VIET NAM - c A l CACH VA HOI NHAP
Bay thu nhap trung binh tai Viet Nam:
Thyc trang va giai phap
GS. KENICHI OHNO' TS. LE HA THANH"
Bdi viet trinh bdy tong quan ve bdy thu nhdp trung binh vd ehi ra cdc ddu hiiu vudng bdy thu nhdp trung binh cua Viet Nam bao gdm: i) tdng truang chdm; ii) ndng sudt sdn xudt thdp: Hi) thieu hut chuyin dich ea edu theo dung nghia; iv) khdng co ddu hieu cdi thien chi sd khd ndng egnh tranh vd v) ndy sinh nhiiu vdn di do tdng trudng gay ra. Viet Nam khdng nhicng cdn chi ra cdc bdng chung khoa hgc ciia bdy thu nhdp trung binh md con phdi dua ra cde ehinh sdch vd hdnh ddng kien quyet di vugt qua vdn di ndy. Bi lam dugc dieu dd, Viet Nam cdn mot md hinh tdng trudng mdi di trdnh bdy thu nhdp trung binh vd tiip tuc phdt triin di trd thdnh qudc gia eo thu nhdp cao trong tuang lai. Bdi viet dua ra mot sd de xudt cho Viet Nam nhdm chuyin ddi tic md hinh tdng trudng sd lugng sang tdng trudng chdt lugng thong qua ndng cao ndng sudt vd chuyin giao cdng nghi trong lien ket FBL
Tir khda: Bdy thu nhdp trung binh, chinh sdch. Viet Nam.
1. Tiep can bay thu nhap trung binh Cho den nay, mac dii chua cd mdt dinh nghta chung ve bay thu nhap trung binh, nhung cac nghien cuu ve van de nay tuang ddi phong phii va dua ra nhieu ket luan kha ddng nhit.
Theo GS. Trin Van Thp (2010), nhin tir trinh dp phat triln, thi gidi hi$n nay co the chia thanh bdn nhdm. Nhdm mot gdm nhiJng nude thu nhip thip, dang tryc dien vdi cai bay ngheo.
Nhdm hai gdm nhttng nude da dat duoc trinh dp phat trien trung binh ttt rit lau nhimg sau dd tri tre cho din ngay hdm nay. Nhieu nude d chau My Latinh thupc nhdm nay. Nhdm thu ba gdm nhttng nude mdi phat yien vai chuc nam nay va hien da dat muc thu nhip trung binh.
Trung Quoc va rapt so nude ASEAN thudc '^Vi^n Nghien cicu Chfnh sich qudc gia Nhat Bdn (GRIPS)
**Trir6Tig Dai hpc Kinh t^ qu6c dan
nhdm nay. Nhdm thu tu gom nhimg nude tien tien, CO thu nhip cao nhu My, Nhit Ban, cac nude Tay Au... Dang cbii y la nhdm nude thu hai da chuyen sang giai doan tri tre lau dai sau khi dat dupe muc thu nhip trung binh. Hien tugng nay dugc gpi la "Bay thu nhip trung binh" (Gill va Kharas 2007, Spence 2011).
GS. Kenichi Ohno (2009) cho ring, biy thu nhip trung binh la mdt ttnh trang ma mdt qudc gia bi mac ket tai mire thu nhap dupe quylt dinh bdi ngudn lyc nhit dinh va lpi tbi ban diu va khdng the vugt qua muc thu nhap do. Muc thu nhip thudng phu thupc vao quy mo cua nguon lyc san cd va lgi the lien quan din din sd. Neu thu nhip phi tien luong la nhd, dit nude se bi mac trong bay thu nhap thip (hoac bay ngheo). NIU dit nude cd ngudn tai nguyen thien nhien phong phu va ddng ngoai te Idn, thu nhip binh quin diu ngudi se cao mpt each tu nhien ma khdng can bat ky nd luc phat triln nao. Nlu NhOng vin di KINH T t VA CHJNH TR! TH^ GIOI So 3(227) 2015 - "25,
B§y thu nhap trung binh tai Viet Nam.- Kenichi Ohno - Le Ha Thanh qudc gia cd Ipi the va nguon tai nguyen trung
binh, nd se bi roi vao biy thu nhap trung binh.
Biy thu nhip trung binh (cung nhu cac loai bay khac) xay ra khi tang trudng dugc tao ra chi bing may min ma khdng bing nhimg nd luc cua doaiji nghiep va chinh phu. Tang trudng chi phu thupc vao nhihig lgi the san cd thi sdm bay muon ciing di din hii kit thue, nang luc canh tranh se hi bao mon trudc khi dat nude dat miic thu nhap cao.
Mdt nghien eiiru dang luu y cua Eeckhout va Javanovic (2007) vl tang trudng kinh tl cua nhilu nude trudc va sau khi toan ciu hda cho thiy cac nude ed thu nhap trung bmh thu dugc it lpi ich ban so vdi cac nude da phat trien bdi khong CO lpi thi so sanh vl vdn va cong nghe.
Tinh trang nay gidng nhu mot khoang trlng cua lgi tbi so sinh dl md ta tinh the kho khan cua cac quIc gia cd mire thu nhap trung binh thap phai dii mat.
Do biy thu nhip trung binh khdng ban la mpt thuat ngu kinh tl nen hiu bet cac nghien cuu hien nay vl bay thu nhip trung binh deu tip trung md ti nhung dac diem ciia cae quoc gia dupe cho la da mic bay. Bay thu nhip trung binh dupe xem nhu mdt tip hpp cae bieu hien cua mpt can benh man tinh - gidng nhu buyet ap cao vi cholesterol cao la diu hieu ciia cae vin dl sue khoe kinh nien. Viec phat hien ra mdt vai bieu hien rieng le khdng du de cbtta benh. Vi viy, can xic dinh nguyen nhin thyc su cua cae bieu hien trudc khi dua ra hudng di6u tri thich bgp. Ba nguyen nhan chinh ciia biy thu nhap trung binh la: i) sy thieu nang ddng eiia khu vyc kinh te tu nhan, kha ning canh tranh va doi mdi (day la nguyen nhan co ban nhat); ii) khdng CO kha nang doi pho vdi cac van de phat sinh do tang trudng cao nhu khoang each giau - ngh^o, bong bong bat dpng sin va cd phieu, suy thoai raoi trudng, do thj hda, tac nghen giao thong, tham nhung...; iii) khdng quan ly dung each cac cu soc kinh te vT md hong thdi dai toan cau hda. Trong so cac nude dugc cho la da red vao bay thu nhap trung binh, Malaysia gap phii vin de dau tien (nen kinh te thieu tinh nang ddng) trong khi Trung Qudc gap phai van dl thir hai (khdng kiem soat dugc cac van de xa hdi).
2. Viet Nam va bay thu nhap trung binh Khoing nam 2008, khi Viet Nam dat dupe mttc thu nhap binh quan dau ngudi 1.070 USD va trd thanh quIc gia cd thu nhap trung binh thip (theo chuin ciia Ngan hang Thi gidi'), Chinh phu Viet Nam va cac nha nghien cuu da bit diu thao luan nghiem hie vl nguy co rcri vao biy thu nhap trung binh. Cac nha kinh tl hay cac td chttc qudc tl nhu Michael Porter cua Dai hpc Harvard, Justin Yifu Lin (sau nay la chuyen gia kinh tl cao cip ciia Ngan hang Thi gidi), Homi Kharas ciia Vien Brookings, Trin Van Thp cua Dai hpc Waseda, Trudng Chinh sach cong Ly Quang Dieu, Kenichi Ohno cua Vien Nghien cim Chinh sach qudc gia Nhat Ban (GRIPS) cung tham gia vao cac cupc thao luin tren^. Vao thdi dilm do, viec roi vao bay thu nhip hung binh dudng nhu chi la mot nguy co trong tuong lai xa bdi Viet Nam vtta mdi gia nhip nhdm qudc gia cd muc thu nhip trung binh. Mpt vai ngudi tham chi con cho rkg tranh luan nhu vay la qua sdm doi vdi Viet Nam. Tuy nhien, cin luu y rang, muc dich chinh cua cae cupc tranh luan ve biy thu nhap trung binh d Viet Nam la phat di mpt tin hieu eanh bao sdm cho cac doanh nghiep va cac nha hoach dinh chinh sach vdn dang thda man voi muc tang trudng cao yong qua khir va chuin bj tu tudng cho nhttng khd khan trong tucmg lai.
Vdi y nghTa dd, cupc tranh luan dat dupe muc
' H^ng nam, Ngan hang The giai phan loai cSc quoc gia th^nh vien thinh cSc nh6m nirdc theo mire thu nhSp binh quan dau nguoi. Ngu&ng thu nhSp de ph^n nhom quoc gia dua tren so lieu nSm 2012 nhir sau: Thu nhap thap (duoi 1.035 USD/nguai); thu nhap trung binh thip (1.036 - 4 085 USD); thu nhap trung binh cao (4.086 - 12.615 USD); vh thu nhap cao (tir 12.616 USD tro Ifin).
Dieu do c6 nghTa la cac qu6c gia dat mire thu nhap binh - quan diu nguoi vao khoang 1.000 USD sS chuyen tir nhom nuac thu nhap thap sang nhom nirdc thu nhap trung binh thap.
^ Ve cac binh luan hen quan t6i tSng trudng chat luong chua cao, c§n mot mo hinh mai cho tang tnrcmg..., c6 tha xem them Ohno (2009, 2013), Tran VSn ThQ (2010), Ngan h^ng ThS gidi (2010), Nguyin Ngoc Son v^ Pham H6ng Chuong (2011) va Nghien ciiu ve nang luc canh tranh ciia Viet Nam ciia Trung tam Quan IJ Kinh te va Trudng Chinh sach Cdng LJ Quang Dieu, giam sat bdi GS. Michael Porter ciia Dai hoc Harvard (Ketels va dong sir, 2010).
26' -NhOng vin ai KINH T t VA CHINH TRj THE Gldl S6 3(227) 2015
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Bay thu nhap trung binh tgi Viet Nam..
tieu: Cac nha lanh dao, cac nha hoach dinh chinh sach, cac nha nghien cdu va tham chi cac phuang tier^ truyin thdng da co nhan thue vl khai niem biy thu nhip trung binh va bit diu ed nhihig quan tam nhit dinh.
Ngay nay, sau mot vai nam dat dugc mure thu nhap yung binh thip, bay thu nhap yung binh khdng cdn la mpt nguy ca xa xdi mi da yd thanh thyc tl d Viet Nam. Bing chung cho thiy Viet Nam da rai vao biy thu nhap trung binh, hoac rit cd kha nang vudng biy da thyc sy hien huu vdi nhung bilu hien rit phong phu. Dudi diy chung tdi se chi ra nam diu bieu cua viec vudng biy thu nhap trung binh bao gdm: i) tang trudng cham; ii) nang suit san xuit thip; iii) su chuyin dich ca ciu theo dung nghia; iv) khdng cd diu hieu cai thien chi sd khi nang canh hanh va v) nay smh nhieu van dl do tang trudng gay ra.
Nhttng bieu hien nay khdng chi xuit hien d Viet Nam. Diy ciing la nhiing van de ma cac qudc gia ling gieng frong khu vyc da bi mic biy thu nhap trung binh trudc Viet Nam phii ddi mat.
2.1. Tdng trudng cham
Bing chung rd rang dau tien ciia viSc roi vao bay thu nhip trung binh la tang trudng cham lai nhu dugc minh hpa yong Hinh I. Sau khi khac phuc cac tic dpng tieu cue cua khiing hoang tai chinh chiu A giai doan 1997 - 1998, nen kinh te Viet Nam bit diu tang trudng manh me tu khoang nam 2000. Tang trudng din dan tang toe ttt nam 2001 va dat mtte cao nhit 7,55%
trong nam 2005. Nhip dp san xuat, kinh doanh va tieu dung trong nude khi cao. Tuy nhien, su tang trudng nay chu yeu do bong bdng bit dpng sin va chung khoan chu khong phai do tang nang suat hay nang lyc canh tranh tao ra. Sau nam 2006, tang trudng co xu hudng di xuong vdi nhieu bien ddng. Kinh tl xa hpi trd nen kha am dam, cac nha hoach dinb chinh sach phai doi mat vdi nhieu thach thue vi tdc dp tang trudng dugc du kiln la 7 - 8%, giim xudng chi cdn 5 - 6%. Dit nude trai qua mpt giai doan khd khan vdi bong bong bit ddng san xi hai, lam phat, no xau va ndi rdng khoang each vl thu"
nhip va tai sin.
Hinh 1: Tang trudng t^ng san pham noi flia (GDP) thue tl ciia Viet Nam 1990 - 2013
Nguon: World Bank, ca sa dU lieu chi sd Phdt trien The gidi (truy cap vdo ngdy 21/01/2014).
dp tang trudng kinh te cham nhu hien nay se cdn keo dai trong bao lau va nlu nhu nguyen nhin giy ra suy thoai la do ca cau chu khdng phai ngiu nhien, thi ciu hdi tren se cd phuang an khi thi.
Tai Indonesia, ngudi ta cho rang mice tang trudng dudi 6% la khong the chip nhin bdi vi do se la nguyen nhan giy ra nan that nghiep va cac van de xa hdi lien quan. Viet Nam la nen kinh te tuang ddi tre vdi tiem nang phat yien cao, muc tang trudng dudi 5 - 6% ciing can dugc xem nhu mpt cupc khiing hoang xa hdi.
Nhung van de dai ban nay thyc su rit khd giai quyet, ngay ci ddi vdi nhihig xa hdi tien tien chu khdng chi vdi cac quoc gia cd thu nhap trung binh nhu Viet Nam. Ciu hdi dat ra la tdc
2.2. Ndng sudt san xuat thdp
Khdng CO du lieu thuyit phuc minh chung ebo viec nang suit cua Viet Nam dang tang vdi toe dp cho phep bit kip cdng nghiep hoa. Thyc te, khi xem xet nang suit cac nhan td ting hgp
NhOng vin di KINH T £ V A CHlNH TRj T H ^ G i a i So 3(227) 2015 -
"271
Bay thu nhap tnjng binh tai Viet Nam... Kenichi Ohno - Le Ha Thanli
(TFP), CO rat It bang chiing cho thay chi so nay dang tang len Hen tuc va dang ke. Trong khi do, tien luong tji Viet Nam dang tang len nhanh chong va bien dpng ty gia lai khong du di bii dap sir thieu hut ve nang lire canh tranh.
TFP la thuoc do hieu qua tSng th8 dugc tinh rihu tang tnrong thang du sau khi tang yeu to dau vao nhu lao dong va v6n. Trong khi do. He s6 ICOR (he s6 sir dung v6n, hay he so dau tu tang trucmg, hay ty le v6n tren san luong tang them) la mpt each tinh hieu qua v6n nhir ty le ciia ty suit d i u tu (ty le phan tram dau tu cua GDP) voi t6c dp tang
tao ra them mpt phan tram tang truong. Hinh 2 trinh bay bien dong cua hai chi so nay k^ tij nam 1990. Mac dii co sir khac biet doi chlit trong ket qua tinh toan ciia cac nghien ciiu khac nhau do nguon dir lieu nhung vi co ban xu huang bien thien cua cac chi so nay tuong doi dong nhat. Den giiia nhirng nam 1990, He s6 ICOR tucmg doi thap va su dong gop ciia TFP vao tang trucmg a miic cao cho thay tSng truang dat dupe thong qua cai thien hieu qua ma khong can nhieu dau tu. Sau do. He s6 ICOR tang va dong gop cua TFP vao tang truang giam. Day la mpt d^u hieu ro rang cua su tang truang dua tren dau tu vcri hi§u qua sir dung von thap.
truang cua GDP thue te. Dieu do ciing cho thay bao nhieu von vat chit da dupe d i u tu di
Hinh 2: T a n g tru-dng tren cff sa dau tir vol nang suat tang (rirffng thap
Nguon: Hi so ICOR do VDF linh loan dira Iren du- lieu cua Tdng cue Thdng ke. TFP giai dogn 1990 • 2004 do GS. Tran Thp Dal ya Cong su tinh loan nam 2005: TFP giai doan 2005 - 2010 do Tnmg lam Nang sual linh loan. Sir Ihong nhdl giua hai giai doan nay Ichong duac bao dam.
Limy: He so ICOR dugc linh bdng ly le ddu lu (l/Y) chia cho iSc dg lang Inrang Ihuc (AY/Y) ICOR cans cao. Ihi nhu cdu von cho lang Innmg cang Ion, nghia la ddu lir khong hieu qua.
Mpt each khac di xem xet vin de la so sanh gitta narig suat lao dpng va tiSn luang danh nghTa. NSu nang suit lao dong tang nhanh hon so voi tiSn luong danh nghia, chi phi lao dpng dan vi (nang suit tiSn luong dupe di^u chinh hoac tien luong can thiet de san xuit mpt don vi san lupng, dupe tinh toan bing ti6n luang danh nghia chia cho nang suit lao dpng) giam va do do CO ihi canh traiih vi chi phi. Ngupc lai, kha nSng canh tianh bing chi phi bi mit di va dit nuac se tra thanh noi san xuit tuong d6i t6n kem. Trong nhirng nam gin day, miic tang luong tai Viet Nam da Ion hem nhidu so voi mire tang nSng suat lao dpng. Di6u nay iing voi tinh hu6ng thii hai, tiic la san xuat tro nen dit do hon.
Tai Viet Nam, tir nam 2009 din nam 2012, nang suat lao dpng cua tit ca cac nganh tang voi toe dp trurig binh hang nam 3,2% cho toan bp nen kinh li va 5 , 1 % cho khu vuc san xuit (Nguon: Du an Qu6c hpi). Trong khi do, tiSn luang danh nghia tang vcri ty le trung binh hang nam 25,9% cha toan bp nen kinh \i va 23,4% cho san xuit (Nguan: Giang Thanh Long). Dieu nay c6 nghia la kha nang canh tranh vi ehi phi bi m i t di voi ty le hang nSm 22,7% cho toaii bp nSn kinh ti va 18,3% cho san xuat. Su mat gia cua d6ng Viet Nam so vcri dong do la My trong giai doan nay la khoang 5,5%, qua nho di hi d i p cho t6c dp mit khS nang canh tranh cua khoang 2 0 % moi nSm.
'28'- Nhiing vin Hi KINH It VA CHiNH TRj T H i GIOI S6 3(227) 2015
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Biy thu nhap trung binh tai Viet Nam..
Bdng 1: So sanh mirc Iirffng va nang suat lao dong tai Viet Nam va Nhat Ban Bern vi: % Thay d6i hang nam a Viet Nam (2009 - 2012)
Tat ca cac nganh Nganh san xuat
Miic luong 25,9 23,4
Nang suat lao dong 3,2 5,1
ULC (su khac biet) + 22,7 + 18,3 Thay doi hing nam d Nhat Ban (1955 - 1970, thtri kv tans tru-ffna cao)
Tat ca cac nganh Nganh san xuat
Mire luong 9,8 10,2
Nang suat lao dong 10,1 10,0
ULC (su khac biet) -0,3
+ 0,2 1 Nguon: Theo tinh toan khong chinh thicc cua Quoc hoi (mice luang) va ciia TS. Giang Thanh Long (ndng sudt lao dong). Die lieu a Nhdl Bdn dugc lay theo die lieu trong qud khic ciia Bo Lao dong.
Ghi chu: Dan vi chi phi lao dong (ULC) la mice luang diiu chinh theo nang sudt, do lu&ng chinh xac chi phi lao dong cua nhd sdn xudt. O Nhdt Bdn, tdt cd cdc nganh co nghia Id tinh cd ngdnh dich vu.
Hien tugng mdc luong tang nhanh hon nang suit lao dpng khdng chi xay ra d rieng Viet Nam ma cdn d nhieu qudc gia chiu A khac. Theo dihxi ya eua Td chuc Xuc tien Mau dich Nhit Bin (JETRO) ve cac doanh nghiep FDI Nhit Ban, yong nam 2012, 10 qudc gia chiu A eo toe dp tang tien luong hang thing ciia mdt cong nhin lam viec toan bd thdi gian ISn tdi hon 10%. Viet Nam dan dau vdi mice tang 21,0%, Myanmar 18,0%, hidonesia 15,9%, Bangladesh 13,7%, Thai Lan 13,4% v i An Dp 13,0%». Ap luc ti6n lucmg dugc ho trg bdi ddng co chinh tri khdng cd diu liieu giam xudng. Thai Lan da tang muc luong toi thieu tren toin qudc len 300 bath mdi ngay (khoang 280 USD mdi thing) trong nam 2012 d l thue hien Idi hua khi bau cir. Tai Indonesia, nai m i tranh chip lao ddng ngay cang tang, luong tdi thieu d Jakarta va cac khu vuc lin can da tang it nhit 40% h-ong thing 1 nam 2013. Dieu nay bupc nhiiu doanh nghiep FDI phai di ddi cac khiu san xuat six dung nhi^u lao dpng hoac khi cd the chuyen sang sir dung cac nganh thim dung vdn.
Nang lyc canh tranh giam nhanh do miic luong tang nhanh han so vdi nang suit lao dpng la mdt trieu chung dien hinh ciia biy thu nhip trung binh. Dieu nay dan den viec giam cdng nghiep hda. C i e nganh lap rap gian don, che bien se rdi khdi dat nude, ddng thdi khong co cac nganh cdng nghe cao xuat hien do thieu cac ky nang va cdng nghS cin thiet. Tang trudng se cham lai d muc thu nhip trung binh.
Tuy nhien, hien tugng nay khong quan sat dugc trong lich sir phat trien cua cac nen kinh te cdng nghiep hda sdm nhu Nhit Ban, Singapore, Han Qu6c va Dai Loan, nai ma cac nen kinh te lien tuc phit trien tren nen tang cdng nghe cho din khi dat thu nhip cao. Vi du, trong giai doan 1955 - 1970, khi kinh t8 Nhat Ban dat muc tang trudng cao, tihn luong danh nghia trung binh tang 10,2% mdi nam ddng thdi vdi viec nang suit lao dpng ciing tang 10,0% mdi nam . Khi mirc tang cua hai chi sd nay tuong duong nhau, chi phi don vi lao ddng (ULC) cua Nhit Ban vin khdng thay doi trong khi chat lupng va sy da dang san pham lien tue dugc eai tien. Dieu nay cho phep Nhat Ban nhanh chdng vugt len nhu mpt cudng qudc cdng nghiep toan eau trong vdng 15 nam. Doi vdi cac nen kinh te cong nghiep hda sdm d khu vuc Dong A, khong cd tinh trang giim cdng nghiep boa khi thu nhap d muc trung binh va do do, nen kinh te da phat trien manh me cho den khi cimg dat dugc mirc luong va nang suit rat cao.
Luang thang binh quSn cua khu vice san xuat tai thoi diem thanh lap doi v6i cac doanh nghiep co tren 30 lao dong tang tir 16.717 yen nam 1955 len 71.447 yen nSm 1970 (nghien ciiu cua Bo Lao dong), trong khi chi s6 nang suat lao dpng trong ITnh vuc san xuSt tang tir 12,1 nam 1955 len 50,8 nam 1970. D6i v6i toan bp nganh cong nghigp (khflng bao gom djch vu) luong thang binh quan tang tir 18.343 yen len mijc 74.436 yen, trong khi nang suat lao dong tang tii 12,1 len 51,4 (dCf lieu cua Trung tam Nang suat Nhat Ban, nam 1980). Trong thai gian nay, ty gia du'gc co dinh va do vay chi phi doirvj lao dpng la on djnh.
NhOng vin di KINH T £ VA CHJNH TRj TH^ Giai So 3(227) 2015 - ' 2 9
Bay thu nhip trung binh tai Viet Nam... — 2J. Thieu sir chuyen dich arcaa theo dung nghia
Trong hai thap ky qua, co ciu kinh te cua Viet Nam da chuyen dich dang ke tir nong nghiep sang cong nghiep. Theo s5 lieu tai khoan quoc gia, tir nam 1990 dSn 2012, ty trpng GDP cua cac nganh cong nghiep so cap giam til 38,7% xuang con 19,7% trong khi ty trong cua cac nganh cong nghiep thii cip (bao gom ca san xuit, tien ich va xay dung) tang tir 22,7%i len 38,6%. TJ' hrong dich vu cung tang nhung v4i ty le cham hon, til 38,6% len 41,7%. Ben canh xuit idiiu, s6 lieu cua T6ng cue Thong ke sii dung tieu chi phan loai ciia SITC cho thSy mot xu huong cong nghiep hoa tuong tu. Trong giai doan 1995 - 2011, ty trpng xuat khiu cac san phim tho trong t6ng xuit khiu giam manh tir 67,2%> xu3ng 34,8% trong khi ty trpng xuat khiu c4c san phim qua che biSn tang tir 23,8%
len 65,1%. Nhiing con_s6 iiay cho thiy, ducmg nhu Via Nam da chuyjn d6i thanh cong co cau kinh tS tir trpng tam nong nghiep sang cac nganh cong nghiep trong hai thap ky qua.
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Hinh 3 va 4 sit dung sd lieu cua Ngan hang ThS giai cho thiy, Viet Nam diing giQa trong si cac qu6c gia chau A. Gia tri gia tang ciia san xuit cong nghiep trang GDP ciia Viet Nam dat 19,7% nam 2010, cao hon so vdi cac nuac Nam A nhu An Dp va Pakistan, nhung thip han nhiSu so voi Thai Lan, Han Qu6c, Malaysia hay Indonesia''. Nhu vay, nSu so sanh voi chuin cua cac nuac Dong A thi Viet Nam 6 vi tri tuong dii xa. Ty trpng xuit khiu cua cae san pham c6ng nghiep trong t6ng kim ngach xuit khau ciia Viet Nam cung da ttog tir 42,7% nam 2000 len 64,7%
trong nam 2010 (xem Hinh 4). Viet Nam ^a nhap nhom hai cimg voi Malaysia, Thai Lan, An Dp, Sri Lanka vk Pakistan. Nhung s6_lieu nay vin con thip hem nhi^u so vai nhom din dau la Trung Quae va Han Qu5c. Bile tranh tren cho thay vi si lupng, tinh trang cong nghiSp hoa hien tai eua Viet Nam vin con khiem t6n so voi cae qu6e gia chau A co trinh dp phat trien cao.
Hinh 3: Gia tri gia tang cua cong nghiep che biln tai mpt so quoc gia chau A
Ngudn: Ngdn hang Thi giai, Ca sa Die lieu Chi sd Phdt triin Thi giai (Iruy cap ngdy 30/10/2013).
Hinh 4: Gia tri xuat khiu ciia cong nghiep che bien tai mpt so quoc gia Chau A
Nguon: Ngdn hdng The giai, Ca s& Dii lieu chi so Phdt trien The gioi (Iruy cap ngdy 30/10/2013).
* Ty trpng cong nghiep che bien trong GDP tai Hinh 3 nho hon ty trgng cong nghiep thir c3p da d6 cSp frong phan frudc boi phin sau bao gom ca c^c nganh Cong nghiep xSy dung.
• 3 0 - -NhCrng vin Si KINH T t VA C H I N H TRI THE Gits'! So 3(227) 201S
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Biy thu nhap trung binh tgi Vi^t Nam..
Hon nSa, chuyen d6i ca cau ciia Viet Nam con mang nang tinh hinh thurc. Dpng lire chinh cua qua trinh chuyen doi la cong ty nuoc ngoai (FDI) chii khong phai cac doanh nghiep trong nuoc. Tinh d6n cu6i nam 2012, FDI vao Viet Nam (tong von dang ky cpng don) dat muc 210,5 ty USD, trong do 50,3% dku tu vao san xuat va cong nghiep chS biln, ti8p dSn la bdt dpng san (23,6%), nha 6 va dich vu an u6ng
(5,0%), va xay dimg (4,8%). Trong nam 2012, khu virc FDI dong gop 18,1% gia tri gia tang, 3,3% viec lam, 23,3% diu tu va 63,1% xuit khiu cua ca nuac. Khu virc FDI tap trung chu yeu vao cac nganh tham dung von va dinh huang xuat khau so vai cac khu virc trong nuac bao gom doanh nghiep nha nuoc, nong nghiep va doanh nghiep tu nhan phi nong nghiep.
Hinh 5: Can can thiromg mai theo Cff cau SG hihi
Nguon: Tdng cue Thdng ki
Xet ve can can thuang mai nganh (xuit khiu trir nhap khau, Hinh 5), khu vuc FDI xuit khiu rong trong khi cac khu virc trong nuoc nhap khau rong. Sir gia tang xuat khiu hang hoa dang ke trong hai thap ky qua duoc thiic day chu yeu bai cac boat dong ciia cac doanh nghiep FDI trong khi khu vuc trong nuac Hen tuc tham hut thuang mai. Tham hut thuang mai khu virc trong nuoc dat muc ky luc 24,7 ty USD trong nam 2008 lam tang nghi nga rang nhap khau chu yeu de thoa man nhu cau tieu diing trong nuoc va vat lieu xay dimg, bi thiic day bai bong bong bat dpng san thay vi tang nhu cau dau vao cho cac hoat dpng cong nghiep. Nhu da the hien trong Hinh 1, tang truang san luang co xu huang giam trong nhimg nam gan day va nam 2008 thirc sir la mot nam tang truong giam toe.
Cung luu y rang, xuat khau hang hoa ciia Viet Nam chii yeu do cac ten tuoi Ion nhu Samsung, Canon, Intel, Fujitsu va nhung thuang hieu Ion cua nuac ngoai khac cOng nhu cac nha san xuat hang may mac va da giay trong va ngoai nuac. Cac nganh nay deu la cac nganh tham dung lao dpng trong khi Viet Nam phu thupc nhieu vao nguyen vat lieu, linh kien cong nghiep va san phSm tieu dung nhap khau.
Viec xuat khau cac san pham tham dung lao
dpng va nhap khau cac nguyen lieu va san pham cong nghiep gan nhu khong thay doi nhieu trong hai thap ky qua.
Tom lai, qua trinh cong nghiep hoa ciia Viet Nam con nhieu van de boi gia tri ciia nganh cong nghiep trong nuac tao ra van con thap. Co the chi ra ba van de hen quan: i) Hieu qua san xuat ciia Viet Nam xet tren khia canh gia tri gia tang va xuat khau van con khiem ton so vdi tieu chuan ciia khu vuc Dong A; ii) tac nhan chinh de tao ra chuyen dich co cau va gia tn van la cac doanh nghiep FDI chii khong phai la cac doanh nghiep trong nuac; va iii) xuat khau hang hoa cua Viet Nam van phu thupc nhiSu vao nguyen lieu nhap khau. Diem cu6i ciing co Hen quan chat che tai sir kem phat trien ciia cac nganh cong nghiep ho tro va thilu ngu6n nhan lire CO ky nang tai Viet Nam. Nhung han chl nay c6 the chap nhan dupe vao thai ky diu nhung nam 1990 khi Viet Nam b^t diu hpi nhap vao nen kinh te the gioi. Tuy nhien, viec keo dai tinh trang nay sau hai thap ky n6 lire cong nghiep hoa can phai duac xem la van d§ nghiem trgng. Hpi nhap kinh te tai khu vuc ASEAN se hoan tit vao cu6i nam 2015, cac ITnh vuc nhay cam nhu 6 to ciing se phai ma ciia thi tmang vao nam 2018. Do vay, vin dk thilu kha nang
NhOng vin dS KINH T^ VA CHINH TRj THt GIOI So 3(227) 2015 -
Biy thu nhap tmng binh tai Viet Nam.. Kenichi Ohno - Le Ha Thanh
canh tranh cua mpt bp phan doanh nghiep Viet Nam CO the gay ra tinh trang giam cong nghiep hoa. Viet Nam co nguy co se mai 6 miic thu nhap trung binh va khong the co nen cong nghiep theo diing nghia.
2.4. Khong co su cdi thien ve chi s6 xip hang kinh te
Vi tri ciia Viet Nam trong bang xep hang dua tren ba chi s6 cua hoat dong kinh te (kha nang canh tranh, moi truong kinh doanh va tu do kinh tl) dupe thi hien tai Bang 2. Co thi thiy, Viet Nam khong dupe xep hang cao nhu ky vpng doi voi mot nuac co miic thu nhap tnmg binh thip. Dilu dang lo lang hon la xu huong cai thien v l vi tri trong bang xep hang cua Viet Nam thip di duac quan sat thay. Cac chi so cua
Viet Nam luon d miic thap hoac miic trung binh trong nhiJng nam gan day. Phai thua nhsin ring, x i p hang chi la mot thudc do tuo^g doi bi anh hudng bdi chi s6 trung binh ciia tat ca cac nirdc khac cung nhu hieu qua hoat dpng cua chinh Viet Nam. Tuy nhien, doi vdi mot dat nucrc muln vugt len thanh mot nude cong nghiep mdi, viec khong cai thien vi tri x i p hang toan ciu cin dupe xem nhu mpt tin hieu canh bao nghiem trpng. D6i vdi cac doanh nghi$p san xuit vua va nho Nhat Ban, Viet Nam dang duoc xem la dilm diu tu trien vpng. Tuy nhien, nhan dinh cho ring, kinh t l Viet Nam dang xiu di va khong phat triln nhu ky vpng trudc do ciing sg nhanh chong lan truyen trong c6ng d6ng doanh nghiep Nhat Ban. T 6 C dp phat trien kinh te ciia Viet Nam hien nay qua cham.
Bdng 2: Chi so xep hang kinh te toan cau cua Viet Nam, giai doan 2006 - 2013
So quoc gia 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Xep hang tinh canh tranh toan cau - Dien dati kinh te The gioi
144 77 68 70 75 59 65 75 70
Mu-c do de dang thirc hien hoat dong kinh doanh
- Ngan hang The gioi So lieu phia dual
99/155 104/175
91/178 92/181 93/183 78/183 98/183 99/185
Chi so ty do kinh te - Tir do kinh te the gioi
154 99 105 107 93 102 122
Ghi chu: So lieu n-ong bdng the hien mice do xep hang ciia Viet Nam. Chi so cdng thdp thi hien hieu qua ciia nin kinh ti cang cao. Chi s6 xep hang tinh canh tranh toan cdu giai dogn 2007 - 2013 dugc tinh cho cdc nam 2007 - 2008, 2008 - 2009... theo cdc bao cao chinh thicc. Ddi vdi Chi s6 tu do kinh ti, quan sat mai day nhdt la nam 2011.
2.5. He luy ciia tdng trudng
Vao giira nhimg nam 2000, hang loat cac van de lien quan den tang trudng cao xuat hien nhu lam phdt, bong bong chimg khoan va bat dpng san, ndi rpng khoang each ve thu nhap va tai san giiia nhirng ngudi co va khong co bat dpng san d do thi, tac nghen giao thong, suy thoai moi trudng, no xau ciia doanh nghiep nha nude... Mac dii khong co day du dir lieu tin cay.
nhung nhiing quan sat thue t l cho thiy, Viet Nam da chuyen tir mot qu6c gia thu nhap thi^, noi da so ngudi dan da timg ngheo hoac rit ngheo, trd thanh mot nude co thu nhap trung binh, vdi mpt so ngudi trd nen giau co va mpt bp phan khac van con ngheo doi. Su chuyen doi nay dudng nhu da xay ra vao khoang 2007 - 2008, khi lam phat, bong bong bit dpng san va tac nghen giao thong dot nhien trd nen t l i t$.
nr
-Nhang van di KINH Tg VA CHINH TR] TH^ Gldl So 3(227) 2015Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Ely thu nhap trung binh tai Viet Nam...
Lay gia dat cua Ha Npi va Tokyo lam vi du minh hpa. Neu sii dung ty gia danh nghTa, trong nam 2012, thu nhap binh dau ngudi ciia Nhat Ban (47.880 USD, phuong phap Atlas Ngan hang the gidi) cao hon ciia Viet Nam (1.550 USD, phuang phap tuang tu) gip 31 lan so vdi cua Viet Nam. Tuy nhien, gia dit d cac vung ngoai 6 cua Tokyo lai ngang bing vdi Ha Npi nhu the hien trong Bang 3. Dilu do CO nghTa la so vdi thu nhap, sd tiln cin c6
de thue hien giao dich va ca lai nhuan (hoac thua 16) tir cac giao dich dat dai cua ngudi dan Ha Npi Idn han so vdi ngudi dan Tokyo 31 lin. Do vay, khong co gi dang ngac nhien khi nhilu ngudi Viet Nam quan tam tdi vi$c mua ban bat dpng san han la dau tu dai han de CO duac ky nang, cong nghe va quan tri kinh doanh. That kho de co the thiic day cong nghiep hoa hoac nang cao gia tr; sang tao trong nude trong dieu kien nhu vay.
Bdng 3:
Ha Noi Bia diem Pho CO BaDinh Dong Da Hai Ba Trung
Tay Ho Cau Giay Hoang Mai Long Bien H. Dong Anh H. Gia Lam
USD/m^
38.406 5.425 3.217 3.505 2.496
^4.993 2.256 2.400 576 816
Gia dat tai Ha Noi va Tokyo, 2012 Tokyo Bia diem
Ginza (Chuo-ku) Kabukicho (Shinjuku-ku) Kongo (Bunkyo-ku) Shirokanedai (Minato-ku) lidabashi (Chiyoda- ku) Yutenji (Meguro-ku) Toyocho (Koto-ku) Zenpukuji (Suginami-ku) Akebonocho (Thanh pho Tachikawa) Asahigaoka (Thanh pho Hino)
USDW 38.406 5.425 3.217 3.505 2.496 4.993 2.256 2.400 576 816
Bia diem Thuang mai/CBD Thuang mai/CBD Dai hpc/Nong nghiep Khu dat nong nghiep Thuang mai/Nong nghiep
Khu dat nong nghiep Nong nghiep Nong nghiep Nong nghiqp Nong nghiep
Nguon: Gid ddt Tokyo tham khao tgi bdo cao gid ddt tieu chudn do Bd Tdi nguyen, Ca sd hg tdng, Giao thong vd Bu lich Nhdt Bdn khdo sdt vd cong bo ngdy 01 thdng 07 ndm 2012. "Ku"
(phudng) Id dan vi hdnh ehinh tgi khu vuc trung tdm Tokyo tuang tu nhu qudn tgi Hd Ngi Gid ddt tgi Hd Ngi Id gid trung binh chua xdy dung ha tdng ddng tren bdo Mua & Bdn ngdy 23 thdng 11 ndm 2012. Gid ddt ciia Pho Cd do khdng dugc ddng tdi chinh thicc trin bdo chi, nen tdc gid tham khdo tgi mot ngudn khdng chinh thicc. Gid duge qui doi sang ddng USD theo ty gid danh nghia.
3. Mot s6 khuyin nghi cho Viet Nam Hien nay, chi thao luan ve bay thu nhap trung binh la chua dii, Viet Nam can phai nhanh chong hanh dpng de vupt qua bay thu nhap trung binh.
Vai tinh trang hien tai ciia Viet Nam, khi ma giai doan dau ciia c6ng nghiep hoa da duoc hoan thanh mot each tuong doi dl dang va hien
doi mat vdi tinh trang tang trudng cham lai, muc tieu ciia chinh sach la can tao ra da tang trudng mdi ma khong chi phu thupc don thuin vao nang cao so luang lao dpng dau vao, s6 lucmg doanh nghiep, co hpi thuang mai, dau tu trong nude, FDI, ODA hay dong tai chinh. Cac yeu to cua su chuyen dich tir so lupng sang chit lugng duoc mo ta trong Hinh 6.
NhOng vin di KINH T £ VA CHINH TR! TH^ GIO'I So 3(227) 2015 - • 3 3 ;
Bay thu nhgp trung binh tai Viet Nam.. Kenichi Ohno - Le Ha Thanh
Hinh 6: Chuyin doi mo hinh tang trffong moi Mo hinh cu
Mor rong ve so lirong Gia tang so lirong lao dpng, gia nhap thj tnrdng ciia cac doanh nghiep, ca hoi
thirong mai, dau tir, FDI va ODA
Chfnh sdch lien quan
Ddim(Si{tirdoh6a) H3inliap{AFTA.WT0...) Thu hut FDl Khung phdp ly vh chlnh sfich - Ca sd ha ling
1 >
Md hinh moi N^ng cao chat Iiroug Cac chinh sach ve the che nhim thiic day cong nghe, ky nang va kien thiic
Chfnh s^ch liSn quan
- c a i ihi^n n^i dung chinh sSch. quy trinh v& to chik - NgitSn nhan lijc danh cho cflng nghiep - H 5 trg doanh nghi?p (d^c bi^t la SMEs) - Ca sd h? tAng
- Chuyen giao cang nghp, liSn k^t FDI - Phong Uho Iflng nSng suSt - He thSna lai chinh hiSu qua
Ngudn: Ohno vd cdc cdngsic (2014).
Trong boi canh do, hai dpng luc tang trudng mdi cho Viet Nam can xac dinh ro rang la: i) lay nang suat lam trpng tam; va ii) chuyin giao c6ng nghe, thiic diy lien kit FDI.
3.1. Lay ndng suh lam trgng tam T3ng trudng cong nghiSp cua cac quoc gia di sau thudng trai qua qua trinh tu do hoa, tang trudng vl s6 lupng, tang trudng dinh hudng nang suat va tang trudng dua vao doi mdi. Ngay tir giai doan dau ciia cam van quoc tl, chiln tranh va/hay ke hoach hoa tap trung, dpng lire dau tien cho tang trudng thudng xuit phat tir tu do hoa trong nude cho phep ngudi dan va cac doanh nghiep nang cao hieu qua vdi s6 lupng lao dpng khong thay dii, v6n va tai nguyen tu nhien.
Viet Nam da hoan thanh giai doan nay vdi viec thyc hien cai each - chinh sach D6i mdi. Tilp den, hpi nhap toan cau md ra cac thj trudng mdi va mang din dong chay FDI, cac dong v6n khac va nguIn von ODA, tao dilu kien md rong rit nhieu cac hoat dpng kinh te ma khong nhit thilt nSng cip ky nang va cong nghe. Day la giai doan Viet Nam da dat dugc trong hai thap ky qua va ngay trPng giai doan hien nay.
Budc dip theo Id ndng cao ndng sudt, chdt lugng, an toan. hdu cdn, marketing, xdy dung thuang hieu, phdn hdi khdeh hdng... di ddt nude trd, thdnh mdt nhd sdn xudt cd tinh eanh
tranh vdi sdn phdm chdt luang cao, gid thdnh cao thay vi gid thdnh re nhung chdt lugng thdp.
Day la thii thach phia frudc dii vdi Vi6t Nam ciing nhu cac quoc gia lang gieng dang vudng phai bay thu nhap trung binh nhu Malaysia, Thai Lan, Indonesia va Philippines.
Giai doan cuoi cung cua cong nghiep hoa la su doi mdi, trong do dat nude khong con san xuat cac san pham chat lupng cao bit chuoc nQa ma phai trd thanh mpt nha sang tao thue sir vdi cac san phim mdi, cac quy trinh hoac dich vu thoa man yeu cau ciia thi tnrdng qu6c tl, tao ra thu nhap va gia tri vo cung to Idn. Muc tieu chinh sach chinh ciia Dai Loan va Han Quoc la tang cudng mpt hp thing dii mdi quIc gia cho qua trinh chuyen dii culi cung nay.
Doi vdi Viet Nam, mot quIc gia dang tSng trudng dua tren si lugng trong hai thap ky qua va dang d miic thu nhap trung binh thip, muc tieu chinh sach gid day nen dat trpng tam vao chat lupng tang trudng, khong tilp tuc md rpng cong nghiep dua tren diu vao la s6 lugng Idn von nude ngoai, lao dpng gia re. Khong nen nhan manh qua vao dii mdi, bdi dii mdi theo nghTa hep se chi rit quan trpng trong tuang lai, khi nhihig thach thiic hien tai dugc khic phuc va Viet Nam dat miic thu nhap trung binh cao.
Doi mdi thich hgp nhit doi vdi mot quIc gia 341- -NhOng vin di KINH T t VA CHINH TRI IHt. GIOI S6 3(227) 2015
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Biy thu nhap trung binh tai Vi$t Nam..
vdi miic thu nhap trung binh thap la lam dugc cai gi do mdi trong boi canh cua dat nirdc chii khong phai sang tao ra mot cai gi do hoan toan mdi tren thi gidi.
Trong qua trinh chuyen doi dinh hudng chit lugng tang trudng, nhieu van dl cin thue hien.
Cac van "de do bao gom nang suat, chat lupng lao dpng, chat lugng san pham va an toan, quan ly san xuat, kha nang cung cap dang tin cay, c6ng nghiep va dich vu h6 trg, marketing, xay dung thuong hieu, tai chinh, hau cin va thdi gian giao hang, quyen lgi va uu dai cho ngudi lao dong, moi trudng ben vimg, nang cao kilm soat kinh te vT mo, su dung hgp ly va bao ve quyen sd hiiu tri tue... Mot si vin dl doi hoi nang cap ky thuat, mot so yeu cau cai each the che va mot so khac lai doi hoi thay doi tu duy.
Trong so nhiing khia canh nay, nang sudt va chat lugng la hai khai niem khac nhau nhung lai CO liic triing lap. Nang suat theo nghia hep la khai niem ciia hieu qua vat chat nhu so doi giSy ma cong nhan san xuat duoc moi ngay hay lam the nao de tiet kiem dau vao va nang lupng de san xuat mot tan thep; moi quan tam Idn ciia cac nha san xuit chinh la lam sao de giam chi phi.
Nguge lai, chat lugng co the ham y la siic hap din han ve mpt san pham hay dich vu trong con mat ngudi tieu diing - su thoai mai, dp ben, cac chiic nang va thiet ke tien tien... co the gan vdi mpt miic gia cao ban. Chiing toi cho rang, Viet Nam nen tap trung vao nang suat nhu la diem nhin quan trpng cua chinh sach. Khai niem nSng sudt cot loi cho Viet Nam nen la nang suat lao dpng (san lugng binh quan tinh theo lao dpng) vdi nhihig ly do se giai thich dudi day.
Ngoai ra, Chinh phu ciing nen theo doi, giam sdt cac chi tieu nhu TFP, ICOR, xip hang canh tranh toan eSu, moi trudng kinh doanh va nhung thong tin khdc.
NSng suat lao dpng la chia khoa de xay dung chinh sach cua Viet Nam bdi no lien quan true tilp den bdy thu nhap tnmg binh va giam cong nghiep hoa. Nhu da luu y trong Muc 2, mot dp
luc lien tuc va manh me tai mot so nen kinh te chau A trong do co Viet Nam la van dl tang luang. Lien doan lao dpng va cong nhan nha may doi tang luong va chinh quyln Trung uong, lin dia phuong thudng chap thuan yeu cau tang luang vi ly do chinh tri.
Nhung kha nang canh tranh se bi mai mon nlu luong tang nhanh hon so vdi nang suat lao dpng. Trong nhiing trudng hgp nhu vay, cdc nganh tham dung lao dpng se ddi sang cac nude khdc dl tim kilm chi phi nhan luc vdi muc luong thip hon. Trong khi do, neu van chua trang bi cho nguIn nhan luc ky nang, kien thiic va nang lire to chiic cao ban thi cac nganh cong nghiep cong nghe chuyen sau se khong xuat hien va qua trinh cong nghiep hoa se dimg lai.
vin dl nay, dugc ggi la giam cong nghiep hoa hay rong hoa - la tam diem cua bay thu nhap trung binh. Nhu da the hien trong Hinh 3 va 4, Malaysia va Indonesia co ty trpng san xuat cong nghiep trong GDP va xuit khiu giam ke tir dau thi ky XXI va khong bao gid dat dugc day dii cong nghiep hoa. Trong nam 2009, Ngan hang th6 gidi da dua ra canh bdo cho Malaysia:
"Nen kinh te Malaysia dudng nhu mac trong biy thu nhap tnmg binh - khong thS duy tri kha nang canh tranh vdi quy mo Idn, chi phi san xuat thap, nhung van khong the di chuyen len cdc giai doan khac trong chuoi gia tri, de dat dugc tang trudng nhanh chdng bang cdch tham gia vao thi tnidng dang phat trien nhanh vdi kien thiic va doi mdi dua tren san pham va dich vu." (Ngan hang The gidi, 2009, trang 53).
Viet Nam nen chii y ban den su dich chuyen ciia tien luong danh nghia trong moi quan he vdi nang suat lao dpng. De thue hien mpt vong xoay ly tudng hudng len giira tien lucmg va nang suat lao dpng co ba van de can luu y:
Thic nhdt, Chinh phii can phai thu thap, phan tich va cung cap thong tin va dii lieu lien quan tdi tien luong va nang suat lao dpng, khong chi bao gom muc luong toi thieu ma ca miic luong thue te. Trong nhiing nam 1960, Bp Lao dpng NhOng vin di KINH jt. VA CHINH TR! THt Giai So 3(227) 2015 - :35^
Bay thu nhap trung binh tai Viet Nam... Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Nhat Ban khao sat tiln luong cua 21 phan nganh
san xuat dupe phan loai theo dp tuoi, gidi ttnh, trinh dp hpc van va quy mo doanh nghiep, trong khi Trung tam Nang suat Nhat Ban gidm sat nang suit lao dpng ciia 14 phan nganh san xuat.
Vdi nguIn tai chinh va nhan luc han che, co sd dii lieu nang suat va tien luong ciia Viet Nam ban diu CO the don gian hon. Dua tren dii lieu dugc thu thap, su bien dpng cua tien luong va nang suat can duoc phan tich va c6ng bo cong khai.
Thic hai, Viet Nam phdi co bp quy tac xa hpi, theo do luang co the tang bang nhung khong dupe vugt qud miic tdng nang suat lao dpng.
Chinh phii, nhd qudn ly va ngudi lao dpng phai thong nhat vdi quan diem nay tren co sd nhan thiic rang thanh qua ciia viec tang nang suat dugc chia se giira tdt cd cac ben ma khong gdy nguy hiem cho kha nang canh tranh cua nIn kinh t% quoc gia. Can chinh thiic cong bo du:
lieu tiln luang vd nang suat lao dpng, nhu giai thich d tren, va phai dugc sir dung dl thue thi quy tac xa hpi nay.
Thic ba, ba ben Chinh phii, nha qudn ly va ngudi lao dong nen cam ket moi ben se no luc het sire de nang cao ndng sudt nhu mpt muc tieu chung ciia quoc gia. Thue te, Chinh phii nen dua ra cac cong cu va phuong phdp phi biln dk tang nang suat, thiet lap mpt co quan xiic tiln nang suat, va phdt dpng phong trao nang suat quoc gia vdi su hgp tdc ciia quan ly vd lao dpng.
Viet Nam ciing nen xem xet viec tao ra mpt xa hpi nho gpn tuong tu de tranh tinh trang yeu ciu tang luong trd thanh vin dl chinh tri khong the ngan can lam cho dat nude trd nen kem hip dan vdi chi phi lao dpng cao md khong co ky nang hay c6ng nghe cao.
3.2. Chuyen giao cong nglie, thiic day Hin kit FDI
Cai thien nang suit ciia Viet Nam chu ylu phai dat dugc bang each tao ra cdc mli quan he hieu qua vdi khu vuc FDI, khu vuc kinh tl kha
Idn manh theo nhu ket qua cua hai thap ky hoi nhdp toan cau vira qua. Hien nay, moi lien ket giiia cac doanh nghiep FDI va doanh nghiep dia phuong kha yeu va cac nganh cong nghifp ho trg cua Viet Nam van con chua phdt triln. Vdn dl CO ciu kinh te kep, noi ma khu vuc kinh tl trong nude va khu vuc FDI co thi trudng, cong ngh§ va kha ndng canh tranh khdc nhau cimg tin tai ma khong co su tuang tac, da dupe chi ra hai thap ky trudc ddy va vdn con ton tai den nay. Cdc doanh nghiep Viet Nam nen tiep thu manh me cdc k)^ nang quan ly ciing nhu cong nghe tir cdc doi tac FDI va Chinh phii can tich cue h5 tro su dich chuyen nay. Chien luge nay dugc gpi Id chuyin giao cdng nghi lien kit FDI.
Dieu nay khong co nghTa la se loai tru cac doanh nghiep Viet Nam dang co gang canh tranh dpc lap trong thi trudng todn cau ma khong lien ket vdi cdc doanh nghiep nuac ngodi. Thue hien dugc dieu nay Id qud ly tudng.
Nhung vdi toe d6 va khoi lugng cong nghiep hoa nhu hien nay thi lien ket vdi cdc doanh nghiep FDI se la giai phap thue tl hon. Dieu nay c6 nghia rang cac cong ty Viet Nam can canh tranh toan cau, tham gia mgt cdeh gian tiep vdo chuoi gid tri va cung iing toan cdu thupc mang ludi san xuat dugc tao ra bdi cac cong ty da quoc gia (MNC).
Co the xem xet kinh nghiem cua Thdi Lan va Malaysia ve chien luge cong nghiep. Thdi Lan de cao hoat dpng ciia cac doanh nghiep FDI, trong khi Malaysia lai thiic diy qud trinh cong nghiep hoa dua tren cdc doanh nghiep nho va vira npi dia ma khong cin lien kit vdi FDI.
Theo quan dilm cua chiing toi, trong cong cupc theo duoi sir nghiep cong nghiep hoa tim nhin din nam 2020 va xa hon nira, Viet Nam nen thue hien theo mo hinh cua Thai Lan la phii hpp chat che vdi khu vuc FDI chii kh6ng bo qua khu vuc nay nhu each lam ciia Malaysia bdi trong thdi dai hpi nhdp toan ciu vd hpi nhap cdc nude ASEAN, viec thue hien theo each cua Thdi Lan se tao cho Viet Nam nhilu co h6i de cai thien kha ndng canh tranh trong nude hon la theo each ciia Malaysia. NIU khong co bao hg 36,- -NhOng vin di KINH T 6 VA CHINH TRj THt GIOI S6 3(227) 2015
Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Bgy thu nhap trung binh tai Viet Nam..
thuang mai, doanh nghiep trong nude phai doi mdt vdi canh tranh toan cau. Neu khd ndng canh tranh cua cac doanh nghiep npi dia la han che thi chac chan cac doanh nghiep se that bai ngay lap tiic. Trong khi do, hoat dpng chuyen giao cong nghe trong lien ket FDI se cho phep timg budc xdy dung nang luc dia phuang ngay ca trong thi trudng thuang mai tu do.
FDI cua Nhat Ban la nguIn v6n FDI Idn nhit vao Viet Nam phdn theo nude chii dau tu, nguon FDI nay ciing rat phii hgp vdi chiln luge chuyen giao cong nghe trong Hen kit FDI. Cac dac diem noi bat trong mo hinh kinh doanh ciia Nhat Bdn la: i) dinh hudng san xuit; ii) luon theo dull chdt lugng tot nhat va sir hai long cua khdeh hang; iii) cd dinh hudng lau dai (vin FDI Nhat Ban thudng den sau trong viec diu tu vao mgt quoc gia mdi, song mpt khi da d i u tu thi se ddu tu lau ddi d do); iv) xay dung quan he sdn xuat lau ddi; v) luon san sang truyen dat cdc ky ndng, ky thuat phiic tap cho cdc cong ty dia phuang va ngudi lao dpng; va vi) tuan thu nghiem tiic cac quy dinh ve lao dpng, thue va moi trudng ciia dia phuong. Nhiing dac diem rieng biet nay eiia khu vuc FDI den tir Nhat Ban can dugc luu y vd dp dung triet de cho sir nghiep cong nghiep hoa ciia Viet Nam.
Tuy nhien, can luu y rang, thuat ngii chuyen giao cong nghe thudng rat hay gdy hieu nham.
Thong thudng chuyen giao cong nghe dugc hinh dung la cong ty co uy tin cua nude ngoai sdn sdng truyen dat cong nghe tien tien eiia minh cho mot cong ty doi tdc de giiip cong ty nay co su phat trien vd tien bp vugt bac tren thi trudng toan eau. Nhimg viec truyen dat mpt cdch de dang nhu vay khong bao gid xdy ra bdi cong nghe tien tien co gid trj rat Idn va luon dugc ddng ky bdng sang che, nhung ngudi khdc sS khong CO quyen tiep can, su dung trir khi chap nhan tra chi phi Idn. Hon niia, chi mpt ke hoach chi tiet (hoac y tudng ky thuat) se khong tao nen kha nang canh tranh cho cong ty bdi mpt ung dung co hieu qud doi hoi rat nhieu dieu kien ma cac c6ng ty dang phdt trien trong nude thudng thilu.
Trong b i i canh d i i mdi hien nay mo hinh chuyen giao cong nghe thich hgp nhat cho cac nude CO miic thu nhap trung binh thdp nhu Viet Nam Id hgc hoi cdc kien thiic/cong nghe pho cap do cdc cong ty nude ngoai truyen dat lai.
Cac cong ty nude ngoai truyen dat lai cong nghe vi hp m u l n mua dugc cdc thiet bi da dugc cai tien tir cdc cong ty tiep nhan chuyen giao cong nghe sau qua trinh giang day. Chuyen giao cong nghe theo each ndy thue su hiiu dung, tranh'dugc viec chi hpc ly thuyet va se lang quen ngay sau do. Viec giang day nhu vay dien ra hodn todn tu dong vi eae tap doan da quoc gia can cac nhd cung cdp dang tin cay de canh tranh todn ciu. d Viet Nam, co nhirng trudng hgp gidng day tu phat nhu Colgate va Sanyo huan luyen cong ty ep nhua dia phuang, Honda tap huan doanh nghiep nha nude ky thuat de san xuat cac linh kien kim loai vd cdc cong ty thiiy sdn cua Nhat Ban hudng ddn cdch xudt khau tom dong lanh ddm bdo chat lugng vd an todn cho thi trudng Nhat Bdn. Tuy nhien, nhiing cdi tien bang lgi ich cd nhan thudng bi gidi ban ve quy mo so vdi quy mo d pham vi nen kinh te quoc dan va khong the tao ra ket qua dang ke.r6 ret de thiic day cong nghiep hoa. Do vay,ean c6 chinh sach de thiic day vd md rpng hoat dpng day va hpc "ddi bin eitng co Igi".
Ket luan
Co y kien cho rang, Viet Nam da roi vao bay thu nhap trung binh vdi rat nhieu bieu hien ro rang trong thdi gian qua. Mpt dieu ddng lo ngai la tien luong va cdc khoan von ddu tu dang ngay cang tang len trong khi nang sudt van con tri tre. Chuyen dich ca cau chii yeu dat dupe do khu vuc FDI va cac co hpi thuong mai ehu khong phai bdng nang lire ciia cdc doanh nghiep trong nude va ngudi lao dpng. Bdi viit dua ra mpt so de xudt cho Viet Nam nhdm chuyen doi tir mo hinh tang trudng dua vdo s i lugng sang tang trudng dua vao chit luong nhu nang cao nang suat chuyen giao cong nghe trong lien ket FDI*
NhOng vin di KINH T 6 VA CHINH TRj THt Giai So 3(227) 2015 - -37
Bjy thu nhap trung binh tai Viet Nam... Kenichi Ohno - Le Ha Thanh Tai li^u tham khao:
1. Chang, Ha-Joon (2002):, Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, Anthem Press.
2. Cimoli, Mario, Giovanni Dosi, and Joseph E. Stiglitz, eds (2009): Industrial Policy and Development: The Political Economy of Capabilities Accumulation, The Initiative for PoHcy Dialogue Series, Oxford Unversity Press.
3. GRIPS Development Forum (2009): Introducing KAIZEN in Africa, a document prepared for Industrial Policy Dialogue with Etliiopia, October.
4. Imai, Masaaki (1986): Kaizen: The Key to Japan's Competitive Success, McGraw-Hill Publishing Company.
5. Imai, Masaaski (1997): Gemba Kaizen: A Commonsense. low-cost Approach to Management, McGraw-Hill Publishing Company.
6. Ketels, Christian, Nguyen Dinh Cung, Nguyen Thi Tue Anh, and Do Hong Manh (2010):
Vietnam Competitiveness Report 2010, Central Institute for Economic Management and Lee Kuan Yew School of Public PoHcy, National University of Singapore.
7. Lin, Justin Yifu (2010): New Structural Economics: A framework for Rethinking Development, World Bank Policy Research Working Paper 5197, February.
8. Lin, Justin, Ha-Joon Chang (2009): Should Industrial Policy in Developing Countries Conform to Comparative Advantage or Defy It? A Debate between Justin Lin and Ha- Joon Chang, Development Policy Review, vol.27, no.5, pp.483-502.
9. Nguyin Ngoc Scm va Pham H6ng Chuong, eds (2011): Chdt luang tang truang kinh li Viet Nam: Muai ndm nhin lai va dinh hucmg tucmg hi [Quality of Growth of the Vietnamese Economy: Ten-year Review and Future Orientation], Diln dan Phat trijn Viet Nam, NXB Giao thong van tai. Ha Noi.
10. Ohno, Kenichi (2009): Avoiding the Middle-income Trap: Renovating Industrial Policy Formulation in Vietnam, ASEAN Economic Bulletin, vol.26, no.l, pp.25-43.
11. Ohno, Kenichi (2013): Learning to Industrialize: From Given Growth to Policy-aided Value Creation, Routledge.
12. Ohno, Kenichi (chu bien, 2014): Tiip can bdy thu nhap trung binh: Mot sd gqi y chinh sdch cho Viet Nam, Diln dan Phat triSn Viet Nam, Truong Dai hoc Kinh tS Qu6c dan.
Nha xuat ban Giao due. Ha Ngi, Viet Nam.
n.Rodrik, Dani (2007): One Economics, Many Recipes: Globalization, Institutions, and Economic Growth, Princeton University.
14. Tran Tho Dat, Nguyin Quang Thing va Chu Quang Khoi (2005;.- NguSn luc cua lang trudng kinh te Viet Nam 1986 - 200-1, chua xu jt ban, Dai hoc Kinh tl qu6c dan. Ha Ngi.
15. Tran Van Tho (2010): Vietnam Keizai Hattenron: Chushotoku no Wana to Aratana Doi Moi [Economic Development of Vietnam: The Middle-income Trap and New Doi Moi], Keiso Shobo, in Japanese.
16. Uchida, Hoshimi (1990): Technology Transfer, ch.3. Economic History of Japan vol.4, Iwanami Shoten (Japanese original, English translation by GRIPS Development Forum).
17. Worid Bank (2009): Malaysia Economic Monitor: Repositioning for Growth, November.
18. Worid Bank (2010): Avoiding the Middle - Income Trap Priorities for Vietnam's Long- term Growth, a paper presented at Senior Policy Seminar, Hanoi, August
38 Nhiing vin rfs KINH Tg VA CHiNH TRj THf GIOI So 3(227) 2016
