ǀ ǀ ǀ Yield and Fertility of Rapeseed Hybrids Derived from R2000 × Male Sterile Lines

Yield and Fertility of Rapeseed Hybrids Derived from R2000 × Male Sterile Lines

Valiollah Mohammadi ^1

ǀ

Masoud Shahsavari ²

ǀ

Bahram Alizadeh ³

ǀ

Houshang Alizadeh ⁴

1. Corresponding author, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Email: vmohammadi@ut.ac.ir 2. Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, College of Agriculture and Natural

Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

3. Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Karaj, Iran.

4. Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. . Email: halizade@ut.ac.ir

Cite this article: Mohammadi, V., Shahsavari, M., Alizadeh, B., & Alizadeh, H. (2023). Yield and fertility of rapeseed hybrids derived from R2000 × male-sterile lines. Iranian Journal of Field Crop Science, 54(3), 135-148.

DOI: 10.22059/ijfcs.2023.354685.654978.

© The Authors. Publisher: University of Tehran Press.

DOI: http//doi.org/10.22059/ijfcs.2023.354685.654978

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received: February 05, 2023 Received in revised form:

April 26, 2023

Accepted: April 30, 2023 Published online: September 23, 2023

Keywords:

Fertility, hybrid,

indirect selection, rapeseed, seed yield.

Early vigor, stress resistance, uniformity, high yield, and breeder right protection have turned hybrid cultivar development into the most successful breeding strategy in rapeseed (Brassica napus L.). The goals of this research were to develop the first CMS based rapeseed hybrids in Iran and to evaluate their performance and fertility. The effect of different traits on yield increasing of hybrids was also studied. Seven CMS lines were crossed with R2000 (a restorer line) and the seed yield of hybrids was tested using a randomized complete block design with three replications in 2019-2020 and 2020-2021. Three of hybrids with 4.64, 4.40, and 4.38 tons per hectare, showed considerable yield and were significantly different than Nilufar, Neptune, and Nima (3.44, 3.37, and 3.30 tons per hectare, respectively), as check cultivars. R2000×A8 demonstrated the highest heterosis (34.71%) to high-check cultivar. All hybrids obtained were normal in terms of fertility, having no male-sterile flowers. Based on the results of principal component analysis and cluster analysis, the simultaneous increase in the number of pods per plant and the thousand seed weight, together with crossing the more distant parents will lead to more high yielding hybrids. The promising hybrids with high yield and remarkable fertility could be released as new cultivars after passing adaptability and stability experiments.

یقلات زا لصاح یاهدیربیه یروراب و درکلمع

R2000

نیلا و ازلک میقعرن یاه

(

Brassica napus L.

)

یلو یدمحم هلا

1

یراوسهاش دوعسمǀ ǀ2

هدازیلع مارهب ǀ3

هدازیلع گنشوه

4

1 - ،لوئسم هدنسیون هورگ

تعارز و حلاصا

،تاتابن ناگدکشناد ،یزرواشک هدکشناد یزرواشک

و عبانم یعیبط

، هاگشناد .ناریا ،جرک ،نارهت

:همانایار vmohammadi@ut.ac.ir

2 . هورگ تعارز و حلاصا

،تاتابن ناگدکشناد ،یزرواشک هدکشناد یزرواشک

و عبانم یعیبط

، هاگشناد .ناریا ،جرک ،نارهت

3 . هسسؤم تاقیقحت حلاصا و هیهت لاهن و

،رذب نامزاس

،تاقیقحت شزومآ و جیورت

،یزرواشک

،جرک .ناریا

4 هورگ . تعارز و حلاصا

،تاتابن ناگدکشناد ،یزرواشک هدکشناد یزرواشک

و عبانم یعیبط

، هاگشناد .ناریا ،جرک ،نارهت :همانایار

halizade@ut.ac.ir

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون ةلاقم

یشهوژپ

رات ی خ رد ی تفا : 16 / 11 / 1401

رات ی خ یرگنزاب : 06 / 02 / 1402

رات ی خ ذپ ی شر : 10 / 02 / 1402

رات ی خ راشتنا : 01 / 07 / 1402

دیلک هژاو :اه

ریغ باختنا میقتسم

،

،یروراب ،هناد درکلمع ،ازلک .دیربیه

،عیردددس ددددشر شنت هب تمواقم

هب قح ظفح و لااب درکلمع ،یتخاونکی ، دیلوت رگداژن

هب ار دیربیه مقر

قفوم هب دربهار نیرت لیدبت ازلک یداژن

رک هس یاهدیربیه نیتس خن هیهت شهوژپ نیا زا فده .تس ا هد

ب .دوب اهنآ یروراب و درکلمع یددسررب و ازلک یناریا ینیلا ه

درکلمع شیازفا رب بلتخم تافددص ریثات هولاع

ددددش هعلاطم زین اهدیربیه .

زاب نیلا کی اب میقعرن نیلا تفه مان هب یروراب نادرگ

R2000

هداد یقلات

درکلمع و دددش هناد

یعارز لاددس ود رد اهدیربیه 1399

- 1398 و 1400 - 1399 رد کولب حرط بلاق یاه

داجیا یاهدیربیه زا دروم هس .تفرگ رارق یبایزرا دروم رارکت هس اب یفداصت لماک ش

هلاسود نیگنایم اب هد

64 / 4 ، 40 / 4 ، و 38 / 4 درکلمع راتکه رد نت ینعم فلاتخا و هتشاد یریگمشچ

،رفولین دهاش ماقرا اب یراد

نوتپن

، و هب( امین یاهدرکلمع اب بیترت 44

/ 3 ، 37 / 3 و 30 / 3 .دنداد نادددشن )راتکه رد نت نیرتدددشیب

هدهاش م سیزورته دیربیه هب طوبرم رترب دهاش مقر هب تبس ن هدش

R2000×A8

اب 71 / 34 رد دص دوب .

هب یاهدیربیه یمامت تددسد

هدمآ هیزجت جیاتن .دندوب یمیقعرن هنوگره دقاف و یعیبط لاماک یروراب رظن زا

هفلوم هب هددشوخ هیزجت و یلددصا یاه رازه نزو و هتوب رد نینروخ دادعت شیازفا هک داد ناددشن یا

و هناد

نیلا یقلات نینچمه لودددصحمرپ یاهدیربیه دیلوت هب رجنم رترود ینیدلاو یاه

یم رت دودددش اب . هنوت هب

درکلمع یم شهوژپ نیا زا لدددصاح شخبدیما یاهدیربیه ،یمیقعرن هدهادددشم مدع و لااب زا سپ دنناوت

هب یرادیاپ و یراگزاس یسررب .دنوش یفرعم دیدن ماقرا ناونع

:دانتسا یدمحم

، و

،.

یراوسهاش

، م ،.

هدازیلع

، ب

،.

و هدازیلع

، ه ( . 1402 ) . یقلات زا لصاح یاهدیربیه یروراب و درکلمع R2000

و نیلا یاه

ازلک میقعرن (Brassica napus L.)

ناریا یعارز ناهایگ مولع . 54 ،

( 3 ،) 135 - 148 . DOI:

10.22059/ijfcs.2023.354685.654978 .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسوم :رشان ناگدنسیون©

یروراب و درکلمع یقلات زا لصاح یاهدیربیه

R2000 نیلا و ازلک میقعرن یاه (

Brassica napus L.

)

137

1 . همدقم

هب ازلک هب هدرتسگ فراصم لیلد عبنم نیمود و ینغور ناهایگ نیرتمهم زا یکی یتسیز تخوس و ماد هلاجنک ،یکاروخ نغور ناونع

دیلوت هناد هدننک تس ا ناهن رد ایوس زا سپ ینغور یاه

(

Luo et al., 2016; Tian et al., 2017

) ناونع اب هک ازلک رفص ود ماقرا .

( لاوناک

canola

یم هتخانش زین ) یمک ریداقم یاراد ینغور ناهایگ ریاس اب هس یاقم رد ،دنوش

برچدیس ا عابش ا یاه

زا ینغ و هدش

برچدیس ا یم عابش ا ریغ یاه

هدرک لیدبت یذغم داوم زا ینغ و ملاس نغور کی هب ار هایگ نیا زا لص اح نغور هک دنش اب تس ا

(

Niedbała, 2019; Spasibionek et al., 2020

) . دزن ی ک هب 90 کاروخ نغور دصرد ی

ا ی نار تادراو ی لااب درکلمع .تسا ی

رد نغور

ک ،حطس دحاو یف

ی ت لااب ی راگزاس ،دنمشزرا هلاجنک ،نغور ی

ارش اب ی ط اوه و بآ بلتخم یی

، بوانت شزرا ی

و هراهب ماقرا نتشاد ،لااب

اپ یی هز د و ی رگ رترب ی یاه ا ازلک ی ن دم هنوت نوناک رد ار لوصحم ی

نار زرواشک ی روشک ن تهن رد ی

ل افکدوخ هب یی

بسن ی هداد رارق

تسا (

Mohammadi et al., 2018

).

نژ ،سیزورته دونو دودح رد ینش گرگد و یروراب نادرگزاب و یمیقعرن یاه

30 رد دیربیه ماقرا دیلوت شرتس گ بنوم دص رد

تسا هدش ازلک (

Wolko et al., 2019

) . رذب تعنص رد ینیلا هس هناماس زا ازلک

یم هدافتسا دیربیه ماقرا دیلوت تهن نآ رد هک دوش

نیلا دونو هب ( میقعرن یاه

A line

( هدنرادهگن ،)

B line

( یروراب نادرگزاب و )

R line

هناماددس ادتبا رد روظنم نیا یارب .تددسا زاین )

یمیقعرن یمسلاپوتیس ( امیلوپ

Polima

رد ) نیچ هعسوت و تفای یارب دیلوت عاونا دیربیه رد

،نیچ ایلارتسا و اداناک رارق هدافتسا دروم

تددفرگ . طیحم رد یمیقعرن یرادددیاددپاددن هددک دددنچره دربراددک بلتخم یادده

یم راودددشد ار هددناددماددددس نیا تددخاددددس

(

Abbadi & Leckband, 2011

).

یمیقعرن بش ک اب یمس لاپوتیس

( اروگا

Ogura

ینپاژ برت رد ) (

Japanese radish

) هک یمیقع

نآ رادیاپ و لماک قعرن .دش داجیا ازلک رد یمسلاپوتیس یمیقعرن بسانم و هوقلاب عبنم کی ؛دوب ی

یم یمسلاپوتسیس قیرط زا اروگا

گرود هنوگ نیب یریگ نایم یا

برت دش هایگ نیا دراو ازلک اب یتشگرب یقلات لسن نیدنچ و ازلک و ینپاژ (

Chen et al., 2022

) اما .

نیلا دیلوت لمع رد هس س وم رد راب نیلوا هک ازلک رد یروراب نادرگزاب یاه

مان اب و هس نارف رد عقاوINRA Ogu-INRA

اب داد خر

یراوش د هارمه هکارچ ؛دوب وربور ییاه نژ اب

،یروراب نادرگزاب شخب

ییاه یفاض ا زا مونژ ازلک مونژ هب زین ینپاژ برت دراو

یم دش

تاف دددص هک یبولطمان

دن نام شیازفا حطدددس ( تلاونیزوکولگ

Glucosinolate

) و تددددشاد هارمه هب ار درکلمع شهاک

(

Abbadi & Leckband, 2011; Wang et al., 2020

).

رد لاس 2000

، هسسوم زا هدافتسا ابINRA

هعشا اماگ و یاقلا

،یبیکرتون

یروراددب نادرگزاددب نیلا

R2000

اددب ار یاوتحم تلاونیزوکولگ

نییاددپ و ییاددناوت یروراددب ندددنادرگزاددب لااددب

درک دددیلوت

(

Chen et al., 2022

) .

ب ازلک یراجت دیربیه مقر نیلوا لاویاه مان ا

40 لادددس رد 1989

دیدددسر تبث هب و دیلوت اداناک رد (

Shiranifar et al., 2021

) .

درکلمع

،لااب دددشر

،عیرددس یروراب

،لااب تددسیز تمواقم ،رتددشیب هدوت هب

شنت قح ظفح و یتخاونکی ،یتددسیز ریغ و یتددسیز یاه

هب هدرگدازآ ماقرا هب تبس ن دیربیه ماقرا یایازم زا رگداژن ( ناش فا

Open-pollinated

شهوژپ .تس ا ) م یاه

ماقرا داجیا تهن یفلتخ

( تددددسا هدددددش شرازگ سیزورته یتواددفتم ریداددقم و ماددجنا ازلک رد دددیربیه

Gul et al., 2019; Liton et al., 2017;

Ahmad & Quiros, 2011; Qian et al., 2007; Riaz et al., 2001

شرازگ عومجم رد اما .) نآ زا یکاح اه

ا ماقرا درکلمع هک تس

رد ازلک یراجت دیربیه لاس نیب اداناک

یاه 2005 ات 2015 ، 11 لاس نیب ناملآ رد و دص رد یاه

1999 ات 2009 دودح ، 12 دص رد

هدرگدازآ یراجت ماقرا زا رتشیب تسا هدوب ناشفا

(

Banga et al., 2015; Abbadi & Leckband, 2011

).

یربیه نینچمه و بدددسانم نیدلاو ییادددساندددش یاهد

رپ شیامزآ ماجنا دنمزاین لودددصحم هعرزم درکلمع یاه

تدددسا یا

(

Tian et al., 2017

) نامز ،لااب هنیزه ،یراودددشد لیلد هب اما . تثارو ،ندوب رب

هزادنا تیلباق مدع و نییاپ یریذپ رد درکلمع یریگ

لسن هب ،هیلوا یاه هدوب یتافص ییاسانش لابند هب هراومه نارگداژن

نا نآ زا ناوتب هک د ریغ لابرغ رد اه

هدافتسا یهایگ داوم میقتسم

رک د (

Yoosefzadeh-Najafabadi et al., 2021

).

ریاس هب تبسن اهدیربیه درکلمع شیازفا هب رجنم هک یتافص ییاسانش نیاربانب

یم اه پیتونژ یم ؛دنوش

دادعت تافص هب یشهوژپ رد .دنک کمک لوصحمرپ یاهدیربیه هیهت یارب بسانم نیدلاو باختنا هب دناوت

و یعرف هخادددش دادعت ،هتوب رد نینروخ هب یهدلگ لوط

تدددسا هددددش هرادددشا ازلک رد هناد درکلمع رب رثوم تافدددص ناونع

(

Rameeh, 2016b

) هخاددش دادعت تافددص . هب زین کیژولویزیف ندیددسر و یهدلگ ات زور دادعت ،یعرف یاه

تافددص نیرتمهم ناونع

138 ةلجم

ناریا یعارز ناهایگ مولع ،

رود ة مراهچ و هاجنپ رامش ،

موس ة ، 1402

هدش شرازگ هناد درکلمع رب رثوم هیوناث دنا

(

Aftab et al., 2020

) ینعم و تبثم یگتسبمه نینچمه . و ازلک رد هناد درکلمع نیب راد

تددسا هدددش هدهاددشم کیژولویزیف ندیددسر ات نینروخ نیلوا ندددشرپ نامز تدم و هتوب عافترا ،هتوب رد نینروخ دادعت تافددص (

Marjanović-Jeromela et al., 2011

).

دودح 80 ز حطس دصرد ی

ر ه ماقرا تشک هب روشک رد ازلک تشک یی

ر ی د دراد صاصتخا رگید یوس زا .

ه ماقرا همه ی

رب ی د ازلک ی

روددشک تادراو ی دنتددسه و قتددسم ی ام رذب یا دلاو ی ن ردپ ی ردام و ی نآ لابم تخادرپ اب هلاددس ره اه نلاک

اهروددشکزا ی

نراخ ی دراو

م ی دنوش (

Ghodrati et al., 2021

) یم ناش ن یملع عبانم رورم . هب شلات دونو اب هک دهد

نبم یش رازگ نونکات ،نارگداژن دیلوت رب ی

رد ازلک دیربیه مقر نیتسخن هیهت یارب یششوک رضاح شهوژپ ،اتسار نیمه رد .تسا هدیسرن پاچ هب روشک رد ازلک دیربیه مقر )بلا :زا دندوب ترابع شهوژپ نیا فادها ..دوب روش ک نژ و یمس لاپوتیس یمیقعرن قیرط زا ازلک دیربیه مقر دیلوت

نادرگزاب یاه

)ب ،ناریا رد یروراب شیازفا رب هناد درکلمع رب رثوم تافددص ریثات یددسررب )ج و ،لددصاح یاهدیربیه یروراب و درکلمع یددسررب

دیلوت یاهدیربیه درکلمع .هدش

2 . شور شهوژپ یسانش

( میقعرن نیلا تفه زا ،رضاح شهوژپ رد نیلاA

هناد شخب رد هک ازلک هناتسمز ) هب رذب و لاهن حلاصا هسسوم ینغور یاه

هلیسو

لات زا کی ره .دش هدافتسا ،دندوب هدش داجیا یتشگرب یق نیلاA

اب یقلات قیرط زا ،اه یاهرذب .دش ریثکت رظانتم نیلاB

R2000

هب ( یروراب نادرگزاب نیلا ناونع هس س وم زا )نیلاR

کقاتا رد و تفایرد هس نارفINRA

تاتابن حلاص ا و تعارز هورگ دش ر یاه

شیامزآ یمامت .دش تشک ریثکت تهن نارهت هاگشناد هعرزم یاه

ناتسا ،جرک( رذب و لاهن حلاصا هسسوم یتاقیقحت هعرزم رد یا

ماجنا )زربلا دش

نیلا . یاه وA

یعارز لاس ردB

1398 - 1397 عورش زا لبق .دندش تشک هعرزم رد هتوب ،یهدلگ

یاه نیلاR

زا

کقاتا هب ددددشر یاه زا مادکره زا هتوب یدادعت .دنددددش لقتنم یتاقیقحت هعرزم هب نادلگ هارمه

نیلاA

زاغآ زا لبق و باختنا اه

تکاپ تایلمع یهدلگ لگ یور یراذگ

نآ نیذآ نینروخ لیکددشت و یقلات تایلمع مامتا ات و تفرگ تروددص اه مدع زا نانیمطا و اه

نو تکاپ ،روراب لگ دو لگ یور اه

نیذآ هدرگ هناد طلاتخا زا یریگولن تهن نینچمه .دندددش ظفح اه نیلاR

پیتونژ ریاددس اب یاه

هتوب ،یتاقیقحت هعرزم رد دونوم نیلا نیا یاه

قیرط زا یقلات تایلمع .دنددددش یرادهگن یروت ریز یقلات تایلمع تدم مامت رد

لگ میقتس م سامت یاه

R2000

هب ونع نا نیلا و نیلاR

هب میقعرن یاه تدم

40 ( دعب یعارز لاس رد .تفریذپ ماجنا زور 1398

-

1399 روذب ) 7 هب یقلات زا لدددصاح دیربیه هارمه

R2000

و نیلاB

زا کی ره اب رظانتم یاه نیلاA

نینچمه و اه 5

ازلک مقر

هدرگدازآ ماقرا( امین و سیفن ،یپاکوا ،رفولین لماددش ر( نوتپن و )ناددشفا

هب )دیربیه مق لماک کولب حرط کی بلاق رد دهاددش ناونع

ره ،دیربیه روذب ریثکت تهن نینچمه .دندش تشک رارکت هس اب یفداصت نیلاA

هب هب هناگادن تروص هارمه

R2000

سفق ریز یاه

یعارز لاس رد درکلمع هسیاقم شیامزآ .دندش تشک مه رانک رد یروت 1399

- 1400 افت نیا اب دش رارکت زین هب هک تو

دوبمک لیلد

نودب شیامزآ ،رذب هرامددش نیلاB

4 ( ترک .تفرگ ماجنا )B4

شیامزآ یاه لماددش لاددسود ره رد درکلمع هددسیاقم یاه

4 طخ 4

دندوب یرتم

؛ هب یروط هتوب هلص اف هک طخ یور اه

5 یتناس طوطخ هلص اف ،رتم 30

یتناس ترک ود هلص اف و رتم 60

یتناس .دوب رتم

تبقارم یعارز یاه هناد نزو ،یعارز لصف نایاپ رد .تفرگ ماجنا لاس ود ره رد ناهایگ دشر هرود لوط رد مزلا

تشادرب یاه هدش

هتوب زا هب ترک کی رد دونوم یاه لماددش درکلمع هب هتددسباو تافددص نینیچمه .دددش تبث )ترک رد مرگولیک( هناد درکلمع ناونع

لص ا هخاش رد نینروخ دادعت ،)رتم یتناس ( هتوب عافترا هخاش رد نینروخ دادعت ،ی

هخاش دادعت ،هتوب رد نینروخ دادعت ،یعرف یاه

یتناس( یلصا هقاس لوط ،یعرف یتناس( نیمز حطس زا نینروخ نیلوا عافترا ،نینروخ رد هناد دادعت ،)رتم

یلیم( هقاس رطق ،)رتم ،)رتم

نینروخ لوط یتنادددس(

نایاپ ات زور دادعت ،یهدلگ عوردددش ات زور دادعت ،)رتم ندیدددسر ات زور دادعت ،یهدلگ هرود لوط ،یهدلگ

زا هدافتدددسا اب )مرگ( هناد رازه نزو و کیژولویزیف 10

هتوب باختنا فدادددصت هب ی ترک ینایم طخ ود زا هددددش

هزادنا اه ای و یریگ

نآ نیگنایم و دندش شرامش هب اه

پیتونژ نغور دصرد مود لاس رد .دش روظنم تابساحم رد ییاهن ریداقم ناونع یسررب دروم یاه

هب هزادنا هلدددسکودددس شور ددددش هبدددساحم رترب دهادددش مقر و رترب دلاو ،نیدلاو نیگنایم سادددسا رب سیزورته .ددددش یریگ

(

Channa et al., 2018

) هزادنا تافص سنایراو هیزجت . یریگ

نیگنایم هسیاقم و هدش )نکناد یا هنماددنچ شور قبط( اه

اب هدافتسا زا

یروراب و درکلمع یقلات زا لصاح یاهدیربیه

R2000 نیلا و ازلک میقعرن یاه (

Brassica napus L.

)

139

مرن رازفا مرن زا .تف ریذپ ترودددصSAS

رازفا لام رن یدددسررب ته ن R

هداد ندوب جیکپ( اه

stats

لام رن ،) هداد یزادددس جیکپ( اه

bestNormalize

هف لوم هب هی زجت ،) کپ( یلدددصا یاه

جی هدددشوخ هی زجت ،)base

جیکپ( یا

cluster

جیکپ( یترارح هدددشقن و )

ComplexHeatmap

.دش هدافتسا )

3 . هتفای ثحب و شهوژپ یاه

3 - 1 . سیزورته و اهدیربیه درکلمع

پیتونژ نیب هک داد ناشن لوا لاس رد سنایراو هیزجت جیاتن لامتحا حطس رد هناد درکلمع تفص یارب یسررب دروم یاه

کی دصرد

ینعم فلاتخا لودن( دراد دونو یراد

1 پیتونژ نیب فلاتخا زین مود لاس رد .) هب نغور دص رد و هناد درکلمع ظاحل زا اه

رد بیترت

لامتحا حطددس کی و جنپ

ینعم دددصرد لودن( دوب راد

2 نگمه یددسررب تهن .) سنایراو ندوب

هداد نیب اه زا مود و لوا لاددس یاه

دش هدافتس ا تلتراب نومزآ اب هک

هنوت ینعم هب راد یاک رادقم ندوبن هبس احم رئوکس ا

،شور نیا رد هدش ماجنا بکرم سنایراو هیزجت

هداد بکرم هیزجت زا لص اح جیاتن .دش لامتحا حطس رد هناد درکلمع تفص داد ناش ن مود و لوا لاس یاه

کی یاراد دص رد

ینعم فلاتخا پیتونژ نیب راد

یسررب دروم یاه تسا

لودن(

3 کلمع تفص یارب لاس رییغت عبنم .) کی لامتحا حطس رد در

دصرد

ینعم ناشن هک دوب راد ینعم هچرگا .تسا لاس ود نیب هناد درکلمع فلاتخا هدنهد

راد رثا ندوبن یم ناشن لاس رد پیتونژ لباقتم

دهد

پیتونژ بیترت هک ینعم رییغت لاس ود نیب هناد درکلمع ظاحل هب اه

هتشادن یراد ینعم فلاتخا و تسا

لاس ود نیب هناد درکلمع راد

پیتونژ درکلمع عومجم هب طوبرم اه

ا پیتونژ نیب هناد درکلمع نیگنایم هددسیاقم .تددس و لاددس ود نیگنایم و مود ،لوا لاددس رد اه

لکش رد نغور دصرد نینچمه 1

لاس ود عومجم رد هناد درکلمع نیگنایم هسیاقم ساسا رب .تسا هدش هداد شیامن لکش(

1c

،)

دیربیه

R2000×A8

پیتونژ ریاس اب و داد ناشن دوخ زا ار هناد درکلمع نیرتلااب دیربیه ود زا ریغ هب اه

R2000×A5

و

R2000×A7

ینعم درکلمع فلاتخا یاهدیربیه ،نآ زا سپ .تدددشاد یراد

R2000×A5

و

R2000×A7

اب و دندرک تبث ار هناد درکلمع نیرتلااب

پیتونژ یمامت اه

زجب لا نی ینعم درکلمع توافت ،B9

دیربیه هددس نیاربانب .دنتددشاد یراد ،A8

،A7 R2000×A5

هب نیرترب ناونع

دیلوت یاهدیربیه شهوژپ .دندددش باختنا رددضاح شهوژپ رد شخبدیما و هدددش

و ازلک رد دیربیه ماقرا داجیا تهن یفلتخم یاه

نآ درکلمع نازیم یس ررب زا یش یامزآ رد .تس ا هدش ماجنا اه

9 یلا ( یگتخاس ن

Resynthesized line

و ) هس هب هراهب نیلا ناونع

نیلا و یردپ یاه 2

هب میقعرن نیلا نیلا ناونع

نیرترب درکلمع هک داد ناش ن جیاتن و دش هدافتس ا دیربیه دیلوت تهن یردام یاه

هب اهدیربیه بیترت

72 / 3 و 68 / 3 ( دهاددش ماقرا درکلمع اب و دوب راتکه رد نت 3

/ 3 و 36 / 3 نت ینعم توافت )راتکه رد تددشاد یراد

(

Seyis et al., 2006

) یسررب ،یرگید شهوژپ رد . 41

یقلات زا لصاح دیربیه 12

هناد درکلمع نیگنایم هک داد ناشن ازلک پیتونژ

هب نیدلاو و اهدیربیه بیترت

3 / 2 و 4 / 1 نآ نیب توافت و راتکه رد نت ینعم اه

دوب راد (

Cuthbert et al., 2009

).

شیامزآ کی رد

ید لل آ 8

× 8 کت درکلمع نیگنای م هب نیدل او و اه دی ربیه رد هت وب

اب بی ترت 8

/ 45 و 8 / 35 ینعم تواف ت مرگ تدددشاد یراد

(

Gul et al., 2018

) ید شیامزآ کی جیاتن . للآ

5

× 5 کت درکلمع هک داد ناددشن زین ( دیربیه نیرترب رد هتوب

114 نیرترب زا )مرگ

( یدلاو نیلا 109

دوب رتشیب )مرگ (

Shah et al., 2021

) نیلا تیلباق یبایزرا تهن .

R2000

ادرگزاب رد یاهدیربیه هب یروراب یگدنن

یمامت ،F1

هس یک تیعقوم رظن زا لاس ود ره رد اهدیربیه یاه

هدرگ تبس ن هب حطس

،یگدام لوط هلیم دونو ،مچرپ یاه و هدرگ

دادعت هتوب یاه اب .ددشن هدهادشم یمیقعرن زا یدروم میه و دنددش یدسررب میقعرن هنوت

ییاناوت هب

R2000

هب نیلا ناونع رد یردپ

داجیا یم ،رورابرن و لااب درکلمع اب یاهدیربیه همانرب ریادددس رد نیلا نیا زا ناوت

و ازلک دیربیه رذب دیلوت یاه لاقتنا نینچمه

نژ یاه نیلا هب یروراب نادرگزاب دیما یاه

هدافتسا شخب رک

.د

دیربیه هک داد ناش ن لاس ود رد هناد درکلمع نیگنایم ساس ا رب سیزورته هبس احم یاه

R2000×A7

و

R2000×A8

یاراد

سیزورته رادقم نیرتددشیب هب

( رترب دلاو هب تبددسن بیترت 48

/ 42 هب رفولین مقر و )دددصرد ( رترب دهاددش ناونع

71 / 34 دندوب )دددصرد

لودن(

4 شهوژپ رد .) رد هک دش هدهاشم یشیامزآ رد .تسا هدش شرازگ ازلک رد هناد درکلمع یارب سیزورته هدیدپ یفلتخم یاه

ع ،تلاح نیرتهب گنایم و رترب دلاو هب تبدددسن درکلم

ی هب نیدلاو ن بیترت

09 / 17 و 99 / 35 تدددسا هدرک ادیپ شیازفا ددددصرد

(

Liton et al., 2017

) ،رگید یقیقحت رد . 82

و 62 هب درکلمع شیازفا ددددصرد رد رترب دلاو و نیدلاو نیگنایم هب تبدددسن بیترت

140 ةلجم

ناهایگ مولع ز

ناریا یعار ،

رود ة مراهچ و هاجنپ رامش ،

موس ة ، 1402

دیربیه دش هدهاشم رترب یاه (

Luo et al., 2016

) .تسا هدش شرازگ ازلک رد سیزورته یلااب رایسب ریداقم تاقیقحت زا یخرب رد .

هب اب یدیربیه ،لاثم روط 154

، 125 و 21 د هب درکلمع شیازفا دصر شرازگ دهاش مقر و رترب دلاو ،نیدلاو نیگنایم هب تبسن بیترت

تسا هدش (

Channa et al., 2018

) نینچمه .

Gul et al.

( ریداقم )2019

97 و 133 هب سیزورته دصرد دهاش مقر هب تبسن بیترت

یم ار هدددشرکذ تاقیقحت ریاددس و رددضاح شهوژپ رد سیزورته زورب لیلاد زا یکی .دندرک هدهاددشم رترب دلاو و طباور عون هب ناوت

نژ ان ،ناهایگ رد سیزورته .تسناد طوبرم ازلک رد هناد درکلمع رد رثوم یاه نژ یشیازفا ریغ لمع زا یش

یتافص نیاربانب .تساه

هب هک یم لرتنک یش یازفا ریغ تروص زورب یارب یرتلااب لامتحا زا دنوش

دنرادروخرب سیزورته (

Begna, 2021

) ددعتم تاقیقحت .

یم ناددشن نژ یددشیازفا ریغ لمع مه و یددشیازفا لمع مه هک دنهد

دنراد شقن ازلک هناد درکلمع لرتنک رد )یزاتددسیپا و هبلغ( اه

(

Channa et al., 2018; Gul et al., 2019; Sincik et al., 2011

) نیلا نیب یفاک عونت دونو تروددص رد ،هجیتن رد . یدلاو یاه

یم .تشاد ار نیدلاو هب تبسن اهدیربیه هناد درکلمع شیازفا راظتنا ناوت

3 - 2 . هناد درکلمع رب رثوم تافص

هفلوم هب هیزجت زا اهدیربیه درکلمع شیازفا رد رثوم تافص تخانش تهن هش وخ هیزجت و یلص ا یاه

ساس ا رب .دش هدافتس ا یا

هفلوم هب هیزجت زا لصاح جیاتن ،یلصا یاه

جنپ زا رتگرزب هژیو ریداقم اب هفلوم کی

لکش( دندش باختنا 2

رد مود و لوا هفلوم ود .)

عومجم 79 / 60 هداد تارییغت زا دص رد ینچمه و هناد درکلمع رب رثوم تافص ریاس هتوب عافترا تفص زا ریغ و دندرک هینوت ار اه

ن

هداد نیا .دنتش اد روض ح هفلوم ود نیا رد هناد درکلمع تفص دوخ یم ناش ن اه

پیتونژ باختنا هک دهد هفلوم ود نیا ساس ا رب اه

هفلوم رد رثوم تافص مامت ،نیمز حطس زا نینروخ نیلوا عافترا تفص زا ریغ .تشاد دهاوخ هناد درکلمع یور ار تبثم رثا نیرتشیب س ه یفنم ریداقم یاراد لوا دنت

پیتونژ ،هفلوم نیا ساس ا رب باختنا رد ،هجیتن رد.

تیولوا رد یتس یاب ار رتش یب یفنم ریداقم اب یاه

یاب .داد رارق هفلوم هب هیزجت زا لدصاح تلاپ

یم تابثا ار دروم نیا زین یلدصا یاه یم نادشن و دنک

درکلمعرپ دیربیه هدس هک دهد

( ،A8

،A7 R2000×A5

) م یاراد لوا هفلوم ظاحل زا لکش( دندوب یرتگرزب یفنم ریداق

2 لکش نینچمه .) 3

ناشن یم دهد نیا هک

پیتونژ ریاس هب تبسن یرتلااب ریداقم لوا هفلوم رد رضاح تافص رظن زا ،درکلمع رپ دیربیه هس .دنتشاد اه

شهوژپ رد هتوب رد نینروخ دادعت تافددص میقتددسم و تبثم رثا یفلتخم یاه

(

Chen et al., 2014; Kumar et al., 2021;

Marjanović-Jeromela et al., 2011; Rameeh, 2016a; Tariq et al., 2020

) هددخاددددش دادددعت و هددیوناددث و هددیلوا یادده

(

Tariq et al., 2020

) هک تددسا هدددش هدهاددشم نینچمه .تددسا هدددش شرازگ ازلک درکلمع رب نینروخ

ازلک رد کی مادنا اتبددسن

تظافح هددددش تدددسا و هایگ یم حینرت هب ،درکلمع شیازفا یارب دهد

یان شیازفا دادعت ای نزو هناد اه رد کی رد ،نینروخ دیلوت

نینروخ یاه رتددشیب رد ره هتوب هیامرددس یراذگ دنک (

Bennett et al., 2017

).

یارب هایگ یماگنه هک کی رذب یواح لقادح عبانم

مزلا یارب هناون ینز

،دش اب میه یتیزم رد هریخذ یزاس رتش یب عبانم رد کی رذب درفنم دونو

،اقب یارب رتهب دربهار هکلب ؛درادن دیلوت

یاهرذب رتدددشیب رد نینروخ اه ی بلتخم تدددسا . رد یفلتخم تاعلاطم رد دروم نیا دروم

یدددصخت رد هلمن زا ،ناهایگ رد عبانم

سیسپودیبارآ شرازگ

هدش تسا (

Bennett et al., 2012

).

شهوژپ یخرب جیاتن نینچمه ناشن اه

نآ هدنهد ا

نازیم شیازفا هک تس

شیازفا قیرط زا نآ درکلمع دوبهب هب رجنم ،ازلک سرتدددسد رد نژورتین دادعت شیازفا هن و( هتوب رد نینروخ دادعت

ای نزو هناد )اه

تسا هدش (

Allen & Morgan, 1972; Bennett et al., 2017

) .

یروراب و درکلمع یقلات زا لصاح یاهدیربیه

R2000 نیلا و ازلک میقعرن یاه (

Brassica napus L.

)

141

لودج

.1 تافص سنایراو هیزجت یسررب دروم

نیلا ،اهدیربیه رد .لوا لاس رد ازلک دهاش ماقرا و یدلاو یاه

Sources of variance df

Mean Squares

Plant height

Number of pods per main branch

Number of pods per axillary branches

Number of pods per plant

Number of branches per plant

Main branch length

First pod height from the

ground Pod length

Days to start of flowering

Days to end of flowering

Days to physiological

maturity

Flowering period

Thousand seed weight

Number of seeds per pod

Stem diameter

Seed yield

Replication 2 1.62^* 0.29^* 170.84^** 158.28^** 0.21^ns 356.45^* 126.04^ns 0.46^ns 32.71^ns 75.61^ns 48.71^ns 8.86^ns 0.60^* 21.28^ns 31.17^** 1.16^**

Genotype 19 0.75^* 0.40^** 53.77^* 54.08^* 0.37^** 130.11^ns 279.80^ns 0.30^ns 42.54^* 34.43^ns 30.75^ns 16.26^ns 0.28^* 9.76^ns 7.83^* 0.74^**

Error 38 0.39 0.07 27.10 23.15 0.14 74.04 260.40 0.40 21.61 25.86 31.62 17.37 0.15 22.11 3.35 0.18

Coefficient of Variation

(%)

- 5.40 4.83 26.25 22.63 11.08 19.10 21.57 11.85 2.37 2.34 2.17 19.55 10.33 18.45 15.25 17.63

،**

، *

و :ns هب ینعم بیترت ینعم ریغ و دصرد جنپ و کی لامتحا حطس رد راد راد

. لودج

.2 تافص سنایراو هیزجت یسررب دروم

نیلا ،اهدیربیه رد .مود لاس رد ازلک دهاش ماقرا و یدلاو یاه

Sources of variance df

Mean Squares

Plant height

Number of pods per main branch

Number of pods per axillary branches

Number of pods per plant

Number of branches per plant

Main branch length

First pod height from the

ground Pod length

Days to start of flowering

Days to end of flowering

Days to physiological

maturity

Flowering period

Thousand seed weight

Number of seeds per pod

Stem diameter

Seed yield

Oil percent

Replication 2 368.63

ns 0.81^ns 1.01^ns 0.51^ns 0.05^ns 23.61^ns 213.93^ns 0.03^ns 0.22^ns 0.64^ns 1.33^ns 1.63^ns 0.19^ns 7.43^ns 1.64^ns 0.14^ns 1.70^ns

Genotype 18 128.78

ns 0.38^ns 1.42^** 0.94^** 0.21^* 77.82^ns 179.71^ns 0.23^ns 4.15^ns 4.89^ns 4.97^ns 2.90^ns 0.11^ns 11.66^ns 5.72^** 0.25^* 2.89^**

Error 36 205.77 0.84 0.41 0.30 0.09 45.07 152.79 0.16 2.80 3.72 6.22 3.44 0.10 18.49 1.92 0.13 0.83

Coefficient of Variation

(%)

- 12.95 13.57 8.56 6.98 9.22 17.20 18.37 7.28 0.87 0.91 0.99 8.9 7.9 16.04 14.22 22.5 2.34

،**

،*

و :ns هب ینعم بیترت ینعم ریغ و دصرد جنپ و کی لامتحا حطس رد راد راد

.

142

ةلجم ةرامش ،مراهچ و هاجنپ ةرود ،ناریا یعارز ناهایگ مولع س

،مو 1402

لودج 3 سنایراو هیزجت. بکرم

تافص یسررب دروم نیلا ،اهدیربیه رد

لاس رد ازلک دهاش ماقرا و یدلاو یاه .مود و لوا یاه

Sources of variance df

Mean Squares

Plant height

Number of pods per main branch

Number of pods per axillary branches

Number of pods per plant

Number of branches per plant

Main branch length

First pod height from the

ground Pod length

Days to start of flowering

Days to end of flowering

Days to physiological

maturity

Flowering period

Thousand seed weight

Number of seeds per pod

Stem diameter

Seed yield

Year 1 19322.32

** 1.95^* 24.40^* 18.65^* 0.24^ns 1144.80^ns 1686.92^* 1.09^ns 668.21^** 742.81^* 1246.74^** 0.01^ns 3.26^ns 46.10^ns 2.37^* 19.36^**

Replication

(Year) 4 472.06

ns 0.19^ns 1.93^* 1.39^* 0.11^ns 221.80^** 188.01^ns 0.33^ns 15.38^ns 45.17^* 27.85^ns 0.11^ns 0.47^** 11.58^ns 0.23^** 0.47^*

Genotype 18 183.43

ns 0.28^ns 2.59^** 1.93^** 9.82^** 138.98^ns 211.53^ns 0.24^ns 19.34^ns 21.85^ns 16.85^ns 0.10^ns 0.20^ns 10.75^ns 0.17^** 0.92^**

Genotype×

Year 18 338.97

ns 0.20^ns 0.14^ns 0.10^ns 0.06^ns 70.32^ns 261.41^ns 0.30^ns 25.67^* 19.27^ns 20.57^ns 0.09^ns 0.19^ns 11.12^ns 0.04^ns 0.11^ns

Error 72 196.89 0.12 0.56 0.40 0.10 57.23 203.38 0.28 12.80 14.36 19.61 0.11 0.12 20.61 0.05 0.15

Coefficient of Variation

(%)

- 11.34 6.17 9.42 7.68 9.92 17.93 20.04 9.80 1.85 1.76 1.73 7.48 8.97 17.35 6.66 19.19

،**

، *

و :ns هب ینعم بیترت ینعم ریغ و دصرد جنپ و کی لامتحا حطس رد راد راد

.

لودج 4 . هدهاشم سیزورته دصرد .لاس ود نیگنایم و مود ،لوا لاس رد رترب دهاش مقر و رترب دلاو ،نیدلاو نیگنایم ساسا رب ازلک یاهدیربیه رد هدش

R2000×A2 R2000×A3 R2000×A4 R2000×A5 R2000×A7 R2000×A8 R2000×A9

Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY Y1 Y2 MY

MP 28.16 22.36 25.75 44.71 68.65 53.97 45.41 - - 93.40 68.43 83.03 97.25 72.04 87.09 88.53 59.37 76.29 31.29 34.83 32.81

HP -6.09 -2.27 -4.59 6.39 46.30 20.29 4.92 - - 40.47 32.93 37.47 43.68 40.50 42.48 32.26 19.19 26.97 -7.75 -0.01 -4.80

HCH _12.14 ^- _17.51 ^- _13.82 ^{- -1.51 0.38 -0.05 3.09 - - 35.12 15.88 27.91 36.94 11.86 27.28 42.88 21.24 34.71 -0.90 6.12 2.72}

،لوا لاس :Y1 ،مود لاس :Y2

،لاس ود نیگنایم :MY ،نیدلاو نیگنایم :MP

،رترب دلاو :HP .رترب دهاش مقر :HCH

یروراب و درکلمع یقلات زا لصاح یاهدیربیه

R2000 نیلا و ازلک میقعرن یاه (

Brassica napus L.

)

143

144

ةلجم ةرامش ،مراهچ و هاجنپ ةرود ،ناریا یعارز ناهایگ مولع س

،مو 1402

لکش 1 . ( لوا لاس رد هناد درکلمع ( مود لاس ،)a

( لاس ود نیگنایم ،)b ( نغور دصرد و )c

نیلا ،اهدیربیه رد )d .ازلک دهاش ماقرا و ینیدلاو یاه

نیگنایم اه یاراد ی

تخا نکناد نومزآ ساسا رب ،کرتشم فرح کی لقادح لا

ینعم ف لامتحا حطس رد یراد جنپ

دنرادن دصرد .

پیتونژ باختنا مود هفلوم رد هنوگ هب دیاب اه

ش ات زور دادعت تافص یارب هفلوم نیا ریداقم ای هک دشاب یا زور دادعت ،یهدلگ عور

دیربیه هددس زا .یفنم رادقم یاراد هناد رازه نزو تفددص یارب ای و دددشاب تبثم نینروخ رد هناد دادعت و کیژولویزیف ندیددسر ات دیربیه ود ،مود هفلوم رد ،ردددضاح شهوژپ رد درکلمعرپ

، A7 R2000×A5

دیربیه و تبثم ریداقم یاراد

R2000×A8

رادقم یاراد

یا .دندوب یفنم اب دروم ن

هعنارم حددضاو لکددش هب دیربیه هددس نیب مود هفلوم رد دونوم تافددص رظنم زا هک ییان ؛دددش دهاوخ رت

هنوگ هب ؛دراد دونو فلاتخا یدایز دودح ات درکلمعرپ دیربیه هک یا

R2000×A8

عورددش ات زور دادعت و رتلااب هناد رازه نزو یاراد

یم رتمک نینروخ رد هناد دادعت و کیژولویزیف ندیدددسر ات زور دادعت ،یهدلگ ددددشاب

؛ رد یلاح دیربیه ود رد هک

، A7 R2000×A5

یم هدهاشم نآ سکعرب دوش

یم ناشن دروم نیا . دیربیه هک دهد

R2000×A8

هولاع لااب نینروخ دادعت دیلوت رب هب

نیرتمهم ناونع

هب ،درکلمع رب رثوم تفص مه تروص

هناد داجیا ییاناوت نامز هک تسا هدش بنوم هلاسم نیمه و تساراد زین ار رتلااب نزو اب یاه

پیتونژ نایم رد ار درکلمع نیرتلااب هفلوم هب هیزجت جیاتن .دهد نادددشن دوخ زا اه

پیتونژ رد یلدددصا یاه شهوژپ رد ازلک یاه

Chen et al.

( نیلوا عافترا ،تدشادرب خادش ،نینروخ رد هناد دادعت ،هایگ عافترا ،کدشخ نزو تافدص هک داد نادشن زین )2014

یروراب و درکلمع یقلات زا لصاح یاهدیربیه

R2000 نیلا و ازلک میقعرن یاه (

Brassica napus L.

)

145

تقباطم ام جیاتن اب یدایز دودح ات هک دندوب لوا هفلوم رد ریداقم نیرتشیب یاراد هتوب رد نینروخ دادعت و یعرف هخاش دادعت ،هخاش .دراد

لکش 2 یاب. هب هیزجت زا لصاح تلاپ هفلوم

نیلا ،اهدیربیه یارب یلصا یاه .هعلاطم دروم تافص و دهاش ماقرا ،یدلاو یاه

،هتوب عافترا :PH رد نینروخ دادعت :PMB

،یلصا هخاش هخاش رد نینروخ دادعت :PAB

،یعرف یاه ،هتوب رد نینروخ دادعت :PP

،یعرف هخاش دادعت :BP ،یلصا هقاس لوط :MBL

زا نینروخ نیلوا عافترا :FPH

،نیمز حطس ،نینروخ لوط :PL

،یهدلگ عورش ات زور دادعت :DSF ،یهدلگ نایاپ ات زور دادعت :DEF

،کیژولویزیف ندیسر ات زور دادعت :DPM ،یهدلگ هرود لوط :FP

،هناد رازه نزو :TSW ،نینروخ رد هناد دادعت :SP

،هقاس رطق :SD هناد درکلمع :SY

.

هش وخ هیزجت اب یا

هدافتس ا شور و یس دیلقا هلص اف زا هورگ تهنWard

پیتونژ یدنب ماجنا یس ررب دروم تافص نینچمه و اه

لکش( دش 3

هشوخ هیزجت زا لصاح جیاتن ساسا رب .) پیتونژ ،یا

کش هب ؛دندش میسقت هورگ ود هب ادتبا رد اه اب دیربیه هس هک یل

( لااب درکلمع ،A8

،A7 R2000×A5

رد ) پیتونژ یقبام و هددشوخ کی سیرتام ساددسا رب .دنتفرگ یان رگید هددشوخ رد یگمه اه

پیتونژ ود نیب هلصاف نیرتمک ،یسدیلقا هلصاف وB7

(R15

11 / 2 نیب هلصاف نیرتشیب و )

R2000

دیربیه و

R2000×A8

( 58 / 11 )

هش وخ هیزجت جیاتن رد تیمها زئاح هتکن .دش هدهاش م نیلا رتش یب هلص اف ،یا

R2000

نیلا اب دیربیه هدننکدیلوت یردام یاه یاه

؛دوب رتلااب درکلمع یاراد هب

یروط نیلا هک هب تبسن ار هلصاف نیرتشیب هکB8

نیلا ریاس اب یردام یاه

R2000

،داد ناشن دوخ زا

لوددصحمرپ یردام نیلا ( دیربیه نیرت

R2000×A8

زا سپ .دوب ) نیب هلددصاف نیرتددشیب ،B8

R2000

نیلا و

،یردام یاه هب

بیترت

نیلا هس هب طوبرم ،B9

،B7

و دیربیه زا دعب نانآ زا لصاح یاهدیربیه هک دوبB5 R2000×A8

ناشن دوخ زا ار درکلمع نیرتلااب

یم ناش ن عوض وم نیا .دندوب هداد نیلا باختنا هک دهد

یم رتش یب هلص اف یاراد یدلاو یاه لوص حمرپ یاهدیربیه دیلوت هب دناوت

یپ تاعلاطم .دنک کمک ناش ن زین نیش

هداد دنا هک ازلک رد یکیتنژ تلادابت یم

دناوت عونت یکیتنژ ار شیازفا دهد هجیتن رد و رجنم

هب لااب سیزورته درکلمع و یتددسیز هدوت یارب

هناد دوددش (

Qian et al., 2007

).

تافددص ساددسا رب یکیتنژ هلددصاف نایم طابترا

،ازلک هلمن زا اکیددسارب سنن ناهایگ نایم رد سیزورته و کیژولوفروم

B.rapa

،

B.juncea

و

B.carinata

تددسا هدددش شرازگ

(

Ali et al., 1995; Lefort-Buson et al., 1986; Falk et al., 1994; Pradhan et al., 1993; Teklewold & Becker, 2006

.)

پیتونژ نیب توافت رتهب کرد یارب هزادنا تافص رظن زا یس ررب دروم یاه

یریگ هولاع هدش هش وخ هیزجت رب

یترارح هش قن زا ،یا

(

Heatmap

لکش ( دش هدافتس ا زین ) 3

هش وخ جیاتن ساس ا رب .) یه نیب توافت نیرتزراب ،تافص یدنب

درکلمعرپ یاهدیرب (

،A8

،A7