Philosophy of Religion

(1)

University of Tehran

Philosophy of Religion

Home Page: https://jpht.ut.ac.ir

Online ISSN: 2423-6233

Examination of the Validity of Near-Death Experiences Seyyed Jaaber Mousavirad

Department of Islamic Philosophy and Theology, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran. Email:

[email protected]

ARTICLE INFO ABSTRACT

Article type:

Research Article

So far, various cases of near-death experiences have been reported by different people around the world. In addition to examining the reasons given in by the proponents and opponents of these experiences, this article proves that one cannot deem all these experiences as valid or invalid. Rather, various near-death experiences should be differentiated: (a) some experiences for which no natural explanation exists are valid; (b) some cases that are against rational and religious teachings are invalid; and (c) no decisive stance can be taken about some others; rather, one can deem the accuracy of these experiences as possible. Another important point is that the acceptance of the validity of some of these experiences does not mean that the experiencers have really entered the intermediary world and returned from it. Rather, their accuracy means that these experiences do not originate from mind and hallucination, but rather God has decided that the soul of some humans experiencing the near-death experiences get separated from their bodies so that those individuals can see parts of the realities related to the afterlife. This way, these experiences turn into a reminder of the afterlife for the experiencers and others.

Article History:

Received June 1, 2022 Revised February 7, 2023 Accepted February 12, 2023

Keywords:

Near-death experience, Death,

Afterlife, Soul,

Substance dualism

Cite this article: Mousavirad , S. J.(2023). Examination of the Validity of Near-Death Experiences. Philosophy of Religion. 19 (4), 489-500.

Doi: 10.22059/jpht.2023.343942.1005906

DOI: http//doi.org/10.22059/jpht.2023.343942.1005906

(2)

نارهت هاگشناد

ةيرشن نيد هفسلف

:هيرشن تياس https://jpht.ut.ac.ir

:يكينورتكلا اپاش 6233

- 2423

گرم هب کیدزن براجت رابتعا نازیم یسررب

دار یوسوم رباج دیس

:همانایار .ناریا ،نارهت ،یئابطابط هملاع هاگشناد ،یملاسا ملاک و هفسلف هورگ [email protected]

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ خیرات :هلاقم یاه

رات ی خ رد ی تفا 11: / 03 / 1401

رات ی خ یرگنزاب : 18 / 11 / 1401

رات ی خ ذپ ی شر : 23 / 11 / 1401

رات ی خ راشتنا : 09 / 12 / 1401 ددعتم دراوم

ی دزن براجت زا ی

ک ناسنا طسوت گرم هب اه

ی ند نوگانوگ طاقن رد فلتخم یا

. دسا هددش شرازگ

ای ن سررب نمض شهوژپ ی

لاد ی ل ا نافلاخم و ناقفاوم ی

ن م تابثا ،براجت ی

دنک دم هدن هدک ی ناودت ا مادمت دی ن

ا هن و سناد ربتعم ار براجت ی

هکن قلت سردان ار اهنآ مامت ی

اب هکلب ،درک ی

د ب ی ن دزن براجت عاونا ی

ک گردم هب

امت ی ز خرب هب بسن )فلا :داهن ی

بت هک براجت زا یی

ن بط یع ی ا ،درادن دوجو ی

ن اراد براجت ی بدسن )ب ؛دنرابتعا

دراوم هب ی هزومآ فلاخم هک اه

ی لقع ی د و ین ی

،دنا ا ی ن دخرب خود خ رد )د ؛ددنرابتعا ددداف برادجت ی

دی ردگ

من ی ناوت عطاد عضوم ی

م اهنت و درک ذاختا ی

ناوت راجت نآ حص تکن . سناد لمتحم ار ب

ۀ د مهم ی رگ ا ی هدکن

ذپ ی شر خرب رابتعا ی ا زا ی ن دب براجت ی ن انعم ن ی س هبرجت هک زا دس و هددش هزردب نادهج دراو وادعداو ناردگ

هتشگزاب هزرب ناهج تسرد زا دو قم هکلب ،دنا

ی ا ی ن ا هک سا ی ن ن مهودت و نهذ لو حم براجت ی

، دس هدکلب

دارا دنوادخ ه خرب حور هک هدرک ی

ناسنا دزن تلااح رد اه ی

ک هدشوگ ادهنآ و دوش ادج اهنآ ندب زا ،گرم هب ا

ی زا

اقح ی ق اردب مده ات دننک هدهاشم ار گرم زا پ ناهج اب طبترم ی

ا دودخ ی نادش اردب مده و ی دی ،ناردگ عودن ی

ی روآدا ی دوش بوسحم ترخآ ناهج

. :هژاودیلک

،گرم هب کیدزن ۀبرجت

،ترخآ ناهج هناگود ،یرهوج یراگنا

،گرم فن . :دانتسا یوسوم دار دیس ، رباج ( 1401 گرم هب کیدزن براجت رابتعا نازیم یسررب .) ۀیرشن.

نید هفسلف یملع .

19 ( 4 )،

489 - 500 .

Doi: 10.22059/jpht.2023.343942.1005906

.ناگدنسیون© :رشان

.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم

DOI: http//doi.org/10.22059/jpht.2023.343942.1005906

(3)

1 . همدقم شرازگ خیرات لوط رد یدایز دارفا هدرک لقن گرم هب کیدزن براجت خو خ رد ار ییاه

هک ی خش نیلوا ،رصاعم نارود رد .دنا

هب شهوژپ کیمداکآ تروص هدرتسگ یاه

رد یو .دوب یدوم دنومیر ،داد هئارا براجت نیا ۀنیمز رد ار یا ناونع اب دوخ باتک

یگدنز

یگدنز زا پ هنومن ،1

هابش هب و فیصوت ار براجت نیا زا یدایز یاه توافت و اه

یم هراشا براجت نیا یاه

‏دنک (

Moody,

)2001

هب هک یروما یخرب . یم نایب گرم هب کیدزن براجت تاکرتشم ناونع

:دنریز حرش هب ،دوش 1

براجت نیا لماک فیصوت .

ناکما سین ریذپ ؛ 2 یم هبرجت یدحاو ۀظحل رد یدایز عیادو یهاگ هک انعم نیا هب ،درادن یتیلخدم براجت نیا رد نامز . ؛دوش

3 .

حور طسوت ندب ۀدهاشم و ندب زا حور ندش ادج 4

ناکما مدع لاح نیع رد و ،رگید دارفا و ناراتسرپ ،کشزپ نخس ندینش .

؛نانآ اب )یدام( یمسج یدلات و سامت 5

لنوت ۀدهاشم . ؛

۶ ؛یفوتم دارفا ۀدهاشم . ۷

یاهراک و عیادو ۀدهاشم . ماجنا

تفرگ ه طسوت

؛رمع لوط رد درف 8

ندینش اب ایند هب شگزاب .

؛ سا هدیسرن ارف امش گرم نامز زونه هک سا مایپ نیا یواح ولاومعم هک ییادص

9 هب هک یگدنز هب هاگن رییغت .

؛ سا هارمه گرم زا ندیسرتن یعون اب لومعم روط 10

نایحیسم رظن زا هک ینارون یدوجوم ۀدهاشم .

سا یرگید دوجوم ای ادخ ۀتشرف رگید نایدا رظن زا و یسیع ترضح

‏ (

Moody, 2010: 12-18; Hick, 1990: 129-130

‏ .)

یم حرطم اجنیا رد هک یلاؤس هابش یخرب دوجو ایآ هک سا نیا دوش

یم ،براجت نیا رد اه اب اهنآ یعداو زا یکاح دناوت

؟دش

؟ سین یزغم تلااعفنا و لعف ۀجیتن براجت نیا ایآ هدرک شلات یخرب ،هنیمز نیا رد و لدعف زا ۀددمآرب ار برادجت ندیا و ددننک هدئارا گرم هب کیدزن براجت زا یعیبط ینییبت دنا

هدرک شلات رگید یخرب ،لباقم رد .دننادب خاخ یاهوراد فر م ای تامهوت ،یزغم تلااعفنا ک دننک تابثا دنا

یدلیلد براجت نیا ه

. سا گرم زا پ تایح دوجو و حور للاقتسا ،حور دوجو رب مکحتسم دهاوش ساسا رب براجت نیا رابتعا نازیم هب عجار هنلادتعم یعضوم سا هدش شلات ،هورگ ود ۀلدا یسررب نمض هلاقم نیا رد

.دوش ذخا لیلاد و زن براجت رابتعا نازیم خو خ رد یتلااقم نونکات هچرگا هدش هتشاگن گرم هب کید

،یرهوگ(

1388‏ ؛ نایمساد و یعاس ،داژدن

1393‏ ؛ یتحلاف ،ناراکمه و 1398‏

؛ یدامتعا و ایناضر ،این

1393‏ ؛ یدامتعا ،این 1391 ) نیدب هلاقم نیا یروآون اما ، هدک دسا ادحل

لی فت ولاوا حرطم

هدش ۀلدا و راتخم هاگدید لیذ رد هلاقم نیا رد حرطم

هدش ؛ دسا هددشن حرطم هدشدای تلااقم رد ،هنیمز نیا رد

خساپ یخرب وایناث و لیلاد یخرب واثلاث ؛دندیدج و ون ، سا هدش حرطم گرم هب کیدزن براجت رابتعا نافلاخم هاگدید دقن رد هک ییاه

.درادن دوجو هباشم تلااقم رد دیدج عبانم هب هعجارم

2 گرم هب کیدزن براجت رابتعا ناقفاوم ةلدا یسررب . یم تابثا ار براجت نیا رابتعا هک دراد دوجو یدایز دهاوش دندقتعم گرم هب کیدزن براجت رابتعا ناعفادم یارب ،ناشیا هاگن زا .دنک

یلک یخرب هب دیابن گرم هب کیدزن براجت یسررب ییوگ

لاثم زا یخرب ساسا رب اه دنسب هداس یاه

هب و درک ه ار براجت نیا مامت یگداس

لاثم دیاب هکلب ، سناد زغم تلااعفنا و لعف زا هدمآرب یم تروص نیا رد .دوش یسررب دد اب هدیچیپ و یئزج یاه

سد یدهاوش هب ناوت

یم ناشن هک فای ر براجت نیا )یناسنا حور( یدامارف یدوجو هکلب ،دنتسین یدام زغم زا هدمآرب براجت نیا دهد

. سا هدرک کرد ا

یدام نییبت هک یدهاوش زا یخرب یم در ار گرم هب کیدزن براجت زا )فرص یزغم( هناراگنا

ترابع دننک :زا دنا

1 هبرجت دهاوش . :کیدزن زا رگ

هبرجت درف ،دراوم زا یرایسب رد یدسک طدسوت ادهنت هک سا هدرک هدهاشم ار یدراوم رگ

هب ای دشاب هتشاد اجنآ طیارش و قاتا نآ لخاد زا یلماک تاعلاطا ،هناهاگآ لاح رد هک سا خانش لباد .دروآ سد

هبرجت درف رگ

بیترت ،ایحا میت یاضعا خاخ سابل هب طوبرم ار یروما امُک لاح رد هدک سا هدرک هدهاشم ناژروا قاتا تایئزج رئاس و عیادو

یم قیدد یسررب و هدهاشم اب هاگآ ناسنا کی اهنت هب ار تاعلاطا نآ دناوت

.دروآ سد هدب کیدزن براجت رد ریز دراوم ،هنومن یارب

هدش هدهاشم گرم :دنا

هبرجت زا یکی )فلا لاح رد( ندب زا حور ییادج دنور مامتا زا پ نارگ

ودی یدس یآ شدخب راتدسرپ هدب ،)زدغم یهادگآدوخان

1. Life after Life

(4)

یم ار شفک نآ راب نیلوا یارب راتسرپ نآ هک سا یلاح رد نیا . سا هتشاد یجنرطش لکش یو شفک دنب و هدید ار یو هک دیوگ

هبرجت درف طسوت شفک نآ ۀدهاشم ناکما و هدیشوپ . سا هتشادن دوجو زگره نآ زا شیپ رگ

ک دوب یدرف ،رگید دروم )ب دودح ه

1۷ دیلاعف دلاح زا یو زدغم زا یدشخب لدادح ،یکشزپ احل هب و شادن ضبن هقیدد

یمرب یداع لاح هب یو زور هس زا پ .دوب هداتسیازاب یلادحرد و ددرگ

مادمت وا ،دودب هتدسب یو مدشچ تددم ندیا لودط رد هدک

قاتا یعضو و دوخ ناراتسرپ و ناکشزپ تا خشم یرادربسکع یارب یو هک ار ییاه

اهنآ هب ... و لقتنم

هدش هب ،دوب قیدد تروص

یم شرازگ .دنک

هر تادافتا ،لیاسو ،ناملبم نتفرگ رارد یعضو و وی .یس .یآ قاتا تایئزج دارفا یخرب )د ار ... و یدحارج لدمع یفیک ،هداد

هب هدرک شرازگ قیدد یتروص یدسررب ددنمزاین هدکلب ، سین هدهاشم لباد زین یداع لاح رد هاگآ صخش کی طسوت یتح هک دنا

هب قاتا یایاوز و داعبا مامت یدد تروص

فاردشا ،لاادب زا هدک دسا هدهادشم لباد یدرف طسوت اهنت براجت یخرب . سا یئزج و ق

لدادح ،عبانم یخرب رد .دنک تراظن ار رگید روما و دوخ یحارج لماک تایئزج رب دناوتب و دشاب هتشاد قاتا رب یلماک 120

زا هدنومن

هدش شرازگ دراوم نیا سا

(

Greyson, 2010: 161; Habermas, 2018: 231-234

.)

2 هبرجت رود هار زا دهاوش . :رگ

هبرجت درف یددعتم دراوم رد یآ قادتا زا درادخ هب طوبرم هک هدرک هدهاشم ار یعیادو رگ

هدهاشم زا یکی هنومن یارب . سا هدش دییأت وادعب تادهاشم نیا و ،هدوب وی یس یس یآ قاتا زا دراخ ،نارگ

قاتا ،وی هد هک ار ییاه اه

صاف یو اب رتم بحص ،هدرک هدهاشم ،هتشاد هل

قاتا لماک تایئزج و هدینش هدش لدب و در راتسرپ دارفا نیب هک ییاه هدک ار ییاده

یم فیصوت ،دوب هدشن اهنآ دراو زگره ولابد ینامسج ندب اب یو دنک

،نوزوم(

1401 ) هدهاشم مدع هب هجوت اب .

هدب یو یدسرتسد و

سا نیا لوبد لباد نییبت اهنت ،دراوم نیا . سا هدرک هدهاشم ار دراوم نیا درف نیا حور هک

3 :یفوتم صاخشا ةدهاشم . هبرجت درف ،براجت یخرب رد

هدتفر ادیند ندیا زا هک هدید ار یدارفا رگ یلادحرد ،ددنا

یو هدک

خدش و هدتفر ادیند زا ،هدودب ادمُک دلاح رد صخدش نآ هک نامز نامه رد درف نآ هکنیا ای سا هتشادن اهنآ گرم زا یعلاطا ص

هبرجت هبرجت درف هکنیا ای ؛ سا هدرک هدهاشم گرم هب کیدزن لاح رد ار یو رگ یمن واساسا ار یفوتم صخش رگ

زا پ و هتخانش

هب صخش نآ دروم رد یتاعلاطا ،هبرجت نایاپ هبرجت درف ،دراوم یخرب رد یتح . سا هدروآ سد

یتادعلاطا ،هدبرجت نیدح رد ردگ

هب یفوتم صخش ۀرابرد هدروآ سد

چیه طسوت نآ زا شیپ ات هک هتخانش یسک

رد .دش باث نآ رابتعا و حص وادعب یلو ،دوبن هدش

یمن دراوم نیا ید خش نینچ یزغم یدنیارف رد ،دنیبب ار یفوتم ی خش هتشاد وزرآ ای هتشاد سود ی خش نوچ هک فگ ناوت

طابترا زا یکاح یتاعلاطا یواح براجت نیا اریز ؛ سا هدرک هدهاشم ار یمن اهنآ زا یزغم ینییبت و سا خاخشا نیا اب حور

ناوت

داد هئارا

‏ (

Greyson, 2010: 162-169

‏ )

‏.

4 :انیبان صاخشا هب طوبرم دهاوش . دودخ ۀدبرجت رد اما ،هدوب انیبان دلوت یادتبا زا یدرف هک سا هدش شرازگ یدراوم

هب ار یعیادو و دارفا ،یسررب زا پ و هدرک هدهاشم یئزج تروص

رد . دسا هتدشاد قبادطت عدداو ادب ،هدردک نایب یو هک یتایئزج

،یشهوژپ 31

شرازگ و دش یسررب انیبان دارفا ۀبرجت هب اه

یمن هک دندوب قیدد یدح سددح ،یدنهذ یزاسزاب ،یگتخاس ار اهنآ ناوت

. سناد لیخت ای براجت رابتعا ناقفاوم

پ م گرم زا ی وگ ی دن بت ناکما یی ن بط یع ی ا زا ی ن وجو براجت ز ،درادن د

ی ار رد زدغم ترددد

شا ۀدهاشم ی

ءا ناسنا و سا مشچ دوجو هب طونم انیبان

من ی ناوت د ئزج ی تا شا یا ی سح ی هدهاشم ار نک

د اربانب . ی ن اب دی د د م ا کرد دی ن

سناد ناسنا حور ار براجت

‏ (

Habermas, 2018: 237-238

‏ ) .

5 ای یبیغ روما هب طوبرم دهاوش . نداد ربخ

:هدنیآ زا یضعب رد

هدهاشم صخش ،دراوم هبرجت نیا رد ار یتاعلاطا رگ

یم عداو هدنیآ رد هک سا هدش علطم یروما زا هکنیا ای سا ناهنپ هک هدرک فایرد ،برادجت ندیا زا یدکی رد هدنومن یارب .دوش

یم هدهاشم ار شردپ ی خش یلاحرد .دنک

هب( صخش نآ هک تدم )ص ختم ناسدنهم هارمه

هب اه یبسانم ناکم لابند رفح یارب

یمن دشاب هتشاد دوجو بآ نآ رد هک ار یناکم و دندوب بآ نتفای یارب هاچ یو ردپ ،دنتفای

دد ی واق بآ نآ رد هدک ار هادچ ردفح ناکم

یم فای یناوارف یم ناشن یو هب ،دوش

هدودب ناردگن یگلادسراهچ رد شیوخ ماودا زا یکی دیدش نابز نکل زا یو نینچمه .دهد

ا ۀدنیآ یو ردپ . سا رد کدوک نی

فه گلاس یلاحرد ار ی یم ناشن یو هب ،درادن ینابز نکل چیه هک

ددعب لادس ددنچ .دهد دد

ی وادق

ناشن ۀرهچ نامه اب صخش نامه هداد

فه نس هب نابز نکل نودب هدش یم یگلاس

دسر ،نوزوم(

1400 ب ) .

(5)

6 :زغم و بلق تیلاعف فقوت هب طوبرم دهاوش . د دوجو یدارفا ،دراوم یخرب رد

هتشا لدمع زا نادشبلد و زدغم هدک ددنا

هتشاد یصاخ تادهاشم لاح نیع رد ،هداتسیازاب نیا .دنا

شرازگ اه یمن ار یلاعف هب ناوت داردفا ندیا رد اریز ،داد بسن یزغم یاه

یلاعف یمامت سا هدش فدوتم یزغم یاه

‏ (

Hasker & Taliaferro, 2019

‏ ) .

3 ن براجت رابتعا نافلاخم ةلدا یسررب . گرم هب کیدز

یمن براجت نیا دندقتعم گرم هب کیدزن براجت رابتعا نافلاخم .دشاب گرم زا پ ناهج ای فن دوجو رب یربتعم لیلد دناوت

مهم نیرت لاد یل هدرک هئارا گرم هب کیدزن براجت رابتعا یفن یارب ناشیا هک ی : سا لیذ حرش هب ،دنا

1 :گرم هب کیدزن عیاقو یملع نییبت ناکما . ناسنا یارب هک یعیادو

یدم قادفتا گردم هدب کیدزن اه ،ددتفا

زا یدشان

یلاعف هتفگ یخرب هنومن یارب . سا یزغم یاه ردگید یدخرب .ددشاب خاخ یاهوراد فر م زا یکاح براجت نیا سا نکمم دنا

هتفگ هب .. و رون و لنوت براجت دنا یم هر زغم رد نژیسکا دوبمک ببس

دوخان یور رگید یخرب .دهد نادسنا هادگآ

کأت دی د .... و ددنراد

(

Kellehear, 2003: 613-614; Augustine, 2015: 529-570

)

یلاعف زا تادهاشم نیا هکنیا رب رگید دهاش هب یزغم یاه

یم سد هدهاشم تاظحل نیا رد هچنآ زا یرایسب هک سا نیا دنیآ

یم یلاعف اب طبترم ،دوش هک یسک لاثم یارب . سا یلبد یزغم یاه

زاوردپ لاح رد ار دوخ گرم هب کیدزن ۀبرجت رد ،هدوب نابلخ

یم دییأت دراوم نیا . سا هدید سونایدا کی یور رب یم هریخذ ار یروما ،دوخ هاگآدوخان شخب رد ناسنا زغم هک دنک

رییغت اب و دنک

یم قافتا گرم هب کیدزن براجت اهنآ یعیادو یدرف هک هدش شرازگ یدودعم دراوم هتبلا .دتفا

یم شرازگ ار نآ زا درادخ هدک دنک

یمن و هدوب قاتا یلاعف زا یشان دناوت

ادعدا ندیا دیادش وادیناث ،ددندودعم یدلیخ ولاوا دراودم ندیا ادما ،ددشاب یزدغم یاه قدادص اده

دشابن

‏ (

Marsh, 2018: 252-253

‏ .)

یلاعف هک هدش شرازگ دراوم یخرب رد نینچمه

، سا هدش فدوتم هبرجت نامز رد یزغم یاه یمن دهاوش نیا اما

درودم دناوت

یلاعف مامت دناوتن یزغم راون سا نکمم اریز ،دریگ رارد شریذپ نکمم ،زغم لماک فدوت ضرف رب یتح .دهد ناشن ار یزغم یاه

هددش عدداو زغم فدوت اب نامزمه براجت نیا هک درادن دوجو یلیلد و دشاب فدوت نیا زا پ ای شیپ گرم هب کیدزن ۀبرجت سا

‏ سا (

‏ .)

2 . ثأت ی ذپر ی ر :یگنهرف طیارش زا گرم هب کیدزن براجت ی هک یصاخ گنهرف و طیحم زا گرم هب کیدزن براجت

هدرک دشر دارفا نآ رد یم یشان ،دنا

شرازگ زا یکی رد هنومن یارب .دوش هبرجت اب یحیسم یدرف ،اه

رثأتم هک دش هجاوم منهج زا یا

هب ار یدایز شحو هک دید ار یذوم تادوجوم یو ،هبرجت نیا رد . سا منهج خو خ رد نایحیسم داقتعا زا .ددندوب هدروآ دودجو

یو ،هدبرجت ندیا مادمتا زا ددعب س .دش هجاوم وبشوخ رظانم و یقیسوم ،داش مدرم اب اجنآ رد و دش لقتنم شهب هب یو س هبوت هب و دش یحیسم بهار ، خورف ار دوخ لاوما یادخ اب ،گرم هب کیدزن ۀبرجت رد ودنه یدرف لباقم رد .داد همادا هنازور یاه

وم اهودنه گرم سا راگزاس مسیئودنه ینید یاهرواب اب هک سا هدش هجا

‏ (

Marsh, 2018: 249

‏ .)

3 :براجت یخرب ندوب بیجع . شرازگ براجت یخرب

بیرغ و بیجع ،هدش ا

دودخ ۀدبرجت رد ید خش هدنومن یاردب .ددن

کاژ نامه( شیپ لاس هدزناپ سابل نامه واقیدد شردپ و دید ،هدرک توف لبد لاس هدزناپ هک ار شردپ .دودب هدیدشوپ ار )راولش و

جع ی ب ندوب نیدب هبرجت نیا دردف نآ و هدردکن ضوع ار دوخ سابل زگره لاس هدزناپ مامت لوط رد یو ردپ روطچ هک سا احل

سابل نامه اب ار یو هدزناپ

یم هدهاشم یلبد لاس .دنک

ای ن هدنوگ هدنومن یدب ردب یدهادش ،بدیجع یاده یدنید برادجت یرادبتعا

سا‏ (

Marsh, 2018: 249-250

‏ .)

4 :براجت یتسرد رب یفوتم دارفا ةدهاشم تللاد مدع . هبرجت صخش هک یفوتم دارفا ۀدهاشم

گرم زا یعلاطا رگ

یمن ،درادن اهنآ هبرجت صخش هک دراد دوجو زین یدراوم اریز ،دشاب گرم هب کیدزن براجت یتسرد رب یلیلد دناوت

هک ار یدارفا ،رگ

هدنز ا . سا هدرک هدهاشم ،دن رگا

واعداو هب طوبرم براجت نیا ،دنتسه گرم زا پ

بط ی واتع براجت نیا رد دیابن ایند نیا رد هدنز دارفا

یب ار یفوتم دارفا تادهاشم هب طوبرم تادهاشم رابتعا و شزرا ،هدنز دارفا ۀدهاشم .دنوش هدهاشم یدم رابتعا

دزادس

‏ (

Hasker &

Taliaferro, 2019

‏ .)

(6)

5 یامیس تافیصوت توافت . :تشهب فیصوت و یسیع ترضح

یدسیع ترضح گرم ۀظحل رد دندقتعم نایحیسم

یم ار یسیع ترضح هک اجنآ زا .دننیب واتلاصا

،هدوب یدرافس ولاامتحا

هرهچ یو ندیا رد ادما ، دسا هتدشاد هایدس یادهوم اب هریت یا

ندیا ،زدین یتدشهب تافیصوت دروم رد .درادن یراگزاس یو داژن اب هک سا هدش هدهاشم دیفس تروص و درز یاهوم اب یو براجت ملیف هیبش رتشیب تافیصوت . سا یدوویلاه یاه

بآ نامسآ ی

، ه ت یاه ابیز لگ ، نیمز ،اه وم ،گنراگنر یاه دس

یق تافیدصوت زا ... و ی

ملیف رد ناسنا ینهذ توافت مه اب واضعب زین .... و گرم زا دعب رون تافیصوت . سا هدش هتفرگ اه

نادشن رودما نیا . سا هتشاد ییاه

یم نادسنا نیدشیپ یادهرواب و گدنهرف زا رثأتم رتشیب تافیصوت نیا هک دهد تردخآ نادهج یدعداو فیدصوت هدکنیا هدن ، دساه

دشاب

‏ (

Marsh, 2018: 250-252

‏

‏.)

6 شرازگ ندوب ینامسج . :گرم هب کیدزن یاه

شرازگ رد یددعتم دراوم رد هدبرجت دردف ،گردم هب کیدزن یاه

ردگ

یم یتلاح رد ار دوخ یم هار اپ یور هک هدید

گندس ندج . دسا هدیدشوپ یدصاخ گنر اب یسابل .دور هار ادهنآ یور هدک ار ییاده

یم یم ح ،هتفر دهاوش نیا . سا هدرک

یم ناشن شرازگ نیا دهد یمن اه

هار ،دراددن ینامسج دوجو حور اریز ،دنشاب یناحور دنناوت

یمن یمن سابل و دور یلاحرد ،دشوپ

یگژیو اب تافیصوت نیا هک هدوب هارمه ینامسج یاه

دنا‏ (

Marsh, 2018: 253-254

‏ )

‏.

7 :براجت یتسرد رب دیدج تاعلاطا تللاد مدع . اددم ۀدلدا ثحب رد هکنانچ

ندیا زا یدخرب رد ،ددش هداد یدضوت ناعف

هبرجت درف ،براجت یم شرازگ نآ زا دراخ ای قاتا لخاد زا ار یتاعلاطا رگ

نییبت یحور براجت قیرط زا اهنت هک دنک یندش

دروم رد .دنا

ددب( دودش هدیندش نادسنا شوگ طسوت سا نکمم دهاوش نیا زا یرایسب هک سا هدش حرطم دقن نیا دیدج تاعلاطا نیا هدکنیا نو

تاعلاطا هک دراد دوجو زین یدراوم .دوش هریخذ ناسنا هاگآدوخان رد س و )دشاب هتشاد یهجوت ناسنا هئارا

هدش هبرجت درف طسوت ردگ

هدوبن قیدد یمن و دنا

بیرف سا نکمم دراوم یخرب رد .دنشاب براجت نیا یتسرد رب یلیلد دنناوت هتشاد دوجو )یدمعریغ هچرگا( ییاه

نیدب ،دشاب هثداح درف هک وحن

لقن ار یلک یا م

ی دنک نآ هب یدراوم رارکت رثا رد و م

ی ازفا ی

‏د (

‏ .)

لدا ۀ دزن براجت رابتعا نافلاخم ی

ک گرم هب یم دقن و یسررب هدیزگرب هاگدید لیذ همادا رد ، .دوش

4 هدیزگرب هاگدید . عاونا نیب دیاب هکلب ،دوش راکنا همه یتسرد هن و دوش هتفریذپ گرم هب کیدزن براجت مامت رابتعا هن هک سا نیا هدیزگرب هاگدید

اد لی فت ،گرم هب کیدزن براجت یم میسقت هورگ هس هب گرم هب کیدزن براجت .میوش لئ

:دنوش 1 براجت . واعطد ،ربتعمان 2 .

و لمتحم براجت 3

براجت . واعطد یم یسررب عون هس نیا همادا رد .ربتعم :دوش

4 . 1 . براجت

ًاعطق ربتعمان

یب رب یعطد لیلاد ،براجت نیا زا یخرب هب بسن هک یبراجت .دراد دوجو اهنآ یرابتعا

هزومآ اب داضت رد ولاماک ای ینلاقع یاه

هن ،دراوم نیا رد .دنتسین لوبد لباد زگره ،دنشاب ینایحو دض رب ینایحو ای یلقع لیلاد هکلب ،هدشن تابثا براجت نیا رابتعا اهنت

:دراد دوجو لامتحا ود براجت نیا دروم رد .دراد دوجو اهنآ رابتعا هذ مهوت یعون براجت نیا سا نکمم )فلا هتفدشآ یادهاییر ددننام ، سا یزغم تلااعفنا و لعف لصاح هک دشاب ین

هدک یا

ناسنا یم باوخ رد اه چیه زا یکاح و دننیب

. سین یتیعداو هنوگ

ییادناوت یو ،دراد ردشب رب ناطیش ۀطلس هب هجوت اب .دشاب یناطیش تائاقلا یعون براجت نیا هک دراد دوجو زین لامتحا نیا )ب ناسنا نداد بیرف

یدم ناسنا دزن راضتحا ماگنه ناطیش هک سا هدش هراشا هلئسم نیا هب یملاسا تایاور یخرب رد .دراد ار و ددیآ

یم شلات دناشکب نید رد کیکشت و رفک هب ار یو دنک

،ینیلک(

140۷ ق د ، 3 : 123

1) یهادگ ناطیش سا نکمم ،وحن نیمه هب .

گرم هب کیدزن ناسنا ،دوخ تائاقلا اب دنک شلات تادوا نیازا .دنک فرحنم سرد ریسم زا ار

ادی یدنید ددض براجت هتسد نیا ور

.دنتسین یهلا زگره ،لقع

1

َلَّکَو اَّلِإ تْوَمْلا هُرُضْحَی ٍدَحَأ ْنِم اَم :َلاَد ع ِهَّللا ِدْبَع یِبَأ ْنع .

ِهِب یِلْبِإ ْمَل وانِمْؤ م َناَک ْنَمَف ه سْفَن َدُرْخَت ىَّتَح ِهِنیِد یِف هَکِّکَش ی َو ِرْفُکْلاِب هَر مْأَی ْنَأ ِهِناَطْیَش ْنِم اَذِإَف ِهْیَلَع ْرِدْقَی

ْمُکادَتْوَم ْمُتْرَضَح

.َتو مَی ىَّتَح خ هُلو سَر وادَّمَح م َّنَأ َو هَّللا اَّلِإ َهَلِإ اَل ْنَأ َۀَداَهَش ْم هوُنِّقَلَف

(7)

4 . 2 . لمتحم براجت

یب رب یمکحتسم لیلد هن و اهنآ یتسرد رب یربتعم لیلد هن ،براجت نیا زا یخرب هب بسن ،دراوم نیا رد .دراد دوجو اهنآ یرابتعا

یم هن واعطد ار براجت نآ ناوت رارد ناکما ۀعقب رد ار نآ دیاب )ناملسم یامکح ریبعت هب( هکلب ،درک در ار نآ هن و سناد سرد

1.داد هزومآ اب هک یبراجت یم یاج هورگ نیا رد ،دنراد زین یعیبط نییبت لاح نیع رد اما ،دنراگزاس ینید یاه

نامه هب اریز ،دنریگ

داو زا یریو ت ،براجت نیا دراد لامتحا هک هزادنا ناسنا سا نکمم ،دنشاب گرم زا پ ناهج یع

نیشیپ تارو ت رثا رب اه

باوخ هک یناسک ریظن ؛دننک هدهاشم براجت نیا رد ار یروما ،یزغم تلااعفنا و لعف و یبهذم یم ار ییاه

یعطد لیلد هن هک دننیب

یب رب یعطد لیلد هن و ،اهنآ رابتعا رب .دراد دوجو اهنآ یرابتعا

4 . 3 . طق براجت ربتعم ًاع

هولاع براجت نیا .دراد دوجو اهنآ رابتعا رب یعطد لیلاد ،گرم هب کیدزن براجت یخرب هب بسن ،لقن و لقع اب یراگزاس رب

چیه یمن ،ببس نیمه هب ؛دنرادن یسح و یعیبط نییبت هنوگ ، سناد یزغم تلااعفنا و لعف لو حم ار اهنآ ناوت

فگ دیاب هکلب

ار زیچ دنچ براجت نیا یم تابثا

:دننک

ندیا هدک دسین ندیا رودظنم هدتبلا .دنشاب هتشاد یعیبطارف یتلع دیاب ،دنرادن یعیبط نییبت براجت نیا هکنیا هب هجوت اب )فلا یم تابثا ار )ادخ( یعیبطارف دوجوم نیا یلامک تافص مامت ،براجت یدتلع ددهد نادشن هک سا نیا براجت نیا درکراک هکلب ،دنک

نکداجیا ،یعیبطارف . سا براجت نیا ۀدن

یدودحم هب هجوت اب )ب هار زا تادهادشم لثم( درادن دوجو یدام ندب اب هبرجت ناکما هک یدراوم ۀدهاشم و یدام ندب یاه

یدگژیو دوجو هتبلا . سا هدش عداو یدامریغ فن طسوت براجت نیا ،)دش هداد یضوت ناعفادم ۀلدا شخب رد هک .... و رود یاده

نامز دننام یدام ناکم و

هبرجت اب یفانت ،ناهج یدام یروما ۀدهاشم و براجت ندوب دنم دردجم فن اریز ،درادن درجم فن یرگ

یگژیو ،یلاثم ۀبترم رد دراد ار ... و ناکم ،نامز ،دع ب نوچ ییاه

،ییابطابط(

13۶0 : 321 - 322 ) یم و هدادم ملادع رد یبرادجت دناوت

.دشاب هتشاد م نیا قباطت هب هجوت اب )د یگژیو اب تادهاش

یم ،هدش رکذ هزرب یارب ینید نوتم رد هک ییاه ددنوادخ هدک فرگ هجیتن ناوت

هدتبلا .ددنک هدهاشم براجت نیا رد ، سا هدش فیصوت ینید نوتم رد هک ار گرم زا پ عیادو زا یخرب ناسنا ات سا هدرک هدارا ای ن روط یدم نادشن براجت نیا هکلب ،ددرگرب س دشاب هدش لقتنم گرم زا پ ملاع هب واعداو درف هک سین هدارا ددنوادخ ددهد

هشوگ ،صخش نآ و دوش دراخ درف ندب زا حور هک سا هدرک ادیند هدب س و دنک هدهاشم ار گرم زا پ ثداوح زا کچوک یا

وت مامت هک درادن یترورض چیه نیاربانب .ددرگزاب هدکلب ،دودش هدهادشم برادجت ندیا رد ،گرم زا پ عیادو دروم رد ینید تافیص

نیمه هشوگ ۀدهاشم و ندب زا حور ییادج اب یدح ات درف هک نادهج و حور تابثا یارب ،دوش انشآ گرم زا پ ملاع زا کچوک یا

نیمو عم ۀمئا زا یخرب ای لیئارزع دارفا یخرب سا نکمم هتبلا . سا یفاک گرم زا پ هشوگ ای )ع(

معن زا یا ادی شهب یاه

تایاور و تایآ رد هک یتایئزج مامت درادن یترورض ، سا هدادن هر یعداو گرم هکنیا هب هجوت اب اما ،دننک هدهاشم ار یخزرب باذع هبرجت دارفا طسوت ،هدش لقن گرم زا پ عیادو ۀرابرد .دوش هدهاشم رگ

م دنومیر یادآ دقن غارس هب ،ساسا نیا رب یم یدو

یدمن رادکنا ار گرم هب کیدزن براجت رابتعا هچرگا یو .میور ددقتعم ،ددنک

یم یو .درادن یراگزاس منهج خو خ رد نایحیسم هاگدید اب براجت نیا سا زا یردبخ ، دسا هددش لدقن هک یبراجت رد دیوگ

میهافم نیا هب و دندوب دقتعم باقع و شاداپ لدم هب لبد زا هک یناسک یتح . سین منهج یم رکف

منهج زا یریو ت نینچ ،دندرک

هدرکن هبرجت ار هک دندرک هدهاشم ار یرون ،دنتشاد یدایز هناراکهانگ لامعا هک یناسک .دنا

هب اج میلاعت اهنآ هب ، یناب ع و مشخ ی

یم هئارا ار یدیدج اب و دهد

هوش عبط یم هجاوم نانآ اب ی دوش‏

(

Moody, 2001: 90-91

‏ .)

دیاب یو هب خساپ رد هدوب یدارفا ،گرم هب کیدزن براجت زا یرایسب رد ولاوا فگ

باذدع هدک ددنا زدین ار گردم زا دپ یاده

هدرک هدهاشم هبرجت زا یکی هنومن یارب .دنا

یم هدهاشم یکانلوه رایسب دوجوم اب نارگ یویند تادوجوم مامت زا یو هاگن زا هک دوش

1 . یش لکل ارکنم یربنت نأ وه ۀماعلا نع کزربت و کسیکت نوکت نأ کایإ ناکملإا ۀعقب ىلإ کلذ لاثمأ حرست نأ باو لاف ... ء

ع کدذی مل ام ناهربلا مئاد هن

نبا(

،انیس 1381 : 1۶1 ).

(8)

کانسرت سا رت ،نوزوم(

1400 فلا ) ددعتم براجت رد . نآ یخرب هک زین یرگید

ار

« حاران براجت هدننک

1» هدادهن مان یدخرب ،ددنا

هبرجت هدرک هبرجت ار منهج و باذع هیبش یروما نارگ دنا‏

(

Greyson & Bush, 1992

‏ .)

هدهاشم درف ،براجت نیا رد هک درادن دوجو یترورض چیه ،دش نشور یلبد ثحابم زا هکنانچ ،وایناث هدک ار یعیادو مامت هدننک

رد

هبرجت هکلب ،هتفرن ایند زا عداو رد درف نیا اریز ،دنک هدهاشم ،هدش لقن ینید نوتم ددنوادخ نآ رد هدک هتشاد ار گرم هب کیدزن یا

ندیا هدک دسین ندیا گرم هب کیدزن براجت نیا رابتعا زا روظنم عداو رد . سا هداد ناشن یو هب ار گرم زاسپ تایئزج زا یخرب دوخ تایح واعداو دارفا هتشگرب هزرب ناهج زا یتدم زا دعب س و هداد سد زا ار

هولادع نادسنا هدک سا نیا دو قم هکلب ،دنا ردب

هدشوگ وادضعب و دودش اددج ناشندب زا گرم هب کیدزن دارفا یخرب حور ،هدرک هدارا دنوادخ و هدوب ینامسجریغ حور یاراد مسج یا

ثا براجت نیا .دننک هدهاشم ار هدامارف ملاع زا کچوک یم تاب

یدتقیقح یاراد و دسین یدادم دودجو هدب دوددحم نادسنا هک دنک

یم یداب گرم زا دعب دوجو نیا هک سا یعیبطارف .دنام

: سا یرورض براجت نیا رابتعا خو خ رد رگید هتکن دنچ رکذت یمن )فلا ناسنا ،دراوم نیا مامت رد هک درک اعدا ناوت

غورد ییاه هدرک وگزاب ار یعیادو زادرپ

دنا نیا و شرازگ اه غورد اب هارمه

ای

طادقن رد هدک یداردفا زا یرایدسب و دسا هدیدسر سد هب عیادو نیا زا شرازگ نارازه اریز ، سا ...و هظفاح رد للاتخا ای هغلابم هدرک هبرجت ار روما نیا ایند فلتخم ناسنا ،دنا

هدوبن ییوگغورد یاه رگید براجت دننامه مه روما نیا رد هتبلا .دنا

دوجو ناکما نیا

غورد یخرب هک دراد

یهاوگ دوجو اب اما ،دنیوگب ار ییاه شرازگ و اه

.دوش هتسناد غورد براجت نیا مامت سین لوقعم ،ددعتم یاه

یم عداو رد سا هدش شرازگ گرم هب کیدزن براجت رد هک یروما فگ ناوت

یدم میسقت هتسد ود هب ، ادهنآ زا یدخرب :دنودش

نییبت هکنیا نمض هدش شرازگ ددعتم دارفا طسوت ،دنرادن یدام

نیازا و دنا ،یددعتم دراوم رد هنومن یارب . سا یعطد اهنآ رابتعا ور

دلم نیدب رد برادجت نیا ترثک هب هجوت اب . سا هتشادن اهنآ هب یدام یسرتسد درف هک هدش عداو یبراجت ،فدلتخم ماوددا و اده

یم هب ار براجت نیا ناوت ربتعم ،یناهج تروص

. سناد یعطد ار اهنآ یتفرعم یشزرا و هتسناد

دادمتعا دروم دارفا نیا رگا ،دراوم نیا رد .دنشاب هدش شرازگ یدودعم دارفا طسوت اهنت سا نکمم تایئزج زا یخرب لباقم رد یتسار اب و هدوب دحاو ربخ رابتعا ساسا رب ،دنرادن یعیبط نییبت براجت نیا هک دوش مولعم ییامزآ

( :ک.ر رخ ،ینادسا 1409 :ق 303 )

یهاوگ لصا ای

‏ (

Audi, 2005: 128-147

‏ یم) .درک تابثا نیقی هب کیدزن واضعب و دایز لامتحا اب ار اهنآ یتفرعم شزرا ناوت

هدنومن یاردب .ددش لدئاد زییمت هبرجت ریسفت و هبرجت دوخ نیب دیاب ،دنتسه صخش دنچ نیب دّدرم ،براجت هک یدراوم رد )ب ، سا هدرک هدهاشم ار ینارون ی خش گرم ۀظحل رد یدرف هکنیا واموزل

درف ،صخش نآ هک سین انعم نیا هب رظندرودم

ناوردیپ

یحیسم رد یسیع ترضح لاثم یارب( خاخ نید کی هدهاشم صخش نیا ۀبرجت رد هچنآ .دشاب )

، دسا ینارودن ی خش ،هدش

. سا هبرجت دوخ زا دراخ یتایلمع ،خاخ صخش رب نآ قیبطت اما هدرک حرطم ار هاگدید نیا ینید ۀبرجت ثحب رد یخرب )د هبرجت یارب اهنت هک سا ی خش یرما ینید ۀبرجت هک دنا

ربتعم رگ

ض نارگید یارب نآ شریذپ و سا فرعم ترور

درادن یتخانش ،زمیج(

1389 : 24 - 2۶ ) ۀرادبرد دسا ندکمم نخدس ندیا ردیظن .

براجت نیا هک دوش حرطم زین گرم هب کیدزن براجت ارب اهنت

ی ناسک ی هبرجت ار اهنآ هک رک

هد دنا

، اردب و دسا ربتعم ی

دی ناردگ

شزرا ی درادن . دش نشور یلبد ثحابم زا اریز ، سین شریذپ لباد هاگدید نیا یتسار یارب رایعم دنچ هک

کیدزن یئزج ۀبرجت دروم ره ییامزآ

رد لدقن ددعت )د ؛گرم هب کیدزن ۀبرجت یدام و یعیبط نییبت ناکما مدع )ب ؛نید و لقع اب یراگزاس )فلا :دراد دوجو گرم هب شرازگ دجو لقن ددعت هک یدراوم رد ندوب دامتعا دروم و وگتسار ای ،هعداو کی هب بسن رتاوتم یاه یترودصرد .دراددن دو

ندیا هدک

یتسار یئزج ۀبرجت کی ،ساسا نیا رب و دشاب مهارف اهرایعم

،دوش ییامزآ

یم تابثا ناهج اب طبترم یتقیقح واعداو ی خش هک دوش

شریذدپ رد ادجنیا رد . دسا هدودبن یزدغم تلااعفنا و لعف ای مهوت ،ییوگغورد زا یشان هبرجت نیا و هدرک هبرجت ار گرم زا پ عداو هبرجت درف نیب یتوافت ، ی هبرجت رگا .درادن دوجو هیقب و رگ

هن یعداو ،دشاب تایعداو زا یکاح یا هبرجت یارب طقف

یاردب هک رگ

ناسنا مامت ار دیعداو ، دسا هدردکن هدبرجت شدودخ ار یردما هکنیا فرص هب یسک هک سین لوقعم نخس نیا و دراد رابتعا اه

1. Distressing Near-Death Experiences

(9)

یرگید رگا ،یسح روما رد .دریذ ن هعداو ام یارب

هدب هجیتن نیا دهاوش ساسا رب و دننک لقن ار یسح یا ۀدعداو نآ هدک ددیآ دسد

هددیدن ار یدسح ۀدعداو نآ ناشدوخ هک یناسک یارب یتح ،دراد رابتعا ناگمه یارب یهاوگ نیا ، سا هدوب قداص و یعداو ،یسح سا رب و دشاب هتشاد گرم هب کیدزن ۀبرجت یسک رگا ،وحن نیمه هب ،دنشاب هداد یضوت دهاوش سا

،هبرجت نیا هک دوش تابثا ،هدش

هتشادن گرم هب کیدزن براجت وا خش هک یناسک یارب یتح ،دراد یتفرعم رابتعا ناگمه یارب قیقح نیا ، سا هدوب یعداو .دنا

)د تسار ی امزآ یی د براجت ین ی انبم رب ی لقع یا دب لقن ی ن ن انعم ی س ا هک ی ن ه براجت ی چ هنوگ تفرعم شزرا ی

لقتسم ی هدکلب ،ددنرادن

پ ثحابم زا هکنانچ ی

ش ی ن درگ نشور ی

،د براجت ی بت هک یی ن بط یع ی لد ،درادن ی ل لقتسم ی ح و حور دوجو رب ی

تا پ زا .دنتسه گرم

نیددب ،دش هداد یضوت یلبد ثحبم رد هک گرم هب کیدزن براجت رابتعا نافلاخم یساسا یاهدقن ،هدشدای بلاطم هب هجوت اب ه خساپ لباد حرش :دنتس

،دردک نیدیبت یزدغم تلاادعفنا و لدعف ساسا رب ار گرم هب کیدزن براجت زا یخرب ناوتب سا نکمم هچرگا شذگ هکنانچ چیه براجت نیا زا یشخب لم و نایدا نیب رد دراوم نیا ددعت .دنرادن یسح نییبت هنوگ

داردفا نیا ییوگغورد لامتحا ،فلتخم یاه

یم یفتنم زین ار م نیاربانب .دنک

برادجت نآ و دننک هئارا براجت یخرب زا یسح و یملع ینییبت دنناوتب نادنمشناد یخرب سا نکم

ندیا زا یدخرب ددنیوگب هدکنیا ادی دننک نییبت ... و خاخ یاهوراد ریثأت ،هاگآدوخان ،یزغم تلااعفنا و لعف نوچ یروما ساسا رب ار شرازگ بیرف و غورد هب براجت

هدش یئزج دراوم نیا اما ،دنا هدکنانچ اردیز ، دسین برادجت مادمت یدتفرعم شزرا یفن یانعم هب ،

یگژیو یاراد براجت نیا زا یدایز شخب شذگ تادهاشم ،هبرجت نیح رد هدنیآ زا نداد ربخ ای یبیغ روما زا ندادربخ ریظن ییاه

هب و یفوتم دارفا ۀدهاشم ،زغم و بلد یلاعف فدوت نامز رد زا ادهنت رودما ندیا هک دنتسه ... و اهنآ زا دیدج تاعلاطا ندروآ سد

. سا نییبت لباد یعیبطارف لماع قیرط 1 . هظحل رد دهاوش نیا زا یخرب شذگ هکنانچ یلاعف هک هدش عداو یا

هدهاشم درف نامز نآ رد و ،هدوب فدوتم یزغم یاه رگ

یلاعف درادخ داردفا یدتح ای ناراتسرپ ،ناکشزپ یاه دسا هدردک هدهادشم ار ودی یدس یآ قادتا زا

‏ (

Greyson, 2010: 161;

Habermas, 2018: 231-234

‏ .)

2 و طیحم ریثأت حت و هدوب یعداوریغ گرم هب کیدزن براجت یخرب سا نکمم هچرگا . ارش

ی ط ،دودش عداو درف کی نیشیپ

نییبت رانک رد براجت نیا رد کرتشم هوجو یخرب

،ینید براجت یسح یریذپان

یمن هک سا نیا زا یکاح ار براجت نیا مامت ناوت

نوزفا . سناد خاخ طیحم و گنهرف زا رثأتم هدرک هدهاشم ار یددرم و مهبم صخش یدرف سا نکمم دراوم یخرب رد هکنیا رب

. سا هدرک قیبطت خاخ ۀتشرف ای ربمایپ کی رب ار نآ دوخ و 3 هبرجت درف دراوم یضعب رد هکنیا . ار یرگید رگ

یدمن ، دسا هدید شیپ لاس هدزناپ سابل نامه اب ددناوت

جع دی ب ندودب ندیا

اریز ،دهد ناشن ار براجت دنمزاین یلقن و یلقع ۀلدا احل هب ود نیا نایم تواضد هتبلا هک دراد دوجو ندب نیا دروم رد لامتحا ود

: سا یلقتسم ثحب سا نکمم )فلا اشم یدام مسج اب ار رگیدکی دارفا براجت نیا رد

هدرکن هده هدجاوم رگیددکی یلادثم دوجو یعون اب هکلب ،دنا

هدوب سابل هلحرم نآ رد اریز ، سین یبیجع زیچ ،دشاب یلبد سابل نامه اب شیپ لاس هدزناپ ناسنا هیبش درف یلاثم دوجو هکنیا .دنا

وم ،یملادسا ۀفدسلف حلاطدصا رد .دوش ضیوعت ای دبای رییغت دشاب رارد هک سا هتشادن دوجو یدام ادی دنتدسه یدادم ادی تادودج

یم هدناوخ یلقع درجم تروص نیا رد هک دنتسه یدام راثآ هنوگره دداف ای )درجم( یدامریغ تادوجوم .یدامریغ هدکنیا ادی ،دنوش

یم هدیمان یلاثم درجم تروص نیا رد هک دنتسه اراد ار )عضو و لکش ،دع ب لثم( هدام راثآ یخرب دنودش

،ییادبطابط(

13۶0 : 321 -

322 ) . هدهاشم ،براجت نیا رد یگژیو دداف فرط کی زا نارگ

هدوب یدام یاه یم لاثم یارب( دنا

ادی ددننک رودبع راودید زا دنتسناوت

هکنیا ناکم هب یسحریغ یسرتسد دنشاب هتشاد رگید یاه

هتشاد ار یدام لکش و رهاظ ،یفرط زا و ) ادب هدک دسا یزیچ نیا و دنا

اس یملاسا ۀفسلف رد یلاثم درجم موهفم یدصاخ گنر اب یصاخ سابل براجت نیا رد حاورا ارچ هک زین دقن نیا نیاربانب . سا راگز

هدیشوپ هدوب اپ و سد لثم ندب یاضعا یاراد هکنیا ای دنا نییبت یلاثم درجم حلاطصا اب ،دنا

یندش یدلقع درجم هن دارفا نیا . سا

هدوب مامت هن و دنا خاوخ

هتشاد ار تایدام هلحرم رد هکلب ،دنا

هتشاد رارد نیبانیب یا یم هدیمان یلاثم درجم هک دنا

.دوش

هتشاد هزرب اب بسانتم ینامسج ندب دارفا نیا سا نکمم )ب یگژیو و سابل رهاظ و دنا

هیبدش ینامدسج ندب نیا رگید یاه

.دشاب یویند ندب

(10)

4 . شاذگ مه رانک ار نئارد و دهاوش مامت دیاب ،یفوتم دارفا ۀدهاشم دروم رد . ندیا مادمت هدک سین نیا اعدم شذگ هکنانچ

یعداو براجت ا

هبرجت هک براجت یخرب اما ،دن دردف یامُک لاح رد ای هتشادن یو تافو زا ربخ ولابد هک هدرک هدهاشم ار ی خش رگ

هبرجت .دنرادن یسح و یعیبط نییبت ، سا هدرک توف رگ

5 خو خ رد . ا

ی دار فلاتخا تا ع ترضح هب طوبرم تادهاشم رد ی

س ی )ع(

یا د دراوم ی

،رگ ا اعدم واساسا شذگ هکنانچ ی

ن ن ی س

دزن براجت مامت هک ی

ک دنراد رابتعا گرم هب .دندشاب کوکدشم زدین یخرب و دنشابن شریذپ لباد براجت یخرب سا نکمم هکلب ،

نچمه ی ن سب رد ی را ی تاضدانت سا نکمم دراوم زا ی

رد ۀبرجت ی ک کاح هک دشاب هتشاد دوجو خاخ دروم ی

زا ای ن لدادح هک سا

خرب ی فاک رابتعا براجت رادن ی

اعدم اما .دن ی

لصا ی ا ی ن ا هلاقم ی ن ب رد هک سا ی

ن براجت ی لقع دض هک ی

لقن و ی هدب و هدوبن دسو

ی ۀل

هار اه ی هدشدای اکح لثم(

ی عداو زا ی تا ی د درف هک سرتس ی تسار )... و هتشادن اهنآ هب ی

امزآ یی ،دوش .دنتسه شریذپ لباد

ۀتکن دی رگ هبرجت تادهاشم فلاتخا هکنیا نارگ

)هددید ار باذدع یردگید و هدید ار ینارون یدرف هکنیا لاثم یارب(

دم ی ددناوت

شان ی ناسنا لامعا توافت زا ب .دشاب اه

یار رک نآرد رد هنومن ی

م ب ی نا هدش سا ئارزع هک ی ل ارب ی ناسنا اه ی هرهچ اب ،بوخ ا

ی داش

/لحن( شاّشب و 32

ارب و ) ی ناسنا اه ی دب هرهچ اب ا ی ناب ع ی /نادرف( کانسرت و 22

م رهاظ ) ی دوش .

5 هجیتن . یمن هچرگا یب براجت نیا زا یخرب هکلب و سناد ربتعم ار گرم هب کیدزن براجت مامت ناوت

یفاک رابتعا دداف کش ا

رب اما ،دن

هب براجت نیا زا یخرب دهاوش یخرب ساسا روخرب یفاک یتفرعم شزرا زا ،یلقتسم لیلد ناونع

تابثا ار زیچ ود براجت نیا .دنراد

یم :دننک 1 یم دراخ ناسنا ندب زا براجت نیا رد یدامریغ حور نیا . سا یدامریغ حور یاراد ناسنا . یم و دوش

ار یروما دناوت

یم درف نیا یتح .درادن نآ هب یسح یسرتسد هک دنیبب قاتا نیا دراخ ای قاتا نیا لخاد رد ا اب نتفرگ طابترا اب دناوت

،یفوتم دارف

؛دنرادن یسرتسد نآ هب نارگید هک دنک فایرد اهنآ زا ار یدیدج تاعلاطا 2

پ ناهج و سین ایند نیا هب دودحم ناسنا یگدنز .

هتشاد ار گرم هب کیدزن براجت هک یدارفا .دنراد دوجو منهج و شهب ،گرم زا هتفرن ایند زا واعداو هچرگا( دنا

هدارا دنوادخ اما ،)دنا

هدرک هشوگ هک سا معن زا یشخب و گرم زا پ هب طوبرم قیاقح زا یا

باذع و اه .دهد ناشن اهنآ هب ار اه

(11)

عبانم میرک نآرد د

1 . نبا انیس ( 1381 ) .باتک ناتسوب :مد .تاهیبنتلا و تاراشلاا .

‏

2 . یدامتعا

،این یبتجم ( 1391 ) . یسررب یداقتنا ریسفت یکسلاز زا هبرجت اه ی کیدزن هب گرم

،نامسآ فه . 14

( 55 ،) ۷9 - 98 .‏

3 .

،زمیج مایلیو ( 1389 ) . هبرجت ینید : لصا و أشنم نید . رد رابرد ۀ برجت ۀ .). و نوسرتپ لکیام شیاریو( ینید 138

. مره :نارهت ،

‏

4 .

،یناسارخ ( مظاکدمحم 1409

ق ) م :مد .لوصلاا هیافک . ؤ

سس ۀ .یملاسلاا رشنلا

‏

5 .

،ایناضر دیمح و یدامتعا

،این یبتجم ( 1393 ) . هبرجت یاه کدیدزن هب

؛گرم یسررب یتسیچ و ۀوحن للاد نآ رد تابثا تادیح پ زا

گردم شهوژپ . اه ی ،ینایدا 3 ، 89 - 108 .‏

۶ .

،یعاس هبوبحم و نایمساد

،داژن لع ی قن ی ( 1393 ) . یسررب یتسیچ ۀبرجت کیدزن هب گرم و دقن دی هاگد اه ی رظانتم اب نآ شیدنا . ۀ نیون

،ینید 10 ( 38 ،) ۷ - 24 .‏

۷ .

،ییابطابط دیس

سحدمحم ی ن ( 13۶0 ) م :مد .همکحلا هیاهن . ؤ

سس ۀ .یملاسلاا رشنلا

‏

8 .

،یتحلاف

؛دیمح

،یلاعف قتدمحم ی و للها

،یتشادب یلع ( 1398 ) . خسانت و ۀلئسم هبرجت یاه کیدزن هب گرم فسلف . ۀ ،نید 1۶ ( 2 ،) 329 - 349 .‏

9 .

،ینیلک دمحم نب بوقعی ( 140۷ ق ) .هیملاسا بتکلاراد :نارهت .یفاکلا .

‏

10 .

،یرهوگ سابع ( 1388 ) . یدقن رب عداو امن یی تایبرجت تاظحل ن هزومآ ساسا رب گرم هب کیدز اه

ی تایاور و نآرد ،ینید شهوژپ .

18 ،

83 - 103 .‏

11 .

،نوزوم سابع ( نادرگراک ) ( . 1401 ) . یگدنز پ زا یگدنز ( ۀبرجت نامیا یکلاملادبع .)

ۀکبش 4

، 4 و 5 شهبیدرا

1401

،

https://tv4.ir/episodeinfo/295944

.‏

12 .

،نوزوم سابع ( نادرگراک ) ( 1400 ا فل ) برجت( یگدنز زا پ یگدنز . ۀ

کبش .)یمیظع زورهب ۀ

4 ، 14 شهبیدرا 1400

،

.‏

13 .

،نوزوم سابع ( نادرگراک ) ( 1400 ب ) برجت( یگدنز زا پ یگدنز . ۀ

کبش .)یرایدنفسا یدهم ۀ

4 ، 1۷ شهبیدرا 1400

،

.‏

14. al-Kulayni, M. I. Y. (1986). al-Kāfī. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyah. (in Arabic) 15. Audi, R. (2005). Epistemology. London and New York: Routledge.

16. Augustine, K. (2015). Near-Death Experiences are Hallucinations. In The Myth of an Afterlife (Michael Martin and Keith Augustine). United States of America: Rowman & Owman & Littlefield.

17. Avicenna (2002). Al-isharat wa al-tanbihat. Qom: Bustan Ketab Publishing. (in Persian)

18. E'temadi, M. (2012). A critical examination of Zaleski's interpretation of near-death experiences. Haft Aseman, 55, 79-98.

19. Falahati, H., & Fa'ali, M. T., & Allah Bedashti, A. (2019). Reincarnation and the Question of Near-Death Experiences. Philosophy of Religion, 16(2), 329-349. (in Persian)

20. Gohari, A. (2009). A critique on the reality of near-death experiences based on the teachings of the Qur'an and hadiths. Pazhouhesh Dini, 18, 83-103. (in Persian)

21. Greyson, B. (2010). Seeing Dead People Not Known to Have Died: “Peak in Darien” Experiences.

Anthropology & Humanism, 35(2), 159-171.

22. Greyson, B.l & Bush, N. E. (1992). Distressing Near-Death Experiences. Psychiatry, 55(1), 95-110.

https://doi.org/10.1080/00332747.1992.11024583

23. Habermas, G. R. (2018). Evidential Near-Death Experiences. In The Blackwell Companion to Substance Dualism (Jonathan J. Loose, Angus J. L. Menuge, and J. P. Moreland). USA: Wiley- Blackwell.

24. Hasker, W., & Taliaferro, C. (2019). Afterlife. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.

https://doi.org/Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/afterlife/>.

25. Hick, J. (1990). Philosophy of Religion (4th ed.). USA: Prentice-Hall.

26. James, W. (2010). Religious Experience. on Religious Experience. Malek Hoseini, Tehran: Hermes. (in Persian)

27. Kellehear, A. (2003). Near-Death Experiences. In Encyclopedia of Death and Dying (Robert Kastenbaum).

USA: Thomson Gale.

28. Khorasani, M. K. (1988). Kefayah al-Osoul. Qom: institute of Islamic publication (in Arabic).

29. Marsh, M. N. (2018). The Phenomenology of Near- Death and Out-of-Body Experiences: No Heavenly Excursion for “Soul. In The Blackwell Companion to Substance Dualism (Jonathan J. Loose, Angus J. L.

Menuge, and J. P. Moreland). USA: Wiley- Blackwell.

(12)

30. Moody, R. A. (2001). Life After Life. HarperOne.

31. Moody, R. (2010). The NDE Phenomenon. In There Is Life After Death (Roy Abraham Varghese). USA:

New Page Books.

32. Mowzoon, A. (director) (2021a). TV show "Life After Life" (the experience of Behrouz Azimi), Chanel 4 of Iran, 14 Ordibehesht 1400 SH, https://tv4.ir/episodeinfo/246572. (in Persian)

33. Mowzoon, A. (director) (2021a). TV show "Life After Life" (the experience of Mahdi Isfandiari), Chanel 4 of Iran, 17 Ordibehesht 1400 SH, https://tv4.ir/episodeinfo/246905. (in Persian)

34. Mowzoon, A. (director) (2022). TV show "Life After Life" (the experience of Iman Abdolmaleki), Chanel 4 of Iran, 4 and 5 Ordibehesht 1401 SH, https://tv4.ir/episodeinfo/295944., (in Persian)

35. Rezania, H., & Etemadi-nia, M. (2014). Near-Death Experiences; a Survey on Their Nature as Proof of Afterlife, Journal of Religious Research, 2(3), 89-108. (in Persian)

36. Sa'ee, M., & Qasemian Nejad, A.N. (2014). Investigating what the near-death experience is and criticizing the views corresponding to it. A Research Quarterly in Islamic Theology (kalam) and Religious Studies, 10 (38), 7-24. (in Persian)

37. Tabataba'i, S. M. H. (1981). Nihayah al-Hekmah,. Qom: institute of Islamic publication. (in Arabic)