GIflO DUC DflO TflO - KHOfl HOC Vfl CONG NGK
#. / ?
CO CHE GIAM SAT TAI CHINH TAP DOAN KINH TE NHA NlTOC 0 VIET NAM:
THI/C TRANG VA KHUYEN NGHI
Vo The Vinh, Nguyen Thj PhUdng Hoa Dai hoc Kinh fe Quoc dan
G i i i thudng "Sinh vien nghien cuU khoa hoc" va Giai thUdng "Sang tao ky thuat Viet Nam - VIFOTEC" do Trung Udng Doan thanh nien Cong s i n Ho Chi Minh, Bd Giao due va Dao tao. Lien hiep cac Hdi khoa hpc va Ky thuat td chdc hang nam. N i m 2010 da trao giii nhit cho cdng trinh "Hoan thien ca ctie gii \ sat tai chinh tap doan kinh te nha nudc" cua sinh vien Vo The Vinh va sinh vien Ngjy§n~Thi Phuang Hoa, lap Tai chinh doanh nghiep 49C, Khoa Ngan hang Tai chinh, .rudng Dai hoc Kinh te Qudc dan. Tda soan xin tran trgng gidi thieu vdi ban doc, oac Liet la cac ban sinh vien tdm tat ndi dung cdng tnnh.
1
. Tap doan kinh te nha nudc d Viet Nam D i n nay, d nudc ta v i n chua cd sU thdng nhat v l khai niem Tap doan kinh te (TDKT).Chiing tdi quan niem TDKT
bao gdm nhdm cac cdng ty cd tu each phap nhan ddc lap, dupc hinh thanh tren cd sd tap hpp, lien k i t thdng qua d i u tu, gdp vdn, sap nhap, mua lai, td chdc lai hoac cac hinh thdc lien k i t khac; g i n bd lau dai
vdi nhau v l Ipi ich kinh tf', cdng nghe, thi trudng va cac dich vu kinh dcanh khac tao thanh td hpp kinh doanh cd tU hai cap doanh nghiep t'^d len dudi hinh thdc cdng ty me - cdng ty con. Dd la nhimg cdng Bang 1: Cac tap doan kinh te da dUdc thanh lap tinh de'n nam 2010
S'"T
1 2 3 4 5 0 7 8 9 10 11 12
Tap doan
Tap doan Dien lUc Viet Nam Tap doan Dau khi Viet Nam
Tap doan Cdng nghiep Than - Khoang c '""n Viet Nam Tap doan BuU chinh vien thdng Viet Nam
Tap doan Cdng nghiep tau thuy Viet Nam Tap doan Det - May Viet Nam
Tap doan Cao su Viet Nam Tap doan Bao Viet
Tap doan vien thdng quan dpi Tap doan Hda chat Viet Nam
Tap doan phat trien nha va dd thi Viet Nam Tap doan cong nghiep xay dung Viet Nam
Nam thanh lap
22-06 Co
•'9-08-06 26-12-05 09-01-06 15-05-06 02-12-05 30-10-06 28-11-05 14-12-09 23-12-09 25-06-10 12-01-10
Vdn d i l u le nam 2010 (ty done]) 110,000 117,682 14,794 36,955 14,655 3,483 18,574 6,267 50,000 8,000- 4,992 4,607 Nguon: Vd the Vinh va NguySn Thi Phuang Hoa (2010)
kiiililiAitli'iiMi
59^ I f l O DUC DflO TflO - KHOfl HOC Vfl CONG NGH€
ty cd quy md Idn dUpcChinh phii quy djnh, hUdng dan tieu chi, td chdc quan ly va hoat ddng.
Tap doan kinh t l nha nudc (TDKTNN) la cac tap doan kinh te thuipc sd hufu ciia nha nudc, hoac p h i n vdn nha nUdc chiem ty trpng ldn dam bao quyIn chi phdi dd'i vdi tap doan kinh t l dd. Tinh d i n d i u nam 2010, tdng cdng ca nudc da cd 12 Tap doan kinh t l nha nudc dupc thi diem thanh lap:
2. Thuc trang cd che giam sat tai chinh ddi vdi cac tap doan kinh te Nha nudc hien nay
Giam sat tai chinh TDKT la kilm tra, theo ddi cac hoat ddng tai chinh va tinh hinh tuan theo cac quy dinh, luat
phap ve q u i n ly tai chinh ciia cac tap doan kinh te nha nudc.
Cd c h i giam sat tai chinh cac TDKT la mdt he thdng tdng the cac phuong phap, cac hinh thdc va^ cdng cu dupc van dung de giam sat tai chinh TDKTNN trong ^nhifng d i l u kien cu the n h i m dat dupc nhung muc tieu nhat djnh.
Nghien cdu cd c h i giam sat tai chinh ddi vdi cac tap doan kinh t l Nha nudc d nudc ta, cd the rut ra mdt sd nhan xet v l thanh tUu va han c h i sau day:
Thuf nhat, ve ca che phan cap quan ly, thut hien quyen va nghTa vu giam sat tai chfnh cua chu sd huu Nha nudc do! vdi cac tap doan kinh te. d nudc ta, \/iec phan chia thuc hien cac chdc nang ciia hoat ddng giam sat
tai chinh ciia cac tap doan kinh t l Nha nUdc hien dang dUdc quy dinh trong quyet djnh sd'224/2066/QD-TTg ciia thii tudng chinh phii. Dudi giae dp chii the giam sat, hoat ddng giam sat cac tap doan kinh te nha nudc dupc phan chia ra thanh giam s i t tai chinh trong ndi bd tap doan va giam sat ciia chii sd hiru, gdm Hdi ddng q u i n tri tap doan va Bd tai chinh.
Cho d i n nay vai trd ciia cac chii the trong hoat ddng giam sat tai chinh ciia he thdng hien tai da cd mat kha day dii cac chii t h i ( c i ben trong va ben ngoai doanh nghiep) cd quyIn va nghTa vu lien quan tdi giam sat tai chinh cac tap doan kinh t l .
Tuy nhien, v i n cdn nhUng Hop 1. Trudng hdp cua EVN vao nam 2008.
Tap doan dien luc Viet Nam EVN vao nam 2008 da bao cao de nghi Chinh phO giao 13 du an phat trien ngudn dien vdi tong edng sua't 13.800 MW eho nha dau tu khac, vdi ly do "EVN khdng the thu xep duac ngudn vdn". Neu viec td chdi 13 duan nay duac thdng qua, trach nhiem san xuat eCia Tap doan Dien luc ehi edn gan 20.000 MW, chi bang 1/3 tong cdng suat dien can phat trien cua Tong sa dd Dien 6.
Tap doan nay ly giai, gia dien thap, lam phat tang cao nen thu khdng du chi, EVN khdng bao dam kha nang tra na nen eac ngan hang trong va ngoai nudc deu td chdi cho vay! Tong vdn dau tucac duan dien cua EVN nam 2008 Udc tren 43.000 t^
ddng, nhung hien mdi can ddi duge khoang 36.000 t^ ddng. Va cung vi thieu vdn nen tien do cua nhieu du an phat trien ngudn dien nam 2008-2009 cda EVN da va se cham. Thuc te, nam 2008 nay, trong sd 28 du an ngudn dien EVN dang thi cdng thi ed tdi 12 duan khdng the trien khai tiep do thieu vd'n.
TGD tap doan EVN neu ra ke hoach vdn dau tuca nam cCia tap doan la 43.130 tiddng, nhung ngudn khau hao ca ban cua tap doan ehi dam bao duge 9.300 ti ddng, cdn lai phai huy ddng td vdn ban cd phan, vd'n vay va cac ngudn khae. Nhung td dau nam de'n nay, lam phat tang cao, lai sua't vay ngan hang tang 21%, cdng vdi trugt gia len tdi 27%, nen hau he't eac du an deu khdng hieu qua, khdng cd kha nang tra ng. Ngan hang da tdchdi eho vay khoan mdi phuc vu eho 13 duan nay.
Phd Tong giam ddc tap doan thda nhan, EVN "dang rat khd khan ve huy ddng vdn eho du an. Ngay ca du an hien nay chung tdi dang dau tu, thi edng va sap van hanh trong nam 2008 nay cung gap khd khan. Hien nay, ngudn vdn ma chung tdi dang thieu chua vay duge cac ngan hang, du da ky hgp ddng nhung vin chua giai ngan duge khoan han 9,000 ty ddng."
Rd rang viec cac tap doan kinh te, vd'n cd nhiem vu dieu tiet nen kinh te, khdng dam bao duge ngudn vd'n eho hoat ddng san xua't kinh doanh cua minh se khien eho cac muc tieu, ke hoach eija nha nude de ra chiu anh hudng khdng nhd.
60
Kinh teJhat trien
GIflO DUC DflO TflO - KHOfl HOC Vfl CONG NGK
^diem chua hop ly nhu chua lam ro vai tro va trach nhiem cua cac bp, nganh,UBND trong quan ly va giam sat viec sU dung vdn, tai s i n tai c i c tap doan, chUa cd mdt cd quan nao chju trach nhilm td chdc thuc hien giam sat mot each toan dien ddi vdi c i c TDKTNN; hien tai v i n chua dii ngudn lUc danh cho hoat ddng giam sat, cdng tac giam sat thudng chi dUa vao bao cao, viec giam sat khdng the thuc hien thudng xuyen, theo sat tinh hinh tai chinh tai cac tap doan; cac cudc giam sat bj han c h i v l thdi gian va nhan luc tham gia; btp tai chinh v i n chua hoan thanh dupc nhiem vu dua ra cd c h i giam sat tai chinh, v i n cdn nhieu thieu sdt;
t i n suit kiem toan ddi vdi bao cao tai chinh- ngudn tU lieu chinh ciia cdng tac giam sat vin cdn rat thua.
Thd hai, ve ccf che giam sat viec tao lap va huy ddng vdn. Cd c h i giam sat viec tao lap va huy ddng vd'n ciia cac tap doan kinh t l nha nudc hien tai dua vao cac quy c h i v l quan ly tai chinh ddi vdi cac doanh nghiep nha nudc:
199/2007 va' 09/2009. Qua phan tich giam sat viec tao lap va huy ddng vd'n cho thay, cd c h i hien nay da bao quat dUdc hau hit cac hoat dpng trong viec tao lap (ngudn vdn hinh thanh tU chii sd hiru nha nudc) va huy ddng vdn (ngudn vd'n vay tu ben ngoai) d giai doan hien tai vdi cac hinh thdc huy dpng nhu phat hanh trai philu, tin phieu, ky philu cdng ty, vay vdn ciia td chdc ngan hang, tin dung va cac td chdc taj^ chinh khac, ciia ca nhan, td chdc ngoai cdng ty, vay vd'n ciia ngudi lao ddng va cac hinh thdc huy ddng vdn khac theo quy djnh ciia phap luat; da chu trpng vao viec giam sat cac ngudn vdn vay: dam bao kha nang t r i nd de'n han day la dilu kien de d i m bao an toan v l tai chinh cho cac tap doan kinh t l ndi rieng va cho nen kinh t l ndi chung.
Tuy vay, cd c h i giam sat viec tao lap va huy dipnp vdn hien cdn thilu cac chi tieu giam sat v l cd cau vdn, nhit la cd xet d i n riii ro trong cd c i u vdn; chua cd quy c h i giam sat de tranh viec lam dung vai trd ngUdi dai dien p h i n vd'n nha nUdc; viec giam sat cdn the hien sU thieu hieu qua khi v i n cdn hien tUpng thilu vd'n d cac tap doan, mac du cac tap doan kinh te nha nudc ludn dupc Uu tien ve mat nay:
Thd ba, ca che giam sat sudung von va tai san. Vd'n ciia TDKT nha nudc bao gdm vdn do Nha nudc d i u tUtai tap doan, vdn do tap doan tu huy dpng va cac nguon vd'n khac theo quy djnh ciia phap luat.
Tai s i n ciia TDKT nha nUdc do Nha nudc quylt dinh dau tU thanh lap dupc hinh thanh tU vd'n nha nudc d i u tU tai tap doan, vd'n vay va cac ngudn vdn hdp phap khac do tap doan quan ly va sir dung
Thuc tien cho thiy, budc d i u da tao dupc cd sd cho viec giam sat sd dung vd'n va tai s i n tai cac TDKT nha nUdc: he thdng cac phUdng phap da hinh thanh de giiip theo ddi chat che, sat sao hoat dpng sd dung vdn va tai s i n cua cac tap doan. D i l u nay cung phu hdp vdi yeu c i u thuc t l vi khi TDKT nha nudc mdi hinh thanh. Bd may giam sat tai chinh cung dang trong qua trinh phat triln thi d cac bUdc d i u tien^ viec sd dung vd'n, tai s i n - the hien k h i nang hoat ddng ciia tap doan kinh te nha nUdc chinh la mat dupc quan tam nhilu nhit.
Tuy nhien, hien tai, viec giam sat chua chat khiln cho cac sai pham v l sd dung vdn va tai s i n x i y ra khdng it, lam that thoat tai s i n , dac biet la thdng qua qua trinh cd phan hda cac DNNN ddng thdi lam cho hieu q u i sd dung vdn, tai s i n nha nudc so vdi cac khu vuc khac con thap, chUa tUdng xdng vdi quy m6,vi tri va vai trd
ciia cac trong nen kinh t l ; chua giam sat dUdc viec dau tu ngoa] nganh ciia nhieu tap doan dan tdi nhieu tap doan da md rpng kinh doanh qua dan trai, vupt qua kha nang quan ly dan den hieu qua thap.
Thutu, ve cache giam sat phan phdi lai nhuan. Hoat dpng giam sat phan phdi ldi nhuan da dat dupc su phan cdng rd rang dUa tren cd sd hinh thdc sd hifu vdn, giam sat viec phan phdi ldi nhuan xem xet d i n hieu q u i s i n xuat kinh doanh. C i c TDKTNN tU xay dung ddn gia t i l n lUdng va trinh len Bp LD-TB&XH va Bd Tai chinh phe duyet.
Tuy vay, do each thdc hinh thanhJDKTNN d Viet Nam la chuyen ddi va td chdc lai tU cac tdng cdng ty Nha nUdc theo quylt dinh ciia Chinh phii, cac van ban phap quy lien quan tdi hoat ddng ciia TDKTNN khdng dupc chlnh sda, ban hanh kjp thdide bam sat nhu c i u thuc t i l n , cac TDKTNN v i n chUa cdng khai thdng tin vl_ viec phan chia quy lUdng, d i n den viec giam sat, quan ly lUdng thudng dd'i vdi c i p lanh dao TDKTNN chUa tdt.
Thut nam, ca che giam sat hoat ddng tai chinh, ke toan trong TDKTNN. Giam sat hoat ddng k l toan trong TDKTNN chua dat dUpc ket qua dang k l . Han c h i Idn nhat trong cd c h i nay la sU ldi long trong xd ly vi pham, bilu hien qua thuc t l cac tap doan nop bao cao ma sai mau bao cao, bao cao thilu chua ndi d i n chat lupng ciia cac thdng tin tai chinh trong cac bao cao la do cac TDKTNN tu lap va chua dupc kiem toan, tU dd khiln cho thdng tin dau vao ciia hoat dpng giam sat tai chinh ra't t h i l u tin cay.
3. Mot so' khuyen nghj hoan thien cd che giam sat tai chinhTDKTNN d nudc ta
GSTC la mot mat xich quan trpng giiip cho cac quy dinh
61
m 'iflO DUC DflO TflO - KHOfl HOC Vfl CONG NGH€
phap luat dupc thuc hien nghiem minh. Hien nay, cdn ton tai nhilu han c h i trong cd c h i giam sat tai chinh nen ciing vdi qua trinh phat triln, t i t y l u phai dien ra sU hoan thien ciia cd che giam sat tai chinh hay chinh l a v i e c giai quylt cac mau t h u i n npi tai ciia cd c h i nay. Muc tieu hoan thien cd c h i giam sat tai chinh la phai cd suthay ddi d l tao ra cd c h i giam sat phu hpp hdn vdi dilu kien kinh te, xa hdi, chinh tri hien tai; giiip phat huy nhung diem manh ciia md hinh tap doan bdi dd chinh la muc dich cd b i n khi hinh thanh tap doan; giup g i i m sU can thiep bang menh lenh hanh chinh tUcd quan quan ly nha nudc xudng cac tap doan, ddng thdi tang tinh tu chii trong cac quylt djnh cua cac tap doan. Mud'n vay, chiing tdi khuyin nghj mdt sd v i n d l sau:
Thur nha't, hoan thien ca che phan cap trong hoat ddng giam sat tai chi'nh. C i n thanh lap iiy ban giam sat tai san cdng true thupc Qudc hdi ddng vai trd la cd quan chju trach nhiem chinh chdc thuc hien, cd sU phdi hpp vdi cac cd quan khac, cac cudc giam sat toan dien va thudng xuyen dd'i vdi cac TDKTNN; xay dung 1 bd phan chdc nang trong TDKTNN de thuc hien giam sat tai chinh va giam sat riii ro.
Thd hai, can xay dung he thdng va tieu thuc giam sat tai chi'nh va rui ro. Trong he thdng kiem soat npi bd chu y tdi cac tieu thdc chat lupng ngudn nhan luc ciia bp phan kiem soat ndi bd, su phat trien ciia he thdng quin ly va kiem tra doanh thu; sU phat trien cua b(5 phan tham dinh trudc khi phat hanh (chimg khoan);
su phat trien cd che quan ly cac xung dot Ipi ich; sU phat trien cua cd c h i quan ly su tuan thii ky luat cdng viec.
Ddi vdi he thdng quan tri riii ro chii y tdi nhan luc bd phan quan tri rui ro; su phit triln
ciia cac phUdng phap va cdng cu quan trj riii ro; tdn trpng su ddc lap ciia bd phan quin tri riii ro. Dd'i vdi he thdng quin tri rui ro lien quan d i n an toan vdn, c i n quan tam d i n nhan luc q u i n ly he sd vd'n tren riii ro; quan ly cac riii ro he thdng;
quan ly cac riii ro tin dung;
quan ly cac tai hoan giao dich cac cdng cu tai chinh.
Thurba, hoan thien cache giam sat viec tao lap va huy ddng vdn theo dd, c i n that chat viec cac TDKTNN phat hanh cac chdng khoan phai sinh. Bd sung cac chi tieu v l Cd c i u vd'n ( chi tieu kha nang thanh toan lai vay TIE), tang cudng sd dung cac phUdng phap du bao tai chinh de lap ra cac k l hoach huy ddng vd'n hpp ly va kip thdi. Giam sat td khau len k l hoach huy ddng vd'n de dam b i o ngudn vd'n dupc sd dung dung muc dich.
Quan ly chat che trong qua trinh phat hanh chdng khoan Uu dai.
Thdtu, hoan thien cache giam sat sudung vdn va tai san. Theo dd, viec danh gia k i t qua hoat ddng kinh doanh c i n nghien ciili va dua ra cac mdc chi tieu ap dung cho timg tap doan do dac thii hoat ddng ciia tirng tap doan. Hoan thien he thdng chinh sach, phap luat ve quan ly va sd dung vdn, tai san nha nudc tai cac tap doan
Thdr nam, ve ca che giam sat phan phdi lai nhuan. C i n nghien ciru, d i l u chlnh lai cac quy djnh v l trich, lap cac quy tu Ipi nhuan de lai ciia doanh nghiep cho phu hpp vdi d i l u kien tdng nganh va d i l u kien xa hdi hien nay. Can day manh cdng tac kilm tra, d i l u tra thuc t l tai cac tap doan, tan dung cac phUdng tien ky thuat hien dai nhu he thdng tai khoan ngan hang de giam sat chat che hdn. Cd cac cd c h i thudng, phat hieu q u i v l hanh chinh, kinh t l de danh cho hoat ddng ciia HDQT, tdng giam ddc dua tren viec hoan thien quy c h i danh gia,xlp
hang va xay dung cac bien phap, che tai dii manh va kien quylt.
Thd sau, ve ca che giam sat hoat ddng ke toan. C i n dua ra chuan d i u vao thdng tin tai chinh- k l toan cho hoat ddng giam sat. Sd dung kiem toan ddc lap d l phdi hpp vdi k i l m toan nha nUdc trong cdng tac kiem toan t i t ca bao cao tai chinh ciia cac TDKTNN nop len UBGS. Cac bao cao nop len UBGS lam theo quy.
C i n p h i i sd dung linh hoat cac phUdng thdc giam sat, sif dung k i t hdp thdng tin tai chinh va thdng tin phi tai chinh. Bo sung c h i tai nghiem k h i c dd'i vdi nhung trudng hpp nop mudn bao cao hoac cd tinh bao cao sai, gay anh hudng tdi tien dp va k i t qua chung, ap dung dd'i vdi cac tap doan va ngay ca vdi cd quan giam sat khi khdng bao cao dung thdi han vdi Chinh p h i i . n
Tai lieu tham khao:
1. Cac bao cao tai chinh, bao cao trinh quoc hpi ve tinh hinh stif dijng von- tai san va tinh hinh dau tU cua 8 tap doan kinh te.
2. Ca'm Ha (2010), "Giam sat tinh hinh sir dung vd'n va tai san nha nudc", Bao Doanh Nhan, truy cap lan cuoi ngay 23-07-2010, tai trang web.
3. Phan Minh Ngpc (2009), "Giam sat cac tap doan kinh te nha nudc", Bao Ngudi Dai Bieu Nhan Dan, truy cap lan cuoi ngay 23-07-2010, tai trang web.
4. Pham Quang Trung (2009),
"Ban ve cau true va kiem soat tai chinh cda tap doan kinh te". Hpi thao Tap doan kinh te - ly luan va thiJc tien. Ha Npi.
5. Vo The Vinh, N g u y i n Thi PhUdng Hoa (2010). Hoan thien ca che giam sat tai chinh tap doan kinh ie nha nudc. Cong trinh du thi Sinh vien Nghien cUu khoa hpc nam 2010.
62
