Investigating the Intertextual Relations of the Holy Quran and Lahiji’s Sad Mystical Poems

(1)

Investigating the Intertextual Relations of the Holy Quran and Lahiji’s Sad Mystical Poems

Faroogh Nemati ^ Reza Kiany^

Abstract

Literary language and poetry in particular is a suitable platform for the manifestation of Qur'anic teachings by poets, who enable the audience to receive and interpret their poems spiritually by referring their thoughts to the Holy Words of Revelation. In this regard, Hazin Lahiji, a 12^th-century Sufi poet, has been influenced by the Qur'an in various ways.

Inspiration through divine verses has helped the process of reading and analyzing his mystical poems. His sad poems are accordingly affected in both explicit and implicit forms.

Sometimes, they are reflected in the content and sometimes by the words of the Qur'an in such a way that the contents, compositions, themes, and events of the Qur'an, in line with his poems, have created the ground for the variety of expressions and crystallization of his mystical thoughts. The present study was an attempt to investigate Lahiji's method of composing sad poems, which is referred to as ‘intertextuality’ or ‘proportionality’ in modern linguistic discussions. In this view, the authors intended to answer the following 3 questions by examining the poet's poems: 1) In what ways have his sad poems been influenced by the word of revelation? 2) What are the main mystical concepts of sad poetry that refer to Quranic themes? 3) How has Hazin aligned Qur'anic themes with poetic acquisitions in his mystical poems? This research was based on a descriptive-analytical method for analyzing Lahiji's sad poems. The results of this study showed that Lahiji used the techniques of adaptation, simile, allegory, allusion, interpretation, and quotation to translation. The rhetorical layers of his mystical language were adorned with the words of the divine dictators in such a way that the simple interaction between the absent text [the Qur'an] and the present text [poetry] in his poem had made his creativity unfruitful. The pure concepts of mysticism, such as ‘trust’,

‘manifestation’, ‘endurance’, ‘nearness’, ‘annihilation’, and ‘survival’, with the support of divine verses were found in Rohani’s interpretations. In addition, deliberately sad norms and unusual distances from Qur'anic characters, such as Khidr had plunged some of his poems into an aura of poetic appropriation.

Keywords: The Holy Quran, Intertextuality, Mysticism, Sad Lahiji

1. Introduction

Islamic mysticism has a close and unbreakable connection with the Qur'an. The Quran is a valuable and methodical version of the salvation of human beings. In addition to its ritual and religious aspects, it has a rich, literary, and artistic text, as well as all the characteristics of a work of art in terms of structure and content. Hazin Lahiji as a poet, historian, and Shiite scholar was one of the prominent figures who used the Indian style in his poems in the 12^th century AH. With an attitude in Orfa's style, he weaved Qur'anic sparkles into the fabric of his poetic thoughts. He turned to poetry based on pure Islamic teachings. He was in touch with the Qur'an since childhood. He was influenced by heavenly verses in various ways and the

 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran (Corresponding Author Email: [email protected])

 PhD Student of Arabic Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran

(2)

luminous words of revelation were his intellectual reference in discovering the creative realm of language that spread over the poet's soul by mixing with the holy verses of God that artistically polished the chiseled words of his compositions.

Although the flow of the Qur'an in the vein of sad poems is understandable in the way of simple gestures, it is sometimes accompanied by subtleties that are not accessible to everyone and require their own insight. In addition to this, sometimes, adapting and guaranteeing and sometimes alluding to some of the Quranic stories and characters in an overt and hidden form have become the basis of the poet’s thinking. A deep look at Lahiji’s poems showed that in his eyes, Quranic verses were sometimes adapted by keeping the structure and the same spiritual meaning, while they were sometimes used in a new concept by changing the structure. In addition, part of the effects of the Quran in Hazin Lahiji's poetry was the reflection of stories, such as Moses' (PBUH) going to Mount Toor, the story of Khizr (PBUH) and the water of life, etc. For this reason, in this research, Hazin Lahiji’s creativity in the use of verses was examined in a descriptive-analytical way by assessing the evidence, comparing the verses, and explaining their differences, and how the poet used the water of revelation. It could be explained that Lahiji had innovated in combining Quranic words with Persian words and sometimes by creating innovative and deconstructive similes. He broke the traditional patterns of Persian grammar and made some Quranic compounds and sentences into a singular noun.

2. Review of the Literature

Mohammad Ali Lahiji, a mystic and poet of the 12th century AH, was born in Isfahan. “His chastity is ‘sad’ which has a real relationship with his gloomy life” (Khan-Khatak, 2014, p.

33). Lahiji migrated to India for political reasons during the reign of ‘Mohammed Shah’ and settled in the city of Benares (cf. Seddighi, 2005, pp. 9-15). He died at the age of 77 and was buried in the tomb he had already planned in Fatiman Benares (cf. Bahar, 1958). Lahiji was a servant of love and this love is the leaven of his mysticism. He imagined love in religion. It can be said that love is spread in the body and soul of Lahiji so much that in his opinion, it is the foundation of the world system and support. Sometimes it is considered a universal monument. His sad poems have moral, social, and mystical themes. One of the factors of his fame is the abundance of information and the environment that he had in Arabic and Persian languages (Jaafari, Jafari, p. 54).

Hazin has been a mystic in his daily life and this mystical nature rules his poetry. It is also the most prominent feature of his poetry. The color of Hazeen's mystical inclination can be recognized in all stages of his life because he received his primary education from Sheikh Khalilullah Taleghani, who was a perfect mystic. In addition, Hazin studied many works of mystical poets and imitated some of them (Khan-Khatak, 2014, p. 82). The trace of Lahiji's mystical worldview is reflected in the structure and content of his compositions that are based on Quranic teachings. Lahiji, in his full-of-excitement life, reaches new understandings one after another, and with the help of a friend, and with the opening of doors to the garden of wisdom, every particle becomes a mirror of his enlightening glory. Therefore, in the language of poetry, he declares that the awake one is ‘Kon’ and the drunken one is ‘Alst’, and by removing the illusion of being, he watches the manifestation of "Yosef of Love" without any barriers and veils and witnesses the world. He knows the manifestations of God and the divine names and finds ‘unity’ in ‘multiplicity (cf. Dabiran, 2003, p. 127).

Among the mystical themes in Lahiji's mystical poems, the following can be mentioned:

1- Manifestation: ‘Manifestation’ in the word means becoming visible, and the term literally connotes “the appearance of the essence and attributes of divinity in the heart of a

(3)

mystic” (Haeri, 2016, p. 29). Hajviri (1992, p. 504) has said in the expression of manifestation that “the manifestation of the light of the truth will be according to the fate of the hearts of the future ones when they will be worthy to see the truth with their hearts”. Manifestation as one of the fundamental themes in the realm of theoretical mysticism has always been favored by Lahiji.

2- Proximity: ‘Proximity’ is one of the spiritual conditions, which, in addition to its high position in the Holy Quran, is also highly regarded in mystical works. This mode is sometimes used ironically in the cover of the allegory of ‘bracket frame’. Although the commentators have carried the Qur'anic term ‘Qab Qosin’ to the closeness between the Prophet (PBUH) and Gabriel, in mysticism, especially mystical literature, this expression is used to indicate the union between the servant and the Lord. Hazin Lahiji sometimes uses this term in the manner of Orfa to denote the spiritual concept of closeness. The closeness that the seeker can achieve by purifying himself from sin. Sometimes, the poet refers to the process of ascension with the influence of verse 9 of Surah Al-Najm: fakan qaab qaab qusayn-e aw-adni ﴾ and imitating the Quranic use of the combination "qab qasin" and allocating this type of qorb to the seal of the prophets of Prophet Muhammad (PBUH). In the following verses, the soil that is placed in the path of the holy steps of the Prophet (PBUH) is described as the honor of Kunin, a prophet whose real estate is mortgaged by the ocean of his love and the heavens are like a dim parasite compared to his existence, and in a word, his noble dignity is higher than the attributes of the earthlings and his praise is only due to the purity of his soul.

3- Tawakkel: traces of words, compounds, and Quranic phrases are imprinted everywhere in Hazin Lahiji’s Divan in such a way that a part of his poems can be considered a mystical interpretation of the divine word. In this context, one of the themes of the Qur'an, which has been widely reflected in the mystics of Hazin, is the concept of ‘trust’, which is one of the most important mystical authorities from the perspective of Islamic Sufism, and other stages of conduct are dependent on it.

3. Methodology

The basis of the authors’ work in this research was the descriptive-analytical method. In this way, first, Hazin Lahiji’s Divan was studied and then, those mystical poems that he had written with regard to the verses of the Qur'an were investigated, and the kernels of meaning that the poet tried to interpret by referring his mystical thoughts to the words of revelation were analyzed.

4. Results

The effects of the Quran on Lahiji’s poems in different ways, such as adapting words and themes and simulating the structure and expression styles, seem obvious. In addition to this, Lahiji’s benefit from the irreplaceable words of the Qur'an was sometimes achieved in a hidden and interpretive manner. Such an application gave an artistic color to his poetry. On the other hand, the poet’s frequent references to Quranic verses in the background of mystical mindsets showed that he was familiar with rhetoric secrets and knew well where he had to provide arguments to convince an ascetic. Another aspect of Hazin's connection with the Qur'an was that he translated a verse or a phrase of the Qur'an directly or with a little manipulation, guaranteed, or quoted them. In line with the adoption of these methods, it seems that the story of Khizr (PBUH) expressed the keyword of Lahiji's sonnets more than any other Quranic stories. He used the mystical capacities of this divine prophet to serve his thoughts. He was self-benefited in such a way that the story of Khizr (PBUH) and his life- giving water had found a similar meaning in his poems.

(4)

In general, a large part of Lahiji’s melancholic mystical compositions was under the influence of the irreplaceable word of revelation in the way of adapting words and themes, simulating the structure and styles of expression, guaranteeing, quoting meaning, etc. The style of this poet gave a mystical-Qur'anic appearance. In general, it could be said that the main concepts that were interpreted in Hazin Lahiji’s mysticism with the support of Quranic verses were as follows: mystical manifestation and objectivity, closeness, reliance, annihilation, patience, hope, etc.

(5)

هولج اه ی رد ینآرق میهافم ِدربراک ینیرفآرنه راعشا

ینافرع نیزح

یجیهلا

،یتمعن قوراف ینایک اضر



هدیکچ :هلئسم نایب نابز

یبدا

، هب و ی هژ

،رعش یرتسب بسانم یارب

ِیّلجت هزومآ اه ی ینآرق ینارعاش تسا هک هب ناوتشپ ة عاجرا نداد

دنا ی هش اه ی ناش هب ملاک سّدقم

،یحو ناکما رد تفای و ریسفت

ِیونعم رس هدو یاه دوخ ار یارب نابطاخم مهارف م ی دنروآ . رد نیا

،هنیمز

نیزح یجیهلا

، رعاش فوص ی کلسم نرق مهدزاود

، هب ش ی هو اه ی

ْنوگانوگ تحت

ریثأت نآرق رارق هتفرگ و اب ماهلا زا تایآ

،ینامسآ هب

دنیارف شناوخ و لیلحت هدورس اه ی ینافرع دوخ یرای هدناسر تسا . شهوژپ رضاح یشلات یارب یواکاو هویش اه ی یریذپرثا نیزح

یجیهلا زا نآرق .تسا ینافرع نیماضم یخرب نیببت رد میرک رد

نیا شهوژپ

، ناگدنراگن رب

نآ دنتسه اب یسررب هدورس اه ی رعاش هب

هس شسرپ ریز خساپ دنهد : نیزح هب هچ ش ی هو اه یی زا ملاک یحو ریثأت هتفریذپ

؟تسا هدمع رت ی ن فم میها ینافرع هداد عاجرا دش

ة رعش

نیزح هب نیماضم ینآرق مادک تسا

؟ ،ینافرع راعشا رد نیزح هنوگچ

نب ام ی ه اه ی وسمه هنارعاش تافّرصت اب ار ینآرق هدرک

تسا ؟

یفیصوت ،شهوژپ شور:شور ـ

رب هیکت اب و یلیلحت هدورس

اه ی یجیهلا نیزح تسا

.

هتفای :جیاتن و اه یریذپریثأت

نیزح هب ود مرف حیرص و

،حیرصریغ هاگ

زا اوتحم یهاگو زا ناگژاو نآرق دومن م ی ی دبا

؛

هب هنوگ ا ی هک

،تادرفم

،تابیکرت نیماضم

و ثداوح

،ینآرق وسمه اب هدورس اه ی ش

، ةنیمز عّونت نایب و رولبت دنا ی هش اه ی ینافرع یو ار

داجیا م ی نک د . جیاتن شهوژپ یایوگ نآ تسا هک میهافم بان ةزوح افرع ن دننام « لّکوت

»

،

« یّلجت

»

،

« تماقتسا

»

،

« برُق

»

،

« انف

» و « اقب

»،

هب ةناوتشپ تایآ نیبم

،یهلا یلیوأت یناحور ی هتفا دنا . نوزفا ،نیا رب نکشراجنه ی

اه ی ةنادماع

،نیزح زا یشخب هدورس

اه ی یو ار رد

هلاه ا ی زا

ِتافّرصت هنارعاش هدربورف تسا .

هژاو اه ی یدیلک

میهافم میرک نآرق

؛ ینومضم ینیرفآرنه ؛

رعش نافرع یسراف ی ؛ نیزح یجیهلا

،)لوئسم ةدنسیون( ناریا ،نارهت ،رون مایپ هاگشناد ،برع تایبدا و نابز هورگ رایشناد

[email protected]



شناد

هتخومآ یزار هاگشناد ،برع تایبدا و نابز یرتکد ،ناریا ،هاشنامرک ،

[email protected]

:لوصو خیرات 26

/ 02 / 1400 :شریذپ خیرات

12 / 04 / 1401

یملع ةیرشن

شهوژپ )ایوگ رهوگ( ینافرع بدا یاه

لاس مهدزناپ ةرامش ، مود یپایپ ، 47 ییاپ ، ناتسمز و ز 1400

ص ، -71 92

Doi: 10.22108/JPLL.2022.128713.1639

(6)

1 ـ همدقم یخیرات تفاب هولاع

ار نخس ،یملاک و ینابز تفاب رب تحت

.داد دهاوخ رارق ریثأت

« نتم اه و نامتفگ اه مادکره دوخ یاراد

یخیرات صاخ و قـّلعتم هب داوناخ ة یخیرات یصاخ دنتسه . نیا عومجم ة نوتم هک رد موادت مه و تم رثأ زا مه دنا

، کی تفاب

یخیرات ار لکش م ی دنهد هک رب ریسفت و کرد لحت ی لـ رگ ریثأت م ی دنراذگ . هجوت هب تفاب ینتمانیب مزلتسم نآ تسا هک

نامتفگ اه و ماظن اه ی ینتم رد کی مشچ زادنا یخیرات هتسیرگن

؛دنوش دنچره یسررب کی نتم نودب رد رظن نتفرگ رگید

نوتم و درجم زا مز ی هن ه ا ی یخیرات نآ زین ناکما ذپ ی ر تسا

» (

،یحوتف 1391 : 61 ).

رد نیا

،نایم همشچ راس للاز نآرق میرک رد رتسب

،نامز هراومه توارط

ِشخب

ِشنیرفآ یریواصت

هدوب تسا هک اب رذگ

زا

ِیفاص

ِتاساسحا

،هنارعاش بطاخم

ار اب هولج اه یی زا

ِقّلعت رطاخ ینتسسگان رعش

هب ملاک ینامسآ یحو بور ه ور م ی نک د .

پی ش ین ة ثأت ی ر ی ذپ ی ر ی نارعاش یسراپ نابز زا نآرق میرک هب یراگزور مرب

ی ددرگ هک گنهرف ملاسا رد حور و ناج نایناریا

خوسر هدرک

؛دوب اما اب رذگ نامز و شرتسگ فّوصت

و موزل دنویپ نیماضم ینافرع بان اب ملاک یناحور

،یحو هب جوا

دوخ دیسر . نیارب

،انبم رهوج ة رعش یسراف زا

ِزاغآرس کرد ملاسا

،نونکات زا روخشبآ نید

،نیبم باریس هدش تسا و

نارعاش نیا ورملق

،روانهپ رد سأر ثیداحا یّوبن

و مئا ة

،راهطا نآرق میرک ار یوگلا هدورس اه ی وخ د رارق هداد دنا ؛

،نیاربانب نآرق هک دوخ زجعم ة تغلاب هب رامش م ی آ ی د

، هنیمز یا یارب شنیرفآ اگژاو

ن و یتابیکرت عیدب

و یرنه رد ملاک

موظنم رارق تفرگ .

،رعاش خّروم و ملاع یعیش

، زا ناگتسجرب کبس

یدنه رد نرق مهدزاود یرجه

، اب یشرگن هب وـیش ة

اع افر ن

، تایآ ینآرق ار رد رات و دوپ دنا ی هش اه ی موظنم وخ د هدینت تسا . نیزح رد رتسب هزومآ اه ی بان یملاسا هب رعش

ر یو دروآ و زا نامه ناوا یکدوک اب نآرق سنُا تشاد وا ؛ هب ش ی هو اه ی یعّونتم زا تایآ

،ینامسآ ریذپریثأت

هدوب تسا و

ملاک رّونم

،یحو عجرم یرکف یو رد فشک ورملق اقلاخ ن ة نابز

؛تسا ییورملق هک

زا هار طلاتخا اب تایآ سّدقم یهلا رب

رتسگ ة حور رعاش نایرس هتفای و ناگژاو شارت دروخ ة ارُس ی ش اه ی ش ار هنادنمرنه لقیص

هداد تسا .

هچرگا نایرج لاّیس نآرق رد نایرش هدورس اه ی نیزح یهاگ هب ش ی و ة تراشا اه ی هداس کرد ریذپ

،تسا هاگ اب

تفارظ اه یی هارمه تسا هدش هک

رد

ِسرتسد مهف ناگمه تسین و شنیب صاخ دوخ ار اضتقا م ی دنک . نوزفا رب

،نیا هاگ

سابتقا و ضت نیم و یهاگ حیملت هب هراپ ا ی زا ناتساد اه و صخش ّی ت اه ی ینآرق هب لکش راکشآ و

،ناهنپ یانبم رکفت رعاش

رارق هتفرگ تسا . یهاگن فرژ هب هدورس اه ی یجیهلا یایوگ نآ تسا هک تایآ ینآرق رد دزن

،یو هاگ اب ظفح راتخاس و

نامه تللاد یونعم سابتقا هدش و هاگ اب رییغت رد راتخاس

، رد یموهفم دیدج هب راک هتفر تسا . هولاع رب

،نیا یشخب زا

ریثأت یاه نآرق رد رعش نیزح

،یجیهلا باتزاب

ناتساد اه یی دننام نتفر

(یسوم

ع

هب)

وس ی هوک

،روط یارجام

)ع( رضخ و

بآ ناویح و ...

تسا هک تفرعم ریگارف رعاش رب تایآ یهلا ار ناشن م ی دهد . رب نیا

،انبم رد نیا

،شهوژپ خ

تّیقلا نیزح

یجیهلا رد دربراک تایآ هب ش ی و ة یفیصوت ـ یلیلحت یسررب یم دوش و اب یسررب

،دهاوش قیبطت تایآ و تایبا و حیرشت

توافت اه و یگنوگچ هرهب

گ ی ر ی رعاش زا روخشبآ یحو

نییبت دش دهاوخ

؛ ینییبت هک ناشن م ی دهد یجیهلا رد

قیفلت

ناگژاو ینآرق اب تاملک یسراف یروآون هدرک

تسا و هاگ اب شنیرفآ تاهیبشت عیدب

و هنانکشراتخاس

، یاهوگلا موسرم

روتسد نابز یسراف ار مهرد هتسکش تسا و یخرب زا تابیکرت و

تلامج ینآرق

ار رد لیامش کی مسا درفم هدروآرد

تسا .

(7)

1 ـ 1 ةنیشیپ شهوژپ

شهوژپ نارگ ناققحم و هدورس

اه ی یجیهلا نیزح ار

رد هزوح اه ی رب و دقن یددعتم یسر

هدرک دنا رکذ هک ةمه

راثآ

ن هتشاگ هدش ، تسین نکمم لاجم نیا رد

؛ هنومن یارب اما م

ی ناوت ةلاقم :درک هراشا ریز تلااقم هب

« نیزح یکبس یریذپریثأت

یزاریش ظفاح زا یجیهلا »

زا هنازرف یاخیک اضردمحا (

1391 : -257 273 ) رد ار ظفاح زا یجیهلا یریذپرثا هک زوح

ة

کبس یسررب هدرک تسا ةلاقم ؛ « رعش فانصا رد نارعاش هب یجیهلا نیزح هاگن »

زا لع ی دمحم ینّذؤم ( 1390 : -21 34 ) هک

خرب هب نیزح درکیور هب ةلاقم ؛تسا هتخادرپ نارعاش زا ی

« یخرب هب یهاگن و

ی گژ ی اه ی نیزح تایلزغ رد یرکف و یبدا

یجیهلا » زا یدیشم لیلج (

1381 : -255 270 ) یهلا تایلزغ رب هیکت اب هک ،یج

و ی گژ ی اه ی یواکاو ار نآ رد یرکف و یبدا

تسا هدرک ةلاقم ؛

« هولج اه ی یجیهلا نیزح راعشا رد رضخ دامن ییانعم »

زا اضر تّمه هاوخ نارگید و (

1397 : -47 72 هک )

نآ رد

، نیزح رعش رد نآ نیدامن و یناگژاو سوماق ِیسررب هب ،رضخ تّیصخش زا یسیدرگد ِنایب نمض هتخادرپ

دنا .

هولاع میرک نآرق زا یسراف بدا ِنارونخس و نارعاش یریذپرثا اب هطبار رد یتلااقم ،نیا رب تسا هدیسر ماجنا هب

نآ زا هک

هلمج م ی ناوت هراشا تلااقم نیا هب رک

د :

« یرجه مراهچ و موس ةدس :یسراف رعش رد ثیدح و نآرق هاگیاج »

زا رقاب

نابرق ی رز ی ن ( 1383 : -32 48 ) هک یثأت ،نرق ود نیا رد و یحو ملاک ر

هزومآ اه ی یسررب یسراپ رعش رب ار یثیدح رک

هد

؛تسا

« یزاریش یدعس یبرع راعشا رد ینآرق تایآ روضح یگنوگچ

» زا یلماش هلارصن نارگید و

( 1392 : -243 261 ) هک

رب هیکت اب برع

ی هدورس اه ی ؛تسا هدرک لیلحت نآ رد ار میرک نارق تایآ ِییانعم و یظفل ینتمانیب ،یدعس

««

یب تایآ ینتمان

یدعس ناتسلگ رد تایاور و »

زا اضردمحا ی

همل اه یبجر ملسم و (

1394 : -70 82 ) هک دننام تایآ ریثأت راب نیا ،نیشیپ ةلاقم

رد ار ثیداحا و ناتسلگ

ثحب هب لجا خیش هتشاذگ

ا دن ؛

« ساسارب یزاریش ظفاح یمیلعت راعشا رد ثیدح و نآرق تینتمانیب

رظن ی ه اه ی یبدا نادقان »

زا دمحا هجاوخ ای م نارگید و (

1395 : -29 68 ) ظفاح راعشا ناوید هک ینتمانیب ةیرظن ساسارب ار

ینادقان دننام یسررب و دقن ...و تنژ رارژ ،ینژ نارول ،رتافیر ،تراب ،اوتسیرک ،نیتخاب هدرک

دنا ات ماو گ ی ر ی اه

ِی ای هناهاگآ

یبدا یاهدنفرت زین و تایاور و تایآ زا هجاوخ میقتسمریغ نیماضم نیا نایب

ار ناگمه رب رتشیب دننک راکشآ

؛

« تینتمانیب

سمش تایلزغ رد ثیداحا و تایآ »

هفیطل زا تملاس واب ی ل رد راب نیا ار درکیور نامه هک یزیربت سمش تایلزغ

راک هب

.تسا هتسب ،ساسا نیمه رب هچرگا

هب ناگدنسیون

،ینافرع یاهورملق رد یدنه کبس رعاش نیا راعشا

،ینید جا ...و یغلاب ،یعامت

هجوت هتشاد دنا یددعتم تاقیقحت و هدناسر ماجنا هب هراب نیا رد

زونه ،دنا لقتسم شهوژپ

ی تسا هدشن هدید هک

مهرد نت ی گد ی رد ی تفا اه ی یجیهلا ینافرع ینآرق نوتم اب ار

دهد باتزاب .

نیارب

،ساسا دیما م ی دور هک شهوژپ رضاح

دناوتب نازیم و تّیفیک تّینتمانیب آ

یهلا نیبم تای ار

اب هدورس اه ی رعاش ینافرع هب

نابطاخم ضرع

ه دراد و هار ار یارب ماجنا

شهوژپ اه ی عماج رت رد نیا هنیمز راومه نک د .

1 ـ 2 شور شهوژپ

یانبم راک ناگدنراگن رد

نیا

،شهوژپ شور

یفیصوت ـ

یلیلحت

؛تسا هنوگنیدب هک

ةعلاطم زا سپ ناوید

، هب

د نآ یواکاو هتس

زا ینافرع راعشا وا

دش هتخادرپ هک

اب هجوت هب هدورس نآرق تایآ سپس ؛دوب

هتسه اه ی ییانعم یا لیلحت

دش یسررب و هک

رعاش عاجرا اب دنا ی هش اه ی ینافرع وخ د یحو ملاک هب رد یعس ،

هتشاد نآ لیوأت .تسا

(8)

2 ـ یسررب و ثحب

2 ـ 1 یهاگن هب یگدنز و

رعش نیزح یجیهلا

یلعدمحم یجیهلا

، فراع و رعاش نرق مهدزاود یرجه

، رد ناهفصا هداز دش .

« صّلخت

"یو

"نیزح تسا هک اب یناگدنز

مومغم یو تبسن یعقاو دراد » ( ناخ کتخ

، 1394 : 33 ).

« یجیهلا رد

"دهع دّمحم

"هاش هب للع یسایس هب دنه ترجاهم

درک و رد

"رهش سرانب

"

تماقا دیزگ » ( کن .

،یقیّدص 1384

: -9 15 ).

« یو رد 77 س یگلا تشذگرد و

رد یهاگمارآ هک

زا لبق

"رد نامطاف سرانب

"

رد رظن هتفرگ

،دوب هب کاخ هدرپس دش » ( کن .

،راهب 1337

، ج 3 : 304 ).

یجیهلا دنب ة قشع دوب

و نیمه

،قشع یامریمخ ة نافرع یو وا ؛دش قشع ار رد نید روـصت هدرک تسا . م ی ناوت

،تفگ قشع رد گر و

ِیپ

یجیهلا نآ نانچ تیارس رک د ه هک رد هاگرظن وا زاریش ة ماظن ملاع و کت ی ه هاگ یانب یقافآ هب رامش م ی دور .

« راعشا نیزح

یاراد نیماضم

،یقلاخا یعامتجا

و ینافرع تسا . زا لماوع ترهش

،یو ترثک تاعلاطا و

هطاحا ا ی تسا هک هب نابز اه ی

یبرع و یسراف هتشاد تسا

» (

،یرفعج 1384

: 54 ).

نیزح رد یگدنز رمزور ة وخ د فراع هدوب تسا و نیا عبط ینافرع

، مه رب رعش وا نارمکح تسا

مه و هتسجرب رت ی ن

یگژیو رعش یو تسا .

ِگنر لیامت نافراع ة نیزح رد ةمه لحارم یگدنز یو صیخشت یم هداد

؛دوش اریز تلایصحت

ییادتبا دوخ ار زا « خیش لیلخ للها یناقلاط

» تفرگارف هک

یفراع لماک دوب . نوزفا رب

،نیا زح نی راثآ یرایسب زا نارعاش

ینافرع ار هعلاطم و زا یخرب زا نآ اه دیلقت م ی درک ( ناخ کتخ

، 1394 : 82 ).

ّدر یاپ ناهج بی ن ی ینافرع یجیهلا اب ادتقا هب

هزومآ اه ی

،ینآرق رب راتخاس و یاوتحم هدورس اه ی ش دومن هتفای تسا .

« یجیهلا رد رمع رُپ شوج و شورخ

،شیوخ

پ ی پرد ی هب تفایرد ت هزا ا ی م ی دسر و هب یرای

،تسود ره مد اب هدوشگ ندش رد ی هچ اه یی هب غاب

،نافرع ره هّرذ ا ی ار

آ یی هن راد تعلط رّونم وا م ی بی دن

؛ اذل هب نابز رعش ملاعا م ی دراد هک رادیب

"گناب

"نُک و تسم

"رغاس

"تسلا تسا و اب

نتشادرب یتسه

،موهوم ب ی ه ی چ عنام و

،یباجح ولج

"ة

ِفسوی

"قشع ار هراظن م ی دنک و ملاع ار رضحم تایّلجت یبوبر و

یامسا یهلا م ی دناد

"و

"تدحو ار

"رد

"ترثک م ی ددرگن

» ( کن .

،ناریبد 1382 : 127 ).

2 ـ 2 هولج اه ی مهرد مآ ی گتخ ی یجیهلا نیزح راعشا رد ینافرع نیماضم اب نآرق

2 ـ 2 ـ 1

« یّلجت

» و

« ینافرع تّینیع

»

"« یّلجت

"

رد تغل هب ینعم ندشادیوه و

هولج رگ ی ندرک تسا و رد حلاطصا

"

لد رب تسا تیهولا تافص و تاذ روهظ

"فراع

» ( یرئاح

، 1386 : 29 ) ( یریوجه . 1371

: 504 :تسا هتفگ یّلجت نایب رد )

« ِلابقا مکح هب دشاب ّقح راونا ریثأت یّلجت

دننیبب ار قح رم لد هب هک دنوش نآ ةتسیاش نادب یک ،نلابقم لد

».

« یّلجت

» یکی زا ضم نیما نیداینب رد ورملق نافرع یرظن هک تسا هراومه

لابقا یجیهلا هتشاد هجوت نآ هب و تسا

هاگ ی

هب ناوتشپ ة یآ ة «

ِهَّلِلَو

ُقِرْشَمْلا َو

ُبِرْغَمْلا اوُّلَوُت اَمَنْیَأَف َمَثَف

ُهْجَو ِهَّللا

َنِإ َهَّللا

ٌعِساَو ٌمیِلَع

1» :هرقب(

115 ) تیوقت هدش تسا . رد

ِهاگدید رع یناف نیزح

، ناسب رگید

،نافراع ضیف سدقا نامه روهظ یتاذ

ّقح یلاعت تسا هک رد توسک امسا و تافص رب

لد کلاس نشور مض ی ر

، هولج ارآ یی م ی دنک کن(

. ،یداجس 1375

: 631 )

؛ نآ هنوگ هک رعاش رد ماقم ییوگزردنا و

بنت ی ه رگ ی

، هب هذخاؤم یدهاز یم دزادرپ هک باوخ نیشون دادماب ار رب جت یّل دنوادخ حیجرت هداد تسا و زا وا م ی دهاوخ

یارب دوهش دنوادخ یور رد بارحم همه وس ی ة

« هجو للها

» دهن و زا یلهاک دزیهرپب :

ِضــــــیف سدـــــقا

وـــــچ هوـــــلج ارآ دــــــش

ِرهــــــظم وا

تافـــــــص و

امــــــــسا دــــــش

(9)

حـــــبص نــــشور

دــــش و وــــت رد یباوــــخ

َّمــــــــَث

ُهـــــــــْجَو للها

تــــــسا یبارحــــــــم

( لا نیزح ،یجیه 1378 : 718 )

یجیهلا رد ود تیب

،لیذ راب رگید اب راشا ه هب نومضم ینافرع « یّلجت

» و دنویپ نآ اب آ ی ة ،روکذم نمض دیکأت رب هکنیا

مسا مظعا یهلا

، عمجتسم مه

ة امسا و تافص تسا

، رب موهفم ضیف سدقا دراد رظن و

ا ین هک امسا و

،تافص یقیاقح رثکتم

رد ماقم یبوبر و یناف رد اذ ت دنتسه :

یـــــــهجو زا

ِتاذ

ّقــــــح دوـــــب شتفـــــص

َّمـــــَث

ُهـــــــْجَو للها

تــــسا شــــش شتــــهج

هـــــــــچرـه تسادـــــــــیپ

رد تّیبوــــــــبر

ِتروـــص یــــمسا

تـــسا و مــــسا تفـــص

( نامه : 728 )

زا رگید توم ی ف اه یی هک ناشن یآ ة 115 روس ة کرابم ة هرقب ار هب ورملق بت یی ن اه ی فوص ی نا ة نیزح

،هدناشک یجیهلا

ضوم عو « تّینیع طیحم و طاحم

» ای « تینیع ینافرع

»

؛تسا نیدب ینعم هک نآ هچ طاحا ة یدوجو دراد

، هب هنوگ یا تسا هک

طاحم زا وا یمن دناوت نوریب دشاب و طیحم ةمه بناوج یدوجو یو ار هطاحا درک ه تسا

؛ نیاربانب نیب طیحم و

،طاحم

یعون تّینیع قّقحم یم دوش کن(

. ،یداجس 1375

: 755 ) . هلا یجی رب نیا رواب تسا هک یمدآ اهنت اب ندیسر هب نینچ

یتّینیع م ی دناوت هب یاقل دنوادخ لاعتم دبای تسد

؛ یدنوادخ هک

شتاذ زا ناگمه لاع ی رت تسا و دوجو لاعتم وا رد

هشوگ ةشوگ یتسه نایع تسا :

کـــیل زا اجــــنآ هـــک دـــش هـــطاحا طانـــــم هراـــــچ

دوــــــــبن طـــــیحم

ار ز طاحـــــــم

زــــج نیدب

،ناســــــ

ِیاــــقل تــــسوا لاحــــــم

شــــــتاذ زا

نــــیا و نآ دوــــب لاعــــــــــتم

هـــتفگ نـــیز

،ور هـــک رــــه فرـــط هـــب هاـــگن دــــــــق

اوــــــــّلوـــت

َمـــــــَّثَف

ُهـــــــــْجَو للها

( :نامه 735 )

زا رظنم فراع هدیروش

،لد دهاش رد رساترس قافآ دوهشم تسا و ناهج و دپ ی هد اه ی دوجوم رد

،نآ همه یّلجت

دنوادخ تسا و هب نخس تسرد رت

، هولج اه ی امسا و تافص یهلا تسا . داینب نیا رواب ینافرع ـ هک رد نافرع

،یرظن هب و ی هژ

نافرع نبا یبرع و ناوریپ

،وا یهاگیاج هتسجرب

دراد ـ نوزفا رب هـفشاکم اه ی

،نافرع ود تکن ة ینآرق تسا :

تسخن ا ین هک رب یانبم یآ ة « ...

اوُّلَوُت اَمَنْیَأَف َمَثَف

ُهْجَو

ِهَّللا ...

» هرقب(

: 115 )

، اراکشآ همه زیچ « هجو

» ادخ هدناوخ هدش تسا .

مود ا ین هک رب یانبم یآ ة ...«

ىَنْسُحْلا ُءاَمْسَأْلا ِهَّلِلَو ...

» فارعأ(

: 180 )

، دنوادخ یاراد امسا و تافص وکین هدرمش هدش

تسا ( کن . وگتسار و

،رفوگتسار 1388

: 176 ).

نوزفا ،نیارب جام یار ترضح

(یسوم

ع

و)

ولج ة لامج یهلا رب هوک روط تسد ام ی ة یخرب زا ع ا افر ن و ش ا ارع ن رارق

هتفرگ تسا . نیا نومضم رد رعش نیزح یجیهلا هب لاکشا نوگانوگ و

تراشا اه ی ددعتم هدمآ تسا . یآ ة 143 روس ة

کرابم ة فارعا هک هب « یآ ة تیؤر

» ای « یآ ة یّلجت

» فورعم هدش

، زا دربراک ی رت ی ن یآ تا ینآرق رد نیببت ینابم ینافرع تسا

( کن . هژا ا ی و

،یناخاقآ 1396

: 90 ).

نیا هیآ رد نآرق نینچ هدمآ تسا :

« یِنِرَأ ِّبَر َلاَق ُهُّبَر ُهَمَّلَکَو اَنِتاَقیِمِل ىَسوُم َءاَج اَّمَلَو

َتْسا ِنِإَف ِلَبَجْلا ىَلِإ ْرُظنا ِنِکَلَو یِناَرَت نَل َلاَق َکْیَلِإ ْرُظنَأ ىَسوُم َّرَخَو اًّکَد ُهَلَعَج ِلَبَجْلِل ُهُّبَر ىَّلَجَت اَّمَلَف یِناَرَت َفْوَسَف ُهَناَکَم َّرَق

َنیِنِمْؤُمْلا ُلَّوَأ اَنَأَو َکْیَلِإ ُتْبُت َکَناَحْبُس َلاَق َقاَفَأ اَّمَلَف اًقِعَص

2 ».

(10)

یجیهلا رد ماقم یفراع

،هدیروش اب

هرهب رادرب ی یحیملت و یعیملت زا نیا هیآ و رد ی تفا اه ی قیمع دوخ زا

،نآ لاوحا

کلاس رد ریسم کولس و لاصتا هب

ّقح یلاعت ار هب شیارُس هدروآرد تسا

. لمأت رد شرگن اه ی عونتم نیزح هب ناتساد

(یسوم

ع

و)

ولج ة لامج رای رب زارف هوک روط ناشن م ی دهد هک نیا رعاش ناسب یرایسب زا نافراع

، هب دوهش دنوادخ اب مشچ

لد رواب دراد . رد

ِهاگرگن

،یجیهلا کلاس

یارب نآ هک تسیاش ة رادید دنوادخ وش د

، دیاب راگنز ینیبدوخ ار

زا لد شیوخ

دیادزب و نوچمه یسوم زا دوخ ب ی دوخ وش د ات دناوتب دایرف « ینرأ

» دهدرس و هب ضیف بش رارسا

، ینعی یانف یف للها لئان

دیآ : ییاج هـک هـب صـقر

،دـیآ روـط زا یـنرا نتفگ ناتــسم

اــــقل

،دنـــناد یــــشوـهـیب اـــسوــم

ار

زا دوـــخ وـــچ رــظن

،یدـــنب رادـــلد دــیامن ور رادــــیب

نلاد

،دنـــناد

ِضـــیف

ِبــش ارـــسإ ار

( ،یجیهلا نیزح 1378

: 202 )

نیزح یجیهلا رد یهاگن لماش رت هک یایوگ لماکت یو رد صرع ة نافرع تسا

، اب یریذپریثأت یحیملت

زا « ةیآ یّلجت

»

،

هوک روط ار اهنت یرهظم زا هولج اه ی لامج رای م ی دناد و ره یگنس ار هک رد یداب ة یتسه هدنکارپ تسا ةمه(

دپ ی هد اه ی

ملاع ،) یرازبا سّدقم رد قیرط تیؤر یهلا هب رامش م ی دروآ

؛ اما زا نآ

، ترسح م ی دروخ هک رد یناهج هک همه لجت ی هاگ

دوهش

ّقح

،تسا ش ی هتف لد ی ناسب سوم

)ع(ی تفای من ی دوش هک یادن « ینرأ

» رس دهد :

ِلد قاتــــشم و

ِناــبز ـنرا ی وــــگ ی

؟تــساجک هنرو

ره گنس نـیرد

،هـیداب روـط رـگد تـسا

( نامه : 271 )

رد نومن ة

،لیذ یجیهلا هب ویش ة نیمضت و اب سابتقا لماک

، یتیب زا « قت ی دلا ی ن یدحوا

» زا « یآ ة تیؤر

» هدروآ تسا و زا

یارجام یّلجت دنوادخ رب ترضح

(یسوم

ع

رد)

هوک روط هدرپ مرب ی دراد . شیپ زا نآ هک نیزح رد یناوخارف نیا

هیآ هب ویش ة

نیمضت زا یرعاش رگید یور دروآ

، هب نایب

،دوخ موهفم یّلجت ار رد نسُح شورف ی قوشعم یلزا رب لد روجنر و

مخز ةدروخ یمدآ دومن هداد تسا :

ره بش هب

ِلایخ هژـم تا

،

ِمـشچ نـم ا ز کـشا ساـــملا

هــب

ِمـــــخز لد روـــــــسان دــــشورـف

«

ِسنـــج یـــنرا ةـــیاـم نآ دــــش هــک یــــّلجت یزان

هـب رادــیرـخ رـــس

روــــــط دـــشورـف

»

( :نامه 318 )

2 ـ 2 ـ 2

« برُق

»

« برُق

» زا لاوحا یونعم هب رامش م ی آ ی د هک نوزفا رب هاگیاج یلااو نآ رد نآرق

،میرک رد راثآ نافرع ی زین رایسب نآ هب

هجوت

؛هدش نیا تلاح هاگ رد ششوپ لیثمت « باق نیسوق

» دربراک ییانک هتفای تسا . هچرگا

،نارسفم حلاطصا

ینآرق « باق

نیسوق

» ار هب یکیدزن نایم ربمایپ

( ص

و)

ربج ئ لی لمح هدرک دنا

، رد نافرع هب و ی هژ تایبدا

،ینافرع نیا ریبعت یارب راشا ه هب

داحّتا نایم هدنب و راگدرورپ دربراک

هتفای تسا . نیزح یجیهلا هاگ هب ش ی ةو اع افر ن

، نیا ا لاطص ح ار یارب تللاد رب موهفم

یناحور برق هب راک م ی درب

؛ یبرق هک کلاس م ی دناوت اب ریهطت نورد دوخ زا هانگ

، هب نآ دبای تسد .

یهاگ زین رعاش اب

ریثأت زا یآ ة « ىَنْدَأ ْوَأ ِنْیَسْوَق َباَق َناَکَف

3» :مجن(

9 ) و ادتقا هب دربراک ینآرق بیکرت « باق نیسوق

»

، و صیصخت نیا

عون

برُق هب متاخ ناربمایپ ترضح دّمحم

( ص

، )

هب جارعم راشا ه دراد . رد تایبا

،لیذ یکاخ هک رد هر مدق اه ی کاپ ربمایپ

( ص )

(11)

رارق

،هتفرگ یوربآ نینوک فیصوت هدش

تسا

؛ یربمایپ هک

،کلاما رد

نهر یایرد دوج وا تس و کلافا رد هسیاقم اب

،شدوجو ناسب

یلیفط مک غورف هب رامش م ی آ ی د و رد کی

،ملاک تعن نأش نارگ گنس وا رتلااب زا فاصوا نایکاخ تسا و

حدم ش اهنت زا دهع ة سفن کاپ نایسدق مرب ی آ ی د :

ةدنـــــــبیز

ِبرـــــــُق

ِباــــــــق نیسوـــــــق

ِکاــــــخ

،تــــــهر

ِیورــــــبآ نینوـــــــک

،کلاــــــما

ِنیـــــــهر

ِرحـــــــب تدوـــــــج

،کلاـــــــــفا

ِیــــــــــلیــفط تدوــــــــــجو

یــــک

ِتــــعن وــــت

ِّدــــح ناــــیکاخ

؟تــــسا

ِبــــــیز

ِمد

ِکاــــــپ نایــــــسدق

تــــــسا

( ،یجیهلا نیزح 1378

: 642 )

رد تایبا لیذ زین هب ویش ة تایبا

،قوف نیزح یجیهلا ریبعت ینآرق « باق نیسوق

» ار اب ریثأت زا یآ ة مهن روس ة کرابم ة مجن

رد نأش ماقم ربمایپ

( ص

هب)

راک درب

؛ه یربمایپ هک رد یکیرات بش ت ی هر نازور

،هشیپافج تعافش

رگ تسا و رد تحاس سّدقم

راگدرورپ زا

نانچ یتلزنم رادروخرب دش

ه تسا هک رب طاسب شوخ شقن و راگن « باق نیسوق

» مدق اس یی م ی نک د و رابغ

نیلعن شکاپ زا ریبع رّطعم نایروح بّرقم دنوادخ وب هتفرگ تسا

؛ یربمایپ هک نیرتابیز رهظم

فطل یهلا و مارگ ی رت ی ن

یرهوگ تسا هک رب جات نیمث یهاش هولج رگ ی م ی نک د :

تعافش جــــــــنس یتـــــــشُم

ت ـــــــی هر نازور نــــیرد

کــــیرات

،بــــش

ِعمــــش نازورــــف

مدـق یاـــــــس طاــــــــسب

باــــــق نیــــــسوق

رــــیبع بــــیج

،شروـــــح درـــــگ

نیــــلعن

نیــــــــتسخن

ِرهـــــــظم

ِفــــــــطل یهـــــــلا

یـــــــمارگ رـــــــهوـگ

میـــــهید یهاــــــش

( نامه : 625 )

2 ـ 2 ـ 3

« لّکوت

»

ناشن

،ناگژاو تابیکرت

و ترابع اه ی ینآرق رد یاج یاج ناوید نیزح یجیهلا شقن هتسب تسا

؛ هب هنوگ ا ی هک م ی ناوت

یشخب زا هدورس اه ی یو ار ریسفت نافراع ة ملاک یهلا تسناد . رد نیا

،هنیمز موهفم « لّکوت

» یکی زا نیماضم ینآرق تسا

هک رد زوح ة هنافراع اه ی نیزح باتزاب هدرتسگ هتفای تسا . لکوت زا رظنم فّوصت یملاسا رد رامش تاماقم ینافرع رایسب

مهم رارق دراد و ریاس لحارم کولس هب نآ هتسباو تسا . نیا موهفم رد ماظن یداقتعا یجیهلا اب دانتسا هب آ ی ة « َلاَق َنیِذَّلا

ْمُکَل اوُعَمَج ْدَق َساَّنلا َّنِإ ُساَّنلا ُمُهَل ُلیِکَوْلا َمْعِنَو ُهَّللا اَنُبْسَح اوُلاَقَو اًناَمیِإ ْمُهَداَزَف ْمُهْوَشْخاَف

4 » لآ(

:نارمع 173 ) و تارییغت

یناگژاو رد نتم

،بیاغ هب یانعم نانیمطا لد هب یلیکو هب مان دنوادخ لاعتم تسا

؛ ینانیمطا هک

اهنت هب هتفگ و لوق تسین و

یمدآ دیاب رد لمع هب نآ تسد ای دب :

هتـــــــــفگ نآ

ةرــــــــمز ماــــــمت

افــــــص انبــــــــــــسح

للها انـــــــــــّبر و

یـــــــــــفک

یـــــــنعم ناــــــسآ

من ی دوــــــش لــــــصاح

هــــــچ دیاـــــــشگ ز

ِظـــــــــفل لا

لــــــیاط

( ،یجیهلا 1378

: 729 )

نیزح یجیهلا ناسب

ناگرزب هیفوص ، یراپساو روما

یّدام و یونعم هب دنوادخ لاعتم ار کی لصا راذگریثأت رد

یناگدنز یم

ناد د و رد یاج یاج هدورس اه ی دوخ رب نآ دیکأت راد د . نینچ یرواب رد نیزح

، رد قمع هظحل اه ی تلاسک راب

سأی

، یتح نآ هاگ هک ملق ی را ی رگ تسین و عبط کزان دنا ی ش

، هب لصوح ة شیارُس نت من ی دهد

، زا یو هتسسگ من ی دوش

؛ زا

(12)

نآ تهج هک رعاش اب داقتعا هب ا ین هک «

ِهَّللا َعَم ُعْدَت اَلَو اَّلِإ َهَلِإ اَل َرَخآ اًهَلِإ

َوه ِهْیَلِإَو ُمْکُحْلا ُهَل ُهَهْجَو اَّلِإ ٌکِلاَه ٍءْیَش ُّلُک

َنوُعَجْرُت

5 » ( صصق : 88 ) و ا ین هک دنوادخ ترفغم ذپ ی ر و هدنزرمآ

،تسا اب ریثأت زا آ ی ة « ْدَق َساَّنلا َّنِإ ُساَّنلا ُمُهَل َلاَق َنیِذَّلا

اَف ْمُکَل اوُعَمَج

ُلیِکَوْلا َمْعِنَو ُهَّللا اَنُبْسَح اوُلاَقَو اًناَمیِإ ْمُهَداَزَف ْمُهْوَشْخ

» روما یناگدنز وخ

د ار هب راگدرورپ نایناهج

راذگاو

م ی دنک و وا ار رد همه لاح یفاک و یماح یمدآ م ی دناد :

مــــلق نوــــنکا هــــب

د ــــی هد ما راــــخ تــــسا هحفــــص

رــــب

ِعـــــبط مکزاــــن راــــب

تــــسا

رــــــس و

ِگرـــــب خـس

ن ارـس ـــــی ـ ی وـــــک

ّلــــــــک

ٍءیـــــــــــش

ُلوزــــــــی

ّلاِا وـــــــه

رفــــــــــغ للها

انـــــــــــــّبر و

یــــــــــــــفع انبــــــــــــسح

للها انــــــــــــّبر یـــــــــــفکو

: 764 )

2 ـ 2 ـ 4

« انف

»

رد روشنم هاگن نیزح یجیهلا

، « انف

» رد موهفم ینآرق دوخ ترابع زا تسین ندش و گرم رد نیع یناگدنز تسا

کن(

.

،یداجس 1375

: 628 .) ژاو ة « انف

» هچرگا رد نآرق

،هدماین یخرب زا تاقتشم نآ لامعتسا هدش تسا و نیزح اب ریثأت حیرص

زا آ ی ة « ٍناَف اَهْیَلَع ْنَم ُّلُک

» :نمحرلا(6

26 ) ادتبا هب یانعم ینآرق نیا هژاو

، ینعی ییانف هک تشگزاب هب

یادخ یلاعت اب لاقتنا

زا تسایند هن یانف قلطم

، راشا ه م ی نک د و رد همادا اب هیکت رب رد ی تفا اه ی نافراع ة وخ د هب فیصوت یانف

تاذ م ی دزادرپ ؛

عقاورد رد یماهفتسا هک

دنرادربرد ة

یانعم میخفت تسا

، هب هاگیاج هلحرم ا ی زا کولس فراع رظن دراد هک رد نآ

، رد

دارا ة دنوادخ یناف م ی وش د و ریغ زا وا یزیچ ار من ی بی دن :

ِفلاــــــــــــتخا وـع

ِمـــــــــلا یتـــــــــــسه

هــــگ یدــــــنلب هدوــــــمن

هـــــگ یــــــتسپ

هــــــچرگ رد

ِمــــــهو

ِنارــــــــصاق ناــــــهج

تــــیآ

ّلـــــــک

ْنــــــَم اهـــــــیلَع ناــــــــف

م ی امن ــــــی د یــــــــــفاـنم نــــــیا

مــــــکح ب

ی درــــــخ رتــــــهب

نآ هــــک دـــــشاب مــــکُب

کــــــین رــــــگنب

یانـــــــــف تاذ

؟اجـــــــک بلــــس

صـــــــخش و

تاــــصّخشم

؟اــــجک

: 736 )

یجیهلا رد تایبا

،لیذ راب رگید اب ریثأت زا آ ی ة « ...

ُّلُک

ٍءْیَش

ٌکِلاَه اَّلِإ

ُهَهْجَو ...

» :صصق(

88 ) همه زیچ ار

، هب زج تاذ

قح یلاعت

، کلاه و موکحم هب انف م ی دناد . رعاش رد همادا زا نیا رواب ینافرع دوخ هدرپ مرب ی دراد هک هچرگا یزیچره ریغ

زا دنوادخ یور هب ین یتس م ی دور

، نیا یتسین زاغآرس یتسه تسا و کلاس رگا هب ییاج دسرب هک هب زج ادخ یسک ار دنیبن

و رد دوجو

ّقح یناف وش د

، رد نیا تلاح زا « یانف یف للها

» هب « یاقب للهاب

» تسد م ی ی دبا و دوجو اد ئ یم وا هب طساو ة دوجو

لازیلا یهلا لوبقم عقاو م ی وش د :

یـــف دوـــــــــجولا یذــــّلا

ــــه وـ کـــلاملا زا

لزا اــــت دـــــــــــــبا دوــــــب

کلاـــــــــه

ریــــغ یتــــــــسه هـــک

یــــــلاو مدـــق

تـــسا هــچره

شتــسه ناــمگ یــــــنک مدــع

تــسا

ضـــــــیف

ّقـــــح ار اــــــقب دوـــــب مـــــیاد نـــــیع

لوبـــــــقم مــــه

ییوـــــت مـــــئاــق

: 753 )

2 ـ 2 ـ 5

« ربص

» و

« تماقتسا

»

(13)

"«

"ربص

" ای تماقتسا

"

هب ظاحل شقن یمهم هک رد لماکت یحور و یونعم ناسنا و ندرکافوکش اهدادعتسا

و یاهورین

ّوقلاب ة یناحور رب هدهع

،دراد نافرع رد زیاح

تّیمها تسا » ( لاحشوخ

،یدرجتسد 1381

: 113 ).

رد شنیب ینافرع نیزح

،یجیهلا « تماقتسا

» ای « ربص

» رب مه ة تخس ی اه یی هک رب قیرط ناکلاس عنام م ی دنکفا

، نانآ ار هب

دوصقمرس دارم

دهاوخ دناسر هک نامه لماکت یحور و یونعم تسا . یجیهلا هب ش ی و ة زاجیا اب هراشا هب لعف رما « مقتسا

» هک

ژاودیلک ة یآ ة 112 روس ة کرابم ة دوه هب رامش م ی آ ی د ـ «

ُهَّنِإ اْوَغْطَت اَلَو َکَعَم َباَت ْنَمَو َتْرِمُأ اَمَک ْمِقَتْساَف َنوُلَمْعَت اَمِب

ٌریِصَب

7» ـ نآرب تسا ات سپ مز ی هن اه ی نافرع دوخ ار هب گنر نآرق دروآرد . رد رواب ِنیزح فوص

ْی کلسم

، ریس رب قیرط

دهز زا دهع ة ناگمه منرب ی آ ی د و کبس نازغم ی هک یوعد

ِشیامیپ

ّداج ة فّوصت

،دنراد ناسب ییایروب دنتسه هک بات

یرادیاپ رد ربارب شتآ ار دن را ن د . رعاش رد همادا زاربا م ی دراد هک ندومیپ نیا تقیرط یتح رب ناگتفیش زین

بعص تسا و

اهنت یتروصرد هک

رون نادزی اده یت رگ نانآ دشاب

، ناکما ندیسر هب لامک یونعم ناشیارب مهارف م ی وش د . رعاش رد نایاپ

، راب

رگید رب نیا لصا تراشا دراد هک ره یکولفم ار ناوت نآ تسین هک د ر یداو

،نافرع یدرونهر نک

د و هر ندومیپ رد نیا

،قیرط ینادرم م ی دهاوخ هک ربص و تماقتسا ار

هر شوت ة ریس و کولس دوخ ننک د :

نــــیا تراــــشا هــــب

رــــــما مِقَتــــسَاف تــــسا

هـــچره یـــناد تبوعـــص وـــت

مـــک تـــسا

رـــه کبـــس یزـــغم یـــک دـــناوت

؟تـــفر اــــــیروـب

تـــــسین درـــــم

شـــــتآ و

تـــــفن

روـــــن نادزـــــی رـــــگم

ــــــــیفر ق دوـــــــش هـــــک

مدق اــــــس ی نـــــیا قـــــیرط دوــــــش

دوـــــــشن

،دروـــــــنهر رــــــه

کوــــــــلفم درـــــم

دـــــیاب هـــــب هار

ّقــــــح و کولـــــس

: 753 )

نآ هچ زا یاوحف تایبا قوف تفایرد م ی وش د نیا تسا هک زا نزور ة هاگن نیزح یجیهلا یربص هک کلاس رد قیرط

فّوصت لّمحتم م ی وش د

، دیاب زا عون ماقتسا یت دشاب هک دنوادخ رد آ ی ة «

َو َتْرِمُأ اَمَک ْمِقَتْساَف ...

» هب ربمایپ

( ص

روتسد)

هداد

تسا . یهیدب تسا هک رعاش اب ذاخّتا نینچ ش ی هو ا ی یپرد نآ هدوب تسا هک هب نافرع وخ ،د یریسفت ینآرق دشخبب .

2 ـ 2 ـ 6

« اجر

»

ژاو ة « اجر » یمیهافم زا تسا

هک ینامسآ ملاک رد یملاسا نافرع و

دعُب زا تفرعم تخانش ی تّیمها .تسا هتشاد موهفم نیا

تروص ود هب و یهلا ترفغم و تمحر زا یدیماان لباقم رد میرک نآرق رد

« سأی » و

« طونق » هب راک .تسا هتفر ریسفت رد

نازیملا یوغل فیرعت رد هژاو نیا

:تسا هدمآ نینچ

« و یراودیما ینعم هب اجر ّنظم

ة ثعاب هک تسا یزیچ هب ندیسر

دشاب تّرسم

»

،ییابطابط(

1366

، ج 20 : 171 ).

دربراک ژاو ة « اجر » چرگا ـ یملاسا نافرع شیادیپ زاغآرد ه هب

لکش لطم ـ صا اب مزلام ،ق ـ

حلاط

« فوخ » دوب

، رذگ رد

دزن رد هژاو نیا ،ینآرق یاهدربراک هب ادتقا اب نامز اع

افر ن یهاگ ةژاو راصحنا زا «

فوخ » رتشیب و هدمآ نوریب اب لباقت رد

ناگژاو

« سأی » و

« طونق

» .تسا هتفرگ رارق

یهاگن اب یجیهلا نیزح تفرعم

تخانش ی ، لوقم ة تمحر هب دیما ب

ی نارک زا ار یهلا بنج

ة نییبت یمیلعت م

ی نک د رظنم زا و

موهفم نیا لیوأت هب یحو ملاک م

ی دزادرپ ِرکفت ،لاجم نیا رد . لاصو

بلط یجیهلا نآ نانچ ناریح م ی دنام راتفرگ هک

قانت ض وگ یی م ی وش د ؛ اجات یی هک هاگ دوخ ار رد ماقم یدهاز رایشوه م ی ی دبا هک رب قیرط « نافرع یوحص

» ریس م ی دنک و

(14)

هاگ ناسب یکلاس

،شوهدم زا

هار « نافرع یرکس

» هب دوهش م ی دسر . هداب ا ی هک یجیهلا هب یتسم نآ م ی دزان

، فاطلا

ب ی اپ ی نا یهلا تسا هک رعاش ار زا دوخ ب ی دوخ م ی نک د و وا ار رد ماقم برُق رارق م ی دهد

؛ یتبرُق هک نآرد یمدآ یب چیه

یباجح اب راگدرورپ شیوخ

مه ملاک م ی وش د و اب ندید تمحر و فطل

،دنوادخ « طونق » سپ ار م ی دنز و « دیما

» ار هر شوت ة

ّیدوبع ت م ی نک د . رد تایبا

،لیذ رعاش اب یشنیب هک راشرس زا ینشاچ نافرع تسا هب ود ویش ة ناهنپ و راکشآ زا یآ ة « اَی ْلُق

ِمَج َبوُنُّذلا ُرِفْغَی َهَّللا َّنِإ ِهَّللا ِةَمْحَر ْنِم اوُطَنْقَت اَل ْمِهِسُفْنَأ ىَلَع اوُفَرْسَأ َنیِذَّلا َیِداَبِع ُمیِحَّرلا ُروُفَغْلا َوُه ُهَّنِإ اًعی

» :رمز( 8

53 )

هرهب درب ه تسا : هاـــــگ مـــــــشوه دــــنک

یـــــهگ شوهدــــم

ـــشن هئـــــ اــــــــه

ِی مادـــــــــُم ار

مزاــــــــن

کاـــخ ار

دـــناوخ و

« اـــی یداـــبع

» تـــفگ ةویــــــــــــــــش

مارتــــــــــــحا ار

مزاـــــــــن

مفرــــسُم دــــناوخ

و تــــفگ :

« لا طنـــــــْقَت

» تمـــــحر و

فـــــــطل ماــــــــع

ار مزاــــــن

: 476 )

نآ هنوگ هک هدید م ی وش د

، رعاش هب لکش حیرص و

،حیرصریغ گژاو

نا و ترابع اه ی ینآرق ار ناوتشپ ة مکحم وگ ی ه اه ی

ینافرع دوخ درک ه تسا :

)1 لمج ة « ای یدابع

»

ًانیع زا نتم بیاغ هتفرگ هدش تسا و رد روحم ینیشنمه اب

ناگژاو یسراف

، لمکم نتم رضاح

تسا . )2 لعف یهن درفم « لا طنْقَت

» هک رد نتم بیاغ هب غیص ة عمج « لا اوُطَنْقَت

» هدمآ تسا .

)3 لمج ة « سُم مفر دناوخ

» یتراشا ناهنپ هب ترابع «

َنیذَّلا اوُفَرْسَأ ىَلَع ْمِهِسُفْنَأ

» رد نتم بیاغ دراد .

2 ـ 2 ـ 7 ینآرق یاهدرکیور ـ

هب یجیهلا نیزح ینافرع

« داعم

» و

« تمایق

»

« نایم گنتاگنت طابترا هزومآ

اه ی م و یملاسا زا ینافرع ثحاب

کی ةدولاش و فرط فرطزا یناریا نافرع دعتسم

رگید ،

ةّوقلاب یریذپرثا هب رجنم ینافرع بدا

ناریا تسا هدیدرگ یونعم لئاسم و یملاسا روما زا نیمز

» ( لُگ ی هداز

، 1396 : 158 ).

زا نیمه ور ،

« و نامز رخآ قیاقح و داعم هب

روط یلک فسلف ة زا یکی ،گرم و تایح ساسا

ی رت ی ن هزومآ اه ی هک تسا یملاسا

باتزاب زین یناریا نافرع و فّوصت رد هدرتسگ

ا ی و تسا هتشاد هب

زا یکی یعون هدولاش

اه ی رد یساسا ناهج

بی ن ی ینافرع هب

رامش م ی دور

» )نامه(

.

یجیهلا نیزح اب

ّسمت ک هب تایآ داد دهاوخ خر نامز رخآ رد هک یثداوح هب تراشا و نآرق

، تسا نآ یپرد هک

یلاعتم ،یهلا ملاک هب عاجرا اب ار دوخ نافرع نک

د یثداوح . دننام

« مهرد هدیبوک ندش هوک اه

» ،

« هتخورفارب اهایرد ندش

» ،

« هب مه هام و دیشروخ نتسویپ

» ،

«پ ی چ ی هد ندش نامسآ راموط »

...و ةمشچ زا هک دنتسه یرابخا یگمه نآرق للاز

م ی دنشوج ؛

اما نآ هاگ اب هک هتشاد اه ی ماگمه یجیهلا ینافرع م

ی وش دن ، هولج اه یی هضرع ار داعم زا هژیو م

ی ننک د هک کرتشم لوصحم

.تسا نآرق اب نافرع دنویپ زا یکی و ی گژ ی اه ی هدش هراشا نادب تایاور و تایآ رد هک تمایق

، تسا نآ ،زور نآ رد هک

هدرپ اه ةرهچ زا قیاقح

مورف ی دتفا ،هنیمز نیا رد .

ِلیلحت یجیهلا ینهذ رد

فیصوت ینافرع

تسر ا یزیخ هک رد

ِسپ یایند یناف

،دمآ دهاوخ اب

تناعتسا زا

ةیآ �