یفراعم اضرملاغ و روپرغصا نسح
Journal of Gerontology (joge) Original Article Vol 5, No 3, Winter 2021
The position of the elderly and how to interact with them in the narrations of Ahl al-Bayt (AS) (Review study)
Hasan Asgharpour1, Gholamreza Marefi2*
1- Assistant Professor, Shahed University, Tehran, Iran.
2- Assistant Professor, Shahed University, Tehran, Iran. (Corresponding author) Email: [email protected]
Received: 19 July 2020 Accepted: 30 Nov 2020 Received: 21April 2020 Accepted: 30 June 2020 Abstract
Introduction: The elderly, a part of human society, for who in different religious and non-religious cultures and rituals there is a special place and respect. The elderly, due to their abundant experience of ups and downs of life, may be valuable and very strategic models for the development and promotion of all aspects of human life (both religious and non-religious). As for Islam, as a religion based on love and respect, this age group has a special respect and value; the narrations of Ahl al-Bayt (AS) indicate to various dimensions of the position of the elderly in society and the necessity of protecting their dignity. This frequency of roles requires that their place and function in the religious heritage must be considered and analyzed. In this research, an attempt has been made to do this important.
Method: In this review study, the considered information is extracted and analyzed through studying the contents of the Qur’an, the narrations of the Ahl al-Bayt (AS) and related articles, with regard to the keywords “elderly”, “honoring the elderly”, “interaction with the elderly”, “the elderly in Islam”
in a total of 25 articles and books under the subject of “elderly”.
Results: According to the narrations of Ahl al-Bayt (AS), there is a direct ratio between the growth and development of human societies and the degree of respect and benefit from the experiences and teachings of the elderly; In other words, old age is not a period of disability and isolation, but a period of service and role-playing, in a different and of course valuable way.
Conclusions: The elderly are the scientific and epistemological authority of human societies. Their experience is a valuable achievement, and a big step towards conquering the new peaks of science and culture. In Islam, there is a direct ratio between increasing age and increasing dignity and respect;
this means that old age in Islam is a time of honor, commemoration and sharing experiences with the young generation of society.
Keywords: Aged, interacting with the elderly, Islam.
1399 ناتسمز 3 هرامش 5 هرود
)یرورم ۀعلاطم( )ع( تیب لها تایاور رد اهنآ اب لماعت ۀوحن و نادنملاس هاگیاج
*2یفراعم اضرملاغ ،1روپرغصا نسح
.ناریا .نارهت .دهاش هاگشناد ثیدح و نآرق هورگ رایداتسا -1 .)لوئسم ۀدنسیون( .ناریا .نارهت .دهاش هاگشناد یکشزپ ۀدکشناد یملاسا فراعم هورگ رایداتسا-2 marefi.shahed@gmail.com :لیمیا
1399/9/10 :شریذپ خیرات 1399/4/29 :تفایرد خیرات
هدیکچ ،یــنیدریغ و یــنید فــلتخم یاــه نییآ و یاــهگنهرف رد .دــنهد یم لیکــشت ار یرــشب ۀــعماج راــشقا زا یــشخب ،نادنملاــس :هــمدقم مرــگ و درــس ندیــشچ و ناوارــف ۀــبرجت هــب رــظن ،نادنملاــس .تــسا هدــش هــتفرگ رــظن رد صاــخ یــمارتحا و هاگــیاج ،رــشِق نــیا یارــب )یــنیدریغ و یــنید زا مــعا( رــشب یــگدنز ِداــعبا ۀــمه ءاــقترا و تفرــشیپ ِتــهج رد یدرــبهار رایــسب و هدــنزرا یــیاهوگلا دــنناوت یم ،راگزور ِتاــیاور رد .دــنرادروخرب یا هژــیو شزرا و مارــتحا زا یّنــس هورــگ نــیا ،تــسا راوتــسا مــیرکت و رــهِم ۀــیاپ رــب هــک ملاــسا نــید رد .دنــشاب ِدماــسب و یــناوارف نــیا .دوــش یم هدهاــشم اــهنآ نأــش تــشادساپ موزــل و هــعماج رد نادنملاــس ِهاگــیاج زا یــفلتخم داــعبا )ع( تــیب لــها شــشوک شــهوژپ نــیا رد .درــیگ رارــق لــیلحت و هــّجوت دروــم ،یــنید ِثارــیم رد ناــشدرکراک و ناــنآ هاگــیاج هــک دــنک یم باــجیا شــقن .درــیذپ تروــص مــهم نــیا اــت هدــش دانــسَا رــب هــیکت اــب ،ساــسا نــیا رــب .تــسا یدانــسَا لــیلحت عوــن زا و یــلیلحت ـ یــفیصوت ،شــهوژپ نــیا رد اــه هداد لــیلحت :راک شور و یعیــش( نــیقیرف ِیــ ّصصخت و نــهک ِیــیاور عــبانم زا ،نادنملاــس ِعوــضوم اــب طــبترم )ع( تــیب لــها تاــیاور ،یرازــفا مرن و یا هــناخباتک .تــسا هــتفرگ رارــق لــیلحت دروــم ،یــیاوتحم ِیواکاو و یدنب هتــسد زا ســپ و هدــش جارختــسا )یّنــس و دــشر ناــیم :تــفگ ناوــت یم رــضاح شــهوژپ رد هدــش ماجنا یاه یــسررب زــین و هــتفرگ تروص یاهــشهوژپ ساــسا رــب :اــه هتفای ِناــیب هــب ؛دراد دوــجو یمیقتــسم تبــسن ناــنآ یاــه هزومآ و براــجت زا یدــنم هرهب و نادنملاــس ِمــیرکت نازــیم اــب یرــشب عــماوج یــگدنلاب شــیازفا هــب کــمک نآ و تواــفتم یلکــش رد یــنیرفآ شقن و تــمدخ ِنارود هــکلب ،تــسین اوزــنا و یــگداتفاراکزا ۀرود ،یدنملاــس ،رــگید و مارــتحا ظــفح رــب نوزــفا ،یملاــسا یاــه هزومآ رد ،فــصو نــیا اــب .تــسا نلااــس نایم و ناــناوج یــصصخت و یــمومع یــهاگآ حطــس عــماوج تفرــشیپ و دــشر دــنَور ،نادنملاــس ۀــبرجت .تــسا هدــش هــتفرگ رــظن رد هــنارگ تیاده یــهاگیاج ناــنآ یارــب ،نادنملاــس ِمــیرکت ۀــتخدنا ِبراــجت رــمع کــی ۀرــمث هــکلب ،دنتــسین فرــصم یب و هداــتفاراکزا نادنملاــس ،یــنید ِشرــگن رد .دــیامن یم عیرــست ار یرــشب .تــساه هصرع ۀــمه رد یرــشب عــماوج رــگتیاده ناــنآ ،هدــنزرا یدرواــهر ناوــنع هــب اــهنآ تاــیبرجت .دــنراد هدــهع رــب ار یرــشب عــماوج یــتفرعم و یــملع تــیعجرم ،نادنملاــس :یرــیگ هجیتن ،ملاــسا نــید رد مارــتحا و تّزــع یــنوزف اــب ،نــس ِشــیازفا ناــیم .تــسا گــنهرف و مــلع ِدــیدج یاــه هّلق حــتف یارــب دــنلب یــماگ و اــب تاــیبرجت یراذگ کارتــشا و تــشاد گرزب ،تّزــع نارود ،ملاــسا نــید رد یدنملاــس هــک اــنعم نــیدب ؛دراد دوــجو یمیقتــسم تبــسن .تــسا هــعماج یاــپون لــسن .ملاسا رظنم زا نادنملاس شقن ،دنملاس اب لماعت ،نادنملاس میرکت ،نادنملاس :اه هژاودیلک
یفراعم اضرملاغ و روپرغصا نسح
همدقم .دور یــم رامــش هب ناــسنا یــناگدنز راودا زا یــکی یدنملاــس ۀرود ،خیرات یاــنزارد رد ناــهج فــلتخم للم و ماوــقا خــیرات هــب یــهاگن هاگــیاج زا ناگدروخلاــس و ناگرزــب هراوــمه هــک دراد نآ زا ناــشن اــهنآ تاــیبرجت و اه هــشیدنا و دــنا هدوب رادروــخرب یــعامتجا ۀژــیو و هــّجوت دروــم یــعامتجا و یدرــف یــگدنز فــلتخم یاــه هصرع رد دــشر ۀــیام دــنناوت یم مــه نادنملاــس .تــسا هــتفرگ رارــق ماــمتها رد .فارــحنا و طاــطحنا لــماع مــه و دنــشاب هــعماج کــی یــلاعت و هــب نخــس زیخاتــسر رد نارــفاک ِلاــح زا ،بازــحا ۀروــس زا 67 ۀــیآ و نارــتهم زا اــم« :دــنیوگ یــشارت هناهب ماــقم رد هــک هدــمآ ناــیم .)1( ».دــندرک هارــمگ ار اــم اــهنآ و مــیدرک تــعاطا ناــم ناگرزب نآ زا ناــشن )یّنــس و هعیــش( نــیَقیرف ِیــیاور عــبانم هــب یــهاگن صاــصتخا مــهم نــیدب یروــخرد و هدرتــسگ تاــیاور هــک دراد نــیرت ربتعم و نــیرت نهک زا هــک یــنیلک يــفاکلا رد .تــسا هــتفای للاــجإ« ناوــنع اــب یــلصف ،دور یــم رامــش هب هعیــش یــیاور بــتک دوــخ رد هــنیمز نــیا رد ار یــتایاور هــک هــتفای صاــصتخا »رــیبکلا یــتایاور زــین تّنــس لــها یــیاور راــثآ رد )14( .تــسا هداد یاــج مــیرکت و نارــیپ نأــش تــشادساپ تــیّمها رد )ص( ادــخ لوــسر زا عوــضوم نــیا رد تاــیاور یــناوارف .تــسا هدــش شرازــگ نادنملاــس تــیّمها زا یــبوخ هب ،یّنــس و یعیــش ِعــبانم رد اــهنآ یــگدنکارپ و .دراد یــمرب هدرــپ عوــضوم نــیا تــسا نآ دوــمن هراــشا نادــب دــیاب هــک یــهّجوت روــخرد ۀــتکن زا ناــش هبرجت و ّنــس راــبتعا هــب نادنملاــس موــمع دــنچره هــک یملاــسا گــنهرف هژــیو هــب اــهگنهرف رد ماــع یــمارتحا و هاگــیاج باــن یا هــشیدنا زا هــک نادنملاــس زا یــهورگ اــما ،دــنرادروخرب دنا هدــش داــی صاــخ یــنیوانع اــب دــنراد هرــهب رادــیب یدرــخ اــی هــب رــظن .تــسا هدــش مــیرکت اــهنآ زا یــهلا یاــیبنا ناــسمه و زــین نادنملاــس هــک دوــش یم نــشور تــقیقح نــیا ،تــشذگ هــچنآ تخانــش و دنتــسه یــبتارم یاراد ناــشدَرِخ و یــهاگآ راــبتعا هــب رادروــخرب یا هژــیو تــیّمها زا ناــش یاهیگژیو و اــهنآ بــتارم یور شــیپ یــتیعمج مَرــِه هــب هــجوت اــب ،یوــس رــگید زا .تــسا هاگــیاج تخانــش ،دنملاــس ِلــسن ۀــتفر هــتفر شــیازفا و روــشک ۀــیاپ رــب اــهنآ اــب لــماعت یوــگلا هــب یبای تــسد و ناگدروخلاــس .تــسا تــیّمها زــئاح ملاــسا نــید ینامــسآ یاــه هزومآ ناــموصعم تاــیاور ۀــیاپ رــب هــک تــسا نآ شــهوژپ نــیا تلاــسر یلاعت و دــشر رد اــهنآ شــقن ،دــنایامن زاــب ار نادنملاــس هاگــیاج )ع(
.تــسا هدیــسر رــفن نوــیلیم 976 هــب نــیمز ۀرــک نادنملاــس رامــش 2050 لاــس اــت ،شــهوژپ کــی ساــسا رــب ،زــین اــم روــشک رد )2(
دــهاوخ رــفن نوــیلیم 26 زا شــیب هــب نادنملاــس رامــش ،یرــجه و یــسانش تسیز موــلع نارگــشهوژپ و ناــققحم )3( .دیــسر یا هــنوگ :زا تــسترابع یدنملاــس هــک دــنرواب نــیا رــب ،یکــشزپ رــثا رد هــک ،تــیلاعف و راتخاــس رد مــسج یــجیردت ِوــحم زا لوادــتم خر لــماکت زا ســپ هدــنز دوــجوم یارــب رــمع رذــگ و یگدروخلاــس تــشذگ اــب ماگــمه هدــننک دوــبان یاــه ینوگرگد نــیا و ؛دــهد یم ،یــشدرگ ،یــتکرح ،یژوــلویزیف یاه هاگتــسد ماــمت لاــس و نــس .دوــش یم لماــش ار یرــکف و یــبصع ،یددــغ ،یلــسانت ،یــشراوگ فــیرعت نــینچ ار دنملاــس یــسانش تسیز ناــققحم زا رــگید یــخرب زا شــیب هــک ددرــگ یم قلاــطا یدرــف هــب دنملاــس« :دــنا هدومن یــشان ضراوــع و اــهدمایپ تــلع هــب و هتــشاد نــس لاــس تصــش رــثا رد یو ندــب رد هــک یــکیژولویزیف تارــییغت و نــس تــلوهک زا یــشخبناوت و تــبقارم هــب زاــین دــیآ یم دوــجو هــب نــس شــیازفا ،)لاــس 60ـ70( ناوــج دنملاــس هورــگ هــس هــب ینــس رــظن زا و دراد )90 یلااــب( رــیپ دنملاــس و )لاــس 76ـ90( لاــسنایم دنملاــس .)2( .»دــندرگ یم میــسقت یسانشناور ملع رد یدنملاس موهفم ۀرتــسگ رد یــناور لّوــحت زا یا هرود هــب یدنملاــس کرــِب هاگــن زا هــب لاــس 65 یــبیرقت نینــس هــک تــسا هدــش هــتفگ یــگدنز هــک دــنراد داــقتعا ناــسانشناور )9( .درــیگ یم رــبرد ار لااــب یاــه یگژیو هــک تــسا درــف هــب رــصحنم یا هــلحرم یدنملاــس یــیامندوخ یــشاپورف ِتــیعضو بــلاق رد و دراد یصخــشم یــناور عاعــشلا تحت رد ار درــف یــعامتجا و یــناور لئاــسم و دــنک یم یاــه یدنمناوت یرــیگراک هــب تردــق ،یدنملاــس .دــهد یم رارــق ّدــح اــت ار یــگدنز یاهراــشف اــب یــیورایور یارــب یــلقع و یمــسج هــب لــماک نــتخادرپ هــک یا هــنوگ هب دــهد یم شــهاک یداــیز یبایتــسد یــتح .ددرــگ یم نــکممریغ یــطیحم یاــه یدنمزاین رــیذپ ناکما فــلتخم یاــه زاین نــیمأت زا یا هــنایم ّدــح هــب .)2( .دوــب دــهاوخن ترابع اــهنت یدنملاــس هــک دــنرادنپ یــم ناــققحم زا رــگید یــخرب رد درــگ بقع و رــییغت لماــش هــکلب ،یــندب تارــییغت زا تــسین دوــب هدرــک تداــع اــه نادب ًلاــبق هــک یــعامتجا تاــطابترا نادــیم و تلااــح و یــعامتجا تاــطابترا ،ندــش رــیپ زا ســپ دنملاــس هــک ببــس تــلاح نــیا هــک ،دــبای یم شــهاک زــین شقباــس یاــه هرود
هقف حلاطصا رد یدنملاس .تــسا راذــگرثا ،یــهقف ماکــحا یا هراــپ رودــص رد »یدنملاــس«
یاــهتیلاّعف یــخرب رد تکرــش ،هزور ،داــهج ،نوــچ یــماکحا ار »دنملاــس« ناــهیقف زا یــهورگ ...و ملاــسا نــید ِیــعامتجا هــک هدیــسر یلاــس نهک هــب هــک نآ« :دــنا هدرک فــیرعت نــینچ هتــشادن ار هزور ِنــتفرگ ناوــت هــنوگ چــیه هــب ّینــس عــطقم نآ رد دوــش یم زــین یصاخــشا لماــش فــیرعت نــیا هــک اــجنآ زا ».دــشاب هــب لاــتبا ِلــیلد هــب اــما ،دنا هدیــسرن یدنملاــس ّنــس هــب زوــنه هــک فــیرعت ،ور نــیا زا ؛دــنرادن ار هزور نــتفرگ یــیاناوت ،نــمزم یــضرم .تــسین عــنام و عــماج هدــشدای یصخــش ره« :دــیوگ دنملاــس فــیرعت رد حــلاص فــیطللادبع رــتکد تــمدخ و یرادــهگن زا شّنــس ندــش یــنلاوط ببــس هــب هــک ار رــگید یــخرب ».دــنیوگ دنملاــس ،دــشاب هتــشگ ناوــتان شــیوخ هــب هــک تــسا یــسک دنملاــس« :دــنا هتفگ دنملاــس فــیرعت رد اــهقف زا حــلاص فــیطللادبع رــتکد ».دــشاب هتــشذگ لاــس تصــش زا شنــس یصاخــشا دیاــش :دــیوگ و هداد رارــق دــقن دروــم ار فــیرعت نــیا هــک یــلاح رد دــشاب هدیــسر تصــش هــب ناــشنس هــک دنوــش تــفای و عــماج ،زــین فــیرعت نــیا اذــل ؛دنلاحرــس و دــنمناوت رایــسب یــلیخ .تــسا »خیــش« ،یبرع ِناــبز رد دنملاــس ۀژاو لداــعم .تــسین عــنام هاگــیاج رــه رد .تــسا هــتفر راک هــب هژاو نــیا راــب هــس نآرــق رد هروــس 78 هــیآ و دوــه هروــس 73 هــیآ و صــ َصَق 11 ۀــیآ یــنعی(
یگدروخلاــس رــثا رــب هــک هدــش هدــناوخ یــسک »خیــش« ،)فــسوی زــین نادنملاــس ماکــحا رد .تــسا هتــشگ یــناوتان و فــعض راــچد تــسا رــثؤم ،مــکُح ِفــیفخت رد ،یدنملاــس هــک هدــش حــیرصت زا یناــسک .دــننک هدافتــسا تــصخر زا دــنناوت یم نادنملاــس و اــی ناوــت مک فــیلاکت ِ ماــجنا رد هــک دــننک یم هدافتــسا تــصخر دنملاــس یارــب هــک یــفیراعت ناــیم زا ،ور نــیا زا ؛دنــشاب ناوــتان رــت قیقد و رــتهب حــلاص فــیطللادبع رــتکد فــیرعت ،هدــش هــتفگ ِلــیلد هــب هــک تــسا یــسک دنملاــس« :دــیوگ هــک دــیامن یم و هتــشگ فــیعض ،یــناوج نارود ِندــنارذگ و ّنــس ندــش ینلاوط ».دــشاب ناوــتان و زــجاع ،دوــخ روــما ماــجنا و شــیوخ ِیرادــهگن زا .)2،5(
تایاور رد نادنملاس ِتشاد گرزب اــب .دــنرادروخرب یــمهم و هدــنزرا هاگــیاج زا هــعماج رد نادنملاــس حطــس ءاــقترا یارــب یــتصرف اــهنآ ۀــبرجت و ّنــس هــکنآ دوــجو فارــحنا تروــص رد ،تــسا نلااــسنایم و ناــناوج ۀــبرجت و شــناد عــماوج یراــتفر و یرــکف ِتملاــس یارــب یدــیدهت زــین یورژــک و ِهاگــیاج هــب ًاــبلاغ )ع( تــیب لــها تاــیاور رد .دــنور یم رامــش هب نــیا و تــسا هدــش هراــشا نادنملاــس ِتــبثم شــقن و هــنارگ تیاده رــت نوزفا و رت هتــسجرب اــهنآ شــقن نــیا هــک تــسا نآ رگناــشن
تــشادگرزب موزــل رــب ،تاــیاور زا یــهّجوتروخرد شــخب .تــسا )ع( یــلع ماــما .دراد هراــشا ناــنآ هاگــیاج تــشادساپ و نادنملاــس ُيأَر« :دــنا هدومرف ،هــغلابلا جــهن راــصق تاــملک زا یزارــف رد :یــنعی )23( »ِم َلاــُغْلا )ِدهــشَم( ِدــَلَج ْنــِم َّيــَلإ ّبــَحأ ِخْیــَّشلا تــسود رتــشیب ناوــج )روــضح( طاــشن زا ار رــیپ هــشیدنا و یأر«
یاــهب و نزو هــک دــهد یم ناــشن ترــضح نخــس نــیا .»مراد نآ زا رــگید ینخــس رد .دراد یــگریچ طاــشن و یــناوج رــب هــبرجت یاه هناــشن و اــه هنوگ زا یــکی یگدروخلاــس و هــبرجت ،ترــضح عــبّطلا لــقع :نلاــقع لــقعلا« :تــسا هدــش هدــناوخ یدــنمدرخ هــب قوــثوملا و هــعفنملا یــلإ يّدؤــی اــمهلاک و هــبرجّتلا لــقع و :تــسا هــنوگ ود لــقع« :هــمجرت )17( »...نــیّدلا و لــقعلا بــحاص تــعفنم و دوــس ،ود رــه و هــبرجت زا هدــمآرب ِلــقع و یــعیبط ِلــقع ناــنیمطا ناوــت یم یــسک هــب اــهنت و دــنروآ یم ناــغمرا هــب ار و دــشاب ]شا هــنوگ ود رــه هــب[ لــقع ِبــحاص مــه هــک دوــمن لــقع زا یا هــنوگ ،تــیاور نــیا ۀــیاپ رــب .»...نــید ِبــحاص مــه یــگدنز ندوــمن یرپــس و هــبرجت هار زا اــهنت و اــهنت یزرودرــخ و کــش یب ،لــقع زا هــنوگ نــیا .دوــش یم لــصاح زارد ینایلاــس ناــنآ ِبــناج زا اــهنت و تــسا هــعماج ناگرزــب و ناگدروخلاــس دزــن .تــفای تــسد اــهبنارگ رــهوگ نــیدب ناوــت یم نــیرت مهم و نــیرت نهک زا یــکی هــک یــنیلک يــفاکلا باــتک رد »رــیبکلا للاــجإ« ناوــنع اــب یــلصف ،تــسا هعیــش یــیاور عــبانم تــشادگرزب موزــل رــب یــگمه ،تــیاور هــس ،نآ رد هــک دراد دوــجو :دــنراد هراــشا نادنملاــس نــِم :)ص( ّللا لوــسر لاــق« :دــنا هدومرف )ع( قداــص ماــما ـ1 .)14( .»ِمِلــسُملا ِۀَبیــَّشلا يِذ ِللاــجإ ّللا ِللاــجإ ناملــسم ِنادنملاــس تــشادگرزب و نداــهن تَمرُح ،تــیاور نــیا رد .تــسا هدــش هدرمــشرب راگدرورــپ ماــقم ِتــشادگرزب قــیداصم زا شــیوخ یــلامأ رد )ق460( یــسوط خیــش ار تــیاور نــیا ِناــسمه ،ِخِیاــشَملا اوــُلِّجَب« :تــسا هدرــک شرازــگ ترــضح نآ زا لــقن هــب دــیراد گرزــب ار نارــیپ :»ِخِیاــشَملا ِلــیجبَت ِّللا ِللاــجإ نــِم َّنإــف ِنتــشاد گرزــب ،یــهلا نأــش تــشادگرزب یاــهدومن زا یــکی ارــیز اــب ،تــیاور ود ِنــتم رد دوهــشم ِحــیرصت زا هتــشذگ )26( .تــساهنآ زــین یــهلا نأــش تــشادگرزب اــب نادنملاــس تــشادگرزب یــیآ مه .دراد یــنید گنهرف رد ناگدروخلاــس یلااو هاگــیاج زا ناــشن دوــخ اــنَریبَک رــِّقَوُی مــَل نــَم اــّنِم َســیل« :دــنا هدومرف )ع( قداــص ماــما ـ2 .»انَریغ َص مــَحرَی و ناگرزــب ســک رــه هدوــمرف ،)ع( قداــص ماــما ،تــیاور نــیا رد مــحر ناکدوــک رــب و درمــشن گرزــب ار ناملــسم ناگدروخلاــس و
یفراعم اضرملاغ و روپرغصا نسح
ِیرادــساپ :تــفگ ناوــت یم ساــسا نــیا رــب .تــسین اــم زا ،درواــین یناملــسم طورــش زا ،ناکدوک رــب مــّحرت و نادنملاــس نأــش و ماــقم راــثآ زا رــثا نــیدنچ رد هــک ،رــگید یــتیاور رد .تــسا عّیــشت و ناــماما ۀطــساو هــب )ع( اــضر ماــما ،هدــش شرازــگ قودــص خیــش ناــیب رد هــک هدوــمن تــیاور )ص( ادــخ لوــسر زا دوــخ زا شــیپ اوــُمَحراَو مــُکَرابِک اوُرــِّقَو...« :دــندومرف ناــضمر هاــم بادآ زا یــشخب نلااــسدرخ اــب و دــییامن مــیرکت ار شــیوخ ناگرزــب :»مــُکَراغ ِص .)22 و 21 ،20 ،14( .دــینک هــشیپ تــمحر اوــُل ِص َو مــُکَرابِک اوــُمِّظَع« :دــنا هدومرف )ع( قداــص ماــما ـ3 یذلأا ِّفــَک نــِم َلــضفأ ٍءيــ َشِب مــهَنوُل ِصَت َســیَل و مــُکَماحرأ .)14( .»مــُهنَع ناگرزــب تــشادگرزب موزــل رــب )ع( قداــص ماــما ،موــس تــیاور رد تاروتــسد زا یــکی راــنک رد تــشادگرزب نــیا .دــنا هدومرف دــیکأت تیّمها اــت هدــش رــکذ »مــحر ۀــلص« یــنعی ملاــسا ِیــقلاخا مــهم .ددرــگ نــشور یــقلاخا روتــسد ود نــیا يــف خیــ ّشلا« :هدــش لــقن )ص( ادــخ لوــسر زا رــگید یــتیاور رد .)12( :»هــتَّمأ يــِف يــبَّنلاک هــِموَق تّما کــی رد ّیــبن نوــچمه شــیوخ موــق ناــیم رد دنملاــس یــنعی هــک دــهد یم ناــشن برــع گــنهرف و تــغل هــب یــهاگن .تــسا »هژاو« نــیا هــکلب ،درادــن تــللاد یگدروخلاــس رــب اــهنت ،»خیــش«
»هــبرجت« و »تخانــش و مــلع« ،» ّنــس« ِرــصنع هــس زا یا هزــیمآ رــب نوزــفا هــک ینادنملاــس ،حــیضوت نــیا اــب .درــیگ یم رــب رد ار دنــشاب رادروــخرب زــین مــلع و تــفرعم زا ،هــبرجت اــی ّنــس زاــیتما .دوــمن دــنهاوخ یــنیرفآ شقن اهناــسنا تــیاده رد ّیــبن کــی ِناــسب نــَم داــبِعلا ُلــ َضفأ« :هدــمآ )ص( ادــخ لوــسر زا رــگید یــتیاور رد یــسک ادــخ ناگدــنب نــیرترب یــنعی »ُهــُلمَع َنــ ُسَح و هُرــمُع َلاــط ود قــیفلت .دــشاب رــتوکین شــلمع و رــت نوزفا شّنــس هــک تــسا هارــمه هاگــیاج و نأــش ِیرــترب اــب زــین وــکین ِرادرــک و ّنــس راــیعم مــلع تّوــق کلاــم ،یــشخب یرترب نــیا رد کــش یب .)25( .تــسا و تکوــش و هرــهچ یــیابیز اــی ینامــسج تّوــق هــن ،تــسا لــقع و :هدــمآ یوــنعم یوــنثم رد .تورــث ّرــَش ِدرــم دــمآ رــگنل یب ِیتــشک رَذــَح وا دــباین ژــَک ِداــب ز هــک ناــما ار لــقاع تــسلقع رــَگنل )7( نلاــقاع زا نــُک هزوــیرد یرــگنل نادنملاس یاعد رثا رــکذ یروــخرد شزرا ناــنآ ۀتــساوخ و اــعد یارــب و دــنک یم
تــّما زا ،)ص( ادــخ لوــسر هــک هدــمآ یــتیاور رد .تــسا هدــش هاگــیاج ءاــقترا یارــب اــت تــساوخ یم ناــنزریپ هژــیو هب شــیوخ بــسک رد ار اــهاعد نــیا ترــضح نآ .دــننک اــعد شا یوــنعم نــیرفآ شقن رایــسب ،شــیوخ یارــب یوــنعم رــتلااو تاــجرد نــِم ِزــئاجَعلا ِءاــعُدِب ّلاإ هــُلانأ لا« :دــندومرف یم دنتــسناد یم هاگرــظن نــیا دــییأت رد )ق1112( یرــئازج ّللا تــمعن دیــس .»يــتّمأ برــق و یوــنعم هاگــیاج ءاــقترا رد ناــنمؤم تاــّیحت و اــهاعد هــک ترــضح ۀدوــمرف نــیا هــب ،تــسا نــیرفآ شقن )ص( ادــخ لوــسر .)13( .تــسا هتــسج دانتــسا هعماج حلاصا ِنماض ،نادنملاس بناج زا هبرجت و ملع لاقتنا هبرجت و مــلع لاــقتنا هــک یــنامز اــت ،یــنید یاــه هزومآ ساــسا رــب تروــص ناــناوج هــب هــبرجت بــحاص دارــفا و نادنملاــس بــناج زا دــهاوخ ماگ شــیوخ تفرــشیپ و دــشر ریــسم رد هــعماج ،درــیگ اــی هدــش سوــکعم لاــقتنا ۀــخرچ نــیا هــچنانچ اــما ،تــشادرب .تــشاد حلاــص و رــیخ راــظتنا ناوــت یمن هــعماج زا ،ددرــگ فــّقوتم لازــی لا« :هدــش لــقن )ص( ملاــسا ِنــییآرهم لوــسر زا یــتیاور رد اذإــف ،مــهِرِباکأ ِلــَبِق نــِم ُهــحیصنلاو ُمــلعلا مــهاتأ اــم ٍرــیخب يــتّمُا تــّما هتــسویپ« :هــمجرت )8( »اوــکَلَه مــهِرِغاصأ ِلــَبِق نــِم مــُهاتأ تحیصن و مــلع هــک یــنامز اــت دنتــسه تــمحر و رــیخ نــیرق نــم هــچنانچ ،درــیگ رارــق اــهنآ راــیتخا رد نارــیپ و نادنملاــس ِبــناج زا و هــبرجت مک دارــفا ِبــناج زا ،)تــحیصن و مــلع یــنعی( ود نآ ،نــیدلا للاج اــنلاوم ».دنوــش یم کلاــه ،دــسرب اــهنادب ّنــس مک :دــیوگ یوــبن تــیاور نــیا حرــش رد ،شــیوخ تاــبوتکم باــتک رد نآ اــهلد و دــتفا لوــبقم تــّیعر رــب ،دــیآ ناهاــش زا وــچ تــحیصن«
نارــتهم ِیوــس هب نارــتهِک زا تــحیصن نوــچ و دــننک مــیظعت ار .)8( ».دَوــُبن رــیگیاج ناــنچ ،دــیآ ناــیرج ،هــتفریذپ و یــعیبط ِتــلاح رد ،تــسادیپ هــک هــنوگ نامه نادنملاــس یوــس زا هــعماج رد هــبرجت و شــناد لاــقتنا تــهج و ،هــخرچ نــیا ،هــچنانچ .تــسا ناــناوج و نلااــس نایم یوــس هــب یــهابت و لوــفا هــب هــعماج ،ددرــگ سوــکعم اــی هدــش راد هــشدخ .دــش دــهاوخ هدناــشک همه یارب ییوگلا ؛نادنملاس خسار ِداقتعا و رواب ار یناــسک ترــضح نآ هــک هدــمآ )ص( ادــخ لوــسر زا یــتیاور رد راد هــنماد یوــگتفگ و ثــحب هــب »رَدــَق و اــضق« ۀلأــسم ۀراــبرد هــک ِنــیدِب مــُکیلَع« :هدوــمرف اــهنادب و هدرــک یــهن دــنتخادرپ یم
ترــضح .درــک یم خــن هــبنپ و تــشاد یــسیر خَن ِخرــچ ۀتــسد هــب تــسد نز هرــیپ نآ ؟یتخانــش ار تراگدرورــپ هــنوگچ :دیــسرپ وا زا ترــضح هــب سپــس .داتــسیا تــکرح زا خرــچ و تــشاد هــگن راک زا ،دــخرچ یمن یــکِّر َحُم یب یکُبــَس و یدرــُخ نــیدب یــخرچ :تــفگ ناگراتــس و جرــب هــمه نــیا اــب نامــسآ نــیا هــنوگچ لاــح زا هــک دوــب اــجنیا رد و !؟دــشاب شدرــگ رد رــّبدم و کّرــحم یب نوــچمه :یــنعی »زــِئاجَعلا ِنــیدِب مــُکیلع« :دــندومرف ترــضح نآ زا ار یراد نــید شور .دــینک للادتــسا ادخ تخانــش یارــب ناــنزریپ لــمع ترــطف ساــسا رــب نــید رد ناــشیا ارــیز ؛دــیریگارف ناــنزریپ تــلاخد نآ رد ار شــیوخ تــینلاقع و ســفن یاوــه و دــننک یم .دــنیامن یمن اــجبان شــسرپ اــی فّرــصت تعیرــش رد .دــنهد یمن .دــنراگدرورپ روتــسد ۀدرپــسرس و عــیطم و دــننک یمن رــگا و اــما لــّقعت و رــّکفت ِیــفن ددــص رد ،شرــیذپ تروــص رد ،تــیاور نــیا اــب دروــخرب یــنلاقع شور ِحــیقنت ماــقم رد هــکلب ،تــسین نــید رد ناــشراعشا ناوــید رد ناــمیکح و نارعاــش زا یــخرب .تــسا نــید و ورــسخ رد یوــجنگ یــماظن ؛دنا هتــشاد هراــشا هــتکن نــیدب :هدروآ دوــخ نیریــش )18( ریگ یمه هدندرگ خرچ سایق ریپ ِنز دنادرگ هک یخرچ نآ زا هــتکن نــیدب زار نــشلگ رد یرتــسبش دوــمحم خیــش نــینچمه
:تــسا هتــشاد هراــشا زئاجعلا نید نیا زا مهف یدرک هچ زیاج وت یراد یم لهج دوخ رب هک
رد ،زار نــشلگ باــتک حرــش رد یــجیهلا دــّمحم نیدلا سمــش :دــیوگ تــیب نــیا ریــسفت هــک یا هدرــک مــهف هــچ »زــئاجعلا نــیدب مــکیلع« ثــیدح زا یــنعی داهتجا و یعــس یــهلا تــفرعم رد و یراد یــم زــیاج لــهج دوــخ رــب تــفرعم رد رــّکفت هــک یا هتــسناد نــینچ هــک رــگم ؟یــیامن یمن تــسا نآ ملاــسلا هــیلع ّیــبن ترــضح دــصق و تــسا عوــنمم ّللا امــش تــسین للادتــسا و رــّکفت رــب یــتردق ار زــئاجع هــچنانچ هــک تــفرعم بــلط هــک یــنعم نآ هــب ؛دیــشاب ناــشیا نــید هــب زــین نــیا ۀطــساوب و دــینک دــیلقت دّرــجم هــب راــصتقا و دــیئامنن یــنیقی مدق هــب بــلط هار رد و هداد هار دوــخ هــب لــهج نلاذــخ ، جــک ِمــهف ثــیدح نــیا یاــنعم ، تــقیقح هب هــک نادــب !؟ یور یــمن یعــس هــک تاــّیهنم و تاروــمأم زا هّیعرــش ماکــحا ِعــیمج رد هــک تــسنآ تــعباتم و داــیقنا قــیرط هــب هــک دــیاب ، تــسوا زا تراــبع نــید نآ رد یــفّرصت ســفن یاوــه و لــقع هــب و دنــشاب زــئاجع وــچمه هک دــننکن دــشاب رــهاظ فلاــخ هــک یــلیوأت ْترورــض یب و دــنیامنن هــن ؛دوــش یمن هــتفایرد لــقع دّرــجم هــب هّیعرــش ماکــحَا تــمکح ....دنتــسیا زاــب بــلط زا و دــنیامن ّللا تــفرعم رد رــّکفت کرــت هــکنآ هن تــسا ضــحم داــیقنا هــب رــما »ِزــِئاجَعْلا ِنــیدِب ْمــُکْیَلَع« زا دارــم
.)15( . ّللا ۀــفرعم رد رــّکفت زا یــهن زا یرــیگوگلا« هــب روتــسد هــک تــسا نآ رــب )ق965( یــناث دیهــش هک تــسا هــباحص زا یــهورگ هــب باــطخ »نارــیپ یزرو نــید شور ؛دنتــسشن یم ثــحب هــب رــگیدکی اــب رَدــَق و اــضق ۀلأــسم رــس رــب زا یــهورگ اــنامه« :دوــمرف اــهنادب )ص( ادــخ لوــسر ،ور نــیا زا کلاــه هلأــسم نــیا رد ناوارــف روــغ و ثــحب ِیــپ رد ناگتــشذگ نــیدِب مــُکیلع« تراــبع زا ترــضح نآ دارــم یــناث دیهــش ».دندــش رَدــَق و تئیــشم رــس رــب ثــحب و هــشیدنا ِنداــهناو ار »ِزــئاجعلا یتــسه رهاظم رد رــّکفت و هــشیدنا ِقــلطم هــن تــسا هتــسناد یــهلا . )5( یــنید لئاــسم رــگید و یهلا هاگرد رد ناگدروخلاس رابتعا و هاگیاج و نادنملاــس هــک دــهد یم ناــشن ملاــسا یــنید ثارــیم هــب یــهاگن نیا .دــنرادروخرب هژــیو یراــبتعا و هاگــیاج زا یــهلا هاگرد رد نارــیپ نــیرفآ شقن زــین یــهلا هاگرد هــب ءاــعد و تــمعن بــلط رد ،راــبتعا یاــعد حرــش رد یــندم ناــخیلع دّیــس ،هــنومن یارــب .تــسا رــب هــک هدوــمن حــیرصت تــقیقح نــیدب ،هیدا ّجــس ۀــفیحص 19 ناراک تــسرد ،نادــهاز هــک تــسا بحتــسم ،یــنید عــبانم ساــسا یارــب ار هدــنامرد ناــنزریپ و ناــیاپراچ ،ناکدوــک ،ناگدروخلاــس ، اــفص هــب اــت دــنروآ رهــش زا جراــخ یــیاضف هــب ناراــب بــلط ِیاــعد یــنازرا نارــگید رــب ار شــتمحر ناراــب دــنوادخ ،ناــشیا یورــبآ و .)16( .دراد ناناملسم ییاور ثاریم رد نادنملاس میرکت ترورض رب دیکأت ررــغ يــف راوــنلأا ۀاکــشم رد ،رــ ّسفم ِیــسِربَط ۀوــن یــسِربَط یــلع ،تــسا شردــپ قلاــخلأا مراکــم باــتک ۀــلمکت هــک ،راــبخلأا )24( تــسا هداــهن ماــن »خویــشلا مارــکإ يــف« ناوــنع اــب ار یــلصف تــشاد گرزب ترورــض ۀــنیمز رد ار یرایــسب تاــیاور نآ رد هــک تــسا هتــسیاش هاگــیاج نــیا رد .تــسا هدرــک یروآدرــگ نادنملاــس :ددرــگ هراــشا هراــب نــیا رد تاــیاور یــخرب ِیاوــتحم یکی هــک هدرــک لــقن )ص( ادــخ لوــسر زا )ع( یــلع ناــنمؤم رــیما ِتــشادگرزب نوــچمه ناــنآ نأــش ِتــشادساپ هــک یــهورگ هــس زا اــی .دنتــسه ناملــسم ِنادنملاــس و نارــیپ ،تــسا یــهلا ماــقم رــه هــک هدــش لــقن ملاــسا یــمارگ لوــسر زا رــگید یــتیاور رد رد دــنوادخ ،دــنک مــیرکت شّنــس مارــتحا هــب ار یدنملاــس هــک یــتیاور رد .دــنک مــیرکت ار وا هــک دراــمگ یم ار یــسک یگدروخلاــس نخــس ناگدروخلاــس ندرــک باذع زا یــهلا یاــیح هــب ،رــگید زا یــباحص ساــّبع نبا ،رــگید یــیاج رد .تــسا هدــمآ ناــبم هــب ناملــسم ِنادنملاــس ســک رــه هــک هدرــک لــقن )ص( ادــخ لوــسر رد .تــسین یــحو ِنادــناخ ناــّبحم و ناناملــسم زا ،دــنکن مــیرکت ار
یفراعم اضرملاغ و روپرغصا نسح
ترــضح نآ هــک هدــش لــقن مــتاخ لوــسر زا راــبرهگ یــشیامرف یگدروخلاــس رد هک تــسا یدنملاــس ،ناناملــسم ِنــیرترب :دــندومرف زا )ع( قداــص ماــما .دــشاب هدیدنــسپ و تــسرد ِهار رــب ،یرــیپ و ،ناوــج کــی و رــیپ کــی هــک دــنا هدومرف لــقن ناــشرّهطم ناردــپ هــب ،رــیپ زا رتــشیپ ناوــج .دندــش رــضاح )ص( ادــخ لوــسر دزــن تــسخن ،ینعی ؛»ریبکلا رــیبکلا« :دــندومرف ترــضح ،دــمآرد نخــس نــیا دــهد یم ناــشن ترــضح ۀدوــمرف نــیا .خویــش و ناگرزــب زــین نتفگ نخــس )یــّتح( عیــسو یا هرتــسگ رد مارــتحا و نأــش .تــسارجلا مزلا یتایاور راوــنلأا راــحب باتک 72 دــلج زا یــشخب رد یــسلجم هــملاع ِتــشاد گرزب زــین و ناکدوــک رــب مــّحرت موزــل« ِعوــضوم اــب ار یو ِباــتک زا شــخب نــیا تاــیاور .تــسا هدروآ مــهارف »نادنملاــس
باوــث نوــچمه( هعیــش روهــشم و نــهک ِیــیاور عــبانم زا ًاــتدمع .تــسا هدــش لیکــشت )...و یــسوط یــلامأ ،قودــص لاــمعلأا ،یــّلک تروــص هــب ،وــسکی زا )ع( تــیب لــها ،تاــیاور نــیا رد و دــنا هتفگ نخــس نادنملاــس تــشاد گرزب و مــیرکت موزــل رــب نــییبت ار نادنملاــس مــیرکت ِقــیداصم و داــعبا ،رــگید یوــس زا و مــیرکت نــیا ِباوــث و هرــمث ،درــکیور ود نــیا راــنک رد .دــنا هدومن .)17( دــنا هدرک وــگزاب ار مارــتحا اه هتفای
ثحب نادنملاــس شــقن و هاگــیاج نــییبت فدــه اــب شــهوژپ نــیا )ع( تــیب لــها تاــیاور ساــسا رــب اــهنآ اــب لــماعت ۀوــحن و هک دــــهد یم ناــــشن رـــضاح هـــعلاطم جـــیاتن .تفریذپ تروــص و تاــیبرجت زا یدــنم هرهب و نادنملاــس مــیرکت نازــیم هــچره هــعماج یــلاعت و دــشر ۀــنیمز ،دــشاب رتــشیب ناــنآ یاــه هاگدید رــب هــک دــهد یم ناــشن شــهوژپ نــیا جــیاتن .دوــب دــهاوخ رتــشیب و یــگداتفاراکزا ۀرود ،یدنملاــس ۀرود ،یملاــسا یاــه هزومآ ۀــیاپا یــنیرفآ شقن رــییغت ِنارود ،هرود نــیا هــکلب ،تــسین ینیــشن هناخ و تاــیبرجت لاــقتنا« هــب »اــهراک رد میقتــسم تکراــشم« زا .تــسا »ناوــج لــسن ِیرــگ تیاده هاگــیاج رــب نوزــفا ،نادنملاــس هــک داد ناــشن شــهوژپ نــیا جــیاتن رــت هدنزرا ناــناوج شوــج و بــنج و طاــشن زا نارــیپ تاــیبرجت ،)ع(
و تمــس هــب ،یرــشب عــماوج هــچره ،ساــسا نــیا رــب .تــسا ماگ فــلتخم یاــه هصرع رد نادنملاــس ِتاــیبرجت ِتــسبراک یوــس دــنهاوخ رادروــخرب تفرــشیپ و دــشر زا تبــسن ناــمه هــب ،دــنرادرب .دوــب یریگ هجیتن ِشرــگن عوــن هــب هتــسب ،یدنملاــس ۀرود ،تــشذگ هــچنآ هــب رــظن ییازــسب تــّیّمها زا نآ هــب تبــسن یرــشب عــماوج ِیــعامتجا هــبرجت هــب رــظن ،نادنملاــس ،یــنید شرــگن رد .تــسا رادروــخرب و دنتــسه مارــتحا ۀتــسیاب وــسکی زا ،ناــشملع و دَرــِخ ِدرواــهر و یملاــسا هــعماج یاــضعا زا یوــضع ناوــنع هــب ،رــگید یوــس زا
یا هــفیظو ،شــقن رــییغت اــب هــکلب ،دنتــسین هداــتفا راک زا ،نادنملاــس زــین و اــهرت ناوج رد تــسرد ۀــشیدنا یهد لکــش رد رــیطخ ،نادنملاــس مــیرکت .دــننک یم اــفیا ار اــهنآ هــب تاــیبرجت لاــقتنا دــیکأت نآ رــب یــنید یاــه هزومآ رد هــک تــسا یــمهم ۀــفیظو ءاــیبنا هــب یــموق رــه رد دــنمدرخ ِنارــیپ هاگــیاج .تــسا هدــش نادنملاــس شــقن هــک تــسانعم نادــب نــیا و تــسا هدــش هیبــشت تــیّمها زــئاح رایــسب هــعماج راــشقا رــگید یرــگ تیاده رد دــشر ناــیم هــک دــهد یم ناــشن شــهوژپ نــیا جــیاتن .تــسا
زا یدــنم هرهب و مــیرکت نازــیم اــب یرــشب عــماوج یــگدنلاب و ؛دراد دوــجو یمیقتــسم تبــسن نادنملاــس یاــه هزومآ و براــجت ،تــسین اوزــنا و یــگداتفاراک زا ۀرود ،یدنملاــس ،رــگید ِناــیب هــب هــتبلا و تواــفتم یلکــش رد ،یــنیرفآ شقن و تــمدخ ِنارود هــکلب .تــسا دنمــشزرا
References
1. The Holy Qur’an.
2. Abd ul-Latif, MKh. The psychology of The elderly. Cairo: Dar Gharib; nd.
3. Alipour, S. Forouzan, B. Jalilian. Quality of life of the elderly in District 8 of Tehran. Salmand, Iranian Journal of Ageing. 1998; 3(9&10): 75- 4. 83.‘Āmilī, BMH (Sheikh Baha’ī). Zubdat al-›Uṣūl.
Researched by: Golbaqi Masouleh, AJ. Qom:
Dar al-Bashīr; 1425 AH.
5. ‘Amilī, ZDAĀ (Shahid Thānī). Haqā’iq al-Imān.
Researched by: Rajaei, SM. Qom: Library of Ayatullah Mar›ashi Najafi; 1409 AH.
6. Al-Babertī, ADMM. Al-›Inayah fi Sharh al- Hedayah. Bulaq; 1318 AH.
7. Balkhi, JDM. Mathnavi-ye Ma›navi. Researched by: Reynold AN. Leiden: Brill; 1925.
8. Balkhi, JDM. Letters (Rumi). Researched by:
Tawfiq Sobhani. Tehran: University Publishing Center; 1992.
9. Berk, L.E. Development Through the Life Span.
6th ed. New York: Pearson; 2013.
10. Ghazālī, AHM. ‹Ihyā’-u ‘Ulūm al-Din. Cairo:
Dar al-Shu›ab; nd.
11. Haqqī Bursevī, IM. The Commentary of Rūḥ al- Bayān. Beirut: Dar al-Fikr; nd.
12. Ibn ‘Uqda, AM. Fadā’il-u ‹Amīr al-Mu’minīn (AS). Researched and Edited by: Hirz al-Dīn ARMH. Qom: Dalil-e Ma; 1424 AH.
13. Jazāyerī, N. Kashf al-›Asrār fī Sharh al-›Iṣtibsār.
Researched by: Tayyib Mousawi Jazāyerī. Qom:
Dar al-Kitāb; 1408 AH.
14. Kuleinī, MY. Al-Kafī. Researched by: Dar al- Hadith Institute. Qom: Dar al-Hadith; 1429 AH.
15. Lahiji, ShDM. Mafātīh al-›I›jāz fī Sharh Golshan-e Raz. Introduction, Edition and Additions by: Khaleqi, MR and Karbasi, E. 6th ed. Tehran: Zowwar; 2006.
16. Madani, SAKh. Riyāḍ al-Sālikīn fī Sharḥ Saḥīfa Sayyid al-Sājidīn (a). Qom: Al-Nashr al-Eslami Institute; 1409 AH.
17. Majlesi, MB. Bihar al-›Anwar. Researched by: Behboudi, MB. Tehran: Dar Al-Kutub Al- Islamiyah; 1403 AH.
18. Nezami Ganjavi, IY. Khosrov and Shirin.
Edition and Additions by: Dasgerdi, HV. Tehran:
Zowwar; 2006.
19. Rāghib Isfahāni, HM. Al-Mufradāt fī Gharīb Al-Qurʼan. Researched by: Dāwūdī SA. 4th ed.
Damascus/Beirut: Dar al-Shāmīah/Dār Al-ʻIlm;
1412 AH.
20. Ṣadūq, MA. Al-›Amālī. 6th ed. Tehran: Ketabchi;
1997.
21. Ṣadūq, MA. ʻUyūn Akhbār al-Riḍā. Researched and Edited by: Lajvardi, M. Tehran: Naqsh-e Jahan; 1999.
22. Ṣadūq, MA. Faḍā’l al-›Ashhur al-Thalāthah.
Researched and Edited by: Yazdi, GhR. Qom:
Davari Bookstore; 2006.
23. Al-Sharif al-Radi, AHMHM. Nahj al-Balaghah.
Researched by: Subhi Al-Saleh. Qom: Hijrah;
1414 AH.
24. Tabresi, AFAH. Mishkat Al-›Anwar fi Durar al- Akhbar. Qom: ‹Aal al-Bayt; 1423 AH.
25. Tirmidhi, MI. Al-Jami`. Researched and Edited by: Bashar Awwad Marouf. Beirut: Dar al- Gharb; 1996.
26. Ṭūsī, MH. Al-›Amālī. Researched by: Al-Bi›tha Institute. Qom: Dar al-Thiqāfah; 1414 AH.
