72 • 9{hin ra the gidi
TRUNG QUOC VA NHlfNG TRANH CHAP BIEN GIGfl VQfl CAC Nl/GfC LANG GIENG
Ngd Chi Nguygn<*
1?:
'iec hinh thanh bign gidi cua mdi qudc gia la mdt qud trinh lich sft ly* lau dai, phftc tap vd diy sdng gid.Dd'i vdi Trung Qud'c qud'c gia rdng Idn thft ba t h l gidi, cd lich sft liinh thdnh vd phdt t r i l n m i y ngdn ndm, vide hinh thdnh dftdng bidn gidi cdng la mdt qud trinh phftc tap vd nhilu hid'n ddng. Tft nhftng nha nUdc sP khai diu tidn ra ddi d luu vUc sdng Hodng Ha, cdc trilu dai phong kien Trung Qud'c kg' tiep nhau trai ddi m i y mUdi thg' ky da khdng ngftng chinh phat cdc Idn bang, md mang bd cdi vd cho tdi hdm nay, mdt nUde Trung Hoa rdng Idn g i n chue trieu km^ i y van dang dien ra nhftng tranh chip vd xung dot bidn gidi dai dang, gay gat vdi nhieu nUdc Idng gilng. Dudng bidn gidi ciia Trung Qud'c vi the thudng xuydn thay ddi, md rdng qua cdc thdi ky lich sft.
'*' Ths. lOlXH&NV, Hoc vien Chinh tri Hanh chinh quo'c gia Ho Chi Minh
Vay van d l dat ra Id bidn gidi hien nay cua Trung Qudc cd khd ndng tilp tuc biln ddi hay khdng va cd the thay ddi d nhftng hudng ndo, khu vUc ndo? Nghien eftu ban c h i t nhftng v i n d l tranh chap bidn gidi cua Trung Qud'c vdi cdc nftdc lang gilng hien nay se p h i n ndo tra ldi cho cdu hdi dd.
Bien gidi Trung - Nga: Lich sft hinh thdnh dftdng bidn gidi ddi 4.380 km gifta Trung Qud'c vd Nga keo ddi sudt 4 the ky qua. Trong qud trinh dd, da cd hdng chue hiep dinh bign gidi gifta hai nftdc dftpc ky kd't, bat diu tft Hiep dinh Nerchin (ky nam 1869). Tuy nhien, de'n gifta the ky XX, tranh chip bien gidi gifta hai nftdc vdn chfta ngd ngii.
Vdo cudi nhftng nam 60 cua the ky XX, khi quan he hai nftdc cdng thing, xung dot vft trang da b i t ngd bung nd tren bign gidi Xd - Trung thude khu vftc dao Damansky (Trung Qud'c gpi la ddo Tran Bao) trdn sdng Ussuri ma theo dd hai bdn to cdo lan nhau ta'n cdng trftdc. Vao
Khoa h p c chinh trj - Sd 5/2011
9^hin ra the gidi 73
thdi gian dd, Trung Qud'c ddi 1.540 km^
dd't thude lanh thd Nga ma dftdng nhu
"Sa Hodng da cUdp cua Trung Qud'c trong t h l ky XIX" Cdc nhd sft hpc Trung Qud'c cd cdng dUa ra luan thuyet v l "nhftng vung d i t da bi Nga ehilm mat" Trong sudt thdi ky Chig'n tranh lanh sau dd, trdn tuyen bign gidi Nga - Trung thudng xuyen xay ra nhftng vu tranh chap, nhilu Iftc r i t dft dpi. Tft cudi nhftng nam
1980, Trung Qud'c thUe hien chien lupc ddi ngoai hda binh nham tap trung phdt trien kinh te, do dd quan hg Trung - Xd dupe binh thudng hda. Trdn cd sd dd, hai ben da tap trung giai quylt vd'n dl bien gidi vd cdc hiep dinh vl viing bien gidi phia Ddng va phia Tdy da l i n Iddt dupe ky kd't vdo nam 1991 va nam 1994. Ngoai trft hai trong tdng sd 22 khu vftc ma hai bgn cdn cd quan dilm khde biet (dd la dao Ldn d khu vftc Abagatuia tren sdng Argun vd cdc dao Tarabarov Cling dao Ldn Ussuriski tren sdng Amur, ngoai vi Khabarovsk), todn tuyen bign gidi Trung - Nga da dftpc phdn dinh trong nhftng nam 1991-1999 vd van ban da dftpc ky k i t vao nam 1999. Vdi Van ban bd sung hiep ftdc bidn gidi Nga Trung phdn dinh doan bidn gidi chung cudi Cling gifta hai nUdc d phia Ddng (ky ngdy 02/06/2005) vd Nghi dinh thU bd sung (ky ngay 21/07/2008), l i n diu tidn trong lich sft quan he Nga Trung Qud'c, todn bd dudng bien gidi chung da dupe phan dinh mdt each hpp phdp, chim dftt mdt qud trinh dam phdn keo dai sudt 40 nam nham giai quyg't van dl bign gidi gifta hai nUdc. Theo nhftng van ban cudi ciing nay, Nga dd chap nhan nhudng lai cho Trung Qud'c 174 km^ p h i n d i t
<"http://www.rfi.fr/actuvi/articles/103/
article_470.asp
thude hdn dao Tarabarov (phia Trung Qud'c gpi la dao Yinlong) va mdt nfta dao Bolchoi Oussouriski (Trung Qud'c gpi la Heixiazi). Day la nhftng p h i n d i t ndm tai dilm hpp lUu hai con sdng Amour va Oussouri d phia Ddng^^'. Mac du bien gidi gifta hai nUde da dUdc phan dinh, Trung Qudc v i n dm t h i m thUe hien chiln lupc di dan manh me sang vung Siberi dan cU thUa thdt cua Nga va ngUdi Nga td ra khd lo ngai vl dilu nay. Khi Nga phan ftng vl v i n dl nay thi phia Trung Qud'c ludn cho rang dd khdng phai la ehinh sdch eua Chinh phu Trung Qudc.
Bien gidi Trung Quoc - Mong Cd: bien gidi Trung - Mdng xem ra la binh yen nha't so vdi cdc dUdng bien gidi khac gifta Trung Qud'c vdi cdc nUde Idng gilng. Sau thda thudn cua ldnh dao bai nude nhan chuyin thdm Mdng Cd eua Thu tudng Trung Qudc Chu An Lai ndm
1960, ede cudc ddm phdn song phUdng giai quylt van dl bign gidi hai nUdc dupc tie'n hanh vdo cudi ndm 1962 va hai ben da nhanh chdng di dd'n ky k i t Hiep dinh bidn gidi vdo thdng 12/1962. Theo dd, Trung Qudc ed dUdc mdt phin lanh thd ciia Mdng Cd, nhUng cung eat cho Mdng Cd mdt p h i n ldnh thd d khu vUc sa mac Gobi. Tft dd tdi nay, dftdng bien gidi keo ddi g i n 4.700 km gifta hai nUdc khdng xay ra tranh chap. Tuy nhidn, vdi dien tich g i n 1,6 trieu km^, dan sd chi gin 3-t3-i'eu ngudi va vdi ngudn tdi nguyen phong phu, ngudi Mdng Cd ludn lo lang va dl phdng eon rdng Trung Qudc se nudt chftng d i t nUde minh mdt ngdy ndo dd. Dilu nay khdng phai khdng cd cd sd.
Anh hudng eua Trung Qudc tai Mdng Cd dang diln ra h i t sftc manh me tren tat ca cdc llnh vftc. Sdch Iftpc di dan sang Nga bang con dftdng xuit khiu lao dpng du thfta trftdc day nay dang dftpc Trung Qud'c t r i l n khai tai Mdng Cd. Ben canh
74 9{hin ra the gidi
dd, nen kinh te eua Mdng Cd ngdy cang bi le thude chat che vdo Trung Qudc.
Hien nay, cdc xi nghigp vfta, nha't la cdc xi nghiep nhd cua Mdng Cd h i u nhU diu nam dUdi sU kilm sodt cua Trung Qud'c.
ThUdng mai va diu tU cua Trung Qud'c dang d i n thd'ng llnh thi trUdng Mdng Cd. Tft thuc t l lich sft vd iiien tai, mdt sd ngudi Mdng Cd lo ngai rang, Trung Qud'c dang tien hanh xam l i n bidn gidi mIm va mdt ngay nao dd r i t cd t h l Mdng Cd se trd thdnh mdt tinh cua Trung Qud'c nhu da tftng diln ra dd'i vdi khu tft tri Ndi Mdng thupe Trung Qud'c hien nay*^'.
Bien gidi vdi cdc nUdcTrung A:
sau khi Lign Xd tan ra thi van de bidn gidi gifta Trung Qud'c vdi 3 nUde cdng hda Trung A thupe Lien Xo cu cung xuat hien.
+ Vdi Kazakhstan, sau may nam dam phdn, Hiep dinh v l phan dinh dudngbidn gidi dai 1.700 km gifta Trung Qud'c vd Kazakhstan dupe ky ket thdng 04/1994 vd cd hieu lUc tft thdng 09/1995. Thdng 07/1998, hai nUde ky Hiep dinh bign gidi bd sung nham phdn dinh rd nhftng tranh chip d khu vftc sdng Saryehildy, cdc deo Chagan-Obo va Baimurza. Theo dd, mdt p h i n tranh chap dupe gdn cho Trung Qud'c, edn mdt p h i n chuyen cho Kazakhstan. Thdng 12/1999, lanh dao cap cao hai nUde da chinh thftc ky hiep dinh bien gidi tai Bac Kinh, hodn t i t vide phan dinh bien gidi qud'c gia gifta hai nftdc. Tuy nhien, van cd nhftng vd'n d l ma hai bdn chUa n h i t tri nhU viec Kazakhstan lo ngai rang, viec Trung Qud'c cd ke' hoach l i y thdm nUde d sdng Irtysh cho cdng nghigp vd ndng nghiep
'" http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu- trung-quoc/1261-ngi-trung-quc-ang-bt-u-banh- trng-ti-mong-c
'2'http://vnexpress.nefgl/thegioi/2011/01/3ba2566c/
d tinh Tdn CUdng cd the se gay hau qua nghidm trpng dd'i vdi mdi trUdng vd kinh t l cua Kazakhstan.
+ Vdi Tajikistan: hai nUdc cd dudng bien gidi chung ddi hdn 500 km, chu ylu chay theo day Sarykolski nfti Pamir.
Theo Hiep dinh bign gidi gifta hai nUdc dupc Tdng thd'ng Emomali Rakhmanov vd Chu tich Giang Trach Dan ky kit thdng 08/1999, hai bdn dat dupe thda thudn v l viec phdn dUdng bign gidi dpc theo deo Karazac vd sdng Markanc. Tuy nhidn, tranh chap bign gidi gifta hai ben v i n dien ra phftc tap vd nhfte nhdi dpc theo day nui Pamir (phia nam deo Uz- Bel). Vi thd', cdc cudc ddm phdn phdn dinh khu vUc nay gifta hai nudc keo ddi hang thap ky cho tdi ngay 12/01/2011 vfta qua, Qud'c hpi cua Tajikistan dd bd phieu thdng qua viec tft bd phin dd't rdng hdn 1.000 km^ (tUdng dUdng 1%
dien tich nUdc nay) d khu vUc ddy nui Pamir thUa thdt dan cU cua minh cho Trung Qud'c. Vdi sU nhupng bd ndy tft phia Tajikistan, hai bdn da chim dftt tranh chap ldnh thd keo dai 130 ndm ttr trUde khi nUdc nay la mdt p h i n cua nftdc.
Nga dftdi thdi Sa Hodng. Vdi sU kien nay, Ngoai trUdng Tajikistan Zarifi cho rang, day la "chien t h i n g trong chinh sach dd'i ngoai" cua nUde nay vi phdn nhupng chi chiem 5,5% sd dd't md Trung Qud'c ddi chu quyln. Tuy nhidn, ldnh dao phe dd'i lap tai nude ndy md ta quylt dinh nhupng dd't ndi trdn la mdt that bai dd'i vdi n l n ngoai giao Tajikistan va Id hdnh ddng vi pham hid'n phdp cua ehinh phu cim quyln'^\
+ Vdi Kyrgyzstan: Trung Qud'c vd Kyrgyzstan cd chung dUdng bidn gidi ddi 900 km vd hai bdn cd sU tranh chip d khu vUc nui cao Han-Tengri. Sau nhidu vdng dam phan, hai ben thd'ng n h i t thda hiep chia diu khu vUc tranh chip cho
Khoa hpc chfnh tri - Sd 5/2011
• 9Chin ra the gidi 75
ca hai. Trgn cd sd dd, Hiep dinh bign gidi gifta hai nUde da dUpc Tdng thd'ng Kyrgyzstan vd Chu tich Trung Qudc chinh thftc ky k i t tai Bishkev trong cudc gap gd nguygn thu qud'c gia 5 nude eua Td chftc hop tdc Thupng Hai ngdy 24 26/08/1999.
Qud trinh "Trung Hoa hda" cung dang (iiln ra theo kieu mUa d i m tham lau nhftng vdi mdt tdc dp nhanh chdng tai hai nUde Kyrgyzstan vd Tajikstan ngheo khd vd it dan eU ndy. Tai hai nUde ndy, qud trinh nhap cU cua ngUdi Trung Qud'c khdng ngftng gia tdng. NgUdi Trung Qud'c sang thud d i t dai, kg't hdn vdi ngUdi ban dia, sinh con de cdi va dinh cU tai dd.
Cdc thuong nhan va tilu thUdng Trung Hoa ngdy cdng l i n dt ngUdi ban dia ngay tren chinh que hUdng cua hp. Khdng It ngUdi d hai nUdc nay dang gidng len hdi ehudng bdo ddng v l vide mdt ngdy ndo dd, qud'c gia eua hp se khdng cdn Id ciia ngudi ban dia nfta, dan cU cua hp khdng cdn ngudn gen t h u i n chung cua gidng ndi gdc nfta va ddng lo ngai hdn la qudc gia nhd ylu cua hp se trd thdnh mdt phin cua Trung Qud'c trong tUdng lai'"
Bien gidi Trung - An: cho tdi nay van dl tranh chap bien gidi vdn ludn la vd'n dl nhay cam trong quan he hai nudc Trung An. Dudng bidn gidi dai gin 4.000 km gifta Trung Qud'c vd An Dp vdn la dudng bidn gidi phftc tap va khd giai quyg't n h i t trong sd cdc dftdng bien gidi gifta Trung Qud'c vdi cdc nftdc Idng gilng. Nd g i n nhU la dftdng bidn gidi cudi Cling trdn dd't liln eua Trung Qud'c chUa dftpc giai quyet vd phdn dinh. Lich sft tranh chap bign gidi gifta hai nUde
'" http://www.toquoc.gov.vn/Thongtin/Bien- Doi-Quanh-Ta/Trung-Hoa-Hoa-Dien-Ra-Tai- Kyrgyzstan-Va-Tajikistan.html
khd phftc tap, Iftc l i n g diu, lue bung phat vd cd lue hai ben da diln ra nhftng cudc chig'n tranh bign gidi khde liet. TrUdc khi qudn Trung Qud'c vao Tdy Tang (nam 1949), An Dp da cd mdt dUdng bien gidi tu nhidn vd lich sft la tuyIn dudng McMahon dUpc diing d l phan dinh bien gidi gifta ehinh quyln Tdy Tang vdi de qud'c Anh cai quan An Dp theo npi dung eua Hiep Ude Simla (nam 1914). Khi ehinh quyln cdch mang Trung Qud'c dUa qudn vao Tay Tang (nam 1949), bien gidi Tdy Tang An Dp trd thanh bien gidi Trung Qudc An Dp. Chinh quyen Trung Qud'c xem ra da khdng cdng nhdn Hiep ftdc Simla. Do dd, gifta nhftng ndm 1950, Trung Qud'c cho cdng bd ban dd dia ly, trong dd cd mdt p h i n ldnh thd eua An Dp cQng nhU cua Sich Kim, Bhutan, Nepal va mdt sd nUde khde ma hp cho rang la nhftng viing dd't thude Tay Tang.
Cdng thang bidn gidi Trung An dien ra tft dd vd ngdy cdng leo thang. Trung Qud'c da tie'n hdnh nhftng l i n chiem len lut khu vUc Aksai Chin thude Kashmir cua An Dp ngay tft nhftng nam 1950 vd ngay 21/10/1959 qudn dpi Trung Qudc da t i l n hanh mdt cudc phuc kich quan dpi An Dp tai Ladakh thude Akai Chin, bat gift nhilu til binh An Dp. Cdng thing len tdi dinh dilm khi Mao Trach Ddng tie'n hdnh mdt cudc chiln tranh bien gidi ehdp nhoang chdng An Dp vao thdng 10/1962. Quan dpi Trung Qudc da ehilm todn bd khu vUc Akai Chin rdng 38.000 km^ cho tdi ngdy nay (mdt vimg lanh thd tUPng dUdng vdi dien tich cua nUde Thuy SI vd la hanh lang dUdng bd huylt mach ndi khu vftc Tay Tang vdi Tan Cftdng).
Quan dpi Trung Qud'c cung da tien rat sdu vdo lanh thd thude bang Ddng Bac Arunachal Pradesh eua An Dp nhftng ngay sau dd da rftt di. Cdng thing bien gidi hai nftdc chi giam bdt vdo diu thdp
76 !J\Chin ra the gidi
ky 80 90 (the' ky XX). Trong cudc gap gd cd'p cao d Bac Kinh ngay 07/09/1993, hai ben da ky Hiep dinh duy t n hda binh va dn dinh dpc theo bidn gidi dang kilm sodt thUe te. Cud'i ndm 1996, An Dp va Trung Qud'c ky hiep dinh v l cdc bien phdp tin cay l i n nhau trong linh vUe qudn sU dpc theo dUdng bien (thUc tg' dupe coi nhu mdt hiep dinh khdng tan cdng lan nhau). Tuy nhien, tranh chap bign gidi gifta hai nUdc d khu vUc ndy chUa bao gid l i n g diu. An Dp khdng bao gid qudn bai hpc t h i t bai cay dang trong cudc chig'n nam 1962 d i n tdi mat Akai Chin. Nudc ndy ludn coi minh la nan nhan va nhan manh rang, Trung Qud'c da chiem mpt p h i n lanh thd eua An Dp va bao lUu quyln ddi lai Akai Chin tft tay Trung Qud'c. NgUpc lai, nhftng nam g i n day, Trung Qud'c lien tuc gay dp Iftc vdi An Dp vd ygu sdch chu quygn cua minh dd'i vdi mdt vung rdng 92.000 km^, trai dai 890 km trdn bign gidi hai nUde, bao gdm h i u h i t dien tich bang Ddng Bac Arunachal Pradesh, trong dd cd khu vUc thung lung Tawang cua An Dp ma Trung Qud'c cho rang thude Nam Tdy Tang. G i n day, Trung Qud'c bat diu cho phdt hdnh nhftng thi thUc ddc biet danh cho nhftng ngUdi An Dp d Arunachal vd Kashmir, ddng thdi tft chd'i cip thi thUe cho nhftng quan chftc An Dp d Arunachal Pradesh dUa trdn ed sd cho rang hp la ngUdi Trung Qud'c. Nam 2009, Trung Qud'c cung phan dd'i vide Ngdn hang Phdt t r i l n chau A cho An Dp vay 60 trieu USD dUa tren cd sd cho rang, mdt p h i n cua khoan tien ndy dupc danh cho cdc dU dn tUdi tieu d Arunachal Predesh. Bang nhftng hanh ddng dd, Trung Qudc da ehinh thftc xem xet lai quan diem cua minh v l van d l bidn gidi vdi An Dp vd cdng khai day manh yeu sdch lanh thd vdi nhftng khu vftc do An Dp kiem sodt ma Trung Qud'c
cho rang thude chu quyen ciia minh.
Hien nay, hai bgn vdn dang tien hdnh xdy dung nhftng cd sd ha t i n g qudn sU, t r i l n khai lUc lUpng quan dpi manh me tai day, khig'n cho khu vUc nui non hilm trd cua day Himalaya ndy trd thdnh mdt trong nhftng khu vUc quan sU hda ndng n l nha't trdn thg' gidi. Vdo nhftng nam 2009 - 2010, cdng t h i n g bign gidi gifta hai nUdc dang cao tdi mftc hai nUdc dftdng nhu da dftng bdn bd vUc cua mdt cudc chig'n tranh bien gidi mdi khi An Dp to cdo qudn dpi Trung Qud'c lidn tuc len lut xam nhap ldnh thd An Dp vdo ban ddm va mdt cudc chig'n truyen thdng gay gat to cao l i n nhau sau dd da diln ra. Nhftng bat ddng bien gidi khde gifta hai nude bao gdm ca vide Trung Qudc cho xdy dung cdc dap, hd chfta nUdc, nha mdy thuy dien, nan ddng chay cua cdc con sdng bat ngudn trdn cao nguygn Tdy Tang, gay ra nhftng hdu qua tai hai ve mdi trudng sinh thdi vd sinh kg' ddi vdi todn bd nhftng ngUdi dan cua An Dp sdng dudi chdn day Himalaya. Bang nhftng hanh ddng dd, Trung Qud'c da gidnh cho minh thdm mdt ddn bay sftc dp ddi vdi An Dp v l van d l tranh chip bien gidi, cung nhu gia tang sftc manh chiln Iftpc cua minh trong quan he vdi An Dp.
Vcri khu vvCc bien gidi phia Nam: khu vftc nay dien ra nhftng tranh
chap phftc tap v l bidn gidi gifta Trung Qud'c vdi cdc nUde Idng gilng, ddc biet la vdi Viet Nam. Mac dft cho tdi nay, Trung Qud'c vd Viet Neun dd phdn dinh xong bign gidi trdn bd vd hoan thdnh phan dinh vinh Bde bd sau miy thdp ky ddm phdn, thUPng lUpng. Tuy nhien, tranh chap b i l n Ddng ngdy cdng phftc tap xuat phdt tft tham vpng chiem doat todn bd biln Ddng cua Trung Qud'c. Vdi hai l i n cftdng doat bang vu Iftc vdo nam 1956 vd ndm 1974, Trung Qud'c dd thdn
Khoa hpc chfnh tri - Sd 5/2011
• 9{^hin ra the gidi 11
tinh todn bd quin dao Hoang Sa cua Viet Nam vd chig'm ddng bat hpp phdp quin dao ndy cho tdi ngdy nay. Dd'i vdi quin ddo TrUdng Sa, sU tranh chap cdn phftc tap hdn thg'. Thdng 03/1988, Trung Qud'c diing vu lUc tan cdng Viet Nam vd chig'm ddng mdt sd dao, bdi dd d ddy, ddnh diu viec l i n diu tign Trung Qud'c hien dien tai khu vUc ndy va sau dd ngdy cdng md rdng sU cd mat cung nhU dfta ra ydu sdch chii quyln ddi vdi toan bd quin dao Trudng Sa. Di xa hdn thg', thdng 06/2009, lan diu tign Trung Qud'c cdng khai ban dd hinh "lUdi bd" ddi hdi chu quyln cua Trung Qud'c chig'm tdi 80% dien tich bien Ddng. Vdi sU ydu sdch todn bd quin ddo TrUdng Sa vd vung bien hinh "lUdi bd" tham lam, Trung Qud'c dd leo thang tranh chip chu quyln bien ddo trdn biln Ddng vdi 5 qud'c gia ASEAN gdm:
Viet Nam, Philippine, Malaysia, Brunei, Indonesia. ChUa ke ydu sdch vd cdn eft vdi quin dao TrUdng Sa cua Viet Nam, viing bien hinh "ludi bd" cua Trung Qudc chdng lan mdt cdch qud ddng vdo cdc vung ddc quyln kinh t l va t h i m luc dia cua cdc qud'c gia khde, vi pham thd bao luat phdp qud'c te, ddc biet Id cdng Ude Lien hpp qud'c v l ludt biln ndm 1982 md chinb Trung Qud'c la mdt thdnh vien ky kit. Tft ndm 2009 dg'n nay, Trung Qud'c diy manh hien thUe hda chu quyln biln Ddng hinh "ludi bd", gia tang cdc hdnh dpng gdy han vd chen dp cdc qud'c gia xung quanh bien Ddng, k l ca viec cdng khai de dpa dftng vu Iftc nham ddc ehilm bien Ddng. Vi vdy, bien Ddng ngdy cang trd thdnh "vftng biln dft" vd hien nay tinh hinh cang t h i n g tai day da Ign tdi dinh dilm, tdi mftc cd kha ndng xay ra xung dot vu trang bat eft Iftc nao.
Bdn canh dd, d phia Ddng, Trung Qud'c cung cd nhftng tranh chap ldnh hai dai dang vdi Nhdt Ban. Cd hai bdn
diu cho rang, dd'i phUdng da yeu sdch dudng bidn gidi biln eua minh chdng lan qud sau vdo vftng dac quyln kinh t l cua nhau. Nhftng ndm g i n ddy, Nhdt Ban lign tuc td' cdo cdc tdu thuyin va mdy bay Trung Qud'c xam pham ldnh hai nudc ndy vd quiy nhilu cdc tdu thuyin Nhat Ban. Tranh chap nghidm trpng vd khd gidi quyg't nha't gifta hai bgn Id vl chii quyen quan dao Dieu Ngft (Nhdt Ban gpi la Senkaku). Trung Qud'c cho rang, quin dao ma Nhdt Ban dang n i m quyln quan ly ndy Id chu quyln khdng the tranh cdi lau ddi ciia Trung Qudc. Vdi tinh chit khdng khoan nhupng ciia ca hai ben, xem ra viec giai quyg't vd'n dl quin ddo Dilu NgU se cdn keo ddi vd phftc tap.
Tft nhftng phdn tich vl cdc tranh chip vd xung dot bidn gidi gifta Trung Qud'c vdi cdc nUdc lang gilng trdn day, cd the rdt ra mqt vdi nhqin xet nhd sau:
Mpt la, chinh sdch hdnh trUdng, khdng ngftng md rdng khdng gian sinh tdn la truyln thd'ng nha't qudn, lau dai cua cdc trilu dai Trung Hoa tft ngdn xfta.
Chinh sdch ay luc dm thim, kin ddo, lue cdng khai Id lidu nhUng chUa bao gid ngftng lai. Cdc trilu dai phong kiln Trung Qud'c ludn cd tU tUdng bd chu thien ha, coi Trung Qud'c la trung tdm the gidi vd cae viing ngoai vi la cdc nUde nhupe tieu, man di, la vung dem vd dupe coi la thude qudc cua cdc vftpng trieu Trung Hoa. Cdc nftdc ndy phdi t h i n phuc vd tudn theo nhftng y mudn cua "Thidn trilu" niu mudn ygn dn. Thftc t l cho thiy, hiu h i t cdc trilu dai phong kiln Trung Qudc vao giai doan cftdng thinh diu t i l n hdnh cac cudc chig'n tranh chinh phat Idng gilng nham khuit phuc cdc nUdc nhd ylu, the hien uy danh "Thign trilu" vd md mang bd cdi Trung Hoa. Sau khi nftdc Trung Qudc hien dai ra ddi, tft tftdng nay vin
78 9^hin ra the gidi
tdn tai trong mdt bd phan ngUdi Trung Qud'c. Nam 1992, tdc gia Thdi Hodc Than cua Trung Qud'c da dUa ra cdc Iy thuyg't v l bign gidi mIm trong tai lieu nhan dl Cupe ddu tranh gidnh gidt bien gidi mem. Theo tdi lieu nay, Trung Qud'c dUa ra 3 ly thuyet d l chinh phuc pdc dUdng
"bidn gidi mIm" cua cac qud'c gia. Thd nhdt, bidn gidi sftc manh ldn hpn bien gidi dia ly. Thd hai, do dieu kien khdng gian sinh tdn cua Trung Qud'c ngdy cdng CO hep lai nen phai md rdng ra cdc qud'c gia xung quanh. Va triet ly thd ha ddng sd n h i t la "khdng ddnh ma thing" dung khoa hpc ky thuat, chinh tri, van hda de t i n cdng vdo "bidn gidi mem'' eua cdc nude rdi sau dd tien hdnh "chien tranh mlm"'^'. Theo hang Bloomberg, trong vdn ban tra ldi cdc cdu hdi tft Uy ban Vu trang ThUpng vien My ngay 13/06/2011, dng Panetta Gidm ddc CIA vd hien la Bd trudng Qudc phdng My dd ndi rang, hien nay Trung Qud'c dUdng nhU v i n dang xdy dUng kha nang "chien diu va gidnh chiln t h i n g trong ede cudc xung dot thdi gian ngin, cUdng dp cao'' dpc cdc vftng bidn gidi cua hp'^^. Trdn thUe t l , Trung Qudc cd tranh chap lanh thd dpc theo g i n nhU todn bd dUdng bidn gidi cua minh vd hp da vd dang thUe hien ehinh sdch hanh trUdng mdt cdch da dang. Nude nay thudng xuydn tao vd gdy ra ede cudc tranh chip vd xung dot bidn gidi vdi h i u het cdc nUdc Idng gilng.
Hai Id, trong t h l gidi vdn minh hien nay, hdnh vi thdn tinh dd't dai, xdm pham ehu quyln qud'c gia nUde khac Id sU vi pham nhftng n l n tang cP ban
'" http://giaoduc.net.vn/xa-hoi/40-tin-nong/5006- tq-ang-dung-bin-ong—th-nghim-qchin-tranh-mmq.
html
"' http://vietbao.vn/Chinh-Tri/Dap-tra-CIA-Trung- Quoc-cao-buoc-My-gay-rac-roi/22026117/96/
cua luat phdp qud'c td', se bi cdng ddng qud'c td' Ign dn manh me. Do dd, nhftng am muu vd hanh ddng nhu vdy khd cd the thUc hien dUpc. Tuy nhign, tU tUdng banh trUdng van tdn tai va dn sdu vdo suy nghi cua mdt bd phan gidi ldnh dao va ngudi Trung Qud'c. Trong bd'i canh Trung Qud'c r a t c i n mdi trudng hda binh xung quanh d l cai cdch md efta, phdt t r i l n kinh te nham thUe hien muc tieu trd thanh mdt qud'c gia hftng cftdng ve kinh te, trong thdi gian qua, nUdc ndy dd thiTc hidn phUdng chdm "giiu minh chd thdi", quan tdm xdy dUng quan he g i n gfti vdi cdc nUdc Idng gilng, dn dinh tinh hinh bidn gidi vd thuc diy viec giai quyg't tranh chap bign gidi vdi nhilu nude xung quanh. Tuy nhign, thUe t l cho thay, Trung Qud'c thudng chi giai quyet dftt dilm tranh chap bidn gidi vdi nddc lang gilng khi Trung Qud'c dat dUde ldi Ich mong mudn. NgUpc lai, Trung Qudc thudng duy tri nguydn trang tranh chip, thdm ehl md rdng tranh chip, ddi khi gay ra nhftng cdng t h i n g mdi d l tao ra dp Iftc vdi dd'i phUPng nham tao dieu kien de giai quyg't bign gidi theo ehilu hudng cd lpi cho Trung Qudc vl sau (van dl bien Ddng va bien gidi Trung An hien nay la nhftng vi du rd rang cho dieu nay). Ngay ca vdi nhftng dftdng bidn gidi da dftpc Trung Qud'c vd cdc nftdc Idng gilng giai quyg't dftt diem thi v i n cd the t i l p tuc nay sinh nhftng van de mdi nhd vd'n d l di dan vd diu tft cua Trung Qudc qua bidn gidi (bign gidi Trung - Nga, Trung - Mdng Cd, Trung - Lao).
Ba la, nhftng hudng khd di ma khdng gian bidn gidi Trung Qudc cdn cd the thay ddi trong tUdng lai Id khu vftc Trung A, vung Siberi cua Nga, bidn gidi vdi An Dp vd khu vUc biln Ddng; Khu vUc Trung A la ndi Trung Qud'c cd dUdng bidn gidi gidp ranh vdi nhftng nUdc cdng
Khoa hpc chinh tri - Sd 5/2011
9^hin ra the gidi 79
hda thude Lidn Xd cu nhu Tajikistan, Kyrgyzstan, Kazakhstan vd Mdng Cd d phia Bac. Day la nhftng qudc gia ngheo va tuong dd'i lac hdu so vdi Trung Qud'c nhung rat gidu tdi nguydn, hpn nfta la lai nhftng vftng sa mac, thao nguygn rdng ldn, hay nui non h i l m trd, ddn eft r i t thfta thdt. Do dd, khu vUc nay cd t h l Id dia ban de Trung Qud'c xam nhdp, thUe hien chiln lUdc bign gidi mIm mdt cdch lang le va lau ddi thdng qua chinh sdch di ddn, chinh sdch hdn nhdn vdi ngUdi nUdc ngodi, chinh sdch kinh t l va diu tft. Tuy vay, td't ca cdc qud'c gia nay diu dd phan dinh bidn gidi mdt cdch rd rdng vdi Trung Qud'c, do vay xac suit cua viec thay ddi bign gidi cftng Id nhd. Bidn gidi Trung - Nga vftng gidp vdi Siberi cung trong tinh trang nhU vdy. Tuy nhidn, Nga la mdt cUdng qud'c t h l gidi vd Nga da phdn dinh xong bidn gidi vdi Trung Qudc. Hon nfta, kinh nghiem lich sft vd bidn tai quan he Nga - Trung d khu vUe ndy khien Nga xem ra khd canh giac vdi Trung Qud'c trong vd'n dl ndy. Do dd, mac dii khdng loai trft viec Trung Qud'c tang eUdng xam l i n bidn gidi mIm d khu vUe Siberi nhUng bidn gidi cftng se la tftpng dd'i cd dinh. Bidn gidi Trung
An hien v i n chUa dUpc phdn dinh vd ddi khi trd ndn cdng t h i n g bdi 2 bdn td cdo dd'i phuong xdm nhap ldnh thd cua nhau. Cdng t h i n g va tranh chip d day se cdn keo ddi bdi hai phia diu ddi hdi chu quyln mdt vftng dd't rdng ldn ma phia bdn kia dang chig'm gift. Do vdy, r i t cd the dftdng bidn gidi Trung Qud'c d khu vftc ndy se ed nhftng thay ddi trong tftdng lai. Mac diu vdy. An Dp la mdt nddc ldn vdi sftc manh dang ldn vl mpi mdt khdng thua kem nhilu so vdi Trung Qudc, do dd, mpt sU nhupng bd v l chu quyen cho Trung Qud'c d khu vUc ndy Id khd cd t h l dien ra. Hdn nfta, vdi nhftng
bdi hpc cay dang trong cudc chien trarib bign gidi vdi Trung Qud'c ndm 1962, An Dp chac ban khdng t h l d l mic lai sai lim d i n tdi nhftng m i t mdt dd't dai them nfta. Nhu vdy, h i u nhU td't cd cdc hudng khdng gian diu dd ddng lai vdi mdt nUdc Trung Qud'c dang vUPn minh phdt triln nhanh chdng, tUa nhU mdt gd khdng Id dang mac mdt chid'c do chat hep. Do dd, hudng biin Dong con Igi se Id hudng quan trgng nhdt, diim yiu nhdt vd Id mdi nhgn khd dl nhdt di Trung Quoc thUc hien chiin luge md rpng khong gian sinh ton. Khu vftc nay tap hpp nhftng qud'c gia nhd ylu hon Trung Qud'c rat nhilu ve mpi mat, cdc tranh chip hiu nhu chUa dUpe giai quyg't vd chUa cd mdt cd che hftu hieu ndo nham kilm ehl cac tham vpng cua Trung Qudc, ngdn chan va gidi quyg't tranh chap, xung dot. Day Id khu vUc rat gidu nhftng tdi nguyen thig't ye'u cho sU phdt triln cua Trung Qud'c trong tUPng lai. Hdn nfta, day la con dftdng chiln Iftpc quan trpng nha't de Trung Qud'c vUPn ra dai dUdng, thftc hien giac md trd thdnh cUdng qudc dai dUdng.
Khdng che dupe biln Ddng, Trung Qudc cd t h l bd chu Ddng Nam A, 1dm ehu Tdy Thdi Binh DuPng va tiln xud'ng An Dp Duong, kiem che cdc cUdng qud'c khu vUc khde, tft dd'vftdn ra t h l gidi. Mdt dilu cftc ky quan trpng nfta, the ky XXI la t h l ky ciia dai dUdng, khdng gian biln se la khdng gian sinh tdn cua con ngUdi trong tuong lai, la manh dd't dU trft cho cdc the he mai sau. Vi vdy, niu ddc ehilm dftpc biln Ddng, khdng gian bidn gidi cua Trung Qud'c se dftpc md rdng ra ddng k l . Cd t h l ndi, tham vpng cua Trung Qud'c d biln Ddng khdng chi xuat phdt tft nhftng them khdt ngudn tdi nguydn phong phu cua biln ndy nhU nhieu ngUdi d l cap md quan trpng hdn, dd la sft tranh doat khdng gian sinh tdn cua ldn bang
80 9\Chin ra the gidi
cd tinh truyen thd'ng cua cdc chinh quyen Trung Hoa. Ngudn tai nguydn khoang sdn vd sinh vat la ed tinh hOtu ban nhUng vi tri chig'n lUdc, khdng gian sinh tdn la thft tai nguyen vd tan, quy gid nhat, la pham tru vinh viln, la ldi Ich mang tinh sd'ng cdn cua mdi qud'c gia ddn tdc trong mpi
thdi dai. Do dd, cdc qud'c gia cd tranh chap khdng gian biln Ddng vdi Trung Qud'c cin nhan thftc rd dilu nay de cd chiln lUdc ddi phd Idu dai nham bao ve nhftng quyen ldi ciiinh ddng cua minh dupc ludt phdp qudc t l thfta nhan.Q
/<^
VE PHAM VI DIEU CHINH VA KHAI NIEM VIEN CHl/C...
(tiip trang 40)
t i l n lUdng dUpc hudng tft quy IftPng cua dpn vi sU nghigp cdng lap.
Theo quy dinh cua Ludt Vidn chftc, vien chftc cd nhiing dac tinh sau:
Thd nhdt, lao ddng eua vidn chftc khdng mang tinh quyln lUc cdng, chi t h u i n tuy Id boat ddng nghi nghiep mang tinh chuygn mdn nghigp vu; la boat ddng nghi nghigp mang tinh phuc vu, khdng thu t i l n hodc cd thu t i l n nhUng khdng dat muc tidu ldi nhudn Ign trgn he't nham cung cap cho xd hdi cdc nhu ciu ed ban, c i n thig't. Dilu nay cho thay sU khde nhau rat rd gifta vien chftc vdi nhftng cdng chftc dang lam vide trong cdc cd quan nhd nUde nhU Qud'c hdi, Tda dn, Vien Kilm sat, Chinh phu, Bd, Uy ban nhan dan...
Thd hai, vidn chftc chi dupe tuy I n dung theo vi tri viec lam, hpp ddng lam viec vd Iftdng dupe tra theo k i t qua cdng viec, khdng cdn trong bidn e h l ciia Nhd nUdc. TuyIn dung la viec lUa chpn ngUdi cd pham chit, trinh dp vd ndng lUc vdo 1dm vidn chftc trong ddn vi sft nghiep cdng lap. Hpp ddng lam vide la sU thda thudn bang vdn ban gifta vign chftc hodc ngftdi dupc tuyen dung Idm vign chftc vdi ngftdi dftng diu dpn vi sft nghigp cdng lap v l vi tri viec 1dm, t i l n Iftdng, chg' dp ddi ngd, dilu kien lam vide, quyln va
nghia vu cua moi bgn. Do dd, vien chftc se 1dm vigc trong cdc ddn vi sft nghigp cdng, vi tri vide Idm cua vign chftc dftpc t h l hien rd trong cdc linh vUc sU nghiep nhu gido due, y td', khoa hpc, van hda, t h l thao, du lich..
Thd ba, vidn chftc khdng cdn dUdc bd nhiem vao ngach vign chftc, khdng dupc hudng lUdng tft ngdn sdch nhd nUdc nhu trUdc day md dUpc quy dinh v l "'chftc danh nghe nghiep'' nhu giao vien, bde sy, y td... Chftc danh nghi nghigp ciing vdi vi tri vide lam se la cdn eft cho viec tuyIn dung, sft dung, ddo tao, bdi dftdng, quan ly, xft ly ky ludt vidn chftc. Do do, Iftdng cua vign chftc se dupe hUdng tft quy cua cdc ddn vi sU nghiep cdng.
Cftng vdi sft hodn thien cua bd mdy nha nudc, ndng cao chat lUpng vd hieu qua hoat ddng cua can bd, cdng chftc, vidn chftc, Luat Vign chftc ra ddi dd kip thdi khac phuc p h i n nao nhftng ban che trong quy dinh cua phdp luat trftdc ddy;
xdc dinh rd hoat dpng nghe nghiep cua vien chftc nhdm thftc bien chftc ndng phuc vu xa hdi trdn cac linh vftc, ndng cao chat Iftdng hoat ddng cua cdc dich vu cdng; phdt huy hg't tai nang, sdng tao cua minh, tao ra dpi ngft vidn chftc cd chat Iftpng cao tham gia ddng dao vao cdc ddn vi sft nghigp cdng Idp.Q
Khoa hpc chfnh tri - Sd 5/2011
