هاگیاج هب هجوت ترورض و تملاس
ناور تشادهب ناناوجون
ناریا یشزومآ ماظن هطسوتم هرود یسرد همانرب رد
شیپ دمحم زاب
، یدابآرون زاملوس رتکد
1 دهاش هاگشناد یتیبرت مولع هورگ ،یسرد یزیر همانرب دشرا یسانشراک یوجشناد -
Email: [email protected]
2 رایداتسا - دهاش هاگشناد یتیبرت مولع هورگ
Email: [email protected]
کچ ی هد
تشادهب یناور شناد هرابرد هزیگنا یاه یناتسنا ار یکی زا لتصا ییاتاااتش تشب
یم دراد . نیا هقلاع نوزفازور ناور
ناتاااتش هب
لاتسم ه مزور و یلمع تشب بجلم هدتش تاا هک شناد ام رد دا فا هب لتصخ یناتسک
هک راچد لاکتشم یناور
دانتسه ، هب
رلط باق هظحلام شیازفا دبای . مدع شزاا و دلجو افلانخا رانفر
رد عمالج یناسنا رایسب دلهشم و ناوا ف اا . رد ه هقبط
و هو گ ای یعمج
، ااتشا یلداعنمان
یگدنز یم دااک . نیا بااب رد درلم همه معا زا گراک
، تصحم تشزپ
و سداهم و ه یغ
امنحا لانبا هب لالانخا یناور
دلجو دراد . هب رابع گید چیه د ف یناسنا رد با ب ضا ما یناور م ص لن ی درادن . هنبلا ننسناد
هکایا ه اتش نکمم تاا رانف گ یدلاتشخان یناور
دلتش
، دلخ هب دلخ یفاک تسین . ا یز تشادهب یناور
طقف تصحام هب
ی تشت لع افلانخا رانفر
هدلبن
، هکلب فده یلتصا نآ ی یگتشیپ زا
علقو ینحاران . تاا اه ی یگتشیپ
هب یااعم عیتاو نآ
رابع یم دتشاب زا هب دلجو ندروآ یلمالع هک مکم یگدنز ملاتا و ام ن تاا و هولاع ب نامرد لالانخا رانفر
هب رلظام
ی یگللج زا
علقو یرامیب یاه دیدتتش یناور رد اتتا یاه یخا رد رلتتشک نا یا زین ه دانام یاتتا یاهرلتتشک ناهج
هقلاع
یتصلتصام مه
زا ف ط اماقم ینلود و مه زا بناج هب مد م و ما تشادهب یناور
ناتشن هداد هدتش تاا اکن هب هجلت اب .
تشادهب و ملاتا رد همتالنم هرود یتارد همان ب شقن هک تاا یتشهویپ اپتا نیا هب هتااپ ننفای یپ رد ،هدتش هراتشا تسیچ ،دانتسه هعماج نازاتا هدایآ هک نانالجلن ی یتصلت اقیقحت علن زا ،اه هداد یروآد گ شور ساتاا ب تضاح شهویپ
-
ا ،قیقحت فده هب هجلت اب و یلیلحت .دتتشاب یم یا هعتتالت و ید براک اقیقحت علن ز
جیانن یکاح زا نآ تتاا هک هکبتتش یاه
یعامنجا یزاام یاتضف و ب
و تشادهب ملاتا
ناور نانالجلن یثات همان ب قی ط زا رلتشک یتشزلمآ ماظن و دراد ی یذپانراکنا
هف ح هدش یحا ط یارد یاه یم همالنم هرود رد یا
نیا رد ی ثپم ماگ دنالت دراد ب هایمز
.
تاملک :یدیلک تنرتنیا،یلیصحت تفرشیپ،نازومآ شناد،ناور تملاس ،
هطسوتم هرود .
1 . همدقم
شناد نازلمآ یرلتشک ه زا
هیام تا یاه ی کف و یلاعم نآ رلتشک هب رامتش یم دنور . یتار ب لاتسم اخ شناد نازلمآ
،
یتصحت قفلم و نیمأت ملاتا یمتسج و یناور اهنآ زا نی نمهم فادها
همان ب یزیر یتشزلمآ لود اه یم دتشاب . نیمأت
علتضلم ملاتا ناور و ءاقترا نآ رد متا هعماج زا نی نمهم مایپ
اه و ی یاظو تاا هک نامزاتا تشادهب یناهج هب هدهع
اهنلود هنتشاذگ . تاا هب یلد یمها نیا علتضلم نامزاتا تشادهب یناهج
اتا 2001 ار اتا تشادهب یناور
دیمان و
ناتشن طاخ خاتا
هک رد نیا اتا
، مامت لم ناهج ه یظو دنراد هک متا تشادهب ناور
،دلخ هدالناخ و هعماج ناتش ار
ءاقترا .داهد ملاتا و یرامیب هب هزادنا هیرات ناتسنا مدق دراد . گا هب هیرات یهاگن میزادایب
، میهالخ دید هک ناکتشزپ
میدق هاگیاج هییو یا نیب یاتا راتشقا هعماج هنتشاد .دنا نانآ هجلنم هدتش دندلب هک ملاتا ناتسنا ات دودح یدایز ب اداع
بلخ یگنتسب .دراد هولاع ب نیا هدیمهف دندلب ات یدودح ناتسنا اه ب ینملاتا دلخ ناک .دنراد هزو ما زین اتشم هدتش
تاا هک یمین زا گ م و اه یم رد هاینن اهرانفر و شور یاه طلغ یگدنز . تاا گا رد هنتشذگ هن ناداچ رود ناتسنا اه
نتشیب هب طاخ یرامیب یاه یبو کیم و
مدع تشادهب ینامتسج و ای ثدالح یعیبط یم دند م ، هزو ما گ م و اه یم بلغا رد
هاینن یاهشور طلغ یگدنز ( اا یناها ف و
،نا گید 1385 ).
ییلتا زا نودب دید ت زو ما رد یبلاقنا نی ت هرود هیرات سب یم می ب و ییغت و لحت یملاد هب یعقاو یذپانراکنا
ایح یعامنجا دب هدتش تاا .
ًلامع رد یط هیرات تشب گاهآ ییغت یعامنجا
ًانبتسن داک هدلب تاا و ثکا مد م مک و شیب
نامه هلیتتش یاه یگدنز ناردپ دلخ ار ابند یم هد ک دنا . اح هکنآ هزو ما رد یناهج لحنم و تتاد ن شلا ینلگ گد
یگمتشچ و
یملاد یگدنز یم میاک . هب یا هنلگ هک گتش نی تزیگنا
دادیور رد یایند تضاح ار یم نالت ع تا یب هقباتا
ا ییغت یعامنجا . تسناد
اما هچنآ هک هایمز نیاچ ییغت و لالحت فرژ و یف گتش ار دیدپ هدروآ و هب نیا هه ب زا هیرات
یمها قلف هداعلا یا هداد
، یاهدروانتاد یژلللاکت
دیدج و خأنم ی تشب . تاا ییاهدروانتاد هک
هب نالاع یژلللاکت
دیدج ب رلحم یژلللاکت یاه
یتاعلاطا نامزاتا
هنفای تاا زلنتااک) ، 1380 ) . قی لت یعقاو و یایند یزاام رد یزاب یاه
هنایار یا بمتا هدیچیپ نی ت و رد نیع اح ءزج باذج نی ت ییامن اه نادامتشناد
رد تصع تضاح یم دتشاب . ییاتضف هک رد
نآ ییاهایور هب
یلتصت رد هدمآ و اپ هب هتص ع یعقاو یم دراذگ ات باث دلتش عمالج
،نردم هدیدپ یاه هدیچیپ تصحام هب
د ف دلخ ار دنراد . رد بلاق یزاب یاه هنایار یا نیلن نا براک یم دانالت بیک ت یزاام زا اتتااتتسحا یناتتسنا
و یایند
یعقاو یغ ار
سمل
،دایامن هایمز یا هک رد نآ نا براک دلخ ار رد ییایند ساتسحا یم دااک هک دلخ ار رد بلاق اه نکاراک و
یتصاتش ییاه را ق یم داهد و زا قی ط نآ هب یاهایور دلخ یم داتار . یهاگنتاد هک
اب شلات نادامتشناد هلارا
هدتش ناکما
تصحام ب ه د ف هیبتش یزاتا ود
،یدعب هتا یدعب و نیتشیمینا ار
یا ب نا براک نکمم یم دزاتا . یباذج یزاب یاه هنایار یا
زور هب زور شیازفا هنفای و نارادف ط یناوا ف
ار رد نیب راتشقا فلنام هعماج ادیپ یم .داک ثکا دا فا رد عیزلت یاتا فلنام
هب ات هدا نتاا زا نیا هدیدپ عمالج نردم ار دنراد . اما شیا گ ناکدلک و نانالجلن سلملم ت یم دتشاب . یزاب یاه هنایار یا
نانالجلن ار دراو ییایند یم داک هک شل ناک رد تاد تااهنآ و هب نیمه یلد اهنآ زا نیا یزاب ذل یم دن ب . نلاکا هک
نیا یروااف نیلن رد بلاق ی هدیدپ یعامنجا هلارا
هدتش تاا
، هایمز یاه زو ب لاتسم یعامنجا ار
مها ف یم داک هک
هغدغد یاه یاهذ نادامتشناد مللع
فلنام یم دتشاب ناتشیا . یاه یتار ب ی لنام
رد نیا هایمز ماانا هداد دنا و هب جیانن
یدایز هدیتار دنا
، اما همیح اعلامم هعماج یتاااتش هب لاتسم ی لنام نلچ هایمز یاه شیا گ ناکدلک هب یزاب یاه هنایار
،یا ا یثأت یاه یزاب هنایار
یا ب ملاتا ناور
،ناکدلک همبار یاه یزاب هنایار
یا و رانفر ناکدلک رد
،هدالناخ شقن یزاب
یاه هنایار یا رد ف شیپ ینملاا و هافر رد هد نسگ نی ت یاعم
،نآ هدیدپ یا اا هک درلم هقلاع و هجلت یمامت ناسنا
،اه
هو گ یعامنجا یاه و
عمالج ی شب یم دشاب .
ینملاتا رد نامن گ یاه یعلانم فیتصلت و نییبت هدتش تاا هک نیا نامن گ اه رلط هب یعامنجا خاتا هنفای دنا .
هچ گ میها م
،ینملاتا
،نهذ و ندب یط ناکم اه و نامز یاه فلنام وا نم
،دنا هدلب اّما یا ب یمامت گاه ف اه و
،عمالج
شقن یتااتاا رد براات یگدنز ناتسنا اه یزاب هد ک دنا . اب رد ظن ینملاتا ننف گ هب
نالاع یمله م ثأنم زا هعلمام هدیچیپ
یا زا مالع
،ینتسیز
،یناور
،یعامنجا
،یگاه ف
،یداتصنقا و یبهذم
یمیحم دیاب ناعذا تشاد هک رد نیا
،ااعم ینملاتا گید
هغدغد اد ناراکردنا مللع
یکشزپ سین
؛ هکلب نادامشناد یمامت مللع
،یعامنجا هب
هییو هعماج نااااش و ناور نااااش هب
یار ب نآ هقلاع دام یم دند گ . دعب یناور ملاا
رد یرایسب زا یاهرلشک
ناهج هب هییو یاهرلشک
ناهج
،ملا هب یلد هجلت
یلصا هب یاا یللوا
،ینشادهب یاه زا
هلمج یرامیب یاه راد یگاو ینل ع رد هنشذگ و ای یرامیب یاه نمزم رد صع
، ضاح
نمک درلم را ق هجلت هنف گ
اا . اب نیا
، اح یهاگن هب رامآ و ماقرا شنام هدش رد هایمز علیش لالانخا یناور
رد یاهرلشک
فلنام
،ناهج یکاح زا ینا حب ندلب یعضو ملاا اا ناور (
،یدمحم 1395
).
2 . هلاسم نایب
یاقترا مله م د کیور ی ناور ملاا
و یلحت یا ب یمله م میاداراپ ملاا هب بسن فلنام یاه هاگدید مهف
و ناور
د یا ب هزادنا ی هکداک یم هلارا نآ یاقترا گدن یگدای
و نا .دلب دهالخ دی م ناراذگ اایا یا ب
زا یرایسب ناصصانم
ینملاا
، درلم رایسب یاه هزلحزا ناور ملاا یاقترا اما اا هجلت
گید طیا ش هزو ما ام یور شیپ ی
و اا هچ عمالج
ای هنفای هعالت ه هعالت احرد
اب زور دنلش یم ههجالم یایلن لاسم گید هک
،ناور ملاا هب یناا یاهد کیور ییانالت
درادن ار نآ هب ییلگاااپ
و اهات یناور یرامیب
ملاا .دهد یم یکشت ار ناور ینملاا هد نسگ زا یکچلک شاب
ناور هخاش
یا زا ملع شادهب اا هک اب ی یگشیپ زا
لانخا یاه یناور و ظ ح هایهب یگدنز و ی طاع شادهب ا
راکو دراد . اّما رد
اا 2001 نامزاا شادهب
،یناهج ملاا ار نیا هنلگ فی عت د ک ملاا هک
رابع ناور
اا زا لاح هافر ماک
،یمسج
یناور و یعامنجا و هن
ًاف ص نادقف یرامیب و ینالتان زر(
و
،نلسمات 2012 ).
اب یهاگن ب نییعت هدااک یاه ملاا ناور یمرد میبای هک هج نییعت ما ملاا ناور رد ه د ف زاین هب
ییااااش مالع هناگداچ
،یعامنجا
،یناور ینیصاش
و یگدالناخ میهالخ شاد . یا ب
، اثم یاهراشف ملاد
،یداصنقا یعامنجا
هب نالاع ی ماع مخ ملاا ناور دا فا و عامنجا ار دیدهت یم دااک . ضاو نی ت دهاش نیا اعدم یها مه خاش یاه
قف زا هلمج ما نییاپ لایصحت
اب لاکشم ملاا ناور یم دشاب . زا یف ط ملاا ناور فیعض اب ا ییغت عی ا یعضو
،عامنجا طیا ش س ناا یاز
،یمیحم ضیعبت
،ینیساج با یگدنز
،ملااان نلشخ و لاکشم یکیزیف
و یمسج ها مه یم
دشاب . رد عقاو
، ملاا نودب ملاا ناور یمله م ادیپ یمن داک ( نامزاا شادهب
،یناهج 2011 ) . راهم ح هلئسم دایآ ف
ک ت یقمام و یمظام اا هک هب د ف مک یم داک ات ماگاه ییورایور اب
، لاکشم
حار یاه یددعنم لانسج داک و سپا
نی نهب هار ح ار بااننا دیامن . یماگاه هک دا فا زا راهم ح هلئسم یا ب ف ط ب ند ک لاسم نیب ید ف و لاسم یعامنجا
هدا ناا یم دااک هب نآ راهم ح هلئسم هن گ یم دلش ( یرلن مااق
،یدابآ 1394 .) زو ما یرایسب زا ناققحم دندقنعم راهم
یاه هلباقم یا دانام ییانالت ح
،هلئسم رود یشیدنا و ماانا یبایزرا یاه یقمام و ارد هب دا فا مک یم داک ات هب رلط
یقفلم یزیمآ اب لاکشم هلباقم دایامن . اما هنا اانم یرایسب زا دا فا رد ییورایور اب لاسم یگدنز ییانالت یاه مزلا ار بسک
هد کن و رد ههجالم اب لاکشم ه مزور
بیاآ یذپ یم داشاب . هو گ یاا رد ض عم مخ یا ب یراااهبان یاه
یرانفر و
یعامنجا نانالجلن یم
،داشاب ا چ هک اهنآ رد یعمقم را ق دنراد هک نا حب
، یله
،غللب رو غ
،ینالج یامت هب یشک ا و قنسم
ندلب دلجو دراد . اذل یاقترا ما یهاگآ و ش گن و ابقاعنم د کلمع نیا اهو گ ب ی یگشیپ زا نیا لاضعم و ش نسگ شادهب
ناور شقن یمهم یم دنالت هنشاد دشاب ( ی ان و ناراکمه ، 1394 .)
ملاا ناور ی هن اهات دلبن ب ی رام ی ناور ی ار رد ظن دراد
، هکلب هب حما ی زا د کلمع دقنعم اا هک د ف اب دلخ و
با گدنز ی شا هدلاآ و نودب کشم دشاب . رد عقاو رلصت ب ا ی ن اا هک ام اب ی د ب گدنز ی طلسم شاب ی م و طقف رد اچ ی ن
نلاح ی اا هک م ی نالت ی م نآ مسق اه یی ار هک هرابرد نامدلخ ی ا گدنز ی نام هلئسم زاا اا
، غت یی هد ی م . لاکشم ملاا
ناور ی هک گناشن د ف رد رااک ندمآ اب اهنآ اا
، نکمم اا شان ی زا زو ب شاکاو اه ی هناراگزااان رد
ه ی زا راهچ هزلح
هد نسگ د کلمع شب دشاب . ای ن راهچ هزلح داترابع زا : رانفر عامنجا ی ، رانفر ه ی ناا ی ، اعلضلم طلب م
هب ملاا ، اعلضلم
طبت م اب غش . نامرد اچ ی ن تلاکشم ی رد عقاو اااپ ی اا هب کاردا رد اح غت یی عامنجا زا لع و هام ی اهنآ .
هلئسم ملاا ناور ی زا نمهم ی ن لاسم شناد نازلمآ اا و رد قح ی ق قفلم ی رد صحت ی نااچنآ طلب م هب دادعناا
اه ی قلف هداعلا شناد زلمآ ن ی س
، هکلب قفلم ی و ی ابم ی ب ا ی ن اا هک هنلگچ حا م پ ی چ ی هد و نا حب ی نالجلن ی ار زا ظن
طاع ی و ناور ی هب رلط بط یع ی دنارذگب . قفلم ی رد صحت ی هنسباو و مالع سب ی را ی م ی دشاب هک کمم ن اا لاعف ی رد
شلهاب ت ی ن شناد زلمآ نآ ار حت ثأت ی را ق دهد . بلغا هدهاشم هدش شناد نازلمآ ی هک حلما لااب یی زا اآ ی ب اااش ی ناور ی
ار هب ات م ی دااک
، انالت یی نمک ی ا ب ی ماانا لاکت ی ف دلخ دنراد ( دج ی د ی و ناراکمه
، 1389 ) . زا مه ی ن ظام سرادم ن ی ز هب
نالاع عباام لصا ی ذغت ی ه هدااک و امح ی هدااک شناد نازلمآ
، شقن هدمع ا ی رد ااااش یی و اقترا ی دامنالت ی اه و پ ی گش ی ی زا
اآ ی ب اه و دمآراکان ی دهت ی هدااکد اهنآ دنراد . خ ب ی نا گشهویپ زا هب
ا ی ن نن ی ها ار ی دند هک ملاا ناور ی اب پ ی ف ش صحت یل ی
شناد نازلمآ طابترا دراد و اب ازفا ی ش ملاا ناور ی پ ی ف ش صحت یل ی شناد نازلمآ
، ازفا ی ش م ی ی دبا ( مااقلالبا ی و منالج ی ی ،
1389 ).
3 . قیقحت شور ی یتتتصلت اتقیقحت علن زا ،اته هداد یروآد گ شور ساتتتاا ب تتتضاتح شهویپ -
علن زا ،قیقحت فدته هتب هتجلت اتب و یلیلحت
یا هعتتالت و ید براک اقیقحت تتاا
. نیدب رلظام میها م
،شهویپ علتتضلم اب طبت م هب و یروآد گ
یلتتصا طلمخ فتتشک
هتشیدنا اه ی بحاتص نا ظن یب ت و میلعت نالنب ات هدتش هنخاد پ
هعلمام زا میها م
و یاهرانخاتا هدمآ تادب یمله م
رد
قیقد نییبت هج ت
رلشک ییادنبا هرود یشزلمآ ماظن رد یزاام یاضف یگنلگچ و یهام .دلمن هدا ناا ،
4 . هتفای اه
یکی زا یاه یغنم مهم
رد هزلح یاهرانفر
،یناسنا یگییو یاه ینیصاش اا
. یصاش دا فا
زا یاوا یگدنز کش یم ،د یگ
یلو یضعب زا نیصصانم ب
نیا دنرواب هک
، یصاش اب
براات یدعب ییغت یم داک و حلاصا یم دلش ( زرواشک و
،ناراکمه
1394 ) . هلئسم یلصا شزلمآ و
،شرو پ شزلمآ و شیازفا نالت ی یگدای رد ناکدلک و نانالجلن . اا اما هدا ناا شیب زا دح
ناکدلک و نانالجلن زا
هنایار هب صخ ل حت نالاع یزاب یاه هنایار یا هب یکی زا لاضعم یعامنجا
رد نامرلشک یدبت
هدش اا . نیا یزاب اه هب یلد یباذج یاه ی یلصت و
،یکیفا گ یواصت
،ا یگ ناایه دایز و هایزه مک یاج دلخ ار رد
نایم شق نالج زاب هد ک و ناکدلک و نانالجلن رد اقوا غا ف یج ت یم داهد هب یاج هدا ناا زا لاام یملع و یشزلمآ
،
قو دلخ ار ف ص یزاب اب هنایار دایامن و نیا دنالنیم یاهدمایپ ی ام
رد شیازفا نالت ی یگدای شناد نازلمآ هنشاد .دشاب
هدا ناا یطا فا زا یزاب یاه هنایار یا ا یثأت ی ام دانام : فُا
،یلیصحت شهاک
نالت
،ی یگدای شیازفا
، نلشخ
،ی گشاخ پ
جیو ت یبااحدب و
بیاآ یاه یمسج و یحور دراد هک یاهدمایپ بثم
یزاب یاه هنایار یا دانام اقننا دالم
،یشزلمآ شرو پ
ردق ک ت و یقلاخ ار عاعش حت را ق
یم .دهد هنایار اه هک هزو ما
ًابی قت رد نشیب نلئش یگدنز ناسنا اه هار هنفای
، اا
نلچمه گید هنخاا یاه اد
، شب ود یور هکا دنراد هک ی یلا نآ ه هب ی یگ ارد و دی م یا ب ع ا یشاب
قد رد اهراک و مک هب ف شیپ رلما اا و یور گید نآ هدا ناا یاه اردان و بان ااا هک
،هاگ بیاآ یاه ناوا ف
رد یپ دراد یهیقف(
و
،یلیعاماا 1394
) . ناور نااااش دندقنعم ه یرانفر هک د ف زا دلخ ناشن یم
،دهد حت یثأت مالع
یرایسب نلچمه : مالع
،یمیحم ی طاع و ینیصاش یم دشاب . دلصقم زا مالع یصاش رد عقاو نامه یگییو یاه ینیصاش
اا هک یم دنالت د ف ار دعنسم زو ب ی سکی زا اهرانفر دیامن . رد یترلص هک نکمم
، اا د ف ی گید اب ینیصاش یگییو
وا نم اد هب نیاچ ییاهرانفر
دنزن . ،نیا بااب مالع ینیصاش
زا نی نمهم یلمالع اا هک رداق اا رد خااش یگدیچیپ -
یاه رانفر رد ناسنا رد یعقلم یاه فلنام مک نایاش یهجلت دیامن و زا نیا ور یمن سیاب زا مشچ ناققحم رود دنامب
(
،نیچ لج و
،گاچ 2006 .)
یگییو یاه
،ینیصاش
ا ص یرادیاپ دانسه هک زا ینیعقلم هب یعقلم گید ناداچ ییغت یمن دااک . اهنآ شیا گ یاه
ابثاب و ماوداب یهداااپ
هب هلیش ناسکی هب ک حم یاه فلنام یم داشاب و یم شیپ ،دانالت یایب
هدااک رانفر د ف رد یعقلم یاه
فلنام داشاب (
،زنللش 1388 ) . یصاش یلگلا
ًانبسن رادیاپ
، ا ص شیا گ اه ای یگییو ییاه هک اا ات هزادنا یا هب رانفر
دا فا ماود یم دشاب
، سیف(
1995 ) . رد نمض دیاب هب نیا هنکن مه هراشا دلمن یزاب یاه هنایار یا هک هب نالاع بلبحم نی ت
یزاب یاه ناکدلک و نانالجلن نیا هرود بقل هنف گ اا
، یم دنالت ی دیدهت یدج یا ب ملاا مسج و ناور نانآ زین هب
رامش دور . هنبلا یمن نالت یثأت نیا یزاب اه ب یقلاخ و یگدالاب یاهذ ناکدلک و نانالجلن ار هدیدان
ّ ف گ هب یط ش هک اهنآ
رد هو گ یاه یاا بااانم دلخ هض ع دنلش . یزاب یاه هنایار یا هب هنلگ یا یحا ط و هنخاا یم دنلش هک بطاام ار راداو
دنزاا ات هب ه لحن نکمم و هب نامگ دلخ هب یاهننا یزاب و رد یاهن ی ت ب رد نآ اد دبای . نیا همقن نیزاغآ هلمح هب نهذ
و حور ی کدلک و نالجلن اا . یزاب یاه هنایار یا رد نیع هکایا دنالنیم یا ب ناکدلک ضم
،دشاب یم دنالت رد ینملاا
اهنآ زین ثلم عقاو دلش . نلچ رد نیا یزاب اه ناکدلک دیاب ای زا اد نمشد را ف دااک ای جاگ ناهاپ ار ادیپ دااک و رد عقاو
رلبام هب میمصت ی یگ عی ا و عطاق دانسه . یزاب نیا اه
هب کدلک هب ات یاه دیدج و یدایز یم دزلمآ ب. یضع زا اهنآ
نلشخ یدایز ار هب ناکدلک دای
،داهدیم اما دیاب هب طاخ شاد هک رد رااک مامت نیا نلشخ اه اهنآ رلبام انسه د یا ب
هدن ب ندش همه هار یاه نکمم ار ناحنما دااک
،یج ف(
1388 ).
یزاب یاه هنایار یا یکی زا یم گ ا یاه ناکدلک و نالجلن رد صع دیدج . اا نیا یزاب یاه جیهم و هبذاج پ
کدلک و نالجلن ار باقم هاحص شیامن را ق یم داهد و وا ار زا یایند یعقاو هب ملاع لایات و ف یم .دن ب رد رااک همه
ینا گن اه و فلانخا ییاه ظن هک
رد هایمز ثا یزاب یاه هنایار یا ب یعضو ینخااشناور دا فا
دلجو
،دراد ینا گن ییاه زین
رد درلم یثات یزاب یاه هنایار یا ب ف شیپ یلیصحت و ملاا یناور شناد نازلمآ دلجو دراد . رد عقاو یکی زا نینسان
ینا گن اه هرابرد یزاب یاه هنایار
،یا اب هجلت هب یگد نسگ د براک
اهنآ رد نایم
،نانالج نیا اا هک نیاچ یزاب ییاه نکمم
اا اب داایا ییاضف باذج ت رد هسیاقم اب ماانا فیلاکت
،یارد
،یروآلن یراگزاا د ف
اب طیحم و
،نایفا طا لاماعت
یعامنجا بااام و نلااسمهاب خادت
رد یاهد کلمع یملع
و یلیصحت و ی یگراکب ییانالت
یاه یاهذ و ناور ینخااش دنلش .
دهالش یب ات زین رد دییات نیا اعدا دلجو .دنراد نشور اا هک گا ناکدلک همه قو دلخ ار نو یب زا هاردم اب یزاب یاه
هنایار یا دنزاد پب و رد یپ نآ زا سرد و گید یلاعف ییاه هک نکمم اا زا هاگدید یعامنجا ای
ی کف دامدلا
،داشاب
ل غ
،دنزرو هلاسم یدایاشلخان زو ب
یم داک
،ی ی مق(
1385 ) . نازیم هدا ناا زا ن نایا و هکبش یاه یزاام نااچ ور هب
ش نسگ اا هک سن ینلاک ار سن ن نایا ( ) Z ای سن هکبش مان هداهن .دنا سن دز یز 20 اا نا دراد . یاعی دعب زا
اا 1380 ی اه یسمش دللنم هدش دنا . زلاه دمآرد یدایز دنرادن اما یسنانپ نآ ار دنراد هک رد اا یاه یتآ دمآرد
ین گاه هب مه .دانزب سن
،دز سن هداز یژلللاکت سه
. نیا سن زا ینامز مشچ هب ناهج هدلشگ دنا رد فا طا دلخ ب رلم
هد نسگ یا اب یروااف یاه دیدج راکو ا هنشاد دنا . هب نیمه یلد هب نیا
، سن مان ادنو هش ن انیاید هداد دنا
، ظم یم(
یملصعم و
،ناراکمه 1386
).
ن نایا ی نای ج عیاو و رد اح دشر اا هک رد س ناد یاه هکبش یطابترا
ی تلیپماک را ق
دراد . د براک
هد نسگ ن نایا رد ما
،ناهج اطابترا زا یا ام تلیپماک ار ات نیا دح نااآ هد ک هک یزم یاه همه یاهیروااف اعلاطا
و اطابترا زا
هنشذگ رد یگییو یاه ن نایا هصلاخ یم دنلش . هکبش یاه
،یعامنجا یکی
زا نی نمهم و
نی نقفلم نیا
همان ب یاه ن نایا یم داشاب . هکبش یاه سیف
،کلب
، نییلت
،پاستاو
، بیاو ما گلت هلمجزا هکبش یعامنجا یاه یزاام
دانسه
هک رد ینامز دم یهاتلک
ع ا هب دشر
دنا هد ک و زور زور هب نایم دا فا یبلبحم ی نشیب
ادیپ یم دااک . رد نیا نایم
ما گلت هب نالاع یا هکبش هک
نشیب زا یاه هکبش گید
رد نا یا و اصلصام رد
نایم نازلمآ شناد جاور
،دراد زاین هب هجلت
و یار ب ی نشیب دراد . هنا اانم نلاکات رد نا یا رد هایمز همبار دلجلم نیب هدا ناا زا هکبش یعامنجا ما گلت اب فا یلیصحت
و ملاا ناور شناد نازلمآ رد سرادم یقیقحت رلص هنف گن . اا یبلمم هک دیاب هب نآ هراشا
،د ک دلبمک شهویپ رد
نیا هایمز رد رلشک اا . نادقف ید کیور عماج
و یار ب نامزمه طباور نیا اه یغنم رد ایبدا دلجلم ساسحا یم دلش . رد
خاد رلشک علضلم ن نایا و یثات نآ ب طباور یعامنجا زلاه درلم هجلت یدج هعماج نااااش را ق هنف گن اا . نیا ما ات
یدودح هب یگزات علضلم طلب م اا و ات هزادنا یا مه یشان زا ییااشآ دودحم فاحم مللع یناسنا اب نیا هناار یطابترا
. اا شهویپ زا یخ ب هب همادا رد .دلش یم هراشا رلشک خاد رد هدش ماانا یاه
و یرلصام این نشور
( 1396 ) رد نالاع یشهویپ دند ک
هزو ما ملاا ناور یکی زا ایرو ض بلسحم هعماج
یم
دلش هک هجلت هب نآ رد دشر و هعالت هعماج ثا یمیقنسم دراد
و ننخاد پ هب نآ ط ش یاااا ه هب یرو یاهو ین دمآراک و
یصحت هد ک اا . دلجو یرامیب ییاه زا یبق یرامیب یاه
،یبلق
،با مضا
،یگد سفا
یعقلم ییاه هک یراکیب دایز و دمآرد
نییاپ دنراد
، زا یشان شزلمآ دودحم اا .
یااگ ( 1396 ) رد شاد نالاع یشهویپ رد
یعقلم ییاه هک س ناا دایز ضیعبت ، اا ینیساج
دلجو ،دراد با
یگدنز ملااان اا و یّمات زا نلناق دلجو دراد . لاکشم یناور نشیب نیا یایلگ
هلئسم اا هک ناور و عامنجا نکمم اا
ثا یلباقنم ب دیدشت ا ثا رانفر و ملاا هنشاد داشاب .
ی عج ( 1396 ) رد د ک نالاع یا هلاقم هزو ما
دشر یروااف یاه دیدج یتاعلاطا و
،یطابترا نلچمه هکبش یاه
یعامنجا
،ینن نایا هب یتا ییغت رد یگدنز با
لن نانالج نانالج و هدیماانا و یاهنیلاعف ه مزور نانآ ار حت یثات را ق هاد اا .
ی عج یاسح (
1396 ) رد :د ک نایب یشهویپ دصرد
ییلااب زا نانالجلن و نانالج زا ن نایا یا ب یاهنیلاعف هدلهیب
یا یظن اود
،یبای یزاب و بحص اب گیدکی هدا ناا دااکیم . ینالجلن هک شپ زیم هنایار و ن نایا هنسشن
، اا همان ب
یاه یاا ار ذل شاب ت زا ناااا ردپ و ردام و فیلاکت هاردم دنادیم . رد هاینن رد
، اطابترا رانفر
و یگدنز یعامنجا وا
لانخا داایا دلشیم .
،یایعم
،ی یماباب
،یدمحم یتا ب
و یدیشر ( 1395 ) رد :دنراد یم نایب یشهویپ ملاا
ناور یکی زا لاسم ح مم
رد یایند زو ما اا هک رد صع ضاح درلم هجلت نا گشهویپ
را ق اا هنف گ
و یکی زا یاهرلنکاف
یشزرااب زا خاش یناهج
اا . هنفای یاه یکشزپ و ناور یاااش ناشن یم دهد سکع هک
معلا ی طاع هب ثدالح
،یگدنز ملاا ناور ار حت یثأت
را ق یم دهد هک نیا ما یم دنالت هب رلط هب هلقلاب ملاا مسج بیاآ دناا ب هک ناشن زا یمها ملاا ناور دراد .
یداا ( 1395 ) رد :د ک نالاع یشهویپ ذل ن
و ش نسگ
، ن نایا هولاع ب هکایا یایازم یرایسب هب ها مه
،دراد اما
اب شهاک طباور یعامنجا
؛ و ف ننفر رد هلیپ ییاهات و یگد سفا ار
یا ب یاهناسنا صع
هنینردم هب ناغمرا هدروآ اا . طابترا
یاه یعامنجا یاج
دلخ ار هب اطابترا ید ف
هداد دنا ، مدع ناک
،رانفر هشلگ ی یگ و
،یگد سفا فا
یلیصحت و
،یلغش
س ناا و با مضا
،یگشیمه یبصع
،ندلب یب یرا ق
،یاهذ سالاو ی کف و ...
زا لاکشم یحور
یناورو نآ یم .دشاب
یدی ف ( 1394 ) رد : شاد نایب یشهویپ هدا ناا
جراخ زا دح فراعنم زا
، ن نایا هب یگنسباو دیدش یناور و ی کف
یم دماانا . اب دورو ن نایا و هب هنایار نورد
،اه هدالناخ نیب
،نیدلاو
،ناملعم نایب م و شناد نازلمآ و ییادج نادنز ف ی کف
و ی طاع خر دهدیم .
و یهیقف یلیعاماا (
1394 ) رد نشاد ناعذا یشهویپ دا
: اه هنایار هک هزو ما
ًابی قت رد نشیب نلئش یگدنز ناسنا اه هار
هنفای
، اا نلچمه گید یاه هنخاا
اد ود ، شب یور هکا دنراد هک ی یلا نآ ه هب ی یگ ارد و دی م یا ب ع ا
یشاب قد رد اهراک و مک ف شیپ هب رلما
اا و یور گید نآ هدا ناا یاه اردان و هبان ااج هک
،هاگ بیاآ یاه
ناوا ف ار رد .دراد یپ
یایسح ( 1381 ) رد :د ک نالاع یشهویپ
رلظام زا ملاا ناور ی رابع زا هنشر صصات ی زا شادهب ملمع ی هک رد
مز ی ها ننااک ب ی رام ی اه ی ناور ی و پ ی گش ی ی زا ا ی ن ب ی رام ی اه لاعف ی م ی امن ی د . سپ زا ملاا ناور ی ار ب ی شور اه ی پ ی گش ی ی
اا . رد ا ی ن درلم اب ی د هجلت شاد هک لصا ملاا ناور ی هب گداا ی شادهب ملمع ی ن ی س .
یدمحم هاش (
1379 ) رد : شاد نایب یشهویپ نامزاا
شادهب ناهج ی رد اا 1948 داعبا ها هناگ نملاا ی ی اع ی
هافر ماک مسج ی
، ناور ی و عامنجا ی ار ح مم هد ک اا هک ه ها دعب مزلا و موزلم و مکم ی دک ی دن گ . هب طاخ مها ی
هلئسم شادهب ناهج ی
، اا 2001 هب نالاع اا شادهب ناور ی .دش هدیمان رد
ا ی ن اا مامت لم ناهج ا ی ن ظو ی ه ار هب
هدهع دانشاد هک ما شادهب ناور دلخ هدالناخ و هعماج ناش ار اقترا داهد .
نیاچمه :داد ناشن رلشک زا جراخ یاه شهویپ
زت لافو ب و ناراکمه ( 2018 ) رد دانشاد ناعذا یشهویپ
هک لاکشم یحور و یناور شناد نازلمآ رد اا یاه وا
ینالجلن رایسب عیاش دانسه و هب رلط یهجلت باق اب
د کلمع یلیصحت نییاپ رد طابترا اا .
،نی گ
،زو گ سملا و نواه ( 2018 ) رد :دانشاد نایب یشهویپ ا ثا
ملاا ناور ب 11 / 9 دصرد زا و ناکدلک
نانالجلن ا ثا دانامه ملاا
ناور ب یور نلااسگرزب
هدهاشم یم دلش . رد یلاح هک ناکدلک و نانالجلن بسن هب نلااسگرزب
زا ی یذپ بیاآ یاه
یصاخ جنر یم دن ب .
،نیاچمه ناکدلک
و نانالجلن اب نلااسگرزب یگنسباو
ییاه دنراد هک یم دنالت را ق
ننف گ رد ض عم ا مخ س ناا از و کشم یاز ملاا ناور ار ناک .داک
، یاو لاوزوا و آلکوا ( 2017 ) رد و علیش هک دنداد ناشن یشهویپ
دش لاکشم ملاا ناور رد نایم نایلاشناد
و شناد نازلمآ شیازفا هنفای اا و نیا لاسم
، یدیدهت ملاا یا ب و
د کلمع یلیصحت ااهنآ .
زایک م ( 2015 ) رد د ک نایب یشهویپ هک
لالانخا یناور
نانالجلن دنالت یم اب ه نسگ یعیاو زا یگییو یاه
یشزلمآ و یشزلمآ یغ زا
هلمج
،ساج
،نا ملاا یمسج و د کلمع ،ینخااش
،یناور طیحم یعامنجا و ثدالح
س ناا از رد یگدنز رد طابترا دشاب . یگییو یاه هدالناخ زا ما هلمج
لایصحت
ردپ و
،ردام هقبط
،یعامنجا اغنشا و د کلمع
،هدالناخ دادعت نادنز ف رد
،هناخ ما شادهب نییاپ ناور
ناردام و اناکما یهافر زین اب ملاا ناور رد طابترا یم دشاب . اذل
ملاا ناور
،سرادم هب مها یلد هدمع
یا هک رد ملاا ناور شناد نازلمآ ،دراد زا هاگیاج هییو یا ب رادرلخ اا هک
ننخاد پ هب یرو ض نآ هب
ظن یم .دار
یلاد ( 2014 ) رد شادهب :د ک نایب یشهویپ یناور
هب یااعم ملاا کف و ناور اا و رلظام زا نآ ناشن نداد
عضو بثم و ملاا یناور و هار یاه یبایناد هب نآ اا هک رد ماکت د ف و عامنجا شقن ی ثپم یم دنالت هب هدهع .د یگ
نمگیلا ( 2011 ) رد : شاد نایب یشهویپ علیش
یگد سفا رد
نایم نانالجلن ک ایند ب رلم کلش یروآ لااب هنفر
اا . دروآ ب یم دلش بسن یگد سفا هب
51 اا یخا 10 با ب هدش اا و هزو ما نانالجلن ار نا یو یم داک . رد هاااپ اا
هنشذگ
، عو ش طالنم نآ
رد 30 یگلاا دلب
، اّما نلاکا هب یز نا 15 یگلاا هدیار . اا
نامزاا یناهج شادهب اا رد 2011 شاد نایب
ءاقترا ملاا ناور هب هعلمام یلاعف ییاه قلاطا یم دلش هک
ببا داایا طیا ش یگدنز و یمیحم یامح هدااک رد هایمز ملاا ناور هدش و مد م ار رداق هب قیبمت و ظ ح با یگدنز
ملاا یم دایامن . نیا یلاعف اه بجلم یم دنلش ات امنحا هب ات ملاا ناور نهب یا ب مد م ی نشیب شیازفا دبای . هیصلت
نامزاا یناهج
، شادهب هج ءاقترا ملاا
،ناور ی یگراکب ییتا ناا
یاه هبناجداچ هد نسگو
یا یم دشاب هک داترابع زا :
لاخادم مزلا رد نارود یکدلک و ینح بق زا دللت ( دانام یزیو یگناخ نانز
،رادراب یلاعف یاه یناور یعامنجا بق زا هاردم
و.
)..
؛ یامح زا ناکدلک رد بلاق همان ب یاه راهم یزلمآ و یزاادامنالت یداصنقا
یعامنجا نانز رد بلاق هلارا همان ب یاه
؛یشزلمآ یامح یعامنجا زا دا فا
؛داملاا یامح زا هو گ یاه بیاآ یذپ ماش یلقا
،اه نی جاهم و
...
؛ همان ب یاه ءاقترا
ملاا ناور رد
؛سرادم لاخادم ملاا ناور رد طیحم
؛راک همان ب یاه هلباقم اب نلشخ و همان ب یاه عامنجا رلحم هعالت .
و زن ب و گ ( 2010 ) رد یشهویپ هک دندیار هاینن نیا هب
یاهرامآ دلجلم علیش یلااب لاکشم
،یناور هب هییو
یگد سفا ار
رد نایم نانالجلن 16 ات 30 دصرد دروآ ب هد ک .دنا
ملبو شیف (
2010 ) رد یشهویپ داک یم هراشا هزو ما
رد یرایسب زا اهرلشک اب هدا ناا زا راعش ناور ملاا«
یا ب
»همه رلظام هب مزلا یاه یرازگ اایا هعالت
و یلقت امادقا رد یاناار ءاقترا ملاا ناور رلص هنف یذپ اا . رد
عقاو ین هب ملاا ناور و بثم یناردات یا ب همه یم دنالت ببا یبایناد هب فیط یعیاو زا فادها ینشادهب و یعامنجا
دالب دم دد گ .
،یف ط زا اعلامم فلنام گنایب نآ اا هک ملاا ناور و یناردات یناور صااع یاااا رد ی یک یگدنز
بلسحم هدش
؛
،دا فا هدالناخ
،اه عمالج و مد م ار رداق یم دزاا هک یگدنز ار یاعم پ یقلت
،هدلمن یقلاخ ار مزلا هنشاد و هب
نالاع ی دنو هش اعف ح مم .داشاب
یلدی ف ( 2009 ) رد :د ک نایب یشهویپ
دا فا لانبم هب لالانخا ملاا
،ناور نکمم اا یاراد ملاا ناور بثم
داشاب . لاقناا هلقلاب ملاا یناور و یرامیب یاه یناور گنایب نآ اا هک یخ ب زا نییعت هدااک یاه یناردات ناور
رد
عقاو نامه نییعت هدااک یرامیب یاه یاه
یناور یمن داشاب . نیا هنفای اه دیپم نآ اا هک ملاا ناور بثم
، ی ماع
یدیلک هدلب و اام خااش هب
، بثم رانفر بثم و شیازفا ییانالت یاه ینخااش یم .دد گ ب یددعنم مالع ملاا یور
و شادهب حور و ناور ناسنا اه راذگ یثأت یم داشاب . اب دلجو ادج ندلبن ا ثا باقنم مالع ید ف و یمیحم
، ی میسقت
یداب یلک زا مالع ید ف ( ماش یننژ و
،یژلللیزیف
، یساج اهرواب و اداقنعا ننشاد ،ید ف راهم
یاه یگدنز
…و ) و
یمیحم مالع(
،یگاه ف
،یعامنجا
،یداصنقا طیحم
یگدالناخ
… و ثپم( ب ملاا ناور دلجو دراد .
م م ی چ و زنه ( 1975 ) نالاع یشهویپرد دند ک
هک ماح لاسم رانفر ی و ناور ی رد اهرلشک ی رد اح هعالت
ور هب ازفا ی ش اا و ا ی ن ازفا ی ش ات دح ز ی دا ی هنسباو هب دشر عمج ی و غت یی ا عامنجا ی دانام شن هش ی ا ی
، شاپو ف ی هدالناخ اه
،
غت یی رد ش ی هل گدنز ی مد م و لاکشم ااسحا
ی و ب ی رام ی اه ی خ ی ف ناور ی . اا
5 . ثحب
رلشک نا یا اب شیب زا 50 نلیلیم یعمج نالجلن یکی زا نالج نی ت یاهرلشک ایند
بلسحم یم دد گ . نیا نانالجلن هیام ا
یاه یلصا رلشک دانسه و رد کش ننف گ سن هدایآ و یاقترا ملاا هعماج رایسب مهم و دانسه نیمأت
ملاا نانآ زا
فادها یلصا همان ب یاه هعالت یعامنجا و یداصنقا اا . هرود ینالجلن هک نراقم عطاقم اب یلیصحت همالنم وا و مود یم
،دشاب ی هرود صحام هب د ف رد یگدنز و یکی زا پ شلاچ هرود نی ت یاه
یگدنز هب رامش یم دیآ . ینالجلن هرود رایسب
ساسح و یتایح یم دشاب هک اب ا ییغت
،یمسج و ی طاع یلماکت
ها مه یم دشاب و د ف ار یا ب دورو هب یلاسگرزب هدامآ
یم
دیامن . شناد نازلمآ رد هاردم هولاع شناد ب و
،ش گن یاهرانفر یدیدج ار یم دنزلمآ هک یخ ب زا نیا اهرانفر هب رلط میقنسم
اب ملاا نانآ طبت م اا
،ی یپ(
،یدورام گ هلا
،یرلن ابدازآ و
،یمشاه 1394 ) .
پی ف ش ه هعماج هنسباو هب ملاا یناور و یمسج دا فا
نآ هعماج اا و مالع ثات ی راذگ هب نآ هرالمه زا
هناالخ اه ی همان ب ری ناز و للئسم ی ن هدلب اا و زا ا ی ن ظن عضو ی ملاا ناور شناد نازلمآ هب نالاع ی غنم ی ثات ی راذگ ،
و ناک و پ ی گش ی ی زا ضرالع ا ی ن عضو ی ب پ ی ف ش صحت یل ی عامنجا ی و ناور ی زا هلمج رو ض یاه ماانا نیاچ شهویپ
ییاه اا . زا لا ی دی گ خااش عضو ی دلجلم و دروآ ب م ی ناز نآ ، مک ا ب ی پ ی گش ی ی و هت ی ه همان ب بااانم یارد
ا ب ی
ءاقترا نملاا ی هعماج درلم هعلامم اا . رو ض یدعب خااش دا فا
، ذااتا همان ب اه یی ا ب ی نامرد و شزلمآ نلاف هلباقم اب
راشف ناور ی نانآ اا . هب ب ی نا دی گ ی هنفا اه ی ا ی ن ار ب ی م ی دنالت رد لم ا در ز ی ب راک هنف گ دلش :
1 ءاقترا - ما پ ی ف ش صحت یل ی شناد نازلمآ
،
2 دروآ ب - م ی ناز اآ ی ب ذپ ی ی رد هج ودت ی ن و پ ی گش ی ی زا ب دلجل ندروآ اآ ی ب اه ی ناور ی
،
3 خااش - دا فا ی ا هو گ اه ی رد ض عم مخ و ا ی داا بادت ی نامرد ی .
یزاب یاه هنایار یا هب یلد دشر مشچ یگ یروااف یاه
،یطابترا یط اا یاه یخا اب هبذاج یا یح
،زیگنا
دمع ه نی ت نابطاام ار
زا نادیم ناکدلک و نانالجلن بااننا یم
،داک هک اب هجلت هب یمها یزاب رد یگدنز یعامنجا نیا
شق
،یاا ب رودص باانجا ی یذپان شاب هدمع یا زا هعماج ی یذپ ناکدلک و نانالجلن ار
هب دلخ هداد اصنخا .دنا
زا
لا ی گید یبلبحم یزاب
یاه هنایار یا بجلم هجلت نا گشهویپ هب
نیا هص ع هدش اا و کش ی یگ ود هناد زا ا ظن
هدمع نلما یپ نآ ار هب ابند هنشاد : اا ی هناد هکایا ایآ نیا یزاب اه ار نام صع اطابترا هنسناد و نآ ار نلچمه
یاا باباا یزاب اه یاراد یاهد کراک بثم
و دی م یم داناد
؛ و شاب گید زا اعلامم
،ناققحم هب
فشک یاهد کراک
ی ام یزاب یاه هنایار یا اام هدش اا . هچنآ ملسم اا شااا ا ثا یزاب اه هب ظاحل
،یعامنجا
،ینشادهب یگاه ف
ب ناکدلک و نانالجلن و بسک مشچ یزادنا نشور زا نیا یزاب اه اا هک نا گشهویپ ار
رد هلحن درلخ ب اب شق ثأنم زا
یزاب اه یرای یم دیامن نایرا ص(
ینادمه و
،ناراکمه 1392
).
رد لط هرود یصحت رد
،هاردم یلمالع دانسه هک د ف ار ب یم دانازیگنا و هب ک ح او یم دراد و هب یلا رانفر
یایعم ف شیپ) یلیصحت ( قلا یم داهد . نیا نامه زاین هب ف شیپ اا . یزاین هک یو ار رد با ب لاکشم و
عنالم راداو
هب ششلک یم داک و بجلم شیازفا ییانالت یاه بللمم یم
؛دد گ ب یرلم هک یم دنالت اب نا گید باقر داک
، ب نانآ زو یپ
دلش و اب یقفلم یاه
، صاح زع س ن شیلخ ار شیازفا دهد
،یهااپادخ(
1385 ) . شناد نازلمآ رد نیاچ یاضف
،یشزلمآ
ینیب ت رد یسم دشر و یگدالاب را ق یم دن یگ و رد نی نهب یاهلاا مع
،دلخ اب مالع فلنام ثپم ب لحت
،ینخااش
ی طاع و یعامنجا هب شاک باقنم یم دنزاد پ و اب یقفلم رد لایصحت و
شیازفا نازیم ی یگدای هولاع ب دشر یملع هب
ملاا یناور زین اد ادیپ یم دااک . سکع ب رد رلص ننشادن یقفلم یلیصحت و یاهراشف یناور
یشان زا
،نآ شادهب
یناور اهنآ هب مه هدرلخ و هب نیا
، کش راسخ ییاه هجلنم اهنآ و هعماج یم دلش للماش(
، 16:1385 )
.
ش نسگ یروااف یاه نیلن رد هص ع ینو نکلا و
هنایار رد داچ ههد
،هنشذگ بجلم رادیدپ ندش عالنا ینلگانلگ زا
یاه همان ب یکینو نکلا
و یا هنایار زا
هلمج
، ن نایا ن لت
،ها مه هرالهام و یاه یزاب یا هنایار
رد ناهج هدش اا . ش نسگ
ن نایا رد یاهلاا
، یخا ش نسگ یاه همان ب ید براک
یانبم ب نآ ار زین هب ها مه هنشاد . اا نیا هلیاو ثعاب ع ا و
قد رد اهراک و ش نسگ طابترا هدش
، اا یا هنلگ هب ه ک
نیمز ار هب هدکهد ناهج یدبت اا هد ک نایرا ص(
،ینادمه
و
،ناراکمه 1392
) . بااب یاهشهویپ نااااشناور
رد هایمز
، ن نایا گاه ف مکاح ب
، ن نایا دمایپ یاه ی ام ب ملاا و
رانفر ناسنا اه دراد . هزو ما شور یاه یطابترا اب نا گید زا قی ط ن نایا شیازفا هنفای اا . سپ
، ینو نکلا
یاهمایپ هاتلک ،
چ مور
،اه بو هاگیاپ اه و یزاب اه
؛ ییاهشور یا ب
ش نسگ و ظ ح طباور یعامنجا دش
ه دنا . هنازور یدزن هب دصراهچ
نلیلیم ن رد اا ا ایند زا ن نایا هدا ناا یم دااک و یکی زا یاهد کراک ن نایا
یرا ق ب طابترا یعامنجا اب نا گید اا .
اما یرایسب زا شرازگ اه ناشن یم داهد هلیش یاه نلگانلگ طابترا زا قی ط
، ن نایا رد نییاپ نی ت ما را ق یم دن یگ . دیاش
بیع یلصا طابترا یاه ینن نایا نآ اا هک طابترا رد یاضف
،یزاام
ًااااا ب ننم رالناا اا و
،نیا بااب زا هناشن یاه
ی صب و یرادیاش رد
ماعت یاه ورردور یب ه هب اا . زا نیا ور یرایسب زا ناور نااااش نیا ینا گن ار هنشاد دنا هک ینااآ
طابترا
،ینن نایا هچ
اسب دا فا ار دراداو ات نامز ی نشیب ار هب ییاهات
،دانارذگب هب
رلص نیلانآ اب هبی غ اه بحص دااک و
طابترا یحما ب را ق دنزاا و نیا اهراک ار هب میق زا اد نداد یاهلگن گ ورردور
و طابترا یاه یلیماف و هناناود ماانا
داهد . ااب ب یخ ب شهویپ اه
، طابترا یاه یعامنجا زا قی ط
، ن نایا فیعض ت زا طابترا یاه یعقاو اا و رد
، دمزارد هب
یاوزنا یعامنجا یم دماانا
،ی عج یاسح(
1396 ).
نکد ی ک گلا یدم نمانا یاااشناور کدلک
رد اکی مآ یم :دیلگ گا زا نیا رازبا رد لاح داعت هدا ناا ،دلش
هکبش یعامنجا یم دنالت هلیاو یدمآراک یا ب
یرا ق ب طابترا نایم نانالج دشاب . اب نیا دلجو اب ناایمطا ماک یم میلگ هک
رلضح شیب زا دح رد ن نایا و هدا ناا بااامان زا هکبش یاه یعامنجا یم دنالت ی دیدهت یدج یا ب ملاا یناور بلسحم
دلش و راثآ ی ام ب اج دراذگ . یو رد یار ب یاه یدیدج هک زک م اااک رد ایبملک هب نیا هاینن هدیار هک شیب زا 70 دصرد
نانالج 12 ات 17 اا ب رلم یشاب لمعم زا
ه زور دلخ ار هب رلضح رد یاه هکبش یعامنجا
اصنخا یم
داهد و یا ب نیا
دا فا رلضح رد هکبش یاه یعامنجا بسن
هب
،ندرلخاذغ یگدانار
،ند ک ینامهیم
،ننفر یزاب یاه یلحم و ...
ذل ی نشیب
هنشاد اا . نیا یار ب نیاچمه ناشن هداد اا نانالجلن یز 12 اا هک ب رلص منسم رد هکبش یاه یعامنجا رلضح دنراد
،
بسن هب نلااسمه دلخ هک رد نیا
،اضف هح ص یصاصنخا
رد راینخا هنف گن دنا
، نشیب اب عالنا دالم ردام و یندیشلن یاه یلکلا
ااشآ یم دنلش هک مامت نیا اقا تا یم دنالت هایمز لالانخا یناور ار یا ب اهنآ هب ها مه دروایب . نکد زلراچ
،یفلا یدم امدخ
یناور رد نامزاا هافر یملمع سل سلانآ زین رد همادا نیا احیضلت
یم دیلگ : یمها ا یثات یاه هکبش
یعامنجا ب شادهب
و ملاا ناور نشیب زا یمها یننژ یار ب یم دلش و رد اعلامم یملع اشم هدش اا هک هکبش یاه یعامنجا شیب
زا ه ماع گید ی یم دانالت یور ناک نشم دلخ
راذگ ثا داشاب
،یدی ف(
1394 ).
اب یهاگن ب نییعت هدااک یاه ملاا ناور یمرد میبای هک هج نییعت ما ملاا ناور رد ه د ف زاین هب
ییااااش مالع هناگداچ
،یعامنجا
،یناور ینیصاش
و یگدالناخ میهالخ شاد . یا ب
، اثم یاهراشف ملاد
،یداصنقا یعامنجا
هب نالاع ی ماع مخ
، ملاا ناور دا فا و عامنجا ار دیدهت یم دااک . ضاو نی ت دهاش نیا اعدم یها مه خاش یاه
قف زا هلمج ما نییاپ لایصحت
اب لاکشم ملاا ناور یم دشاب . زا یف ط ملاا ناور فیعض اب ا ییغت عی ا یعضو
،عامنجا طیا ش س ناا یاز
،یمیحم ضیعبت
،ینیساج با یگدنز
،ملااان نلشخ و لاکشم یکیزیف
و یمسج ها مه یم
دشاب . رد عقاو
، ملاا نودب ملاا ناور داک یمن ادیپ یمله م نامزاا(
،یناهج شادهب 2011
) .
،نیا بااب یرایسب زا ناور
نااااش و هعماج نااااش ب ا ییغت یناهگان و عی ا یعامنجا و ا ثا ی ام نآ ب ناور ملاا دا فا
دیکأت هد ک دنا . نیدب
