67
68
000 ТЦД50 подкожно в средней трети шеи. На 6-е сутки КРС убивали, у них отбирали бронхиальные и предлопаточные лимфоузлы, из которых готовили 20,0% суспензию на физиологическом растворе. Полученный материал трижды замораживали при минус 40,0°C и оттаивали. Затем центрифугировали при 2500 об/мин в течение 20 минут и надосадочную суспензию вводили подкожно следующим двум животном в объеме 2,0 см3 (второй пассаж).
Аналогично проводили последующие пассажи. У опытных животных отсутствовала клиническая реакция на прививку, а также реакция на месте введения вируса. Животные 5-го пассажа не заболели нодулярным дерматитом в течение 30 суток после введения материала.
С целью определения циркуляции вакцинного вируса смывы и кровь, собранные в различные сроки после введения вируса исследовали в ПЦР. В результате проведенных исследований в смывах и крови вакцинированных животных с 1 по 30 сутки вирус НД обнаружен не был. Данное обстоятельство свидетельствует о том, что вирус в достаточной мере аттенуирован и не выделяется через слизистые верхних дыхательных путей на протяжении 30 суток после иммунизации.
Выводы
Результаты проведенных исследований показывают, что вакцина против нодулярного дерматита КРС из штамма "Neethling-RIBSP" безвредна для лабораторных и естественно- восприимчивых животных и соответствует международным требованиям по безопасности предъявляемым к вакцинным препаратам.
Список литературы
1. Tuppurainen, E., & Oura, C. (2014, September 27). Lumpy skin disease: An African cattle disease getting closer to the EU. Veterinary Record, 175(12), 300–301. https://doi.org/
10.1136/vr.g5808
2. Babiuk, Shawn. (2018). Treatment of Lumpy Skin Disease. 10.1007/978-3-319-92411- 3_17.
3. Kitching R. Vaccines for lumpy skin disease, sheep pox and goat pox. Dev Biol (Basel) 2003;114:161–7.
4. Кутумбетов Л.Б., Мырзахметова Б.Ш., Шманов Г.С. Чувствительность первичных культур клеток из почек и тестикул ягнят и тестикул козлят к вирусу нодулярного дерматита.
«Ізденістер, нəтижелер-Исследования, результаты» 2018 г. №4, стр. 10-15
5. Bedekovic T, Simic I, Kresic N, Lojkic I. Detection of lumpy skin disease virus in skin lesions, blood, nasal swabs and milk following preventive vaccination. Transbound Emerg Dis.
2017; 00:1–6. https://doi.org/10.1111/tbed.12730.
6. Нисанова Р.К., Рыстаева Р.А., Керимбаев А.А., Омарова З.Д., Орынбаев М.Б. Выбор чувствительной системы культивирования вируса нодулярного дерматита КРС. «Ізденістер, нəтижелер-Исследования, результаты», 2018 г. №4, стр. 26-32.
STUDY OF SAFETY VACCINE AGAINST LUMPY SKIN DISEASE Nissanova R.K., Kopeev S.K., Rystaeva R.A., Tulendibaev A.B., Orynbayev M.B.
RSE “Research Institute for Biological Safety Problems” of the CS MES RK, Gvardeisky v.
Abstract
The article represents the results of evaluating the harmlessness of the vaccine against LSD from the strain "Neethling-RIBSP". The test showed that the vaccine is harmless to cattle, rabbits and white mice. After immunization at a dose of 100,000 TCD50cm3, the vaccinated cattle remained clinically healthy. Virus was not detected from blood and nasal swabs. Rabbits vaccinated intramuscularly in the hind leg at a dose of 0.5 cm3 and white mice immunized intraperitoneally at a dose of 0.1 cm3 for 21 days did not exhibit any clinical manifestations of the disease. Pathological
69
changes in experimental rabbits and white mice were not recorded. Following five blind consecutive passages on cattle, it was shown that the virus used in the vaccine is not reversible.
Keywords: virus, lumpy skin disease, vaccine, safety, reversibility.
ТҮЙІНДІ ДЕРМАТИТКЕ ҚАРСЫ ВАКЦИНАНЫҢ ЗИЯНСЫЗДЫҒЫН ЗЕРТТЕУ Нисанова Р.К., Копеев С.К., Рыстаева Р.А., Тулендибаев А.Б., Орынбаев М.Б.
ҚР БҒМ «Биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институты» ШЖҚ РМК, Гвардейский қ.т.п.
Аңдатпа
Мақалада «Neethling-RIBSP» штаммынан ІҚМ түйінді дерматитіне қарсы вакцинаның зиянсыздығын бағалау нəтижелері берілген. Сынақ көрсеткендей, вакцина ІҚМ, қояндар мен ақ тышқандар үшін зиянсыз. 100 000 ТЦД50см3 дозасында иммундеуден кейін вакцинацияланған ІҚМ клиникалық сау болып қалды. Ірі қара малдың қанынан жəне мұрын шайындыларынан вирус табылған жоқ. Артқы аяқтың бұлшық еті ішіне 0,5 см3 дозада егілген қояндардар мен 0,1 см3 дозада құрсақ ішіне иммунизацияланған ақ тышқандарда 21 тəулік ішінде аурудың қандай да бір клиникалық көріністері анықталған жоқ. Тəжірибелік қояндар мен ақ тышқандарда патологиялық-анатомиялық өзгерістер тіркелген жоқ. Ірі қара малға бес «көзсіз» жалғасымды пассаж жолымен жүргізілген тəжірибе нəтижесінде вакцина құрамында қолданылатын вирус реверсибті емес екені анықталды.
Кілт сөздер: вирус, түйінді дерматит, вакцина, зиянсыздық, қайтымдылық.
ƏОЖ 616.981.42.63.662
БРУЦЕЛЛЕЗГЕ ҚАРСЫ B.ABORTUS 19 ВАКЦИНАСЫМЕН ЕГІЛГЕН ƏРТҮРЛІ ЖАСТАҒЫ ҚАШАРЛАРДЫҢ ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ ЖАУАБЫ
Омарбекова У.Ж., Əбутəліп Ə., Айткулова А., Əбиев М.
Қазақ ұлттық аграрлық университеті Аңдатпа
18-20 айлық қашарлар мен 4-6 айлық ұрғашы бұзауларды бруцеллезге қарсы B.abortus 19 вакцинасының əр түрлі мөлшермен жəне əр түрлі əдістермен егу, вакцинаның азайтылған мөлшерімен жəне конъюнктивальды əдіспен егілген жануарларда поствакцинальды реак- циялардың тез арада жоғалатынын көрсетті. Иммундеудің конъюктивальды тəсілін пайдалану жануарлардың балаулық зерттеулерін ертерек мерзімде жүргізуге жəне табындағы жануарлардың бруцеллез жөніндегі індеттік жағдайын уақытылы бақылауға мүмкіндік береді.
Кілт сөздер: бруцеллез, вакцина, иммунизация, серологиялық зерттеулер.
Кіріспе
Қазақстан Республикасының (ҚР) аумағында кеңінен таралған экономикалық жəне əлеуметтік маңызы бар аурулардың бірі бруцеллез болып табылады, ол жануарлардың жалпы жұқпалы аурулар патологиясында басты орын алады [1,2].
Қазақстанның көптеген облыстарында, ветеринария мамандарының бруцеллез инфек- циясын жою бойынша қабылдаған барлық шараларына қарамастан, осы ауру бойынша эпизоотиялық жағдай күрделі болып қалып отыр [3].
ҚР-да жүргізілген бруцеллезге қарсы іс-шараларды талдау шаруашылықтарда бруцеллезге қарсы арнайы вакцина қолданбай сауықтыру өте қиын екенін көрсетті [4,5].
70
Қазіргі уақытта ҚР жеке шаруашылықтарында ірі қара малдың бруцеллез ауруының алдын алу үшін бруцеллезге қарсы B.abortus 82, РБ-51, сондай-ақ 19 штамм вакциналары қолданылады.
B.abortus 19 штаммынан алынған бруцеллезге қарсы, тірі, агглютиногенді вакцинасын жануарларға тері астына егу əдісі тұрақты иммуногендік жəне антигендік қасиеттерге ие екені белгілі, алайда оны іс жүзінде қолдану иммундеуден кейін ұзақ уақыт сақталатын вакциналаудан кейінгі реакциялармен шектеледі, яғни бұл жануарларды бруцеллезге қарсы жоспарлы диагностикалық зерттеулер жүргізуге кедергі келтіреді.
Сонымен қатар, арнайы əдебиеттерде иммуногенділігі бойынша вакцинаны тері астына егу əдісінен қалыспайтын, вакцинаны енгізудің конъюнктивалдық əдісінің артықшылықтары туралы бірқатар хабарламалар бар [7, 8, 9]. Осыған байланысты, əртүрлі жастағы қашарларға B.abortus 19 вакцинасын тері астына жəне конъюнктиваға егу нəтижесінде туындайтын иммунологиялық реакциялар динамикасын салыстырмалы түрде зерттеу ғылыми жəне практикалық жағынан маңызды болып табылады.
Зерттеу материалдары мен əдістері
Тəжірибеге Ақтөбе облысы, Хромтау ауданы "Менбрат" шаруа қожалығындағы 80 бас қазақтың ақбас тұқымды, 18-20 айлық қашарлары мен 4-6 айлық ұрғашы бұзаулары шағылыстыруға пайдаланылды. Жануарларды иммундеу үшін B.abortus 19 штамынан дайындалған вакцина қолданылды. Вакцинация алдында барлық жануарлар серологиялық əдіспен бруцеллезге тексеріліп, барлығынан да теріс нəтиже алынды. Тəжірибедегі жануарлардан, əрқайсысы 10 бастан тұратын 8 топ құрылды. 18-20 айлық жастағы қашарлар (1-3 топ) 19 штамм вакцинасымен 80 млрд. микроб жасушасы (млрд.м.ж) мөлшерінде, ал 4-5 айлық (2-4 топ) бұзауларға да осы вакцинаның 80 млрд.м. ж. мөлшерінде, тиісінше, тері астына жəне конъюнктивальды тəсілмен егілді.
18-20 айлық жастағы қашарлар (5, 6 топ) 19 штамм вакцинасымен 5 млрд.м.ж.
мөлшерінде, ал 4-5 айлық бұзаулар (7, 8 топ) осы вакцинаның 5 млрд.м. ж. мөлшерімен, тиісінше, тері астына жəне конъюнктивальды тəсілмен иммунделді.
9-шы топ 25 бас 18-20 айлық қашарлар жəне 10-шы топ 30 бас 4-5 айлық ұрғашы бұзаулардан құралып, бақылау топтары ретінде пайдаланылды, яғни бұл жануарларға вакцина егілген жоқ. Иммунделген жануарлардың қан сарысуында антиденелердің пайда болу жəне жойылу динамикасын биофабрикалық антигендермен АР, КБР жəне РБС-да 15, 30 күннен, келесі кезекте əрбір ай сайын зерттедік. Серологиялық зерттеулердің нəтижелері топ бойынша есептелініп, орташа титр мөлшері шығарылды. Бақылау тобының жануарлары сол мерзімдерде, жоғарыдағы көрсетілген əдістер арқылы зерттелді.
19 штамм вакцинасының иммунологиялық тиімділігі, тері асты жəне конъюктивальды тəсілмен əр түрлі мөлшерде егілгентəжірибе топтарындағы жəне вакцина егілмеген бақылау топтарының жануарлары 1,5 жыл бойы өндірістік жағдайда бақылау жүргізу арқылы анықталды. Жануарларды серологиялық зерттеулер бруцеллезге қарсы зертханалық диагностика жүргізу жөніндегі нұсқауға сəйкес жүргізілді [10].
Зерттеу нəтижелері жəне оны талқылау
Бруцеллезге қарсы B.abortus 19 вакцинасымен тері асты жəне конъюктивальды əдіспен 80 жəне 5 млрд. м. ж мөлшерінде егілген əртүрлі жастағы қашарлардағы поствакцинальды антиденелердің пайда болу жəне жоғалу мерзімін зерттеу үшін тəжірибеге 18-20 қашарлар мен 4-6 айлық ұрғашы бұзаулар алынған болатын. Зерттеу нəтижелері 1-кестеде көрсетілген.
1-кестеде көрінгендей, тері асты жəне конъюктивалды тəсілдермен егілген 18-20 айлық қашарларды серологиялық зерттеу иммунизациядан 15 күннен кейін екі топтағы 100%
жануарлардың АР –да агглютининдер титрі 1:100-1:400 деңгейінде болғанын көрсетті. Осы мерзімде комплемент байланыстырушы антиденелер тек 50-60% жануарларда ғана табылып, КБР титрі 1:20 шамасында анықталынды. 30 күннен кейін осы тəжірибе топтарындағы жануарлардың 100% - ы барлық реакциялар бойынша оң нəтиже берді. Агглютинин титрлері 1:100- 1:200 шегінде болды, бұл 15 күннен кейін зерттеу нəтижелеріне қарағанда біршама төмен, ал комплемент байланыстырушы антиденелердің титрлері керісінше 2-4 есе жоғары
71
болып, 1:40-1:80 құрады. 60 күннен бастап бруцеллезге оң реакция берген жануарлар саны, сондай-ақ агглютинин менкомплемент байланыстырушы антиденелер титрі, бірте-бірте төмендей бастады. Айта кететін жайт,бұл мерзімдегі зерттеулерде екі топтағы барлық жануарлар РБС -да оң нəтиже берді.
Сондай-ақ осы кестеден, B.abortus 19 вакцинасының 80 млрд. м. ж. тері астына енгізу арқылы иммунизацияланған 18-20 айлық қашарлардағы серологиялық реациялардың оң нəтижелері 240 күнге дейін, ал 5 млрд. м. ж. егілген жануарларда 180 күнге дейін сақталғанын көруге болады. Осы вакцинаның 80 млрд. м. ж. конъюктивальді əдіспен иммунизацияланған қашарлардағы серологиялық реациялардың оң нəтижелері 180 күнге дейін, ал 5 млрд. м. ж. егілгендерде 150 күнге дейін сақталды.
B.abortus 19 штамынан жасалған агглютиногенді вакцинаның əртүрлі мөлшерлерімен жəне егу тəсілдерімен иммунизацияланған өндірістік тəжірибедегі 18-20 айлық жастағы қашарларды серологиялық зерттеу нəтижелері вакцинаны азайтылған (5 млрд. м. ж.) жəне стандартты толық мөлшерде (80 млрд. м. ж.) еккендегі ағзада туындайтын вакциндық процесс бірдей жағдайда өтетіндігін көрсетті. Вакцинаны тері астына азайтылған мөлшерде енгізгенде серологиялық реакция титрлері, вакцинаның толық мөлшерін енгізгенмен салыстырғанда 2 есе төмен болды жəне анағұрлым тезірек жойылды (210 күн), ал вакцинаның стандартты мөлшерімен егілгендерде бұл мерзім 270 күнге дейін созылды.
Жануарларды конъюктивтік тəсілмен вакцинаның төмендетілген мөлшерімен иммундегенде серологиялық реакция титрлері, вакцинаның енгізгенмен толық мөлшеріне қарағанда 2 есе төмен болды жəне 180 күннен кейін анықталынбады, ал вакцинаның стандартты мөлшерімен (80 млрд. м. ж.) егілгендерде бұл мерзім 210 күнге тең болды.
Алынған мəліметтер, B.abortus 19 вакцинасының азайтылған мөлшерімен егілген 18-20 айлық қашарлардың бруцеллез жөніндегі індеттік ахуалын анықтау мақсатында оларды тері астына егуден кейін 7 айдан соң, ал вакцинаны конъюктиваға еккеннен кейін 6 айдан соң диагностикалық зерттеуге болатындығын көрсетті. Вакцинаның стандартты дозасымен егілген жануарларды тері астына вакцинаны егу тəсілі қолданғанда 9 айдан кейін, ал конъюнктивальды тəсілмен жүргізілген иммундеуден кейін 7 айдан кейін зерттеуге болады.
Сондай-ақ, 1-кесте мəліметтерінен 4-6 айлық бұзауларға вакцинаны тері астына жəне конъюктивалды тəсілдермен əр түрлі мөлшерде еккеннен 15 күннен кейін жануарлардың 100% - ы АР-да 1:100-1:400 титрінде оң нəтиже бергені көрінеді. Комплемент байланыс- тырушы антиденелер жануарлардың тек 50-60% -ында, 1:20-дан жоғары титрі анықталынды.
30 күннен кейін осы топтардағы жануарлардың 100% - ы барлық реакциялар бойынша оң нəтиже берді. Агглютининнің титрлері 1: 100-1: 200 шегінде болды, яғни 15 күннен кейін зерттеу нəтижелеріне қарағанда біршама төмен, ал комплемент байаныстырушы антиденелердің титрлері керісінше 2-4 есе жоғары болды жəне 1:40-1:80 құрады. 60 күннен бастап бруцеллезге оң реакция берген жануарлар саны жəне олардағы агглютининдер мен комплемент байланыстырушы антиденелер титрі бірте-бірте төмендей бастады, тек РБП нəтижелері барлық жануарларда да оң болды.
B. abortus 19 вакцинасының 80 млрд. м. ж. тері асты əдісімен иммунизацияланған 4-5 айлық бұзаулардағы серологиялық реациялардың оң нəтижелері 180 күнге дейін, ал 5 млрд.
м. ж. егілгендерде 120 күнге дейін сақталды. B. abortus 19 вакцинасының 80 млрд. м. ж.
конъюктивальді əдіспен иммунизацияланған бұзаулардағы оң серологиялық реациялар 150 күнге дейін, ал 5 млрд. м. ж. дозамен егілгендерде 90 күнге дейін сақталды.
Соныменен, B.abortus 19 агглютиногенді вакцинасының əртүрлі мөлшерлерімен жəне егу тəсілдерімен иммунизацияланған өндірістік тəжірибедегі 4-6 айлық бұзауларды серологиялық зерттеу нəтижелері вакцинаны азайтылған (5 млрд. м. ж.) жəне стандартты толық мөлшерде (80 млрд. м. ж.) еккендегі ағзада туындайтын вакциндық процесс бірдей жағдайда өтетіндігін көрсетті.
Жануарларға вакцинаның 5 млрд. м. ж. тері астына еккендегі реакция титрлері, 80 млрд. м. ж. енгізгенмен салыстырғанда 2 есе төмен болып жəне 120 күннен кейін
72
анықталынбады, ал вакцинаның стандартты мөлшерімен егілгендерде бұл мерзім 180 күнде аяқталды.
5 млрд. м. ж. конъюктивтік тəсілмен егілген бұзауларда, осы тəсілмен вакцинаның 80 млрд. м. ж. иммунделгендерге қарағанда реакция титрлері 2 еседей төмен болды жəне 90 күннен кейін теріс нəтиже көрсетті. Ал вакцинаның 80 млрд. м. ж. егілген жануарларда
поствакцинальды антиденелер 150 күнге дейін тіркелді.
Алынған мəліметтер, B.abortus 19 вакцинасының азайтылған мөлшерімен егілген 4-6 айлық бұзаулардың бруцеллез жөніндегі індеттік ахуалын анықтау мақсатында оларды тері астына егуден кейін 5 айдан соң, ал вакцинаны конъюктиваға еккеннен кейін 4 айдан соң диагностикалық зерттеуге болатындығын көрсетті.
Кесте. 1- Бруцеллезгеқарсы B.abortus 19 вакцинасыменегілгенəртүрліжастағықашарлардың иммунологиялықжауабы Мөлшеріжəне иммунизация тəсілдері Зерттеуəдістерімен нəтижелеріГру ппа №
Қашарлар ың жастары
Вакцинацияданкейінгізерттеумерзімі (күн) 15 30 60 90 120 150 180 210 240 270 80млрд.м.к., теріасты
АР-оңнəтиже % /титрі 1 18-20 ай 100/400 100/200 100/100 80/80 70/80 50/80 30/50 20/50 10/50 - 2 4-6 ай 100/400 100/200 90/100 60/80 40/50 20/50 10/50 КБР-оңнəтиже % /титрі1 18-20 ай 50/200/40100/2080/1060/5 40/5 40/5 30/5 20/5 - 2 4-6 ай 60/20100/8090/2060/1050/5 30/5 20/5 РБС-оңнəтиже % /нəтиже1 18-20 ай 100/+100/+100/+80/+60/+40/+40/+30/5 20/5 - 2 4-6 ай 80/+100/+100/+80/+60/+40/+20/+ 5 млрд.м.к., теріасты
АР-оңнəтиже % /титрі 3 18-20 100/200 100/200 60/80 40/50 30/50 20/50 10/50 - - - 4 4-6 ай 100/200 100/200 60/80 40/50 30/50 - - КБР-оңнəтиже % /титрі3 18-20 ай 60/20100/4060/2060/1040/5 30/5 20/5 - - - 4 4-6 ай60/20100/4060/2060/1040/5 - - -- - РБС-оңнəтиже % /нəтиже3 18-20 ай 70/+100/+100/+70/+50/+40/5 30/+- - - 4 4-6 ай70/+100/+100/+70/+50/+70/+- -- - 80млрд.м.к., конъюктивальді
АР-оңнəтиже % /титрі 5 18-20 ай 100/400 100/200 90/100 50/80 40/50 20/50 10/50 - - - 6 4-6 ай100/400 100/200 90/100 50/80 40/50 10/50 КБР-оңнəтиже % /титрі5 18-20 ай 50/20100/8090/2070/1050/5 30/5 20/5 - - - 6 4-6 ай50/20100/8090/2070/1050/5 30/5 РБС-оңнəтиже % /нəтиже5 18-20 ай 80/+100/+100/+70/+50/+30/+20/+- - - 6 4-6 ай80/+100/+100/+70/+50/+30/+ 5 млрд.м.к., конъюктивальд і
АР-оңнəтиже % /титрі7 18-20 ай 100/200100/10080/5040/8 0 20/5 0 10/5 - - - - 8 4-6 ай 100/200100/10070/5060/5 0 КБР-оңнəтиже % /титрі7 18-20 ай 60/20100/40 70/2060/1 0 30/5 20/5 - - - - 8 4-6 ай 60/20100/40 60/2060/1 0 РБС-оңнəтиже % /нəтиже7 18-20 ай70/+ 100/+ 100/+70/+ 30/+ 20/+ - - - - 8 4-6 ай70/+ 100/+90/+ 60/+ БақылаутобыСолəдістер 9 1018-20 ай4-6 ай- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
73
74
Вакцинаның стандартты мөлшерлерімен егілген жануарларды тері астына вакцинаны егу тəсілі қолданғанда 7 айдан кейін, ал конъюнктивальды тəсілмен жүргізілген иммун- деуден кейін 6 айдан кейін зерттеуге болады.
Демек, 4-5 айда конъюктивальды əдіспен егілген бұзауларды иммундеудан кейін 4 айдан соң бруцеллезге тексеруге болады, ал 18-20 айлығында иммунделған қашарларды 6 айдан соң тексеруге болады. Бұл жануарларды бруцеллезге жыл сайын жоспарлы диагностикалық зерттеуді кедергісіз жүргізуге мүмкіндік береді.
Бақылау тобының жануарларын зерттеу кезінде барлық мерзімде де теріс нəтижелер алынды. Тəжірибе жəне бақылау топтары жануарларын 1,5 жыл бойы бірдей жағдайда күтіп-бағылғаннан кейінгі өндірістік бақылау жəне серологиялық зерттеу нəтижелері тəжірибе тобынан бруцеллезге оң əсер ететін жануарлардың анықталмағанын, төлдеу науқанының қалыпты өткенін көрсетті. 18-20 жəне 4-6 ай мерзіміндебруцеллезге қарсы иммунизацияланбаған бақылау тобының арасында бруцеллезге оң нəтиже берген 2 жануардан анықталды. Бұл деректер тəжірибе тобындағы қашарларды бруцеллезге қарсы вакцинамен егудің иммунологиялық тиімділігін көрсетеді.
Қорытынды
Осылайша, вакцинадан кейінгі серологиялық реакциялардың жоғалу мерзімін зерттеу 18-20 айлық жəне 4-6 айлық жастағы ірі қара малдарды B.abortus 19 вкцинасыныңəр түрлі мөлшермен жəне əр түрлі əдістермен егу, вакцинаның аз мөлшерімен жəне конъюнктивальды əдіспен егілген жануарларда реакциялар тез арада жоғалатынын көрсетті.
Зерттеу нəтижелерін пайдалану, иммундеудің осы əдісін пайдаланған кезде жануарларды бруцеллезге қарсы диагностикалық зерттеуді ертерек мерзімде жүргізуге жəне табындағы жануарлардыңбруцеллез жөніндегі эпизоотиялық жағдайын уақытылы бақылауға мүмкіндік береді.
Əдебиеттер тізімі
1. Шытырбаева З.А., Барамова Ш.А., Аманжол Р. Батыс Қазақстан облысының мал бруцеллезі бойынша эпизоотиялық жағдайын.// «Ізденістер, нəтижелер-Исследования, результаты». Алматы, 2017. №2, 118-123 б.
2. Иванов Н.П. Бруцеллез животных: Методы и средства борьбы с ним. – Алматы, 2002. – 351 с.
3. Абуталип А., Султанов А.А., Иванов Н.П. и др. Эпизоотологический мониторинг бруцеллеза животных в РК за 2012–2014гг//в кн.: Актуальные проблемы развития ветеринарной науки: Материалы Международной конференции, посвященной 85–летию Самарской НИВС РАСХН. – Самара, 2014. С.1-5.
4. Мəтіхан Н., Əбутəліп Ə., Барамова Ш.А., Канатбаев С.Ғ., Аманжол Р. Қой бруцеллезіне қарсы қолданылған əртүрлі вакциналардың иммунологиялық тиімділігі//
«Ізденістер, нəтижелер-Исследования, результаты». Алматы, 2017. №3, 66-71 б.
5. Абуталип, А., Барамова, Ш.А., Канатбаев, С.Г., Мустафин, Б.М., Дюсенов, С., Бисенбаева, У., Матихан, Н. Анализ эффективности противобруцеллезных мероприятий в РК с применением вакцин / Сб. науч. трудов КазНИВИ. - Том LXII.- Алматы, 2017.-С2-3.
6. Abutalip A., Matihan N., KanatbayevS., Bazarbayev M.,Vorobyov V. Analysis of efficiency of vaccines against brucellosis in cattle in the republic of Kazakhstan. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research (India), ISSN: (Scopus), SJR_2016:0, 277, –2017. –Vol. 10, Issue 6. –P. 0974-2441.
7. Султанов, А.А., Тен, В.Б., Абуталип, А.А., Матихан, Н. Значения экологически безопасных противобруцеллезных препаратов при оздоровлении неблагополучных хозяйств.
/Сб. науч. трудов КазНИВИ. - Том LXII.- Алматы, 2017. - С.335-343.
8.Ильгекбаева Г.Д., Сагынбек А.А., Белгибай Т. Некоторые статистические показатели эпизоотического процесса при бруцеллезе крупного рогатого скота в Меркенском районе
75
Жамбылской области// «Ізденістер, нəтижелер-Исследования, результаты». Алматы, 2018.
№1, 30-34 б.
9. Димова, А.С. Оценка технологичности различных противобруцеллезных вакцин и схем их применения на крупном и мелком рогатом скоте: Автореф. дис.канд. вет. наук. – Новосибирск, 2003. – 22 с.
10. Методические указания по лабораторной диагностике бруцеллеза//Ветеринарное Законодательство Республики Казахстан. - Астана,2005.-Т.3.-С.19-32.
ИММУНОЛОГИЧЕСКИЙ ОТВЕТ У ТЕЛОК РАЗНЫХ ВОЗРАСТОВ НА ВВЕДЕНИЕ ПРОТИВОБРУЦЕЛЛЕЗНОЙ ВАКЦИНЫ B.ABORTUS 19
Омарбекова У.Ж , Əбутəліп Ə, Айткулова А., Əбиев М.
Казахский национальный аграрный университет Аннотация
Иммунизация телок крупного рогатого скота 18-20 и 4-5месячного возраста против бруцеллеза вакциной B.abortus 19 в различных дозах и разными способами показало, что раньше угасают реакции у животных привитых малыми дозами при конъюнктивальном способе введения вакцины. Эти данные позволяет заключить, что при использовании этого метода вакцинации диагностические исследования животных на бруцеллез можно проводить в более ранние сроки после их иммунизации и тем самим контролировать эпизоотическую ситуацию животных в стаде по бруцеллезу.
Ключевые слова: бруцеллез, вакцина, иммунизация, серологические исследования.
IMMUNOLOGICAL RESPONSE OF HEIFERS OF DIFFERENT AGES ON INJECTION OF ANTIBRUCTURAL VACCINES B.ABORTUS 19
Omarbekova U.Zh., Abutalip A., Aitkulova A.M.
Kazakh national agrarian university Abstract
Immunization of 18–20 and 4–5 months old bovine heifers against brucellosis with the vaccine B.abortus 19 in various doses and in different ways showed that reactions in vaccinated animals with small doses and with the conjunctival route of administration of the vaccine died out earlier.These data allow us to conclude that using this vaccination method, diagnostic studies of animals for brucellosis can be carried out earlier after their immunization, and thus control the epizootic situation of animals in the herd for brucellosis.
Key words: brucellosis, vaccine, immunization, serological studies.
УДК 696.933
ПРОДУКТИВНЫЕ КАЧЕСТВА КАРАКУЛЬСКИХ ОВЕЦ ПРИ РАЗЛИЧНЫХ ВАРИАНТАХ ПОДБОРА
Омбаев А.М1., Паржанов Ж.А2., Мустияр Т.А2.
1Казахский национальный аграрный университет,
2ТОО «Юго-Западный научно-исследовательский институт животноводства и растениеводства»
Аннотация
В статье приведены результаты однородного и разнородного подборов. При однородном подборе баранов с матками жакетного типа получено 53,9% ягнят родительского типа, а при разнородном подборе баранов жакетного типа к маткам
76
ребристого и кавказского смушковых типов получено соответственно – 45,1% и 46,8%
жакетного типа ягнят. Изучение наследования смушковых типов при различных вариантах подбора по окраске показало, что наибольшее количество ягнят жакетного смушкового типа получено при гомогенном подборе по черной окраске (84,4%). При гетерогенных «черная х серая» и «серая х черная» подборах выход ягнят жакетного типа составил 46,1; 75,3%, при этом наименьшее количество ягнят жакетного типа получено при подборе «♂черная х
♀серая, серебристая» – 46,1%.
Ключевые слова: смушковое овцеводство, баранчики, ярочки, смушковый тип, живая масса, селекционные признаки, класс.
Введение
Разнообразие окрасок и расцветок в смушковом овцеводстве, ареал их распрос- транения, специфика и целенаправленность племенной работы с ними позволяют значительно расширить количество породных и заводских типов и линий, создать на основе разработанные новые модернизированные методы селекции, оригинальные по расцветкам высокопродуктивные стада овец [1].
Изучение генетической структуры популяции помогает в практической селекции выявить потенциальные генетические ресурсы селекционируемых стад, прогнозировать их совершенствование [2].
Отдельные ученые считают [3], что племенные и товарные качества ягнят и полученный от них каракуль определяются такими показателями как длина и рисунок расположения завитков, а некоторые, при изучении качества прилода каракульских ягнят овец различных окрасок и расцветок в зависимости от вариантов подбора установлено, что удельный вес элитных ягнят полученных от гомогенного подбора серых животных состваляет 40,0%, тогда когда от маток черной окраски-36,4%. Целенаправленный подбор родителей по типу конституции оказывает положительное влияние на качество потомства, при этом наибольший удельный вес животных желательного типа получен при гомогенном подборе овец крепкой конституции [4,5].
Каракульские овцы черной окраски делятся по выраженности черного цвета на интенсивно-черный, нормально-черный и ослабленно-черный.
Анализ результатов наследования серой окраски ягнятами в зависимости от типов подбора по окраске и расцветке родителей разных популяций показывают, что показатели отражают наследственные задатки окраски и расцветки [6].
Как известно, многие хозяйства, которые занимаются разведением каракульских овец находятся в пустынной зоне страны. Именно пустынные пастбища обеспечивают потребность каракульских овец в кормах и других необходимых питательных веществах.
Маханов К., Ережепов С., Паржанов Ж.А. [7] отмечают, что при рациональном нагрузке овец на основные виды пустынных и предгорных пастбищ кормовая продуктивность кустарниково-эфемеровых песчано-пустынных и предгорно-пустынных пастбищ на суглинистных сероземах составляет 1,90 и 2,90 ц условных корм протеиновых единиц с 1 га, или значительно выше по сравнению с кормовой продуктивностью пастбищ при нерациональном использовании.
В настоящее время, когда кормовые условия позволяют увеличивать объем общей продукции отрасли с единиц пастбищной площади, возникает необходимость изыскивать новые пути использования потенциальных биологических особенностей овец, позволяющих улучшить такие свойства, как воспроизводительные качества, устойчивость к неблагоприятным факторам, крупноплодность и т.д. Крупноплодность, с экономической и биологической стороны является важным фактором, поскольку их величины на прямую зависят от кормовых условий обитаемого региона.
Главной задачей, стоящей перед каракулеводством, является качественный рост численности каракульских овец, увеличение производства первых сортов каракуля жакетного, ребристого-плоского и каракульчового групп, различных окрасок, оригинальных расцветок, а также создание новых высокопродуктивных заводских типов и линий овец,
77
производящие такой ассортимент смушек. Многочисленные исследования свидетельствуют о том, что однородный подбор по смушковым типам обусловливает увеличение выхода того типа, который присуще родителям.
Материал и методика исследований
Объектом исследований явились существующие популяции каракульской пород овец, разводимых в различных экологических зонах юго-западного региона Казахстана. Экспе- риментальная часть научно-исследовательской работы проводилась в базовых хозяйствах:
к/х «Жомарт», к/х «Ергазы», ТОО «Жана тан».
Рост и развитие животных изучено по общепринятой методике [8]. Полученный приплод каракульской породы при рождении подвергался индивидуальной бонитировке в соответствии с действующей инструкцией [9]. Описаны количественные признаки новорожденных ягнят, полученные цифровые материалы обрабатывались методом вариационной статистики [10].
Результаты
В ходе мониторинга и при изучении продуктивных качеств смушковых пород овец установлено, что в кызылкумской экологической зоне, в к/х «Жомарт» Туркестанской области, сосредоточено 3421 голова каракульских овец. Из них овцематок – 2361 голова, баранов-производителей – 48 голов, ярочек 2017 года рождения – 512 гол. и баранчиков – 500 гол. из них элита 1437 гол, первый класс 1677 гол, второй класс 206 гол. и брак 101 гол.
При определении продуктивных качеств овец установлено, что каракульские овцы Жомартской популяции характеризуются: живая масса баранов – 75-80 кг, маток – 45-50 кг;
выход ягнят жакетного типа 80%, в том числе элиты + I класса – 90%; блеск и шелковистость волоса - сильная; выход каракуля I сортов- 85-90%, из них жакетной группы – 78%, в том числе (жакет-1) – 15-20%.
Проведены различные варианты подбора, животных (табл. 1)
Таблица 1 – Результаты однородного и разнородного подборов животных (в процентах)