1
ت رب عافترا ریثا تایصوصخ
ییایمیش و یکیزیف کاخ
هتسکش همطاف
1دنب ولزاخرا باهش نیسح ، ،2
ینابرق ناودرا مدقم یدمحم هنامس ،3
4
1 - یوجشناد یسانشراک
دشرا مولع
،کاخ هدکشناد یزرواشک و عبانم
،یعیبط هاگشناد ققحم یلیبدرا
،
2 - هدکشناد ،یلیبدرا ققحم هاگشناد رایداتسا ققحم هاگشناد ،یعیبط عبانم و یزرواشک
3 - یلیبدرا ققحم هاگشناد ،یعیبط عبانم و یزرواشک هدکشناد ،یلیبدرا ققحم هاگشناد رایشناد
4 - عترم یارتکد یوجشناد یلیبدرا ققحم هاگشناد ،یعیبط عبانم و یزرواشک هدکشناد ،یراد
[email protected] [email protected]
هدیکچ کاخ تایصوصخ رب رثوم لماوع زا یکی عافترا
یم ریغتم ناکم رد یدنلب و یتسپ هک یناتسهوک قطانم رد لماع نیا ،دشاب
تیمها ،تسا شیب
رت .دراد ی نیا زا ور زا فده رب عافترا ریثات یسررب ،رضاح قیقحت یکیزیف تایصوصخ یخرب
ییایمیش و کاخ
لماش تفاب
، هتیدیسا ،
یکیرتکلا تیاده
هدام و یلآ هدام ، یلآ
هرذ یا نالبس ات ناغم عتارم رد یم
،قیقحت نیا رد .دشاب 73
هنومن
کاخ ا ز جنپ هقبط یعافترا 066 - 6 ، 1266 - 066 ، 1066 - 1266 ، 2466 - 1066 تالاب و زا ر 2466 رتم زا سپ .دش تشادرب
هدامآ هنومن یزاس هاگشیامزآ رد اه
ریداقم کاخ تفاب
،
،pH
هدام ،EC
یلآ و هدام هرذ یلآ ا یا هزادن یرامآ لیلحت و هیزجت .دش یریگ
هداد هیزجت شور اب اه رد هفرط کی سنایراو
مرن رازفا
Minitab 18
ماجنا یم عافترا جیاتن ساسا رب .دش ثات دناوت
ینعم ری رب یراد
.دشاب هتشاد کاخ تایصوصخ یخرب هب
هدام ،یکیرتکلا تیاده ،هتیدیسا هک یروط کاخ تفاب و یلآ
رد فلتخم تاعافترا هقطنم
ینعم توافت یاراد یسررب دروم یم راد
دشاب . رادقم هتیدیسا کاخ عافترا رد و هتفای شهاک ،عافترا شیازفا اب 066
- 6 شیب رت نی
رادقم ( 292 / 7 ) و عافترا رد زا رتالاب
2466 مک رادقم نیرت (
120 / 0 ) رادقم هک یلاح رد .دراد ار هدام
شیازفا عافترا شیازفا اب یلآ
هتفای عافترا رد و 066
- 6 مک ( رادقم نیرت 602
/ 2 زا رتالاب عافترا رد و ) 2466
شیب رت ( رادقم نی 102
/ 5 ) تسا .
تاملک :یدیلک ،نالبس ،ناغم اده ،هتیدیسا ،عافترا
یکیرتکلا تی کاخ تفاب ،
1 . همدقم هب ،کاخ ییاذغ رصانع و تایصوصخ ط
یم رییغت ینامز و یناکم رو .دننک
شیب رت و ییایمیش ،یکیزیف تایصوصخ
دننام یلماوع ریثات تحت کاخ یکیژولویب ناسنا ،ناهایگ
اه ح ، مسیناگرا ،تاناوی رارق یفارگوپوت طیارش و میلقا ،اه
هتفرگ راچد و
یم رییغت ش کاخ تیعضو .دنو یم ار
یغت یسررب اب ناوت یشان تسا نکمم هک ،نآ تایصوصخ ری
کاخ تایصوصخ لباقتم ریثات زا
دشاب یطیحم لماوع و داد صیخشت
4] .[ هب هتسب و هدوب صخشم طیارش رد کاخ تیعضو رگنایب کاخ تیفیک هک ییاجنآ زا
تسا توافتم زاین و فده
، صخاش دیاب نیاربانب ر کاخ زا ییاه
عون و هایگ درکلمع تیعضو دناوتب هک داد رارق یسررب دروم ا
2
یم هطبار نیا رد .دنشاب کاخ متسیس یلک تیعضو یایوگ و دنیامن نایب یبوخ هب طیارش نآ رد ار تیریدم صخاش هب ناوت
ییاه
سرتسد لباق بآ رادقم ،یرهاظ یلاگچ ،لک نژورتین رادقم ،هیلوا تارذ دصرد ،یلآ نبرک نازیم دننام ،یکیلوردیه تیاده ،
،pH
کاخ یرادیاپ و کاخ نامتخاس ،تفاب هناد
دومن هراشا اه 16]
. [ ییاذغ داوم و یلآ داوم ،کاخ تارذ عیزوت رد یدنلب و یتسپ ریثات
یم بوسر و شیاسرف هلیسو هب ییایمیش و یکیزیف تایصوصخ نآ هجیتن رد هک دشاب
ش نییاپ و الاب رد کاخ ی
یم رییغت ب دنک
12] . [ را مهم زا یکی ایرد حطس زا عافت ریخبت نازیم ،نآ تارییغت و ترارح هجرد ،یگدنراب عون و نازیم رد هک تسا یلماوع نیرت
و دراد ییازسب رثا کاخ تایصوصخ یور رب ،کاخ لماکت و لیکشت رب ریثات اب و هدوب لیخد یدیشروخ تاشعشت تدش و قرعت و م فلتخم طاقن عافترا نتسناد لیلد نیمه هب ی
دناوت .دنک کمک هزوح کاخ تایصوصخ تخانش رد ایلاو
و آوماچ 14] ریداقم [
تایصوصخ کاخ
دننام
،pH
تفاب
،کاخ هدام یلآ یحطس و ریز یحطس ار رد راهچ عون کاخ لماش
،تشد هیاپهوک هنماد و ار اه
یسررب دندرک و ناشن دنداد هک کاخ یاه هیاپهوک ه ا طیارش یدیسا شیب رت ار ی نراد د . ب رکیبور و ناراکمه 0]
زین [ تایصوصخ
کاخ ار رد طابترا اب لکش نیمز حطس یسررب
هدرک و هجیتن دنتفرگ هک
،نش
،تلیس
،هتیدیسا تانبرک
،میسلک میسلک و
میزینم لباق لدابت رد نییاپ هنماد شهاک یم دبای .
،نیاربانب ،کاخ تایصوصخ رب عافترا ریثات هب هجوت اب قیقحت نیا زا فده
یسررب رب عافترا ریثات یخرب
کیزیف تایصوصخ ی
یم کاخ ییایمیش و .دشاب
2 . شور و داوم اه
:هعلاطم دروم هقطنم طانم یم نالبس عتارم و رتنالکو ولسورخ تاعافترا ،ناغم تشد عتارم لماش هعلاطم دروم ق .دشاب
عتارم لوط رد ناغم تشد
ییایفارغج 53˝
52′ 40˚
˝ات
′21
˚36 40 ییایفارغج ضرع و 39˚
ات 26˝ 30′ 39˚ .دراد رارق الاس طسوتم
نیب یگدنراب هن 256
یلا
356 یلیم یم رتم .دشاب دودح ،هنایلاس ترارح هجرد طسوتم 14
یتناس هجرد نآ لقادح و دارگ
9 رثکادح و هجرد نآ
رب غلاب ناتسبات رد 46
یتناس هجرد .تسا دارگ
رتنالک و ولسورخ تاعافترا 95
ش لامش یرتمولیک رهش نیگشم قر
تسا هدش عقاو و
هوک لماش تاولص یاه
، رتنالک یم غاد ولناماس و دشاب
. 126 و تعسو عبرم رتمولیک 1266
دراد عافترا ایرد حطس زا رتم ناتسبات .
اه درس ناتسمز و لدتعم یم
دشاب .
نالبس عتارم رد زین
تاصتخم دودح 69′
47˚
˝ ات
′ 12
˚65 40 لوط یقرش
˝ و
′21
˚32 30
˝ات
′ 61
˚15 30 ضرع .دراد رارق یلامش
نیگنایم یگدنراب هنایلاس 369 ات 033 یلیم رتم و اب هجوت هب تارییغت یعافترا ( 1156 ات 4011 رتم زا حطس ایرد ) هقطنم دروم
،هعلاطم
لقادح یامد طسوتم 9
/ 1 - ات 5 طسوتم یامد ، 1
/ 3 ات 1 / 11 رثکادح یامد و 2
/ 0 ات 9 / 10 یتناس هجرد رّیغتم دارگ
یم دشاب .
شور یرادرب هنومن :
هنومن یرادرب نایدارگ رد اه
یعافترا ی 6
ات 3366 یعافترا هلصاف اب و یرتم 066
نایدارگ ره رد .تسا هتفرگ ماجنا رتم
یعافترا 2 .تسا هدش تشادرب تیاس تکسنارت هس تیاس ره رد
166 هنومن کی نآ هنایم و اهتنا ،ادتبا زا و هدش هداد رارق یرتم
ب کاخ هنومن سپس .تسا هدش تشادر نارت ره یاه
هنومن .دندش طولخم رگیدکی اب تکس و ندش کشخ اوه زا سپ کاخ یاه
کلا زا ندش هدناراذگ 2
یلیم کاخ هاگشیامزآ هب یرتم یاهرتماراپ هاگشیامزآ رد .دندش لقتنم یسانش
هاگتسد اب pH
رتم pH
،
هاگتسد اب EC
هرذ یلآ هدام و یلآ هدام ،جنس EC
یا یرتموردیه شور هب کاخ تفاب و نویسارتیت شور هب هزادنا
دش یریگ
2] . [ هداد یرامآ لیلحت و هیزجت سپس یراو هیزجت شور زا هدافتسا اب اه
هفرط کی سنا و
رشیف نومزآ رازفا مرن رد
Minitab18
تفرگ ماجنا .
3
3 . ثحب و جیاتن :
نامه ش نایب هک روط د
ریثات قیقحت نیا رد رب عافترا
صخ یخرب هسیاقم نالبس ات ناغم عتارم رد کاخ ییایمیش و یکیزیف تایصو
.دندش هرامش لودج 1
و )نش دصرد ،تلیس دصرد ، سر دصرد( تفاب لثم کاخ یکیزیف تایصوصخ یخرب نیگنایم هسیاقم
هدام ،یکیرتکلا تیاده ،هتیدیسا( کاخ ییایمیش تایصوصخ هدام ،یلآ
هرذ یلآ نامه .تسا هدش هئارا )یا هک روط
یم هدهاشم دوش
ینعم رییغت فلتخم تاعافترا رد یلآ هدام نازیم اهنت یسررب دروم تایصوصخ نایم زا .تسا هتشادن یراد
جیاتن هک یلاح رد
ناراکمه و رگداد 1]
هنماد رد [ یم ناشن نالبس یقرش بونج یاه هب عافترا و کاخ یلآ هدام نیب هک دهد
یالاب عافترا رد هژیو
2566 ثم هطبار رتم .دراد دوجو تب
شیب رت هتیدیسا رادقم نی هب طوبرم
عافترا 6 ات 066 مک و یرتم هتیدیسا نیرت
هب طوبرم
عافترا شیب رت زا 2466 یم رتم .دشاب شیب یلآ هدام و یروش یاراد رتالاب تاعافترا هعلاطم دروم هقطنم رد هک یلاح رد یرت
یم یم هلئسم نیا .دنشاب لیلد هب دناوت
کاخ ییوشبآ طسوت
لاقتنا و شراب کمن
نییاپ تاعافترا هب دشاب رت
. اب کاخ تفاب دروم رد
یم شیازفا نش رادقم و شهاک تلیس و سر نازیم عافترا شیازفا .دبای
چوک و نایمیقم قیقحت جیاتن هک یلاح رد 5]
رهشون رد[
هک داد ناشن توافت کاخ تفاب
ینعم یاه نیب رد یراد
حوطس یعافترا .درادن هتبلا دحم دو ه نآ یسررب دروم یعافترا اه
166 ات
266 یم رتم هک دشاب یم هلئسم نیمه لیلد دناوت
جیاتن رد توافت .دشاب
لودج 1 - ییایمیش و یکیزیف تایصوصخ یخرب هسیاقم کاخ
تایصوصخ هتیدیسا تیاس
یکیرتکلا تیاده هدام
یلآ هدام
هرذ یلآ دصرد یا
سر دصرد
تلیس دصرد
نش
066 -
** 6 031 /
±6 292 /
** 7 1 /
±100 0 /
** 521 457 /
±6 602 /
ns 2 676 /
±1 227 /
** 1 20 /
±9 35 /
** 41 70 /
±11 59 /
** 39 65 /
±16 60 / 19
1266 - 066 303
/ 6 615± / 7 0 / 227 9± / 400 255
/ 1 670± / 3 943 / 6 049± / 6 22 / 17 19± / 43 32 / 9 90± / 20 01 / 10 00± / 27
1066 - 1266 2002 /
±6 1945 / 7 4 /
±174 1 / 403 140
/
±1 513 / 3 253 /
±1 045 / 6 64 /
±9 41 / 10 51 /
±0 73 / 33 00 /
±14 00 / 47
2466 - 1066 593
/ 6 267± / 7 419
079± 919
/ 1 070± / 4 091 / 6 006± / 6 10 / 16 24± / 10 55 / 3 65± / 35 10 / 11 71± / 40
زارتالاب 2466 203
/
±6 1207 / 0
±447 042 013
/
±1 102 / 5 306 /
±1 744 / 1 73 /
±7 91 / 9 74 /
±0 19 / 29 1 0 /
±0 96 / 06
هدنهد ناشن * ینعم ی
حطس رد یراد 95
دصرد
هدنهد ناشنns ینعم مدع ی
یراد
4 . هجیتن :یریگ
هعلاطم کاخ ه یا متسیسوکا یاه
یعیبط طوبرم هب ضرع یاه ییایفارغج رتالاب
و تاعافترا یم دناوت هب ناونع کی هطقن یارب عجرم
دروآرب تارثا تارییغت یفارگوپوت رب
یور کاخ یاه هقطنم عتارم هدافتسا ] دوش
[1 . و عافترا رییغت نیب هطبار ،قیقحت نیا رد
،جیاتن ساسارب .تسا هدش یسررب کاخ ییایمش و یکیزیف تایصوصخ یخرب یعافترا هقبط رد هتیدیسا
066 - 6 شیب رت رادقم نی
زا رتالاب یعافترا هقبط رد و 2466
مک یم ناشن ار رادقم نیرت ( دهد
را شیازفا اب تسا هتفای شهاک هتیدیسا عافت
).
هتیدیسا شیازفا
تاعافترا رد یم
دناوت طابترا رد صخاش اب
یفارگوپوت یزاب عابشا دصرد و تبوطر
، دشاب هتفای شیازفا 12]
. [ هک یلاح رد یخرب
جیاتن هب ناققحم وافتم
دندیسر یت 7]
، 11 ، [13 و یم شهاک هتیدیسا عافترا شیازفا اب هک دنداد ناشن نآ .دبای
اه هاک لیالد ش
شیازفا ار رتالاب تاعافترا رد هتیدیسا آ
نویتاک ییوشب شراب رثا رب تاعافترا رد یزاب یاه
شیب رت دندرک حرطم بیش لماع و
، هک
4
لولحم عمجت و لاقتنا رد شقن بیش نییاپ رد اه
هتیدیسا و بیش نیب تبثم طابترا ندمآ دوجو هب ببس و تسا هتشاد یمهم
تسا هدش .
هدام یعافترا هقبط رد یلآ 066
- 6 مک زا زتالاب یعافترا هقبط رد و رادقم نیرت 2466
شیب رت یم ناشن ار رادقم نی دهد
رد ،
عقاو اب یازفا فا یلآ هدام عافترا ش تسا هتفای شیاز
. نیا هلئسم یم ار ب ناوت .داد تبسن کاخ یهایگ ششوپ ه هک ینامز
نازیم
یهایگ ششوپ شیب
رت نبرک بیسرت ،دشاب یلآ
شیب رت نبرک نازیم هجیتن رد و مه یلآ
شیب رت یم هریخذ رب هوالع ناهایگ .دوش
هداهن ندرک مهارف اب ،دوخ سامویب رد نبرک ندرک کاخ یلآ نبرک هریخذ رادقم رب ،یهایگ یایاقب لکش هب نبرک یاه
ریثات زین
یم دنراذگ 3] و [0 . ات یکیرتکلا تیاده عافترا
1066 .تسا هتفای شیازفا نآ زا دعب یلو هتفای شهاک کاخ یکیرتکلا تیاده
نویتاک رادقم هب یصاخ یگتسب ره دراد کاخ یاه
هچ نویتاک نیا رادقم اه
شیب رت یم شیازفا یکیرتکلا تیاده رادقم دشاب دبای
9] . [ کاخ تفاب دروم رد یم شیازفا نش رادقم و شهاک تلیس و سر نازیم عافترا شیازفا اب
.دبای ششوپ رب کاخ تارذ دصرد
هنوگ روضح لاثم یارب .دراد یدایز ریثات یهایگ یم قافتا ییاج رد اه
شیب کاخ رد تلیس دصرد هک دتفا تلیس اریز ،دشاب رت
شیب هریخذ ببس یم ناهایگ هشیر شنکارپ هدودحم رد تبوطر رت
وش و یریذپذوفن شیازفا ببس نش هک تسا یلاح رد نیا ،د
یم کاخ عیرس ندش کشخ .دوش
هب یلک روط رییغت ثعاب هک یلماوع هجیتن رد .تسه رثوم یهایگ ششوپ رب کاخ تایصوصخ
تایصوصخ یم کاخ
دنوش
هب .دنتسه رثوم زین یهایگ ششوپ رب اخ زا هقطنم دیاب بسانم یهایگ ششوپ زا یرادروخرب روظنم
.دشاب رادروخرب زین بسانم ک
ره نازیم زا یفاک تاعالطا هک تسا مزال کاخ رب عافترا ریثات هب هجوت اب نیاربانب عافترا رد کاخ تایصوصخ زا کی
فلتخم یاه
مزال تارییغت زاین تروص رد ات ،دشاب هتشاد دوجو یارب
کاخ تیفیک دوبهب و هقطنم
تسد هجیتن رد هب یبای
یهایگ ششوپ
بولطم ص .دریگ ترو
5 . عبانم
1 . ن ،رگداد . ا ،ینابرق ، . یمشاه ، دجم
، .ک 1392 رتماراپ تارییغت یبایزرا . یقرش بونج عتارم رد عافترا هب تبسن کاخ ییایمیش یاه
.یلیبدرا ققحم هاگشناد ،موسرم و کیناگرا یزرواشک یلم هرگنک نیمود .نالبس 2 . .ا.ع ،ینید رالاس 1302
. لصاح کاخ یزیخ .
،مشش پاچ ناریا ،نارهت هاگشناد تاراشتنا
، 423 .
3 . تاداس ماریاب ،س ،کاپایرآ
،و ،هداز ینیعم ا ، . 1391 کراپ کاخ و هدوت تسیز رد هدش بیسرت نبرک دروآرب . و یناقلاط یلگنج یاه
نارهت جاک هنوگ زا هدافتسا اب رگتیچ .
هرهب و تظافح هیرشن یعیبط عبانم زا یرادرب
. 1 ( 2 ) ، 20 - 15 .
4 . حلاص
،ی ع . 1303 . سررب ی غت تاریی صوصخ تای ف یکیزی ش و ییایمی کرت اب طابترا رد کاخ بی
تخرد ششوپ ی
فارگوپوت لماوع و ی
رد
خ لگنج هناخمن شخب رانکدوری
. رتکد هلاسر
،ی هدکشناد بط عبانم یعی ،نارهت هاگشناد 107
.
5 . ن ،نایمیقم
، .ی ،چوک 1392 . گشیور کاخ ییایمیشوکیزیف و یفارگویزیف لماوع یخرب ریثات یکاخ مرک هدوت یز رب زرمم یلگنج ها
.
لگنج و بوچ یروانف و مولع ،
26 ( 2 ،) 21 - 1 .
6. Brubaker, S.C. Gones, A.J. Lewis D.T. Frank, K. 1993. Soil properties associated with landscape position. Soil Science Society of America Journal. 57: 235-239.
7. Chen, Z.S. Hsieh, C.F. Jiang, F.Y. Hsieh, T.H. Sun, I.F. 1997. Relations of soil properties to topography and vegetation in a subtropical rain forest in southern Taiwan. Plant Ecology. 132(20(: 229-241.
8. De Neergaard, A. Porter, J.R. Gorissen, A. 2002. Distribution of assimilated carbon in plants and rhizosphere soil of basket willow (Sailx viminalis L.). Plant soil. 245: 307-314.
9. Habibi Kasseb, H. 1992. Fundamentals of Forest Soil Science, Tehran University Publications, 424.
5
10. Lal, R. 2006. Impacts of climate on soil systems and of soil systems on climate. P 617- 636, In: N. Uphoff, A. S. Ball, C. Palm, E. Frenandes, J. Pretty, H. Herren, P. Sanchez, O. Husson, N. Sanginga, M. Laing, J. Thies (eds), Biological Approaches to Sustainable Soil Systems, Taylor and Francis Group, Boca Raton.
11. Smitha, J.L. Halvorsonb, J.J. Harvey Bolton, J.R. 2002. Soil properties and microbial activity across a 500 elevation gradient in a semi-arid environment. Soil Biology and Biochemistry. 34: 1749–1757.
12. Seibert, J. Stendahl, J. Sørensen, R. 2007. Topographical influences on soil properties in boreal forests. Geoderma. 141:
139-148.
13. Tsuia, Ch. Chen, Z.S. Hsieh, C.F. 2004. Relationships between soil properties and slope position in a lowland rain forest of southern Taiwan. Geoderma. 123(1-2):131–142.
14. Walia, C. Chamuah, S. 1990. Characteristics, classification and suitability for land use planning of foothill soils. Journal Indian Society. Soil Science. 38: 286-292.
6
The effect of elevation on physical and chemical properties of soil
, Samaneh Mohammadi , Ardavan Ghorbanic
, Hosien Shahab Arkhazlob
anda
Fatemeh Shekasteb
Moghaddamd
a: MSc student at the Department of agriculture & natural resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran, b:Assistant Professor at the Department of agriculture & natural resources, University of Mohaghegh Ardabili, Iran, c:Associate Professor at the Department of agriculture & natural resources, University of Mohaghegh Ardabili, Iran.d:PhD student at the Department of agriculture & natural resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran.
*Corresponding author:[email protected]
ABSTRACT:
One of the factors affecting on soil properties is elevation. Therefore, the purpose of this study was to investigate the effect of elevation on some physical and chemical properties of soil including texture, pH, electrical conductivity, organic matter and particle organic matter in Moghan to Sabalan rangelands. 73 samples were taken from five levels of elevations of 0-600, 600-1200, 1200-1800, 1800-2400 and above 2400 m. After preparation of soil samples in laboratory, pH, EC, organic matter, particle organic matter and soil texture were measured.
Statistical analysis was done by one way ANOVA in Minitab 18 software. Based on the results, elevation can have a significant effect on some soil characteristics. So, pH, electrical conductivity, organic matter and soil texture were different between levels of elevations of the study area. pH values was decreased with increasing of elevation and in range of 0-600 elevation has the highest value (7.292) and in elevations higher than 2400 has the lowest value (6.126). While organic matter values was increased with decreasing of elevation and in range of 0- 600 elevation has the lowest value (2.062) and in elevations higher than 2400 has the highest value (5.182).
Keywordes:Moghan, Sabalan, Elevation, EC, pH, soil texture
