافتسا زین ،ددعتم انعم بسح
نیا هب مه اردصلام .دنک
یم داهشتسا خیش نخس یم هیجوت ار نآ یجیهلا ضایف لباقم رد دنچره دنک
بیکرت هب رظان و دنک
یمن یداحتا دناد
یهیجوت یداحتا بیکرت نارادفرط .دناد داحتا رد حیرص ار نآ یزونز سردم یلو
هدرواین راینمهب نخس یارب ملاک هیجوت رد یولع دمحا دیس اما دنا
نبا انیس رد افش تایهلا
رب ینبم
نیا یم ،تسا داحتا ماسقا زا یکی تروص و هدام داحتا هک گ
دیو و هدام زا هک تسا نیا خیش دارم
،تروص یم لصاح یعیبط یرما هیجوت نیا ،تسین ود نیا داحتا دارم و دوش
راینمهب ملاک دروم رد ار
یم زین یم شملاک یاهتنا رد زین راینمهب هک صوصخب دروآ ناوت ،ود نیا زا هک تسین عنتمم هک دیوگ
.دوش دوجوم یدحاو رما نآ زا امضنا بیکرت ،اردصلام درگاش یجیهلا ضایف لثم رگید یخرب وس امکح روهمج یأر ار یم
یم نایئاشم ینعی هب یکتشد نیدلاردص هک ار خیش ملاک و دناد
یم رکذ داهشتسا ناونع هیجوت دنک
یم اردصلام اب هلئسم نیا رد تسا هیلاعتم تمکح نارادفرط و ناحراش زا هک زین یراوزبس میکح .دنک
یم امکح مظاعا رظن ار یمامضنا بیکرت و تسا فلاخم عطق هک دناد
دارم ًا نبا انیس ای تس نبا انیس
هلمجزا نآ ی قافتا یمامضنا بیکرت رب زین یولع دمحا دیس شدرگاش و دامادریم .تساه .دنراد رظن
نانخس زا یخرب یولع دمحا دیس نایم نیا رد نبا
انیس هیجوت ار دراد یداحتا بیکرت رب تللاد هک
یم هلئسم رد یکتشد نیدلاردص هک تسا دقتعم و دنک تسا هدرک تیعبت یزار رخف زا یداحتا بیکرت
نیا نامگ هب رظن هک
نبا انیس .تسا یزار رخف ینعی وا ملاک حراش رظن نامه مه
یم ءاشم ناگرزب زا ذوخأم ار دوخ رظن ،یداحتا بیکرت نارادفرط تشذگ هچنآ ربانب و دنناد
یم ءاشم ناگرزب یأر ار دوخ یأر زین یمامضنا بیکرت نارادفرط ریاظن و تسین بیجع نیا و دنناد
هفسلف خیرات رد هک دراد ناوارف هدرک یعس نافوسلیف ،یملاسا ی
قاو لوبقدروم و تیوقت یارب دنا ع
ندش
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
169
نیا اما دننک هفسلف ناگرزب هب بستنم و دنتسم ار نآ ،دوخ رظن تسا مادک باب نیا رد نایئاشم یأر هک
دیاب هک تفگ لئسم
ۀ هجاوخ زا سپ یمامضنا ای یداحتا بیکرت زا و هدشادیپ یسوط نیدلاریصن
و یباراف نامز رد نیاربانب تسا یکتشد نیدلاردص تاراکتبا نبا
انیس م راینمهب و رد نانآ ات هدوبن حرط
لثم درک جارختسا ار نانآ یأر دهاوش و نئارق یخرب اب ناوتب دیاش و دننک زاربا ار دوخ رظن ،باب نیا لئسم ۀ رد نارگید و خیش رطاخ نیمه هب و هدوبن حرطم قارشا خیش زا لبق هک تیهام ای دوجو تلاصا
رظنراهظا ًاتحارص ،نآ دروم
هدرکن یکاح نانآ تاملک و دنا
حرطم رطاخ هب اما و تسا دوجو تلاصا زا
یم تیهام تلاصا یوب مه هاگ ،نامز نآ رد هلئسم نیا ندوبن .دهد
زا هدشرکذ لیلد ود ره تفگ دیاب میربب نایئاشم هب رظن یپ مزاول و نئارق و دهاوش زا میهاوخب رگا نآ و تسا نایئاشم ینابم زا جرختسم یمامضنا بیکرت هب نیلئاق یوس و مه اه
لاویه یصخش تدح
نیا مه و دنراد لوبق ار ناوتب تسا نکمم نیاربانب دنتسه مسج یجراخ یازجا تروص و هدام هک
یم یسک اما تسناد نایئاشم رظن ار یمامضنا بیکرت بیکرت ،یمامضنا بیکرت هک دنک لاکشا دناوت
یلاحرد تسا لعفلاب رما ود وق لاویه ،نایئاشم رظن هب هک
ۀ نیاربانب تسا ضحم اب یمامضنا بیکرت
راگزاسان نایئاشم ینابم زا رگید یکی نیلئاق یوس زا هدشرکذ مراهچ و موس لیلد رگید یوس زا .تسا
رد ،تسا نانآ لوبقدروم لیلد ود ره یانبم و تسا نایئاشم ملاک زا جرختسم زین یداحتا بیکرت هب هدام بیکرت دروم رد نایئاشم یأر هرخلااب و درک دیاب هچ تروص نیا
مادک تروص و بیکرت زا کی
؟تسا یمامضنا ای یداحتا یم هدهاشم هک یراگزاسان نیا اشم نامز رد هلئسم هک تسا نیا رطاخ هب دوش
نایئ لثم مدقتم نبا
انیس نآ و هدوبن حرطم هتشادن هجوت تسا هدشادیپ اهدعب هک مزاول نیا هب اه
ره نداد تبسن نیاربانب دنا
ضنا ای یداحتا بیکرت زا کی هکلب تسین تسرد نایئاشم هب یمام
یم رظن هب نیا باستنا لیلد دسر
تمکح زونه ،نآ نوماریپ تاشقانم و هلئسم نیا شیادیپ نامز رد هک دشاب نیا نایئاشم هب هدیقع نآ دوبن فورعم و هتفرگن لکش هیلاعتم نانچ
هدس رد هک بتکم هس زا یکی هب و دیناود هشیر یدعب یاه
سا ناهج یفسلف یلصا دام زین قارشا تمکح و دش لیدبت ملا
ۀ هب درادن لوبق ار هیعون تروص و یلوا
رطاخ نیمه هلئسم
ی یمن حرطم نآ رد تروص و هدام بیکرت هک دندوب نایئاشم اهنت نیاربانب دوش
هلئسم ی یم حرطم نآ رد تروص و هدام بیکرت دندوب یمامضنا بیکرت رادفرط زین نانآ روهمج ،دش
یم یعس و هب دوخ یأر نتخاس بستنم اب دندرک
نبا انیس نمض رد و دنهد ناشن ار نآ ماکحا نارگید و
هدس لوط رد نآ رارکت اب و دننک هدافتسا دوخ یأر تیوقت یارب راهظتسا نیا زا وهشم هتشذگ یاه
ر
یمامضنا بیکرت هب لئاق نایئاشم هک تسا هدش هجیتنرد .دنا
یم هب لئاق ،نایئاشم عابتا تفگ ناوت
یمامضنا بیکرت رد هک ار یجیهلا ضایف ناوتب رگا یتح اریز تسین حماست زا یلاخ مه نیا هتبلا دنا
هشیدنا زا رثأتم لئاسم یخرب یاه
نبا انیس یمن ًاعطق تسناد یئاشم ،تس میکح ناوت
هک ار یراوزبس
.تسناد نیئاشم عابتا زا تسا یمامضنا بیکرت هب لئاق
6 هجیتن . یلع ءاشم هب تروص و هدام یمامضنا بیکرت تبسن نادنچ عقاو اب هفسلف یلاها دزن نآ ترهش مغر
نآ ،درادن تقباطم نوچ نودب هزورما هدش ثعاب هک یترهش نانچ
.دوش هتفریذپ ارچو لئسم
ۀ بیکرت
نیازا تسا یرجه مهن نرق رد یکتشد نیدلاردص تاراکتبا زا تروص و هدام یمامضنا ای یداحتا ور
،یباراف لثم ملاسا ناهج رد مدقتم نایئاشم نامز رد نبا
انیس هدوبن حرطم راینمهب و تسا
هک رد نانآ
هب ار دوخ رظندروم نیا نایب ینشور
دنشاب هدرک
یمن نیاربانب اشم تفگ ناوت
بیکرت هب لئاق نایئ
یمامضنا یم نیقی و عطق هب یتروص رد اریز دنا نیا هلئسم نلاف رد نایئاشم رظن تفگ ناوت
هک تسا
و یباراف لاثما ای وطسرا یوس زا رظن نآ نبا
انیس ضرعاب رگا اما دشاب هدشرداص ۀ
ناگتشذگ رب هلئسم
سانشب ار نانآ یأر میهاوخب دهاوش و نئارق زا هدافتسا اب و یم می
فرط ود زا کی ره یارب ینئارق ناوت
نارادفرط زا کی ره ،نآ رس رب عازن و ثحب و هلئسم نیا شیادیپ زا سپ .تفای نانآ راثآ رد هلئسم هدرک یعس یمامضنا ای یداحتا بیکرت دننک ءاشم گرزب نافوسلیف زا هتفرگرب و دنتسم ار دوخ یأر دنا
ادب نانآ یأر ار دوخ یأر رتلااب یتح ای لوبقم ار دوخ رظن ،رذگهر نیا زا و دنن
مکحم و رت .دننایامنب رت
هشیدنا ریثأت تحت ،هلئسم نیا شیادیپ هب کیدزن نافوسلیف روهمج هکاجنآزا هدوب ءاشم یاه
نکمم دنا
یمامضنا بیکرت هب لئاق ،نیئاشم عابتا تفگ ناوتب تسا تسین حماست زا یلاخ زین رظن نیا دنچره دنا
یمن اریز ناوت .تسناد نیئاشم عابتا زا تسا یمامضنا بیکرت هب لئاق هک ار یراوزبس میکح
عبانم
( انیس نبا 1405 ،) )تایعیبطلا( ءافشلا ج ،
2 .یفجن یشعرم هناخباتک ،مق ،
( ــــــــــــ 1376
،) ءافشلا باتک نم تایهللإا
، .مق هیملع هزوح یملاسا تاغیلبت رتفد ،مق
( دمحا ،یتشهب 1386
،) طمن حرش متفه .باتک ناتسوب ،مق ،
( نابزرم نبا ،راینمهب 1375
،) لیصحتلا
، ،نارهت نارهت هاگشناد .
( دوعسم ،ینازاتفت 1412
،) دصاقملا حرش ج ،
3 فیرشلا ،مق ، .یضرلا
( حلاصدمحم ،یناردنزام یرئاح 1386
،) انیس یلعوب تمکح ج ،
3 و 5 .یملع ،نارهت ،
یهاگرد اضر و دواد ،ینیسح ( ،رف
1398 ،»یکتشد نیدلاردص رظنم زا یداحتا بیکرت« ،) درخ نادیواج
، 1399 ش ،
3 ، 123 _ 149 .
( یلع ،یزونز 1378
،) )ینارهط سردم یلع اقآ سسؤم میکح تافنصم هعومجم( ماهللاا قراوش تاقیلعت ،نارهت ،
.تاعلاطا ( یداهلام ،یراوزبس 1369
،) لعت( ةموظنملا حرش نسح تاقی
)هداز ج ، 2 .بان ،نارهت ،
( ــــــــــــ 1376
،) یراوزبس میکح لئاسر .هوسا ،نارهت ،
یب( نیسحدمحم ،یئابطابط ،)ات
مسیلائر شور و هفسلف لوصا ج ،
4 .اردص ،نارهت ،
( لیعامسا ،ینیارفسا فراع 1383
،) نافرعلاراونا .باتک ناتسوب ،مق ،
( یلح هملاع 1387
،) ةیلقعلا مولعلا يف ةیفخلا رارسلأا .باتک ناتسوب ،مق ،
( دمحا ،یلماع یولع 1376
،) تاسبقلا حرش .یملاسا تاعلاطم هسسؤم ،نارهت ،
( یزار رخف 1384 ،) یزار رخف( تاهیبنتلا و تاراشلإا حرش ج ،)
2 .یگنهرف رخافم و راثآ نمجنا ،نارهت ،
؟یمامضنا ای یداحتا ؛ءاشم رظن زا تروص و هدام بیکرت
171
( یناشاک ضیف 1375
،) ملا لوصا فراع لبت رتفد ،مق ، ی
.مق هیملع هزوح یملاسا تاغ
بطق ( یزار نیدلا 1381
،) ،تاراشلإا يحرش نیب تامکاحملا .بوتکم ثاریم ،نارهت
( قازرلادبع ،یجیهلا 1425
،)ق ملاکلا دیرجت حرش يف ماهللإا قراوش ج ،
2 هسسؤم ،مق ، ماما
قداص . ع
ــــــــــــ (
1383 ،) دارم رهوگ .هیاس ،نارهت ،
یرهطم ( یضترم ، 1376 ،) سرد )یرهطم دیهش داتسا راثآ هعومجم( افش تایهلا ،تاجن ،تاراشا یاه ج ،
8 ،نارهت ،
.اردص ــــــــــــ ،)ات یب(
)مسیلائر شور و هفسلف لوصا(یرهطم دیهش داتسا راثآ هعومجم ج ،
6 .اردص ،نارهت ،
( اردصلام 1360 ،) ةیکولسلا جهانملا يف ةیبوبرلا دهاوشلا ،
.یهاگشناد رشن زکرم ،نارهت
( ــــــــــــ 1368
،) ةعبرلأا ةیلقعلا رافسلأا يف ةیلاعتملا ةمکحلا ج ،
5 .یوفطصملا ةبتکم ،مق ،
( رقابدمحم ،دامادریم 1381
،) )داماد ریم تافنصم( تاضامیلإا .یگنهرف رخافم و راثآ نمجنا ،نارهت ،
( نیدلاریصن هجاوخ ،یسوط 1386
،) تاهیبنتلا و تاراشلإا حرش
،)یسوط(
ج 2 .باتک ناتسوب ،مق ،
Resources
Ibn Sina (1405AH). al-Shifa (al-Tabiiyat. Vol.2. Marashi Najafi Library . Qom .(in Arabic)
ــــــــــــ (1997). al-Ilahiyat min Kitab Shifa. Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. Qom. (in Arabic)
Beheshti. A. (2007). Sharh Namat Haftom Isharat. Bostan Kitab. Qom. (in Persian) Bahmanyar. (1996), al- Tahsil. Tehran University Press. Tehran. (in Arabic) . Taftazani. M. (1412AH). Sharh al-Maqasid. vol.3. al-Sharif al-Razi. Qom. (in Arabic) Haeri Mazandarani. M. (2007). Hikmat Bou Ali Sina. Vol. 3 & 5. Ilmi. Tehran. (in
Persian)
Hosseini. D & Dargahifar. R. (2018). Jornal of Javidan Khard: Union composition from Sadruddin Dashtaki's perspective. No.3. 123-149. (in Persian)
Zonouzi. A. (1999). Shavareq al- Ilham's Commentaries (Collection of the Works of Hakim Agha Ali Modarres Tehrani). Itela'at. Tehran. (in Arabic)
Sabzevari. M. (1369). Sharh al-Manzouma (Ta'liqat Hassanzadeh). vol.2. Nab . Tehran. (in Arabic)
ــــــــــــ .(1997). Rasail Hakim Sabzevari. Osveh. Tehran. (in Arabic)
Tabatabaei. M. (-). Osoul Falsafa va Ravesh Realism. Vol.4. Sadra. Tehran. (in Persian)
Aref Isfraini. I. (2004). Anwar al-Irfan. Bostan Kitab. Qom. (in Arabic)
Allameh Helli .(2008). al-Asrar al-Khafiyya fi Oloum al-Aqliyya. Bostan Kitab. Qom.
(in Arabic)
Alavi Ameli. A. (1997). Sharh al-Qabasat. Institute of Islamic Studies. Tehran. (in Arabic)
Fakhr al-Razi. (2005). Sharh al-Isharat va al-Tanbihat (Fakhr Razi). vol.2. Association of Cultural Heritage and Artifacts. Tehran. (in Arabic)
Faiz Kashani. (1996). osul al-Ma'arif. Islamic Propaganda Office of Qom Seminary . Qom. (in Arabic)
Qutb al-Din Razi. (2002). al-Mohakamat Bain Sharahi al-Isharat. Mirath Maktoub . Tehran. (in Arabic)
Lahiji. A. (1425 AH). Shuraq al-ilham fi Sharh Tajrid al-Kalam. vol.2. Imam Sadiq Institute. Qom. (in Arabic)
ــــــــــــ .(2004). Gohar Murad. Sayeh. Tehran.(in Persian)
Motahari. M. (1997). Dars'haye Isharat, Najat va Ilahiyat shifa(Collection of the Works of Shahid Motahari). Volume 8. Sadra. Tehran. (in Persian)
ــــــــــــ. (-). The Collection of Works of Professor Shahid Motahari (Osoul Falsafa va Ravesh Realism). vol. 6. Sadra. Tehran. (in Persian)
Mulla Sadra. (1981). al-Shawahid al-Rubabiyya fi al-Manahej al-Solukiyya.
University Publishing Center. Tehran. (in Arabic)
ــــــــــــ. (1989). al-Hikma al-Muttaaliyya fi al-Asfar al-Aqliyyah al-Arba'a. vol. 5 Maktaba al-Mustafavi. . Qom. (in Arabic)
Mirdamad. M. (2011). al-Imazat (Mirdamad's works). Association of Cultural Artifacts and Prominences. Tehran. (in Arabic)
Khwaja Nasiruddin Tusi (2007). Sharh al-Isharat va al-Tanbihat (Tusi). vol.2. Bostan Kitab. Qom. (in Arabic)
