24 TAP CHI KHOA HOC XA HOI SO 2(150)-2011
VIEC L A M PHI CHINH THLPC O THANH PHO H 6 CHJ MINH TU' GOC NHiN LjCH SIJ-VAN HOA
NGUYEN THI HAU
TOM TAT
Bai viit tim hieu ve khu vwe kinh te phi ehinh thirc d TPHCM tir gde do ljch sir-van hda: phan tieh dac diem ljch sir, dae diem xa hgi, nhan thirc ciia cgng ddng ddi vdi thanh phin kinh ti nay qua eac giai doan ljch sir. Qua dd gdp phan tim ra giai phap phat huy mat tich ci/c va ban che nhwng tieu ewe eiia thanh phan kinh te phi chinh thirc trong phat then kinh te va xay dwng dd thj van minh hien dai
Tgi cae nude dang phat then, trong dd ed Viet Nam, lye lugng lao ddng tham gia vao nen kinh te phi ehinh thue ehilm mpt phan kha Idn, nhit la tai eac thanh phi. Thuc t l thj trudng lao dpng Viet Nam ndi ehung va TPHCM ndi heng eung cho thiy phin Idn nh&ng viee lam mdi da dwgc tgo ra t& khu vyc kinh te phi ehinh thuc. Hp gom nh&ng lao dpng lam viec trong eae doanh nghiep phi chinh th&c (quy md san xuit nhd hoge khdng phu hgp vdi quy djnh phap lugt);
trong eae doanh nghiep ehinh th&c nhung edng viee khdng duge su bao ve eua xa hpi, lugt Igo dpng; ngudi lam viee trong hd gia dinh (giup viee nha) va lao dpng an luang trong nhieu khu vyc, ke ea khu vyc Nha nudc, nhung cdng viec khdng on djnh. D l nhgn ra nhit la nh&ng ngudi lam
Nguyen Thj Hau. Tien sT. Vien Nghien cuu Phat triln Thanh pho Ho Chi Minh.
viee ty do (budn ban, khuan vac, dich vu dan gian) hay ty nguyen lam cdng cho ngudi khac ma khdng h i dugc ky hgp ddng lao ddng. Tinh trgng nay la mdt phin
"khdng t h i thilu dwgc", mdt dae trung cua ddi sing cae dd thj - trong dd ed TPHCM.
Tim hilu t& gde dp Ijch su-van hda eung la each gdp phan tim ra giai phap phat thin nh&ng Igi ich va hgn c h l nhung tieu eye cua khu vyc kinh t l phi chinh th&e.
1. H O A N C A N H LjCHSCf
Cac logi hinh viee lam phi chinh thuc d dd thj nhu Sai Gdn-TPHCM la thyc t l khach quan ton tgi t& lau, ngay t& lue dd thj dyge hinh thanh. Neu so sanh vdi vung ndng thdn thi khu vyc kinh te phi ehinh th&e d eae dd thj ngay cang phat then mgnh me va da dgng do nh&ng nhu cau npi tgi cua ddi song do thj. Trong thdi ky cae dd thj trung co cae nganh kinh te hiu nhy khdng cd sy phan biet gi&a "ehinh th&e" va "phi chinh th&e" nhyng viee hinh thanh eac dd thj thdi can dgi, bit dau vao culi t h i ky XIX d Sai Gdn-Ben Nghe, da dong thdi lam hinh thanh va tach biet hai khu vyc kinh t l nay. Su thanh Igp nh&ng nha may, cdng sd, ca sd djch vy cdng nhu benh vien, trydng hpe... d Sai Gdn thdi Phap thupe tuy so lygng khdng nhilu nhyng eung du de hinh thanh mpt tang Idp xa hpi
"lam edng an luang" theo nh&ng quy dinh
"hanh ehinh" ve gid giae va nhilu ylu to khac. Cd t h i coi day la ting Idp "thi dan" - eu dan sing d dd thj va lam nh&ng nghi
N G U Y E N THj HAU - VIEC L A M PHI CHiNH THLfC O T H A N H PHO.. 25
nghiep cua dd thj, va do dd, cd l i i song dd thi, cd phan khac vdi nh&ng logi hinh lao ddng khac d thanh pho. Khu v y c "kinh t l chinh th&c" nay tap trung d khu trung tam - qugn 1, quan 3 hien nay. Cdn lgi cae khu vyc khac eua Sai Gdn, khu v y c Chg Ldn la khu budn ban dich vy, xdm lao ddng, vung Gia Dinh ehu y l u la vung ndng
nghiep, la khu v y c kinh t l "phi chinh thuc".
Oac d i l m nay xuyen s u i t s y phat t h i n cua dd thj Sai Gdn.
Sai Gdn edn trai qua mdt thdi gian dai thdi ky chiln tranh. Khac vdi Ha Ndi (trong chien tranh nhCrng ngwdi lam trong thanh phin kinh te chinh thirc - lam nha nwdc - diu tan cw, sa tan ve n6ng th6n, hda binh mdi trd vi thanh phd, trong khi dd ngwdi lam kinh ti phi chinh thirc hiu nhw khdng bj bat huge di khdi thanh phd), Sai Gdn Igi la nai ngudi dan n h i l u vung ndng thdn t u mien Trung den Nam Bp do vao thanh pho.
Hau nhu khdng ed nghe nghiep, khdng cd hoge it v i n , hp tham gia vao khu vyc kinh t l phi chinh th&c b i n g nh&ng edng viee nhy budn ban nhd le, hang rong, djch vy, lao dpng thu cdng, ehuyen chd bang xe tho sa... Dja ban lam viec eua hp, ed t h i ndi khai quat, la "ngoai trdi" gom Idng le dudng, cac edng trudng, chg bua... Sau ngay thong nhat dat nude, mdt bp phan ngudi dan trd ve que quan, mpt bp phan khac di vung kinh te mdi, khu v y c viee lam phi chinh thue thu hep. C l u true kinh te cua thanh p h i ehi edn "mpt thanh phan"
nen nhieu thanh phan kinh t l , nhilu logi hinh viee lgm "ngogi quoe doanh" trd thanh
"phi ehinh th&c". Khi kinh t l nudc ta lam vao thdi ky khd khan "trudc doi mdi" thi thanh pho Igi n h u mpt "cho trung" ed t h i dung ngp nh&ng ddng ngudi "ehay" vao
day kiem s i n g . Khu vyc kinh t l phi chinh thue Igi m d rdng, phong phu da dgng v l logi hinh, each thuc hogt ddng va ngay cang ed ddng gdp dang k l cho sy phat triln kinh t l TPHCM. Tuy nhien thdi ky nay khu vyc kinh t l nay bj coi la "phi chinh thue" ngay ca trong lugt phap (qua cym t&
the hien quan niem chinh thing "kinh t l mpt thanh phin"), do dd kinh te phi chinh th&c bupc phai biln dgng, nup bdng dudi hinh th&c khac...
T& nh&ng nam gan day, qua trinh cdng nghiep hda va dd thj hda dien ra mgnh me d TPHCM da thu hut hang ngan ngudi t u cae tinh thanh khac d i n lap nghiep va muu sinh, nhilu ngudi trong so dd tham gia vao eae hogt ddng kinh te phi chinh thuc, trong dd dang ehu y nhat la hinh thue "kinh t l via he" va lao ddng trong cac khu edng nghiep, khu c h l xuit. Da ed nhilu cdng trinh khao sat, nghien cuu phan tich thanh phan dan cu, logi hinh viee lam, dieu kien sing...
cua c u dan thanh pho tham gia vao khu vyc kinh te phi ehinh th&e. Ty le ddng gdp dang ke vao thu nhgp quIe gia eua ngydi lao ddng trong cac khu vyc kinh t l phi chinh th&e eho t h i y n i n kinh t l nay da thyc hien dyge chuc nang thiet y l u la tgo ra viee lam va tang phuc Igi cho ea nha san xuat l l n ngudi tieu dung. Khu vyc nay s u dung nguon lye von c l djnh mpt each hieu qua thdng qua viec k i t hgp nguIn v i n thap vdi so lugng lao dong ddng.
Dong thdi, t i l t kiem nhu e l u v i n luu ddng bang each chia khau san x u i t va tieu thy hang hda thanh nh&ng quy md nhd, de quan ly. Mat khac, doi vdi nh&ng ngudi ngheo, dan nhgp cu, khdng b i n g c l p , khdng hp khau, tay nghe thap... thi viec dugc c h i p nhan vao lam trong cae doanh
26 N G U Y E N T H I HAU - VIEC L A M PHI CHiNH THLfC O T H A N H PHO...
nghiep phi chinh thuc la bude khdi d i u kha thi n h i t de hp ed the tgo thu nhap, hpe tap, nang eao tay nghe. Tuy nhien, tren thyc t l khdng n h i l u doanh nghiep chu y den viee dao tgo tay n g h i mpt each cd he thing eho ngudi lao dpng, bdi hp dat nang y l u to lgi nhuan trude m i t chu khdng vi Igi ich lau dai eua ban than va xa hdi. O i l u nay lam cho viec thyc hien mue dich "phat triln ben vung" kinh t l - x a hpi cang khd khan.
Hien nay van cdn nh&ng quan niem chua dung v l lao dpng trong khu vyc kinh te phi chinh thuc, du thu nhap giau ed hay thu nhap thap. S y danh gia eua nhieu "ngudi thanh p h i " ddi vdi "dan nhap cu, dan hang rong, tre dudng pho" v i n cd p h i n xem thudng, thuang hgi, tham chi cdn bj coi la nguyen nhan ehinh lam eho thanh pho chua ed n i p s i n g "van minh dd thj". O l i tugng nay edn chua dwgc quan tam dung m&e ca ve mat phap ly lan tam ly. Mat khac, tam ly xa hpi ndi ehung edn cd nhin nhan chua cdng bang vdi thanh p h i n kinh te phi ehinh thuc nhung thu nhap giau cd vi djnh k i l n cho r i n g dd la "thu nhgp khdng ehinh dang". {Ne sg nhwng ghen ghet ngwdi giau cd hon minh - net tam ly bao thu ciia kha nhieu ngwdi Viet).
2. OAC D I £ M XA HOI
Lao ddng khu vyc kinh t l phi chinh th&e d TPHCM v l ca ban cd 2 logi hinh: 1) Lao dpng lam viec trong eae edng ty, doanh nghiep, nh&ng ca s d san xuit... ndi chung cd thu nhap t u muc tuang d i i I n djnh d i n kha gia, giau ed. Nhu da ndi d tren, logi hinh kinh t l phi chinh th&c nay cd "truyin thing" lau ddi, ton tgi va phat t h i n lien tuc d Sai Gdn-TPHCM, t& thdi Phap thudc d i n nam 1975. 2) Lao ddng t y do "kinh t l
via he, kinh te Idng le dudng", hoac edng nhan trong eae khu edng nghiep, khu c h l xuat... ed thu nhap b I p benh hoge thu nhap t h i p va khdng on djnh. Trong s l nay cdn ed mpt sd it han la nhung ngudi ve huu, nhan vien ea quan nha nudc, sinh vien... cung tham gia vao khu vyc viec lam phi chinh th&e nhung mang tinh thdi vu hay "ngoai gid". Cd t h i nhan bilt mdt so dgc diem xa hpi eua logi hinh lao dpng nay.
- Nguon g l c p h i n ldn la t u ndng thdn mdi len, hoac song d thanh pho chua lau.
Trude day thudng duge gpi ehung la "dan ngheo thanh thj", hien nay dung khai niem mdi "ngheo dd thj". Mdt s l lugng dang ke s i n g "ddc than" do chua lap gia dinh hoac khdng cd gia dinh (chong/vg/con...) d cung. Oieu kien sdng r i t khd khan, thieu thon v l vat c h i t va h i u nhu khdng ed dieu kien tham gia nh&ng sinh hogt van hda tinh t h i n . Tgi eae khu edng nghiep, khu che x u i t cd tinh trgng thanh nien nam n& "song thu", tham ehi da x u i t hien nh&ng hien tugng xa hdi khdng lanh mgnh khac Oja ban c u tru eua logi hinh lao ddng nay thudng d cac huyen ngoai thanh, quan vung ven, hay trong mdt s l khu vyc cua cae qugn ndi thanh.
- Khdng cd nghe nghiep "dugc dao tgo" va khdng ed d i l u kien t i l p can eg hpi dao tao nghe nghiep, ngay ca trong eae khu cong nghiep, khu c h l x u i t eung vay. Tnnh dp hpe v i n thudng khdng cao, tham chi vin cdn hien tugng mu eh& va tinh trgng tai mu phd bien. Vi vay s u h i l u bilt ve phap lugt cdn r i t nhieu hgn che. P h i n Idn lao ddng trong khu v y c kinh t l phi chinh thuc deu phai c h i p nhgn dieu kien lam viec kem, thu nhgp t h i p , khdng dyge hudng
NGUYEN THI HAU - VIEC LAM PHI CHINH THLfC O T H A N H PHO. 27 quyen, nghia vu lao ddng, quy phuc lgi xa
hdi, djch vu cdng ich... eung nhu khdng ed ea hdi d l thang t i l n , t i l p can vdi eae nguon lye tin dyng, khoa hpe ky thugt.
- So lygng phy n& tham gia vao khu vyc kinh t l nay kha Idn, t& "budn ganh ban bung" den edng nhan khu cdng nghiep-khu c h l xuit, t u giup viec nha den giup viec trong quan xa, lam thg h i , tham chi lam xe dm... Hp cd mdt trach nhiem mang tinh
"thien ch&e", dd la ludn hy sinh, chiu thiet thdi vi gia dinh. Tinh trgng bde lot, sue lao ddng doi vdi phy n&, tre em kha p h i biln, tham ehi cdn ed hien tugng lgm dyng tinh dye. Cac hogt dpng tuang trg ve xa hdi, phap ly cung chua tiep can sat vdi nh&ng d i i tugng nay.
- Nen kinh te ehu yeu eua Viet Nam ndi chung va Dong bang sdng C&u Long ndi heng la ndng nghiep. Vdi dae trung ea ban cua ea e l u thdi gian mang tinh thdi vu, vi vgy thdi gian "ndng nhan" eung la thdi gian ngudi ndng dan tgn dyng de kiem them thu nhap t u hogt dpng kinh te phi ndng nghiep, len thanh pho k i l m viee lam them la kha pho bien.
Nhu vay, cd nhieu x u i t phat diem khac nhau de ngudi lao dpng tham gia vao khu vyc kinh t l phi ehinh th&c. Thyc te d cac thanh pho Idn nhu TPHCM eho t h i y nh&ng hgn ehe ve nang lue, k i l n th&c va vgt c h i t lg nguyen nhan lam cho ngudi lao dpng tham gia vao logi hinh kinh t l nay.
T& diem xuat phat eua s y ngheo ddi, t h i t hpe, ngydi lao dpng Igi t i l p tyc gig nhgp vao mpt thj trydng lao ddng ma ea hpi d l hpe hdi, hda nhgp vdi s y phat then xa hdi dudng nhu khdng ed. Song song vdi nd la mpt m&e thu nhgp thap, rui ro tai ngn lao
ddng va kha nang khdng dugc d i n bu rat cao... Vi ngheo nen nhilu ngudi phai tham gia khu vyc kinh t l phi chinh thuc va sau mdt thdi gian lam viec d dd, chua chle gi hp thoat khdi k i l p ngheo! Cu t h i , nhu mdt vdng l u i n q u i n , ngudi lao dong khu vyc kinh t l phi chinh thuc ddi mat vdi h i t rui ro nay d i n thiet thdi khac. Vay phai giai quylt t u dau trong cai vdng luin q u i n nay?
Cung nhu ea nudc, TPHCM da cd kha nhilu hoat ddng, t l chuc tuang trg doi vdi ngudi lao ddng t y do, tre em dudng pho, dan di cu. The nhung, quy md va hieu qua cua nh&ng to chuc nay van chua that sy tiep can sau sat, kjp thdi d i n vdi tung d i i tugng, va quan trpng han la chua ldi keo hp t y nguyen tham gia eac hogt ddng tuang trg. P h i n ldn ngudi lao dpng phi chinh thuc chua biet each khai thae sy hd trg cua cae to chuc nay ma v i n thu ddng, t y bao ve minh mpt each kem hieu qua.
Vdi nh&ng ddng gdp eua lao ddng phi ehinh th&e doi vdi xa hpi va nen kinh t l hien nay, viec th&a nhgn vj tri, vai trd xa hpi va tgo dieu kien cho ho thy hudng eae djch vu cdng ich la dieu khdng t h i phu nhgn.
3. SU' C H U Y t N OOl CAC HJNH THU'C VIEC L A M CHiNH THLfC VA PHI C H I N H THLfC
TPHCM dang eung ea nudc tieh eye hpi nhgp vdi kinh t l t h i gidi (Viet Nam mdi trd thanh thanh vien th& 150 cua To ch&e Thuang mgi T h i gidi WTO t& euli nam 2007), ngudi lao dpng d&ng trude nhilu ca hdi cung nhu nhilu rui ro. Trong qua trinh nay ngudi lao dpng chju nhung anh hudng, nh&ng tae ddng vdi net dae thu quan trpng nhit la sy chuyen djch lye
28 NGUYEN THI HAU - VIEC LAM PHI CHINH THLfC O T H A N H PHO..
lugng lao ddng gi&a hai khu vyc kinh t l / viec lam chinh thuc va phi ehinh thue t&
nh&ng nguyen nhan sau.
- La mpt nen kinh te ehuyin ddi, lao ddng trong khu vyc kinh te nha nude trong mot thdi gian dai la lye lugng chu dgo cua nen kinh t l . Cung vi vay, mpt bd phan eua khu vyc kinh t l nay da qua quen vdi nh&ng each nghi, each lam kilu bao elp, hp quen va ludn mong muln duge hudng "blu s&a me" Nha nude. Oin nay, dudi tac ddng cua hdi nhgp, "cude chai" mdi vdi nh&ng lugt va le mdi cua quIe t l d i i vdi mpt bd phan khu vuc nay qua mdi me va dudng nhu khdng t h i hip thy nli. Lam gi va lam nhu t h i nao ddi vdi hp ludn la nh&ng eau hdi bude hp phai tim ra eau tra Idi d l ed t h i thich &ng dwgc. Va niu khdng thich
&ng duge hay thich &ng kem thi hau qua la ngudi lao ddng bj thit nghiep hoac phai rdi bd mdi trudng lam viee nay de gia nhgp vao khu vyc viee lam phi chinh thue.
- Ngudi lao dpng trong khu vyc kinh t l ngoai nha nudc, dae biet la kinh te tu nhan da ed thdi gian t&ng duge coi la "lao ddng hgng hai". Vi vay, trong hogt ddng nghi nghiep, trong &ng xu, mdt so ngudi trong so hp van chua thoat ra duge tu duy "an xoi d thi", lam an theo kieu ed eon hoac ty tydng "danh nhanh, thing nhanh". Nh&ng kilu lam an nhy the nay khdng the d&ng vyng dyge trydc lan sdng dau ty mdi, khdng the d&ng v&ng dyge trude su "tin cdng" eua eac doanh nghiep nudc ngoai vdi nhung each kinh doanh bai ban. Theo dy doan eua eae ehuyen gia kinh te va tren thyc t l , khdng it doanh nghiep lam an theo kieu nay bj pha san, bj "biln mit" trong danh sach eac doanh nghiep cua dit nydc.
- Lan sdng dau tu nude ngoai vao Viet Nam se kich thich eae hogt ddng kinh doanh trong nude. Nhieu doanh nghiep, nhilu khu edng nghiep mdi mpc len. Keo theo dd la mdt bd phan dan eu ndng thdn bj mit dit; mdt bd phan khac se thu hut vao lam viec trong cae khu cdng nghiep, khu dd thi. Tuy nhien, cude di ehuyin nay khdng phai ai eung thanh cdng, nhieu ngudi se lam vao eanh tay trang khi tay nghe, chuyen mdn ky thuat khdng ed, ehi lam nh&ng edng viee gian dan trong doanh nghiep. Nh&ng ngudi nay ludn la nh&ng ngudi ed nguy ea eao nhat bj sa thai, bj dua ra khdi day ehuyin san xuit. Khi dd hp quay ve que huang eung khdng dugc bdi khdng edn rupng vudn, d Igi thanh phi, dd thj cung khdng xong vi khdng cd cdng an viee lam, khdng ed eho d...
- Du la kinh t l thi trudng, du la mong muon trd thanh mdt nude edng nghiep, nhung hien tgi va trong tuang lai gan, v l ea ban nudc ta v i n la mdt nude ndng nghiep vdi da s l ngudi lao ddng lam ndng nghiep va sinh song d ndng thdn; gan ca cude ddi vdi ndng thdn. Trudc s&c ep eua hpi nhgp, ngudi lao dpng ndng thdn bupc phai thay doi each nghT, thay doi each lam. Nen kinh te ndng nghiep thi trudng la xu hudng tat ylu khach quan va do dd mpi san pham tu ndng nghiep cung bj anh hudng cua thj trudng (ea trong va ngoai nude). Cung vi thi, ben egnh nhung anh hudng tieh cue, nh&ng tae dong tieu eye se lam cho ngydi lao dpng ndng thdn gap rat nhieu khd khan. Nh&ng vi dy rat dien hinh vi sy khdng hieu bilt luat chai quoe te, khdng nam dyge thdng tin thj trydng the gidi da din den cd nh&ng nam chung ta khdng tieu thy dugc hgt ca phe, hgt dieu hoge
N G U Y E N TH! HAU - VIEC L A M PHI CHiNH THLfC 0 T H A N H PHO... 29
khdng x u i t k h i u duge thuy san, ndng san... Ndi each khac, ngudi lao ddng ndng thdn hien nay va trong tuang lai ludn phai d i i mat vdi nh&ng rui ro t& tham ehi d tan ben kia ban eau mang d i n eh& khdng chi trong luy tre lang, trong "ao nha" nhu trudc n&a. Nh&ng rui ro nay lam cho lao ddng ndng thdn va gia dinh hp bi anh hudng rat nhieu, va cung ed nh&ng ngudi bj ngheo ddi hoac tai ngheo ddi.
Khi do, ngudi lao dpng d cac doanh nghiep, cac c a s d san xuat kinh doanh, ngudi ndng dan se rai vao tinh trgng khd khan, khon don; khdng it ngudi se rai vao tinh trgng ngheo ddi. T i t nhien, he t h i n g an sinh xa hpi v i n cd nh&ng h i trg tich eye nhat cho ngudi lao ddng trong nh&ng lue nhu vay nham thuc hien thay t h i hoac bu dap thu nhap cho ngudi lao dpng khi hp gap eae "rui ro xa hpi". Tuy nhien, mpt bp phgn trong so nh&ng ngudi lao dpng nay se tham gia vao khu v y c viee lam phi chinh thuc vdi logi hinh "kinh te via he, Idng l l dudng" tai cac do thj. Xu hudng ehuyin doi nguge Igi t& khu v y c viec lam phi ehinh th&e sang khu vuc ehinh thue v i n d i i n ra nhung kha chgm va khdng on djnh, vi nhu da ndi tren, nh&ng yeu to de "phat t h i n ben v&ng" trong dd ed viec dao tgo phat then nguon nhan lye ed trinh dp ehuyen mon chua dugc quan tam thyc sy.
4. VIEC L A M PHI CHINH THU'C VA V A N
H O A D O TH!
TPHCM phat t h i n t& do thj Sai Gdn-Bin Nghe Idn dan len, noi k i t vdi eac trung tam khac la Chg Ldn va Gia Djnh. Toe dp dd thj hda eua Sai Gdn-TPHCM trong giai doan lich s y nao eung r i t nhanh, tuy nhien phai nhin nhgn r i n g hien nay quy hogch
cua nha nudc khdng theo kjp t i c dp phat then cua thanh pho, viec xay dyng t y phat do ngudi dan chua cd y thuc cao trong viec tuan thu quy hogch cua nha nudc, sy tuy tien phat then cac khu dan c u tru xen l i n thuang mgi, khu san xuat... la r i t rd.
Cd t h i dung cum t u "lang trong p h i " d l hinh dung ve tinh c h i t van hda nhilu khu dd thj mdi. Day ehinh la dja ban thuan tien eho viee lam phi chinh th&e phat then: t&
viee budn ban trong nh&ng chg "chom hom", "chg duoi"... d i n mdt nen "kinh te via he": budn ban eo djnh/di ddng, san xuit, djeh vy... Do ea ehe quan ly chua phu hgp, "kinh te via he" cung "gdp phin" lam n h l c h nhae khu v y c trung tam thanh pho.
Viec s& dung via he, Idng l l dudng d l kinh doanh, budn ban, tham ehi san xuit, lam eae dich vy nhu gi& xe... cdn xuat phat t&
ehinh nhgn th&c cua ngudi dan. Nhieu ngudi dan thanh pho da quan niem via he, Idng le dudng thupe s d h&u eua ehu nha ed mat tien dudng. Theo k i t qua khao sat 400 ngudi dan v l quyen sir dung via he d TPHCM, ed tdi 52,8% so ngudi duge hdi eho rang via he thupe quyen eua chu nha cd mat tien dudng (Nguyin T h i Cudng, 2005). Va de cd mdt chd budn ban nhd le d via he trudc mat nha khdng phai eua minh deu phai dwgc s y cho phep cua ehu nha va phai ddng mdt khoan tien "thue chd" hang thang. Nh&ng nam gan day, thanh pho ed chu trugng phat then nhilu trung tam de phan tan m&e dp tap trung;
cap qugn, chua du s&c hinh thanh cac khu mua ban Idn nen lai bj phan tan theo eac tryc dudng va cae le dudng. Quy hogch khu hanh chanh, trudng hpe, chg, cua hang... khdng theo khu vyc ma phan tan theo mat t i l n dudng cho nen lam viee gi
30 NGUYEN THI HAU - VIEC LAM PHI CHINH THLfC O T H A N H PHO...
ngudi dan cung phai "xuong dudng". Va thyc te, logi hinh kinh t l phi ehinh thue phd biln nhit d TPHCM la kinh t l budn ban tren via he t& nhilu nam qua da nhanh chdng dap &ng nhu elu mua-ban nhanh, tien Igi vdi cac logi hang hda gia re. Va day eung la dilu kien thugn Igi de cac hoat ddng kinh t l via he cd dilu kien nay sinh va ton tgi. Cung vdi dd "van hda mat tien"
trd thanh "dae trung" mdi cua dd thj Viet Nam, t& thanh pho ldn den thj trin heo lanh (Cd le khdng ed nwdc nao ma dan cw lai ed thdi quen, nhu eau va "dua nhau" ra sdng eanh mat dwdng ldn, nho nhw d nwdc ta! Trong khi dd d cac nwdc thi mat tiin via he la khdng gian c6ng cgng, cin tuan thu nhCrng quy djnh chung cua thanh phd, khdng dwgc tiiy tign sir dung theg y mudn ca nhan). Thdi quen nay d i n din nhieu he lyy. Thir nhat, quy hogch kiln true mat tien eae eon dudng trd nen khd khan, tham chi kiln true xiu, khdng dong bd du ton kem rit nhilu kinh phi d l xay dyng hay cai tgo dudng xa {cgn dwdng Nam Ky Khdi Nghia tir san bay Tan San Nhit ve trung tam TPHCM la 1 vi du diin hinh). Thir hai, tren nh&ng dudng cao toe Igi khdng the ed toe dp eao vi rit nguy hiem khi dan eu tru ngay hai ben dudng, tam giam hieu qua xay dyng. Thir ba, budn ban via he, long dydng, mat tiln dudng phi ngudi s& dung phuang tien giao thdng ea nhan ed moi quan he mat thilt eua "eung va elu", xe ea nhan phat thin thi cdn nhu eau mua ban via he Idng dudng. Tinh trgng tie dudng ket xe Igi cd them mpt nguyen nhan. Cae nha quan ly vg dilu phii gigo thdng thiy dwgc dieu nay nhung khd ma giai quyet.
0 cac thanh pho nhu Ha Npi, TPHCM, neu phygng tien giao thdng edng cpng phat
thin, tien Igi, phu hgp nhu clu, tgo dilu kien cho ngudi dan cd thdi quen su dyng xe edng edng thay vi xe ca nhan, nhu elu
"mua ban nhanh tien Igi" se ehuyin den eae d i u moi giao thdng nhu bin tau xe, trgm xe bus, ga xe dien nglm, bai gj& xe hai... Cd nghia la nh&ng trung tam mua ban, djeh vu se dwgc thilt lap d dd. Tuy nhien, trong khi chd dgi ed duge nh&ng ylu td giao thdng mang tinh chit "giao thdng dd thj", bing each nao hgn chl mat tieu eye eua "kinh te via he" den nep sing van minh dd thj? Nen chang ein t l ch&e nh&ng eon dudng, khu vyc theo d pho - dgc thu quy hogch dd thj, d l duy tri va phat thin kinh t l via he, v&a giai quyet nhu eau sinh sing cua ngudi ban, ngudi mua, vua dam bao my quan va trat ty dd thj, v&a bao ton dugc net ddc dao, can thilt gi&
gin va cd the khai thae nd nhu mdt di san van hda phi vat the. "Van minh dd thj" se cd bd mat mdi. Mat khac cung cin thiy rang, nh&ng logi hinh djch vy va budn ban nhd phu hgp vdi tap quan tieu dung, tien ich, kha nang ehi tra... eua phin ldn ngudi dan thanh pho. Han n&a, nd cdn dyge xem la giai phap myu sinh h&u hieu eua rat nhieu hp dan ngheo, thu nhgp thip, vi vay can to chuc va tang cudng mgng ludi c&a hang nhd le trong cae khu vyc tap trung dan cu, khu edng nghiep, khu chl xuit nhim dap ung nhu elu eua ngudi dan.
Cung vay, trong mpt chung myc nao dd, viee hgn c h l va logi bd cae logi xe thd so 3, 4 bgnh - phyang tien myu sinh cua hang ngan hd gia dinh, cung can ed tinh toan thau dao de khong day ngudi dan vao cho khd khan.
Mdt khu vyc viee lam phi ehinh th&c n&a d TPHCM ed ddng ngydi lao dpng la tgi cac
N G U Y E N T H I H A U - VIEC L A M PHI CHiNH THLfC O T H A N H PHO.. 31
khu cdng nghiep, khu c h l xuit. Tgi day ngudi lao ddng h i u h i t la thanh nien t u cac vung ndng thdn, trinh do hpe v i n khdng eao nen tham gia lam viee vdi tinh chit lao ddng gian dan. Do dd thu nhgp thap, b I p benh, d l m i t viec, cung d l thay doi cdng viee, cude s i n g khdng I n dinh...
N I U cac khu cdng nghiep, khu c h l xuat khdng td chuc dao tgo nghe cho cdng nhan thi tinh trgng nay se d i l n ra lau dai, khu vyc "viee lam khdng chinh th&c" nay se khdng thu hep ma ed nguy ea ngay cang phat then, vi eac nha d i u t u chi quan tam d i n "nhan edng gia re" - t&c la nhan cdng lao ddng gian dan khdng ed tay nghe.
TPHCM va nhieu thanh pho, dd thj khac trong ea nudc dang xay dyng nh&ng thanh pho van minh hien dgi. Khdng the khdng bit dau t& y l u to kinh t l : cae nganh n g h i eua dan ey, logi hinh kinh te e i n dyge
phat then can doi, dam bao quyin Igi cua nhan dan nhung cung dam bao sy phat t h i n ben vung cua thanh phd. Trong viec nay vai trd quan ly va dieu phoi cua nha nude la chu dgo, khdng t h i trdng chd ngudi dan t u giai quylt ma chi cd the keu gpi y th&e c h i p hanh lugt phap va y thuc cdng dong. La mdt dac trung cua cae dd thj Viet Nam, viec lam-kinh t l phi chinh th&c can dugc nhin nhgn xem xet d mpt gde dp tjch su-van hda sau rdng han, ngoai gde dp kinh te, de ed the se mang lgi nh&ng giai phap h&u hieu tich cue cho v i n
dl nay. •
TAI LIEU THAM KHAO
Nguyen The Cudng. 2005, Xay dung trat tw dd thj Thanh phd Ho Chi Minh tir c^eh tiip can van hda-xa hgi O l tai Nghien cuu khoa hpe c l p Thanh pho nam 2005.
{TiSp theo trang 71)
hdn rdng m d khdng vj ky. T u dd, sgi day nhan ai, nhan van cua Phgt giao Hda Hao da keo dugc con ngudi xich lai g i n nhau han va cung den vdi tdn giao nay.
Nghien cuu Phat giao Hda Hao, dac biet tren phuang dien van hda la gdp p h i n tim hieu them mot net van hda cua dan tdc, khic phuc viec Igi dung tdn giao, lam ndi bat nh&ng gia trj nhan van, de nhin nhan Phgt giao Hda Hao mot each day du han, khdng phai vdi nhung b i l n tudng cua nd, ma xem xet nd dudi lang kinh cua mdt tdn giao luu tam nhieu den cude song nhan sinh, t h i hien kha sau s i c moi quan he gi&a dgo va ddi tren ca sd nh&ng vien ngpe tri tup cua Phgt giao. Nghien cuu Phat giao Hda
Hao cung gdp phan tao nen s i c thai cua vung d i t An Giang, vung d i t Nam Bo, viing d i t eua nhu'ng con ngudi nhan hau, qua cam vdi nh&ng budc chan khdng moi ngay t u nh&ng ngay d i u tien di md coi. • TAI L I E U THAM KHAO
1. Giao hgi Phat giao Hoa Hao. 1966. Sim giang thi van toan bg ciia Due Huynh Giao ehu Ban P h i thong Giao ly Trung uang I n hanh.
2. Mai Thanh Hai. 2002. Tu' diin Ton giao.
Ha Npi: Nxb. Tu diln Bach khoa.
3. Nguyin Hilu Trung. 2004. Budc diu tim hiiu y nghia ban thdng thien.
4. Nhit Hanh, 1969. Dao Phat ngay nay.
5. Uy ban Nhan dan tinh An Giang. 2003. Dja chi An Giang (Luu hanh ngi bg). Tap 1.
