VAN HOA DOANH NGHIEP TRONG CAC CHAEBOL HAN QUOC
PHAM QUt LONG*
NBUYtNTH! PHI N B A -
Tom tdt: Cd thi ndi, cde doanh nghiep l&n ciia Hdn Qudc da rdt cd y thirc vdn dung vdn hoa doanh nghi?p vdo qud trinh phdt triin cua minh vd nguac lai vdn hda doanh nghiip lgi gop phan nang cde doanh nghiip dy lin mot tdm cao m&i, thiic ddy su phdt triin vd cdi thien hinh anh cua cde doanh nghiep trong mdt ngu&i ddtt. Dd chinh Id sire manh cita vdn hda doanh nghiip. Thdng qua viec phdn tich nhirng dgc trung vdn hod doanh nghiip cua cdc doanh nghiip l&n & Hdn Qudc, hy vgng rdng nghien ciru se gdp plidn gai m& ra mdt hu&ng cho vi?e nghien ciru vdn lida doanh nghiep ciia Viet Nam.
Tir khoa: Vdn hda doanh nghiep. Chaebol Han Qudc, Quan tri Kinh doanh 1. Lu-gc sii- hinh thanh, phat triln va y
nghTa ciia Chaebol
Chaebol la ten ciia cdc to hgp cdng nghiep cd quy md Idn thudc sd huu ciia gia dinh hoac nhdm gia dinh d Han Qudc. Day Id mdt hinh thirc khdi kinh tl tu nhan cua Hdn Qudc. Tilng Han Qudc cd nghTa Id "khdi kinh doanh" hodc to-rdt (nhu to-rdt diu), thudng dugc dung vdi nghTa "dai doanh nghi?p" (tieng Anh la "big business" hay
"big group").
Cdc Chaebol Hdn Qudc cd lich sur hinh thdnh tir rat sdm. Lich su md hinh Chaebol gdn lien vdi ludng Park Chung Hee, tdng thdng thii hai ciia Han Qudc. Sau cudc binh bien ndm 1961, chinh quyln do dng lanh dao dd siir dyng cdc tap dodn nha nudc va tap dodn gia dinh tri lien ket vdi nhd nudc (chaebol) nhim phat trien kinh te theo chiln luge djnh hudng xuat khdu. Cac nhd nghien ciru ve sau cho rdng md hinh ndy la cd khuynh hudng xa hgi. Hg cung cho rdng
J S , Vi$n Ngliien ciiu Dong BJc A
" TS, Dji hpc Quoc gia H^ Npi
Tdng thing Park Chung Hee liy md hinh ndy tir he thdng Zaibatsu d Nhat Ban vdn rit hieu qua trong thdi gian Minh Tri Thien hoang canh tan dat nudc bit diu lir ndm 1868, ndi tieng vdi nhQ-ng tap doan Mitsui, Mitsubishi, Suzuki, Sumitomo... Theo md hinh Zaibatsu, cdc cdng ty Nhal Ban phdt triln nganh ngan hang trudc rdi thanh lap cdc cdng ty con lay vdn ngan hang dl md rdng kinh doanh da nganh nghi.
Tuy nhien, trong trudng hgp Han Qudc cd diem khdc biet vdi Nhat Ban, chinh quyln Tong thdng Park Chung Hee da qudc hun hda cac ngan hang d Han Qudc vd cim cdc Chaebol lap ngan hang. Chinh quyln da vach ra cac ke hoach ndm nam va chiln luge phat trien kinh te, chgn mdt so tap doan gia dinh tri Idn de thuc hien chiln luge phdt trien kinh tl qudc gia.
Nhdm dam bao nhimg lap dodn nay phdi hoat ddng theo "chi dao" ciia nhd nudc, chinh quyen Tdng thdng Park da chi thi cdc ngan hang uu dai vdn vay cho cdc Chaebol nay de hg phyc vy myc tieu chinh tri: thyc
NGHIEN Cdru OONG B^C fl, sd 3(145) 3-2013
29
hien cdc nhiem vy do nhd nudc dl ra trong cdc ke hoach ndm ndm. Mdi lien kit nha nudc - tap dodn gia dinh tri dugc hinh thdnh vd y nghTa ciia danh tir Chaebol Id ndi len mdi lien he ndy.
Cdc dai doanh nghiep kieu "gia dinh tri"
nay ddng vai trd then chdt trong nen kinh te Han Qudc tir nhirng ndm 1960, mdt so da trd thdnh nhQ-ng ten tudi ndi tieng the gidi nhu Samsung, Hyundai, LG... Mdi Chaebol bao gdm lir 40-50 cdng ty khdng cd lien quan vdi nhau ve mat kinh te ky thuat nhung thugc sd hu-u ciia mdt gia dinh, ddng hg. Ve ket cdu, cdc Chaebol Hdn Qudc la cdc khdi kinh te tu nhan, trong dd cdc thanh vien cua mdt gia dinh ddng vai trd chu dao. Mgt nghien cim ciia Shin (1985) cho thiy: 26% chu tich ciia cdc cong ty ndng cdt la cac nha sang lap, 19% la con cdi cua hg, 21% Id tuyIn dyng tir ndi bd cdng ty vd 35% Id sd tuyen dyng tir ben ngodi. Mac dii hon 50% CEO khdng phai la thanh vien ciia gia dinh nhung nhQ-ng vj tri quan ly trgng yeu d tat ca cdc cong ty deu do ngudi sdng lap ndm giQ-. Ve ngudn gdc truyen thdng, chiing van Id cdc doanh nghiep kieu gia dinh phong kien di thyc lai va phdt trien len dudi che do tu bdn chii nghTa (TBCN). Cdc ddng hg sdng lap ban diu Id nhQng tdc trudng tao dyng cdng ty, do dd CO cau td chirc ciia nd mang hinh thiic tap dodn ddng cap.Tuy vay, neu xet theo phuong thii-c tdc nghiep, thi mdi Chaebol deu co phuong thiirc quan ly kinh doanh rieng. Vi dy nhu Chaebol Hyundai vdi phuong thirc kinh doanh ty than, tire la dya chu ylu vdo ngudn lye ciia ban than tap doan de td chirc san xuat kinh doanh. Cdn Chaebol Daewoo thi theo phuong thOrc lien doanh lien ket vdi cdc cdng ly nudc ngodi thdng qua cung cap
cdc gidy phep ky thuat vd cac hiep djnh hgp tdc ky thudt, nen kit ciu sd hQ-u kilu Daewoo mang tinh da nguyen, tir dd ma anh hudng den dja vi qudn ly vd lgi ich phdn chia trong tap dodn.
Giu:a thi ky XX, nin kinh tl Hdn Qudc la nen kinh te nhd vd dya vao ndng nghiep la chu yeu. Tuy nhien, vdo ndm 1961, cac chinh sdch ciia Tdng thdng Park Chung Hee da thuc day qud trinh cdng nghiep hoa mau le thdng qua boat ddng kinh doanh quy mo Idn. Chinh sdch cdng nghiep hda cua chinh phu de ra theo hudng dau tu mdi, nghTa la Chaebol dugc bao dam vay vdn tir khu vuc ngan hang. Nhd dd. Chaebol da dong vai tro chii dao trong viec phat trien cac nganh cong nghiep, thi trudng mdi va san xuat hang xuat khau, gdp phan quan trgng dua Hdn Quoc trd thdnh mdt trong nhQ-ng con hd Ddng A.
Mac du chuong trinh cdng nghiep hda chii dao cua Hdn Qudc mdi bat dau tir dau nhQ-ng ndm 1960 nhung sy phan biel dang cap trong cdc doanh nghiep da xuat hien trong nen kinh te- chinh tri tu: nhung ndm 1950. Trong sudt thdi ky Id thudc dia cua Nhat Ban, hiem cd ngudi dan Hdn Qudc nao sd hQ-u hoac dieu hdnh doanh nghiep quy md Idn. Sau khi qudn Nhat riit khdi Han Qudc nam 1945, mdt sd doanh nhan Han Qudc chiem dugc tai san tu- cdc co sd san xuit cua Nhal Ban, mdt sd trong dd da phat trien thanh Chaebol vao nhimg ndm 1960. Khi quan ddi len ndm chinh phu ndm 1961, cdc lanh dao qudn doi thdng bdo ring hg se nhd tan gdc nan tham nhung timg gay rdc rdi cho chinh quyen Rhee va loai bd nhQng bat cdng trong xa hoi.
Nhilu nha tu bdn cdng nghiep lanh dao da hi bdt vd budc tdi tham nhung song chinh phii mdi nhdn thdy can phdi cd su
30 NGHIEN C(iru OdNG BflC fl, sd 3(145) 3-2013
giiip dd tir phia cdc nhd doanh nghiep dl hodn thdnh cdc kl hoach diy tham vgng ve vi?c hien dai hda nen kinh tl cua chinh phli. Chinh phu da di din mdt sy thod hiep md theo dd cdc lanh dao doanh nghiep hi huge tgi phdi nop tiln phat cho chinh phii. Ke tir dd, sy hgp tdc giQ:a cac lanh dao doanh nghiep vd cdc quan chiic chinh phu ngdy cang chat che trong qud trinh hien dai hda nin kinh tl. Sy hgp tdc giQ-a Chaebol vd chinh phu ddng vai trd thiet yeu ddi vdi sy tdng trudng kinh te ve sau. Do dp luc tir yeu ciu cip bdch dua nen kinh te tir cdng nghiep nhe vd san xuat hang tieu dimg sang cdng nghiep ndng vd hda chat, cdng nghiep sdn xudt hang hda thay the nhap khiu, cdc chinh sach vd cdc nhd lap ke hoach ciia chinh phii da dya vdo dy kien vd sy hgp tdc vdi lanh dao cdc Chaebol. Chinh phii cung cap ke hoach chi liet ve viec phdt triln cdng nghiep do Chaebol thyc hien cdc kl hoach dd. Tuy nhien, qud trinh cdng nghiep hod do Chaebol dan diu vd hinh trung da thuc day lap trung dgc quyln vdn vd cac boat ddng kinh te sinh lgi vao tay ciia mdt sd hu-u han cac tap dodn kinh tl. Tdng thdng Park da su dyng Chaebol nhu mdt phuong tien tdng trudng kinh tl, khuyen khich xuat khau, di ngugc lai chinh sdch ciia Rhee la dua vdo chiln luge thay the nhap khdu, tren CO sd dd cung thiet lap ban ngach.
Chaebol cd thi phdt triln dugc Id nhd hai nhdn td: cdc khoan vay vdn nudc ngoai vd cdc ddc an. Tiep can khoa hgc cdng nghe nudc ngoai cung ddng vai trd quylt djnh ddi vdi sy phdt trien ciia Chaebol trong sudt thap nien 1980. Vdi
chieu bdi "Chii nghTa tu ban ddn dudng"
chinh phu chgn ra cdc cdng ty dam nhan dy an vd quy dan vdn tir cdc khoan vay nudc ngodi. Chinh phu dam bdo sy din ddp md mdt cdng ty nen lam ddi vdi cdc chu ng nudc ngoai cua minh. Cac khodn von vay bd sung ludn san sang dugc huy dpng tir cdc ngan hang trong nudc. Vdo nira cudi thdp nien 1980, Chaebol da chi phdi ngdnh cdng nghiep vd dac biet thjnh hanh trong cdc ITnh vyc san xuat - kinh doanh vd cdng nghiep ndng. Sy phat trien manh me ciia Chaebol bit diu tu dau nhtrng ndm 1960, gan lien vdi viec md rong xuat khau cua Han Qudc. Tinh da dang hda ciia san pham la nhan td quylt djnh sy phdt triln ciia Chaebol, cdc yeu td nhu ddi mdi, sdn sdng phat trien sdn pham mdi giir vai trd then chdt.
Trong nhu-ng nam 1960, Chaebol tap trung vao hang det may; den giQ-a thap nien 1970-1980 la cdng nghiep nang, hod chat va qudc phdng chiem uu the, sang thap nien 1990, sy phdt trien thyc su dien ra trong cdng nghiep dien tu va cong nghiep ky thuat cao. Chaebol cung la nguyen nhan cua sy thay doi tir tham hut thuong mai ndm 1985 thanh thang du thuong mai nam 1986. Tuy nhien, can can tdi khoan vang lai da giam tir hon 14 ty USD nam 1988 xudng cdn 5 ty USD nam 1989. Cudi thap nien 1980, Chaebol da ddc lap vd viing manh ve tdi chinh nen khdng can sy hd trg vd bdo dam tin dyng cua chinh phii nira.
NhQng ndm 1990 ciia the ki XX dugc ddnh gid Id giai doan chin mudi cua qud trinh cdng nghiep hda d Han Qudc. Khi dd chinh phli Hdn Qudc khuyen khich cdc cdng ty tap
NGHIEN Ciru OdNG B^C fl. s 6 3(145) 3-2013
31
trung dau tu vdo nhQng ngdnh cd ham lugng kl thudt cao nhu: linh kien dien tu, cdc bg vi xir ly, d td... Vdi sy dam nhiem ciia cdc Chaebol, tdc dg tdng trudng kinh te ciia Hdn Qudc da dat 6,9% (1996). Theo sd lieu thdng ke, cung trong nhimg ndm nay cd khodng 200 Chaebol trong dd cd 30 Chaebol Idn nhdt Han Qudc cd vdn tir 1,8 ty won ban dau tdng len 43,743 ty won. Rieng trong ITnh vyc cdng nghiep dien tu, Hdn Qudc dugc xep thir 6 trong sd cdc nudc cdng nghiep phdt trien (1994); dirng thir 3 sau Nhat Ban, My vl lugng sdn phdm bdn dan Dram. Bdn Id hgp cdng nghi?p: LG, Hyundai, Daewoo, Samsung chilm mdt niia tdng sd sdn phim cdng nghiep cd nudc. Ndm 1996, Samsung dd trd thdnh hang dien tur dung dau the gidi ve sdn xudt bg nhd cho mdy vi tinh vd Id hang ddu tien phdt trien "con rep" DRAM 256 Megabit- loai "con rep" cyc nhd song cd khd ndng luu trQr cd mdt bd bdch khoa ddy 40 tap, vdi doanh sd bdn dd di$n tir ndm 1996 dat 6.404,8 yieu USD; ty le xuit khiu dat 58,7%. Hyundai lai ndi tilng thi gidi vdi hdng d td Pony; ngdnh xay dyng; ddng tdu...
LG phdt trien ve dien tur vdi tdng doanh thu hdng ndm len tdi 25 ty USD (1995), dugc xep hang thir 34 trong sd 500 xi nghiep ky nghf Idn nhdt vd hang 23 trong sd 50 xi nghiep cd ciing lgi tuc tdng nhanh nhat the gidi'.
Cd thi ndi tir khi ra ddi den nay, cdc Chaebol Hdn Qudc dd ddng vai trd chii dao trong viec phdt trien kinh te Hdn Qudc, giiip Han Qudc dung thiir 11 trong hdng ngu cdc qudc gia phdt trien kmh te. Nhung ddng gdp ciia cdc Chaebol da dua nin kinh tl Han
' Hoa HOu Lfln (2002), Han Quoc-Cdu chuyen kinh te vi m^t con ring, Nxb Chinh trj quoc gia Hk Npi, 2002.
Qudc trong vdng gin 4 thdp ky tir mgt nudc kem phdt triln gia nhdp ddi ngu cdc nudc gidu cd tren thi gidi thudc Td chirc Hgp tdc Phdt triln Kmh tl (OECD) (1996).
Tuy nhien, cung chinh sy phdt trien ciia cdc Chaebol lai Id nguyen nhdn dan den sir mat can ddi nghiem trgng trong nen kinh ll Han Qudc md hau qud ciia nd la cudc khiing hodng tdi chinh ndm 1997.
Den thdp nien 1990, Hdn Qudc Id mpt trong cdc nudc cdng nghiep mdi (NICs) Idn manh nhdt, ty hdo ve mirc sdng co the so sdnh vdi cdc nudc cdng nghiep.
Song den vdi cudc khiing hoang tai chinh Chau A ndm 1997, nhQ-ng ban chl ciia he thdng ndy mdi bpc Ig rd net.
Trong sd 30 Chaebol Idn nhit thi 11 da syp dd tir giQ-a thdng 7 ndm 1997 din thdng 6 ndm 1999. Chaebol dugc dau lu chu yeu trong ITnh vuc san xuat hudng tdi xuat khdu, bd qua thi trudng trong nudc vd ddt nen kinh te trudc mgi sy suy syp cua thi trudng nudc ngodi. Trong qua trinh canh tranh Ian nhau, cac Chaebol da tao ra cdng suit vugt qua kha ndng chdng chiu cua minh.
Vdo thdi ky tien khiing hodng, Han Qudc vdi sd ddn xep thir 26 tren thi gidi da cd 7 nhd mdy sdn xuat d td Idn. Nhieu Chaebol da mdc ng chong chit do rdt vdn md rdng boat ddng ciia minh, khdng chi cdc ngan hang cdng nghiep nhd nudc ma cd cdc ngan hang ddc lap va cdc chi nhdnh cung cap dich vy tai chinh thugc sd hu:u ciia cdc ngdn hdng dd. Hau qua tit ylu ciia khiing hodng khi cdc Chaebol khdng trd dugc ng ldm cho cdc ngan hang ciing khdng the thu lai ng. Thi du diln hinh nhat Id sy syp dd cua tap dodn
32
NGHIEN olru 0 6 N Q B ^ C fl, s d 3(145) 3-2013Daewoo giOa ndm 1999 vdi khodn ng chua thanh todn Id 80 ty U S D . Vao thdi d i l m dd, ddy Id vy phd sdn doanh nghiep Idn nhdt trong lich sir. Sy syp dd hdng loat ciia cdc Chaebol keo theo dd Id nhu-ng tdc ddng tieu cyc tdi nen kinh te Hdn Quoc huge ngudi ta phdi lat lai mdt vdn d l la lieu cdc Chaebol da xdy dyng cho minh d u g c mdt nen tdng phdt trien thyc sy vQ-ng manh chua hay chi phdt triln nhd vao nhu-ng Igi t h i "gia t a o " md chinh phu dem lai. Cdc cudc dieu tra cung cho t h i y nan tham nhung long hanh trong cdc Chaebol, ddc biet hdi Id vd ke todn khdng trung t h y c . Nen lang d day khdng chi Id cai n i n lang hu-u hinh ma ta cd t h i quan sat d u g c nhu vdn, nhan luc, ky thu^t... md cdn Id nen lang vd hinh chi phdi tu duy tinh cdm ciia cdc thdnh vien tir dd dnh h u d n g den p h u o n g thuc kinh doanh cua cac Chaebol- dd chinh la vdn hda doanh nghiep ( V H D N ) .
Hien nay d Han Qudc cd mdt sd hpc gid dua ra nhQrng cdng trinh nghien ciru phe phdn Van hda doanh nghiep Han Qudc, lieu b i l u n h u cudn "Van hda doanh nghiep con I c h x a n h " cua Cho Young Ho (Vien nghien ciru thudc trudng d^i hgc Ajou). Dii sao cung khdng I h l phu nhan r i n g V H D N dd ddng gdp mgt p h i n k h d n g nhd vao sy phdt triln cua cac tap doan Idn d Han Qudc.
v i n d l ddt ra la phai lim hieu xem cac gid tri truyen thdng da hinh thanh va ciing vdi sy ra ddi vd phat trien cua cac Chaebol, cd bao nhieu p h i n irdm trong dd cdn cd I h l phii hgp vdi hodn canh d i l u ki?n mdi va bao nhieu phan tram trd nen Idi thdi, trd thanh lye can. Tren c o
sd phe phdn mat han che dd ket hgp vdi viec phdn tich ddnh gid tinh hinh thyc tien ta co the dua ra nhurng bien phdp thich hgp de tdc ddng trd lai cai lien VHDN theo c h i l u h u d n g hieu qua nhal.
phil hgp nhat vdi dieu kien hoan canh mdi. Day cung Id phuong h u d n g nhieu doanh nghiep Idn Han Qudc dang nd lye thyc hien nhdm de tao ra mdt ban sac rieng cho minh gop phan nang cao nang luc canh tranh trong bdi canh loan cau hda dien ra gay gdi nhu hien nay.
2. N h u n g yeu to a n h h u d n g den s y hinh t h a n h va p h a t t r i e n VHDN ciia Han Q u o c
- Diiu kien tir nhien
Han Qudc nam d phia Nam Ban dao Trieu Tien vdi dicMi lich 98.480 km" (chiem khoang 4 5 % tdng dien tich cua ban dao), trong do dien lich mii chiem gan 70%. dien lich dat trdng 'rgt khdng qua 21,8% va diit dai lai khong bing phing. Hon nua khi hau Han Qu6c tuy mua he cd nang am mua nhilu thuan lgi cho cdng tac canh ndng, song miia dong khdng phat trien trong trgt dugc do thdi till qua lanh va khd. Viing Nam Bp Han Quoc, mdi nam chi trdng dugc 2 vu. Day la nhQ-ng dac diem ban che sy phat triln ndng nghiep Han Qudc cung nhu gay khd khan cho sy sinh tdn cua con ngudi xu kim chi.
Han Qu6c rit khan hilm vc tai nguyen thien nhien, ngudn nhien lieu quan trgng cho nin cdng nghiep- N I U phan cac nudc tren the gidi lam 4 loai A, B,C,D theo miic do giau.
ngheo v l tai nguyen thien nhien va trinh dp ky thuat thi cd thi xIp mot sd nudc nhu My.
Nga vao loai A la nhung nudc giau tai
NGHllN Ctiru 0 6 H G B^C fl. S6 3(145) 3-2013 33
nguyen thien nhien vd cd trinh dp ky thudt phdt trien. Loai B gdm mdt sd nudc nhu Braxin, Indonesia Id nhQ-ng nudc cd tdi nguyen thien nhien phong phii nhung ky thudt kem. Nhung nudc nay cd tiem lye kinh te manh nhd ngudn tdi nguyen thien nhien giau cd. Mdt sd nudc Chau Au va Nhal Ban thudc loai C, Id nhQng nudc thieu tai nguyen thien nhien nhung trinh dp ky thuat tdt. Loai D la nhQ-ng nudc vua thieu tdi nguyen thien nhien vua thieu ky thudt nhu An Dp, Ai Cap.
1 Ian Qudc trudc day thudc loai D, nay thudc loai C nhd trinh dp ky thuat phdt trien hon.
Han Qudc cung khdng cd tdi nguyen khodng san, cdc loai tdi nguyen quan trpng hien nay nhu dau lOra, than da, bauxit, luu huynh deu phai nhap khau hoan todn.
Sy khan hiem tdi nguyen thien nhien ciing vdi dieu kien phdt trien kinh te ndng nghiep cyc ky khd khdn da tao nen dire tinh can kiem, vugt khd cua dan tdc Han. Ngudi Han Qudc khdng cd "rirng vang biln bac" de ty hao song hg cd .ldng quylt tam Idn dl khic phuc ngheo ddi vuon len. Tap chi Forbes cua My nam 2009 da lung dua tin cho bill, Hdn Qudc la dat nudc can cii nhat the gidi, thdng thudng mdt nhan vien cd thdi gian Idm viec Id 2357 gid/ndm, tire Id tinh trung binh hg ldm viec 6,5 gid/ngdy.
Trong khi dd. thdi gian ldm viec binh quan ciia ngudi My chi cd 1797 gid/ndm.
Cd Ihl ndi chinh dieu kien ty nhien khdng thuan lgi dd hinh thdnh nen bdn ITnh song ciirng cdi, ban sac van hda khdng thi pha trdn cua dan tgc nay. Va dd cung chinh la mdt trong nhQ-ng yeu td
dnh hudng den Van hda doanh nghiep Hdn Qudc.
- Truyen thong van hda - xa hot VHDN dugc xdy dyng tren co sd vdn hda ddt nudc ddn tdc. Vi vay, sy hinh thanh VHDN khdng tdch rdi khdi yeu to truyen thdng ciia mdt dan tdc. Han Quoc la mdt dit nudc vdi be day lich sir vdn boa xa hdi, cdc yeu td vdn hda lich sii do da vd dang anh hudng manh me den VHDN cua chinh qudc gia nay. NhQ-ng ylu Id iy bieu hien ddc trung d vdn hoa ndng nghiep, co cdu xa hdi phan tang, lich sii chdng ngoai xam kien cudng, vd dnh hudng sdu sdc ciia tu tudng Nho gido.
Di sdn nin vdn hda ndng nghiip Trudc khi budc vdo khdi NICs, Han Quoc cd hang ngdn ndm ljch sir Id mdt qudc gia ndng nghiep. Nhirng ddc trung cua vdn hoa ndng nghiep da dn sdu vdo huyet mach ciia timg ngudi ddn xir Hdn va anh hudng sau sac cho tdi tan ngdy nay. Trong cdc doanh nghiep dieu ndy cung the hien rat rd. Dd la tinh than luong than tuong ai giQra cac dong nghiep tao thdnh sire manh tap the; tinh can cii, chiu khd, kien tri, hang say trong lao ddng; hay tinh tiet kiem dung myc. Tuy nhien, nen vdn hda ndng nghiep cung tao ra nhung dnh hudng khdng tdt gay cdn trd cho qud trinh phdt trien doanh nghiep nhu thdi quen dugc chdng hay chd, thieu trdch nhiem gay trd ngai cho qudn ly chat lugng san pham cua doanh nghiep.
Ca cdu xd hgi ndng nghiep
Co cau xd hdi Id ket qua cua hang nghin ndm Han Qudc dudi che do phong kien. Xa hdi Han Qudc thdi Choson dugc chia lam 3 dang cap Idn gdm: quy tgc - thudng dan - thir dan, trong dd tang Idp quy tdc (thudng
34 NGHIEN Ctiru O O N G B^C fl. so 3(145) 3-2013
ggi Id Yangban) Id ting Idp hudng uu dai nhat trong xd hdi ke cd nhti-ng ddng ddi quy tgc da thdt the, ngheo tiing vdn dugc cung kinh tdn trgng. Su phdn biet ding cip xa hpi sau sdc dd thdi thiic khdt vpng tiln than cua cdc thdnh vien trong xa hdi, tao nen tinh thin hieu hgc, ham lao ddng quylt tam vuon len ciia ngudi Hdn. Trong doanh nghiep Hdn Qudc tinh thin dd thi hien d chi hudng chinh phyc cua cdc doanh nghiep tren thi trudng trong nudc cung nhu nudc ngodi vd sy tdng ndng suat vd chdt lugng san phim ciia cdc tap dodn. Tuy nhien, ddc diem ndy cung de ddn den tu duy lenh lac; coi "ddng lien", "lgi nhuan" Id tren hit, khiln ngudi ta chi tap trung Idm gidu bdng mgi cdch ma khdng biet can ddi vdi cdc gid tri khac.
Lich sir Idu d&i
Cung gidng nhu Viet Nam, Han Qudc cd ljch sii: hdng nghin nam chdng ngoai xam, bdo V? todn ven lanh thd vd giur gin truyen thdng dan tdc. Truyen thdng lich sii dd da tao ra ddc diem ddc trung ciia ngudi Han Qudc dd Id y chi sinh tdn va Idng ty tdn dan tgc cao tao nen tinh than ty tin, quyet tien, tinh than "neu lam se dugc" (can do spirit);
ddm duong ddu vdi mgi thii thdch mao hiem va qud cam. Mpt dilu ma bit ky khdch ngoai qudc ndo cung dl ddng nhan thay Id trong ddng xe cd nudm nugp tren dudng phd ciia Seoul that khd tim thay mdt "mac" xe ngoai.
Dudng nhu tdt cd Id xe Daewoo, Hyundai, Kia. Nhurng loai xe Han Qudc ddi 1998- 2000 khdng re hon mdt chiit ndo so vdi Toyota hay Nissan ciia Nhat Ban, nhung ngudi dan Hdn Qudc rat ty hdo vdi san phdm cua minh, ddi khi cd hoi qua mdt chut.
Trong phdng ldm viec cyc ky sang trgng ciia dng Kyung-Yeon-Choi, tdng gidm ddc ddc khu kinh tl md d thanh phd Masan, dugc ddt
d vi tri de thay nhat Id mgt chile ti vi Samsung trong khi dac khu ciia ong cd nha may sdn xuat ti vi man hinh tinh thi Idng hieu Sony-model cdng nghe mdi nhit. Khi dugc hdi ve dieu nay, dng ndi "don gian tdi la ngudi Han Qudc". Mdt dac dilm nQ-a ciia ngudi Hdn Qudc cung anh hudng it nhilu den VHDN Id hg khdng coi trgng qua trinh ma coi trgng ket qua, nhu mdt cau tuc ngQ- cua hg Id "di dudng ndo cQng dugc mien la tdi Seoul", nghTa la hg chu trgng myc tieu, quyet tam vd mao hilm biln tir khdng thanh cd. Day cung chinh la dac diem dan din su thdnh cdng cho kinh ll Han Qudc. Mat khac, dieu nay cung lao ra nhu-ng nhugc diem nhu qud coi trgng ket qua trudc mdt, mao hiem qua dan den riii ro.
Han Qudc la mgt trong sd it qudc gia tren the gidi chi gdm thing nhit tilng ndi, chQ- viet duy nhat. Nhieu tai lieu nghien ciru cho thay Irai qua lich sir gan 5000 ndm, Han Qudc van giQ- dugc tieng ndi thuan nhit ciia minh. 6 thanh phd Seoul cung nhu bat ky thdnh phd nao cua Han Qudc, tat ca cac bang hieu quang cao chi rat mdt loai chir Han, nhQ-ng chtr nudc ngoai cd chang chi la nhQ-ng chQ- mang tinh qudc te nhu hotel, taxi va dudng lau dien ngam. Dieu nay tao nen "y thiic ddng chit" (ddng bdo) la nin lang ciia sire manh doan kel ndi bg cua dan tdc Han Qudc. Trong doanh nghiep, linh ddng chat cung tao nen sire manh ndi bd cua doanh nghiep, song mat khac nd co nhugc diem la phan biet dong chat va di chat lao nen tinh cyc bd, chi coi trgng thanh tich cua doanh nghiep minh ma thieu hgp lac vdi Id chiic ban ldm gidm sue manh tdng the.
Yiu td Nho gido
Nho giao la mdt trong ba tdn gido truyen thdng nhap ngoai vdo Ban dao Han (bao
NGHIEN Ctiru O O N G B^C d. sd 3(145) 3-2013 35
gdm Nho gido. Phdt gido, Dao gido). Nho gido da bdm re sdu trong cau tnic chinh tri, dao dire, xd hdi cua ddn tdc Hdn trd thdnh yeu td anh hudng sdu s i c nhit din suy nghT hanh ddng cua cdc cd nhdn cung nhu dnh hudng den triet ly vd hdnh ddng kinh doanh Han Qudc. NhQ-ng gid tri vd chuin myc cua nd dudng nhu cdn tiep tyc anh hudng vd dan dat ngudi Han qua nhilu thi he bit chip su du nhdp manh me ciia vdn boa phuong Tay vdo Hdn Qudc trong thdi ky hien dai. Trilt ly CO ban cua dao Nho la Nhan- NghTa- Le- Tri - Tin. Triet ly ndo du nhap vao moi nudc cung mang sac thdi khdc nhau. Neu nhu d Vict Nam nhan manh d Nhan- NghTa thi Han Qudc lai de cao Tin- Le. Dieu do dugc the hien ngay trong cdch img xir hdng ngdy ciia Hdn Qudc "tam cuong ngu thudng" nhu sau:
Tam cuang: Quan vi than cuong Phy vi tir cuong Phu vi the cuong Ngii thu&ng:
Quan than hQn nghTa (vua tdi phdi cd nghTa).
Phy tOr hQru than (Gitra cha vd con cd linh than).
Phu the hiiu biet (Vg chdng cd sy phan biet).
Trudng thir huu ty (Tren dudi phdi cd thii ty).
Than bdng huru tin (Ban be phdi cd tin nhiem).
Trilt ly ndy da chi phdi hdnh ddng cua cdc cd nhan trong gia dinh, xa hdi Hdn Quoc mdt thdi gian ddi vd den nay van anh hudng sau sic trong tu tudng, hdnh ddng ciia ngudi Hdn tren mgi phuong dien ma dien hinh la che do "gia dinh tri". Dac trung co bdn nhat cua c h l do "gia dinh trj" ciia ngudi Han Qudc cd the diln dat mdt each ngdn ggn la
"che do dai gia dinh mang linh gia trudng".
Trudc day trong thdi ky dau phat trien doanh nghiep, do sy tap trung von cao dp nen boat dpng ciia cdc doanh nghiep dugc khuyen khich chu yeu dya vdo quan he gia dinh- gia tdc de lanh dao Thyc te cho thay, viec irng dyng che do ndy da dem lai hieu qua rat cao.
Cho den ngdy nay, mac dii da cd rat nhieu bien ddng trong dd cd viec cdi td cac Chaebol nhung khuynh hudng tren van cdn rat Idn. Sy dnh h u d n g dd cd the thdy rd qua bdng tdm tdt s a u :
Anh hu-dng ciia Nho giao den nen V H D N Gia tri van hoa truyen thong
Quyen uy cua vua ddi vdi cdc than dan Quan he mat thiet giQ-a cha va con Sy phdn cdng vai trd nam-nQr Thiir ty giira ngudi Idn tudi vd ngudi it tudi
Tin tudng ban be
Chl do thira ke, uu tien con trudng, sung kinh td tien
Chii nghTa uu tien gia tgc tryc he
Dac diem cua van hoa doanh nghiep Quyen uy cua ngudi lanh dao Hda thuan, trung thdnh, phy thudc Thdi do lam viec can man, hit minh Thiir ty, cap tren cip dudi rd rdng
Tin tudng ddng nghiep, tinh tap the Ke thira theo truyen thdng
Coi trgng ddng bdo, ddng huong, ddng mdn
NGHIEN C ^ OdNG B^C fl. Sd 3(145) 3-2013
36
- Vai tro cua chinh phii
Mpt yeu td vd ciing quan trpng dnh hudng den chien luge kinh doanh ciia doanh nghiep do Id chinh sdch cua chinh phu ddi vdi viec ho trg vd phdt triln doanh nghiep. Ddc biet la trudng hgp cdc Chaebol Han Qudc, chinh phii cd vai trd to Idn den sy hinh thdnh va phdt trien cua cdc tap dodn kinh tl nay.
Chinh phii Han Qudc cd quyen uy tuyet ddi (nhdt Id trong giai doan mdi phdt trien) gay dp lye tryc tiep den hdnh ddng ciia doanh nghi?p ggi Id md hinh "Quyln uy theo chilu dgc". Trong thdi ky dau, chinh phu chi vien vd hd trg nhieu cho cac doanh nghiep bang cac chinh sdch uu dai, nhal la hd trg vdn san xuat nhdm hudng din nen kinh ll theo kl ho?ich nhung tu- nhQng nam 1990 trd lai day, ciing vdi su phdt trien cua xu hudng "dan chu hoa", chinh phu giam bdt sy chi vien, hd trg, thay vdo dd Id ldng cudng cung cd he thdng phdp luat, dam bdo cho mgi doanh nghiep boat ddng cdng bang trong mdt khudn khd nhat djnh.
Nen kinh te ke hoach vdi vai trd chii dao ciia chinh phii vd hang loat cdc chinh sdch thay doi da tao nen ddc diem cac doanh nghiep Han Qudc nhu: Cdc doanh nghi?p phdt triln theo kieu "bach tudc"- md rgng quy md doanh nghiep khdng theo chuyen nganh (hau het cac doanh nghiep Idn boat ddng tren nhieu ITnh vyc tir bdo hiem, tin dyng, den ddng tau. san xuit hang dien tiir, d td, kinh doanh khdch san..); tan dyng lgi thi nhd quy md, chii trgng san xuat hon la di sau phat triln ky thuat chuyen mdn, chu trgng doanh thu hon lgi nhuan... 'Mat khac.
chinh sdch tap trung vdn ciia chinh phii thdi ky diu da khuyin khich sy phat
trien cua khuynh hudng tap quyln "gia dinh trj" trong cac doanh nghiep Idn Han Qudc.
- Dac diem moi trirong kinh doanh Mgi boat ddng cua doanh nghiep dii d bit cir noi ddu cung phai dugc dat trong mdi trudng kinh doanh cua nd. Mdi trudng kinh doanh Id yeu td anh hudng true tiep din boat ddng ciia doanh nghiep ndi chung va VHDN ndi rieng. So vdi cdc nudc nhu Nhat Ban, My, va cac nudc phuong Tay thi Han Qudc la nudc phat trien mudn hon. Thj trudng Han Qudc cung da dang, va viec tham nhap vao thi trudng Han Qudc cung tuong ddi de hon.
Mat khac su di chuyen ngudn luc (lao dgng) ciia Han Qudc tuong ddi dn dinh (do cac doanh nghiep Han Qudc thuc hien che do luyen nhan vien Irpn ddi). Do su phat triln cua kinh le Han Qudc, hien nay mirc dp di chuyen dd cd chieu hudng tang len. Mdt dac diem nQ-a la, so vdi cac nudc da phdt trien, quyen sd hu-u doanh nghiep va quyen dieu hanh doanh nghiep van chua tach rdi. Hien nay, mdi bdt dau hinh thanh che dp nha kinh doanh chuyen mdn. Dieu nay anh hudng rat Idn tdi viec de ra chien luge kinh doanh va phuong thirc quan ly cua cac doanh nghiep Han Quoc.
- Trinh do khoa hgc ky thuat Han Qudc tir mpt nudc ndng nghiep bi tan pha nang ne bdi chien tranh. Sau Chien tranh The gidi thir hai, de khdi phyc va phat trien kinh le nhanh chdng, Han Qudc chpn con dudng nhap khau thiet bi; nhan chuyen giao cdng nghe nudc ngoai. Day cung la thdi ky tap trung san xuat Idn, chu trpng gia thanh, nang suat do dd kieu lanh dao tap quyen, giam sat la lieu bieu d giai doan nay. Khi da phai trien den muc dp nhal djnh, Han Qudc
NGHIEN Ctiru OdNG BflC fl. SO 3(145) 3-2013 37
chuyen sang san xuit cac san phim thjnh hanh. Bdt diu tir nhQng nam 1980, Hdn Qudc da tap trung phdt triln ky thuat.
Thdi ky cdng nghe thdng tin da md ra nhu-ng thay ddi mdi trong boat ddng doanh nghiep nhu: chuyen tir san xuat sd lupng Idn, dai tra sang san xuat sd lugng it; da dang mau ma, chirc ndng ciia san pham; thay ddi dan tir phuong thiic qudn ly tap quyen sang quan ly nhan quyen, tdn trgng ca nhan, khuyen khich ngudi lao ddng sang tao.
N h u vay, tir nhQ-ng phan tich d tren, ben canh rat nhieu yeu td mang tinh chu quan vd khach quan, cd the ndi rdng nhti-ng quan diem ciia N h o giao md bieu hien cu the nhdt Id trong che dp "gia dinh tri" cua ngudi Han Id yeu td dnh hudng sau sdc nhdt den sy hinh thanh va phat trien ciia nhQ-ng ddc diem trong vdn hda doanh nghiep d cac Chaebol Han Qudc. Cdc ddc diem nay se d u g c tiep tuc gidi thieu, phan tich vd danh gia trong bdi viet tiep theo.
5. Nguyen VTnh Son (1999), Tm hieu Han%
Quoc, Vien nghien cuu va phi bien tri thiic bach i khoa Ha Noi.
6. Nguyen Phuong Lam, Top bdi gidng mon kinh doanh Hdn Qudc.
7. Hoa Hiiu Lan (2002), Hdn Qudc- cdu chuyen kinh te vi mot con rong, Nxb Chinh tri Qu6c gia. Ha Noi.
8. Danh Phong (2004), "NhOng net dac sSc trong van hoa doanh nghiep Han Quoc", Tgp chi Cong nghiep, so 9.
9. Nguyin Manh Quan (2004), Gido trinh dgo dire kinh doanh vd vdn hda doanh nghiep, Nxb Lao dong- Xa hgi, Ha Noi.
10. Le Quang Thiem (1998), Van hoa van minh vd yeu td vdn hda truyen thong Hdn, Nxb Van hpc.
11. Luu VTnh Thuy (2000), Kinh diin quan ly kinh doanh thdnh cdng cita cdc doanh nghiep Chdu A, Nxb Thong ke.
12. Joseph E.Stiglitz va Shahidyusuf (2002), Suy ngam lgi su thdn Ddng A, Nxb Thanh nien.
TAI LIEU THAM KHAO 1. Nguyen Hai Anh (1998), Vai trd cita cdc Chaebol doi v&i nen kinh te Hdn Quoc hien nay, Trudng Dai hoc Khoa xa hoi va nhan van Ha Noi.
2. David H.Maister (2005), Bdn sdc vdn hoa doanh nghiep, Nxb Thong ke. Ha Noi.
3. Duong Phli Hiep - Ngo Xuan Binh (chu bien) (1999), Hdn Qudc tru&c thim thi ky XXI, Nxb Thong ke. Ha Npi.
4. Phan Le Huy (2000), Lich sic vdn hda Hdn Qudc, Nxb Thong tin Ha Npi.
