DL^ DANH BA DINH VA CUOC M t f t NGfflik CdNG T M mONG VAN HOC DAN GIAN TH^L|p[ p p X
rtmldtzBdiui&tSptnmgtimhiiumaquankegiaanmiiim-'i^hda.tenhocdli^^l^^
Pi"^ danh Ba Binh vd cdc <ea danh liin quan tmeu^c khM ngmmi^mxa&hi^tmg^
hoe ddn gian Tkanh Hda. Tkdng qua m(e Um hiiu ngudn gdc dia danh vacdc phUMg thOe M^
<''»*'^di9danhdiccthihiiidadej,hongtuctdpqudri,lichsi,ianhda,_:^hei.,.ci,,Bai^
xa Tkanh noi chung.
Tihhia:Bladank;BaBinh;vdnhiaxenanh;vdnh6aling.
Mistracb This article /caused on the Itnguistic - culture - lUenttltni -lelatansh^ thntugh tmalyxing Ba Dink as a place and locations related to the Ba mnh raoolMfoa in Thanh Hoa folk litenaure. Tke autkor analysed the origin and nonnattve methods ofthe loiatidn to untkrstand llxal history, culture and social situations ofBa Onh inparticutar and Thanh Hbdlit gdneiM, •
t^<'y<'««'dx Location; Ba Dinh; Tkanh Hoa culture; milage ctMure.
Ngiy,ihanbdi:19lel2O14;NgdydttyttaSngbdi:I0/3/2BlC. . ; . D a n i i h l l p
Mpi sfl vitj Mfin tflpng t i n t p i teong thff giffi k h i e h quan d i u cd tfin rifing n h u
"ding tiln d lo, con aguffi od t f o " v4 dflpc t i p hpp Ipi t h i a h mfit hf- thff^g a i m troag v i a tfl vflag c h u a g d * m i i agfia agfl. Dfi l i a g i n h d a a h xflag hpc (oaomasiologie) vffi eac p h t o mfia ahfl dja d t a h hpe (topoaymie) v i n h t o d a a h hpc (athropoaymic). Troag dd, a g i a h dja d a a h hpc rfft q u a a t r p a g v i dudc agMfia c i u rdag e i tefia flil giffi v4 Vifit N a m . T h u i t agfl dja d a a h b i t a g u f a tfl tifog Hy lap topos (cd agMa l i vi tri) v i onymo (c6agMa(dn«^pi). TheoA.V. Xuperaaxkaja q u t a mfim "dja d a a h l i mfit chuyda Bgiah c i a agfia agfl hpc a g M f o cflu c i c t t a gpi dja IJ, g i i i fln-ch sfl cffu tpo, Kch s i xufft Mfo e i a c h t o g v i p h f a tieh J aghia baa d i u d a d e tfl d u tao a d n fia H NHiN uc KHOA HfCXiMIl
daah""!. Nhfl yfi,y. ^ daah ohMb ,l| aiflag tfa gpi vl tfl ahifo v i xa hfii nfo ehing cung giffng nhfl daah t i rilag mmg chflc BiBg gpi t t o sfl vdit. (Si t h i hda d S tflfog.
Qua dja danh cfa sfl vit, Mfin tflang dupc phto bifit vffi nhflag die ffifta Iopi Mnh rifog bifitda chflag. KM chpa,lfla tfia choi dja danh.tM cin dfla v4o rat nMlu dijio dilm nhfl dfla vio die dilia tfl nMla'(4a M, dia hlnh, sdng, nfli, ^ sfa a ^ tifi^,..) v i dfla vio die di&n x i hfii - lich s i - chtoh tA . v t a hda. Tfl d c ^ cBlia i ^ b i t dd s§ dupe chOB lua (tl t r i thSahctfo rifiag cM'ah thflc c i a mSi vflag dfft, 0 agflffi vl ^ a daah ahfl tdm bfa ljch si - vdn hda bdr^ ngdn ngO oho a t o mufffl
" TbS,-KSn TSdiAi hsc y»Bich khoa thu W|t N m Enuul:duoBgdmigtdh@rihne:oora.
'" Nguj^ NM Ban, ^ diaih trong tue miSNgki
ra>», intomot. » - • • « • ?
•fHHt
to M l u mfit Vtog dfft Bio ddUfl khfog
«h4 khdag q u a a t i m tffi dia d a a h . I . V i i a e t v l d i a d a n h B a B i a h Ba fflah thude h u y f o N g a Sou - ttoh T f ^°^ "=*<* J-nyfo li Nga SOB 5fan f PMa Tdy, cieh t h i a h phff Thanh Hda M-oaag 45 k m v l phia Dffiig B i c Ba Dtoh dBflc gM vfo Hch s i d a d t o tdc Vidt Nam tamg phoag tefa y t o utfde fl,ffi M chffag
^ d t o P h i p . D4y J4 ^ j j g ^ J l ^ tifog v a a g Ida. dupc g j ^ j j . ^ ^ ^^^ ^^^
quang tiTjfog fia Dtoh ljch s i - nffi Bae d i dpc B a a t u y f o agfia dfic Ifip (2-9-1945).
a s M l u dia danh Ba Dtoh (Nga Sfla -
"Hianh Hda) g f a vffi cufic khffi a g h l a cflag tfo se M l u hfla v l lich s i - v t o hfia d a vfag d f t Bay.
' e & giM Atch khac nhau vi dia danh Bamnh
•Cdeh USi thi nh^, fl,eo cic cu cao tii&
S a i Ba Dtoh k l I p i cha Ba Binh dUOc t M l i * I d u chfl H f a te«ng saeh Qudng su lmi thdnh. 14 "Tam bfft (Hah: K h f a bfft fflBh tpag, ahfl bfft dtoh v i a , muc bfft fi^ Uij" Offifiag khfiag agflag doc, tai
^ BgflBg a ^ e , m i t k h t o g agflag
» W . Uoo moag fliuc Mfia a h u v i y nfia
« t t f a cho dja d a a h n i y Nhung e t o g W n g H g i i i dupc tpi sao teong sdch la
•tam bfft dtoh" m i lai gpi 14 "tam dtoh" v4 n h t o d f a hay gpi afim a a 14 Ba Btnh.
C&A hiiu thi hai, tioag gM chdp v l
* ! h s i l t o g xa Ba Dtoh tM dja daah nay gfa vffi b f a quy Ude nfing flifin ehung gifla ba l i n g : Ml Khd, M i u Thinh, Thuaag Thp.
M S I t a g cd mfit hfi thffag hoat ddng rieng rd, khdng t h i n g nhfft ndn d l t l ehfle cM dpo chung v i d l n h t o d t a d o t o k i t chung sfle l i m to tM yfiu d u c f a p h i i cfi mfit quy Udc bdn dinh (nhu mfit b f a huong
DUONGTHIDUNG
a*mt
udc) r a dffi vffi lffi t h i "sinh d i n g ctf, t i d l a g t i a g " ( s & g c t o g & chuag vffi a h a u , c h a chdn chung vffi nhau). Hfii d i n g d i d r a b a n t r i m chui,g gpi l i "Bau Bah" g i m ed 8 ong trflm cao t u l i cfi uy tfa nhfft trong ba l i a g dflag d i u , cd aMdm vu x i y duag, b l suag, srla d l i v i cM dao thfle Mfo "quy Ude". B f a quy udc bao g i m c i e quy diah v l tfft d d c Bah vue ahU a e p sfiig, phoag tuc t i p q u i a , d o f a k i t , teit til trj aa... v i cdng bff h t a g a i m v i o a g i y m l a g 10 Ulaag gidng (am ljch), dflpc gpi 14 ngdy hfii
"Baa Bah". Hai tifog bdn dinh c U 14 tfia gpi U i t o m i t afii bd gifla cae thfiB vffi a h a u a e a e f a phai d mfit tda gpi phfl hpp. B f a dtoh da q u y l t drub tfia chuag 14 ' T a m toh" ma a h f a d t o quea gffi ndm n a l i
"BaDtoh".
Bdn quy udc ban dinh cho Uiffy mffi liea hfi c h i t che broag cfiag dfog. Ttt a h t o g d i e d i l m c i a vi t r i dja U, Mah t l , chtoh tii, x i hfii cho dffa quaa hfi h u y l t Uiffug hp da g f a hfi, r a a g bupc a h a u teong mfit t h i Uiffng nhfft v i p h i i dfla v4o nhau, tiiong b » , cMa se vffi n h a u . D i y khfing cU dan t h u f a l i nhflng quy djnh mang tfiih chfft p h i p Mfit b i t mpi nguffi phai tiito theo, sffng cd tefit til m i edn t h i Men nffp sfog v i a hda vffi tiTuyfo tiiffag d o t o k i t . Dd l i b i l u Mfia d a d i e dilm v t o hda a d a g BgMdp v i nd cM phffi c i v l t i m U rfft coi ti-png t i p flil, cm b:png cfing dfog l u t o . Quy udc bdn dinh cdn t h i Mfin v t a hda Ifag - mfit d i e tintog v t o hda xfl Thanh d i m net. Xufft p h i t tiir d i e tning c i a n f o
^ n g ngMep ti-Ing lua nude ndn con nguffi cff k i t vffi ahau, dinh cu t h i n h l i n g xdm.
Do dd. don vj quaa tixing c i a cu d t o vfa hda Ifla nude I i I t a g "Nudc l i Itog n t a g cao v i l i a g 14 oudc Uiu nho". Vffi tinh
««N Kit KHOA Hpc XiHd m
DIA DANH BA DINH VA CUOC K H 6 I N G H I A C O N G TfiN...
t h f a " t i t I i a tffi d f o cd nhau", "tuong t h f a tuong i i " con nguffi lidn k i t vffi nhau lai t h i n h mfit khffi t h i n g nhfft c h i t ehe. Dae t r u n g d a v t a hda l t o g Ba Dinh t h i Mfin qua hlnh a n h b i l u tupng m a a g gid trj truyfo thfog 14 nghe bdn dinh - bleu tUfog cho tto ngufog, v a n hda. Ddy khdng cM bilu Mfin mgt thuc thi van hda rieng e i a I t a g Ba Dinh m i edn b i l u Mpn Unh tu tri, khep kin c i a v t a hda Itag.
Tinh quyfa lUe teong quy Udc ban dinh 14 mfit ludt tue b i t mpi nguffi phai t u f a theo, ed sflc mpnh rfft l t o . V i Ban ttnh nhfl mfit "tilu t r i l u (finh" tpo n f o truyen t h i n g Vipt Nam m i tue ngfl da dfle k i t
"phdp vua thua Id Ifag".
<iuy udc ban dinh r a dffi each d i y han 200 n i m n f o cfog dfla vao su Mfin dfi d l xac djnh thffi gian r a dffi d a tfin Ba Dtoh.
Thfle ra, xa Ba Dinh r a dffi tfl trUde dd rfft Idu, c t o cfl vdo lieh s i c i a Ifag Ml Khe - Ifag t h i n h l i p sdm nhfft d Ba Dtoh tM 'Vip thff ki XV hp Lpi v l day khai k h f a dat hoang va dung chdm xdm"»'. Sau thffi g i t a sdt n h i p c t o g vffi cac xa khae mffi hlnh fliinh Ba Dtoh vffi ba I t a g khac ahau. Mfit dilu d i e bifit, troag Bgda agfl affi ddy c t o g mfit hfi thffag a i m lifo k l ahau ti:fo d i i dfft pMa dfiag huyfia Nga Sda nhu Id xa Nga Vjnh - Ba Dtoh - Nga Thfag nhflng ngdn ngfl c i a ba l t o g Ba Dinh nffi thfl tilng gifog nhau, khae vffi hai xa bfin. D i y cung l i d i e dilm d l g f a k i t ba Ifag ThUflng Thp, M i u Thjnh, Mi Khd teudc Ma fliudc ba xa khde nhau n h t o g dupe hpp lai trong mfit xd chung.
Cdch hiiu thi ba, trong Buang su thuy mgt, tap H (Ban dich in rd-nl-d cua Chu Thiin, Phdng tu liiu khoa si, tntdng Bai hgc Tdng hap Hd Ndi) gpi la Ba Dmh vi
"mifo n i y g|m. ba l t o g 1 ^ Khfi, Thflfog Thp, M i u 'Ehjat; 6 B f a a h a u , m S l t o g d mfit agfii ( a a ; tfflc^s S iftflh l t o g n i y s«
a h t o thffy dtoh c i a h a i l i a g bto". Nhtfag theo ^ chep Ijeh s i o i a e^a phudag troag ba t i i Ufo».!*<® flfl Mc „ ^ a j j u h l i p x«
khfiag phai mfii l i a g cfi mfit agffi ffiah:
Thea phong tuc cu Oii ddt cd thi cSl^
sdng cd hd bd, mdi ling bao gid cung ed din thd "thinh hodn^ cua thdn mtnh.
Nhung d ddy lgi chi cd Ung MiJOl Id ed din thd dng Cao San vd Cdng chia Nguyit Nga, Mgu Thinh cung chtta d i cdn Thuang Thg thd chung vM Ung Tudn Bat (xd Nga Vinh) nay lap thdn mdi cing chUd cd. Sau do, ci ba Umg cing nhau x&y dung vi thd chung m^t ngdi din vdi Ung Mi Khi ggi ten chung Id Nghi Bdn dbih.
Bdng thdi xdy dtfng chung mdt ngdi mnh thudng ggi Id dinh.Mi Khd, trin thidng luang dinh ghi ro "Bdng dinh dgi hung vuon^. Trong vi Ba Btnh II cflag d i affi ro dilu n i y :
Xua Mdu Thinh, Thugng mg, M$ KM, Ba ddn chung mdt dinh nghi, Budng ddng n^ rdng, gii nghi canh n^.
V I sau a mSi I f a g da d mfit aghd rifing tha t h f a h o i a g Ifag v i dd c t a g 14 nffi h$i hop vific l t o g , chfl khfing p h i i tfft c i d C l t o g d8~u d diah; duy cht d ldng m KM gidu cd han nln cd dinh ggi Id etinh ^B Khi (Theo fiag Trjah Ngpc P h t a xfim
B MliNLgt KHOA Hgc XiHOl
'^ Khdi ngkta Ba Bink ISge • 1SS7 (2006) Nih Thanh HOa, tr.l7.
'*> Ban chip h i n h Dang b$ x i Ba Dinh - huyin Kga Son (2010), ijcA » 4 a & w 4(!xo Ba Biad A M ? . 20091 Nxb. Thanh Hia.
'* Tinh uy - (jy ban n h i n dSn tinh Thanh H i a (1996) BiucklTknnkHia(lfy,VBiaUuilick,i,Ba,Bs£
t i p (tia chi Thanh Hda.
" ty ban nhln din hu>*n Nga 8(U (1986), Ba Binh • Nga San.
«Mni
^ " f o g Thp Nfii - xa Ba Dtoh k l lai) v i Cho dffn cude khffi n g U a Ba Dinh dtfflc duag d l l i m sd c h i b u y c i a ba dfo:
TImgng ddn ddng Thugng Tho thdn Trung din Mdu Thinh. hg ddn Ml Khd
(VdBaDtahn)
Nhu^viy, dja d a a h Ba Dtoh cd n M l u
^ ^ c h Meu khac n h a u vffi cfo phuang thflc [ ^ danh e t o g khac nhau. Cdch flifl nhfft dfla vfo Ude muffn, nguyfin vong v i ttnh cam cua n h t o dfa. Cach thfl hai dua vfa ..BU Mfo ljch s i htoh t h i n h e i a dia
phuffiig:-cach Uifl ha dua v t o cfing teinh
^ y dflng Mfin d d l d i t ten. Tuy chua ed mpt eich Mfo ehung t h i n g nhi't, nhung a e o c h t o g tdi t f o dia danh Ba Dinh 14 sU tfog hda c i a e i ba eich Mlu trdn
2. D j a d a a h B a D i a h t r o a g v i a h o c d i a g i a n T h a n h H d a
N i m tixmg ddng c h i y ehung d a h d s i d t o (fie Vifit Nam, lpi 14 m i n h d i l ' Mnh t h i n h sdm va d vj tii cMffn luac kha q u t a trong n f o Thanh Hfo m t a g d i m dffu fa ljch s i d f a tdc. N h t o d f a Thanh Hda anh h t o g bfft khufft trong dffu teanh, kM t l lufib l i m v i o ttoh c f a h M i m nguy e i a giic ngopi x i m tM m i l con nguffi xfl Thanh lpi tefa d i y nMpt huyet vd ldng Sfo afldc, ydu qud huffiig mduh Ket. • B i n h ring, da l i eon nguffi Vifit Nam tM ai c t o g d Mag ydu nudc, n h u a g d nguffi xfl Thanh od mflc dd s i u sic, cudng dd rfft Ifa-O Nhilu di tieh ljch s i xfl Thanh ted Uiinh bilu tiiang cho tiniyfo t h i n g dffu teanh c i a dta tfic nhu Lam San, Ba Binh, Ngge Trgo, Hdm Rdng... NMeu danh n h t a n i i tiffng d a m i n h dfft xfl Thanh c t o g gop p h f a l i m d i y thdm teang s i h i o h t o g e i a d f a tdc Vidt Nam nhfl Bd Trieu, Ll Hoa Li Lgi...
Dfo n h t o g n i m cuffi Uiff ki XDC, Ulflc d t o Phdp n l tifog sflng d i u tifo x i m lupc BUdc ta, dfft BUdc rffi v t o agoai x i m Phuaag Tdy. Hufog tog lffi keu gpi cMffu C t a Vuaag e i a vua H i m NgM, aMIu cufic kho. i ^ a n l r a tefo dfft Thaah Hda m i tieu bifo l i cude khffi aghia Ba Dtoh (Nga SOB). Troag Hffi aghj B l a g Tnmg (Vmh Lpc) hpp v i o gifla a i m 1886, ahflag aguffi ydu nudc da b t a k l sach eho phong tefa yeu nudc ehdiig P h i p d a tinh Thanh Hda.
Hfii aghj quylt djah giao eho eie til&ig flBh Bhtf: Phpm B i n h , Hofag B i t Dat.
Binh Cfing Trfag. Nguyfa Khff. Nguyfa Viet Topi x i y dflug e t o cfl dja Ba DMh d l
•bao vd d a ago mifo trung v i l i m b t a dpp tda danh djch d dfog bfag". Duffi sfl I i n h dao bile tidp eua Diah Cdag Trfag c i n g vffi cfo h l f a g Bnh v i sfl gdp sflc c i ^ n h f a d f a (fia phflong v i nMlu vflag l t o cfa. BgMa q u t o Ba Diah d i x i y dflag chifo luy Ba Dtoh. T h i a h dupe x i y dflag b f a g v i t lidu tee, dfft. Mm teda b t o tao Bfo m i t fliiah v t o g chic; e t o g vffi vi thff d i e bifit tao cho Ba Dtoh trdng giffng'nhu mdt con nhim khfog 1 | n i l Hnh b l a h trfin m i t nude".
VI Ba Btnh ldd diin ti cdng viee chudn bivd xdy thdnh:
ThdngmdtBinh Tudt keo vihuyinNga Than cdng khi gidi dem ra
Khoa san dgi bdc cho ta tic thi Lenh truyin ddn ching chdt tre Mdi dinh mdt sgt nop vicL nhanh Keo qudn vi ddng Ba Binh Sgt nhii bin rac can thdnh ti vi.
Bdo hio dudi cam chdng tre
MfKOT
^i^'tbSh"^.:!^*^-'-""-^'
NNlNLKC KHOA Hgc XiH^I
DIA DANH BA DINH VA CUQc K H 6 I N G M A C O N G TftN Chdu mai ki sung chtnh ti uy nghi.
...Chungquanh thdnh gdc sung cdt canh.
Cflng vific d u f a bj x i y t h a a h difo r a trong thffi gian ngfa, dfin n g i y 18 t h f a g 8 n i m Bnih Tufft tM h o t o t h i a h . Tuc ngi Thanh Hda d n h i c dfo luy Ba Dtoh vffi quy md d l so va dupc so s i a h a g a a g b f a g vffi dinh tong doc Thanh Hda dUflc x i y duag to ahfft Ifle dd: Liy Ba Binh, dinh dng Thuang. CMfo luy Ba D m h ti^
Uiinh edng sfl cMffa dffu uguy Mem vffi q u t o P h i p , c h t o g p h i i thfft Ifia: "Mfit luy tre km ehe dffu hofa t o t o t h i a h Ifly. vl vfiy troag b u l i d i u cMfiii djch. kM eic U y tee cda hlffi, c h t o g t a dfla gifa tildag r f a g dd cM l i mfit l t o g dupe phdag t h i theo Mlu Aa-Bam»«. Sau kM x i y xoag, agMa qufa d i ed ahflng tefa cMffn khdi d i u tpi Phff Cat d l ehfo d i a h q u f a djch, l i m flifft hpi mpc tidu eua djch 14 "affi lifo coa dufog gifla hai m i l n T m n g - B i c d l tiln Ida hofa t h i a h btoh djah mifo d l a g b W ' . Djoh da p h i i hdn tilp vifo trg qufa d l tiln ddnh Uianh Ba Dinh, vao ngay 6/1/1887 d u n g huy dfing 78 si q u t a , 3608 liah, trdn 1000 gifo d t o g vffi sfl h i tep d a 4 p h i o hpm. 1 cMffn hpm, 25 dpi hie, vffi 6000 d t o phu do dpi t i Bri-xd cM huy c t o g bj Uifft bai fliim hai. Sudt til n g i y 15 dfo 20/1/1887 q u t o P h i p h f o tue t f a cfing nhung chfag bj UiUffiig vong q u i n M l u v i Uifo chpy t o t a loan. Sau mfit thffi gian bao vay eua q u t o djch, d l bfa t o t a lue Mfog cMfo d f a l t o dai, agM-a q u t a 'ti chuc mfit cude n i t q u t a muu luoe t i i tiah khoi cfl dilm Ba Dtoh Ida Ma Cao tifo bic cMea dffu.
Tuy flifft hai nhung eude khffi ngMa d n Vtag dffi k h i p d nudc, ted fliinh mffe son
(4ffi lffi C h r ^ o a ^ ttio y i d B«8C chffag P h % . V4 eUdc khffi n ^ ^ a i j cfo d l lpi dffu fa am s i c vffi q u i a Hiiig,, mfit dpi fly cfiBg biah tlin 14 CSffs'(gg t i a g t h a m gia v4 bj aiflfog ittmg tiriHaiifo vffi nghia q u t o Ba Dmh) sau k M lam a g u y f o soil, tra lpi c M l a triiadg xfla da b i t B h t o d f a rfy dtfng con dtfSag v4o Ba Dtoh a i t t 1922 a h i m dtfag lpi t o t o canh th4nh l ^ Ba D i a h xfla ^ ttm M l u lai cufic k h i ^ BgMa. Tpi a h 4 t n : ^ thffag c i a x a d ^ ^ t t a m bia c i a P h a p dflag s a u kM a g u y t o s o i l d f o t h a m gM thiff ' N g i y 6 t h i a g gidag a i m 1922, t l A g c h l G i f f p - a g ( ^ d i cMla t h f a g q u t o d ^ Bflc n i m 1&"14 ffl d i n thdm nhitog a a i a i y (Ba Bm) ^ tflfog Bhd lai ahflag cMffa d a g d i u « f o e i a dpi fly Giffp v i o t h a i g ' g i d ^ i i m 1887" (Theo l a g Trjah N ^ e H U " X ^ I Thflpag Thp Nfii - xa Ba Diah djoh).'Sfl Mfo a a y dflac lflu lpi b m i g ca dpp T h ^ Hda: Budng nguyin sodi, oai odi Mu cha.
Ba Dtoh ed ba l t o g cfl v4 mSi I f a g hifo gia d ba agffi aghfi (cfo gpi 14 i ^ a vl agflffi d f a khfing p h f a bifit hfi t h i n g din, a ^ d ) l i d i n Mfiu (Uid t h f a h o i n g I t a g Nguyla D f a g Cfing), d i n MI (&b fing Cao San v4 cfiag chfla Nguyfit Nga), d f a Thflpag (thd T r f a Hflag Dpo h a y d a goi l i Dflc Thanh T r f a vi Uifa chuag e i a d audc, h i a g a i m v i o a g i y 20 Uifag 8 dm ljch gii Dflc m a a h T r f a tM l i a g m i hfii rfft dfiag vui difa r a teoBg ba a g i y til 18 d f o 20).
D l NHiN LVC KHOA HOC XiHOl
" LS Huy Trim, Hoing Kh*, lm, Dfla H ^ h (USS)
mL "S^s"" *'"«*'* >*»* «in. i S S
"Dinh Xuin Lim, Tijnh Nhu-Ding Huy Vin l i Ng^ Dung (I9S6), TU Ba Btnh dt, migZl^^
laaz;, Nxb. Thanh Hiia, tr.«). " " ^ " M f j s s g .
DUONG THJ DUNG Ca dao Thanh Hoa itiu truyen lgi cdu
ca phdn dnh lihqi nay:
Ke Du CO gudn Dinh - thank, Ke Hat thi cd Ba • dinh Ba voi.
Mudi tdm keo thuyin xuong bOi, Mudi chin dam bdnh, hai mitoi rude thdn.
Van hoc dan gian khdng chi la mdt kho tang tri thflc cua nhan loai ve tu nhien va xa hoi ma qua dd cdn luu gifl dupc nhflng chfog tich cua dia danh. Vd v t a hoc dan gian Thanh Hda c t o g xufft Men mpt so'dia danh lien quan tffi cupc khdi nghia Ba Dinh,^ qua do hieu them v l Iich s i , van hoa cua cuoc khdi ngUa nay.
Ket l u a n
Mdi dia danh luu chfla gia tri vdn hda, Iich s i va xa hdi r a t rd. Dia danh ra ddi gan vdi qua trinh tfl kM khai sinh lap ffp cho de'n phat t n l n sau nay cua mdi dan vi hanh chinh. Dia danh Ba Dinh cung vay,' qua ba each giai thich khac nhau tha'y foac su phong phu, sang tao trong tu duy cua ngudi ddn nai day.Va con Mlu hOn ve hch s i U n h thanh. phat trifo cua vung dit Ba Dinh • dia danh khdng cM mang Bid tri truyln thd'ng van hoa sinh hoat cfog ddng ma cdn duoc n h i c de'n trong van hda vu trang vdi cuoc khdi nghia Ba Cinh noi tifog trong Iich s i khang chien chong Phap. Gia tri van hoa the hien ro nha't trong viec xay dung thanh luy Ba Dinh va mo hinh lang chifo dau difo hinh mang gia tri cua truyfo thd'ng van hoa lang cua Thanh Hda noi neng, cua Viet Nam noi chung.
Viec tim hieu ngufo gdc, xua't xfl dia danh Ba Dinh cung vdi cac dia danh lien quan cuoc khdi nghia ciing ten giup chung ta iiie'u hon ve van hoa, lich sU. xa hoi, con
nguoi noi day. Qua dd, chung ta thay dUflc net v t a hda xfl Thanh vffi mpt vudn hoa d i y s i c man, trong do van hda lang nd'i bat trong vudn hoa s i c mau ay.
TAI L I E U THAM KHAO 1. Nguyin Nha Ban (2001), Bdn sac van hoa cia ngudi Nghe rinh (trin ddn lieu ngon ngi), Nxb. Nghe An.
2. Ban chap h d n h Dang bd xa Ba Dinh - huyen Nga Sdn (2010), Lich si Bdng bo xd Ba Binh (1947 - 2009), Nxb. Thanh Hda.
3. Quffc Chan (2008), Mdt so dac diim - tdm ly ngudi xi Thanh, Nxb. Thanh Hda.
4. Duong Thi Dung (2012), "Bic tranh van hoa - ngon ngi xi Thanh qua kho tang tuc ngi va ca dao Thanh Hoa", Ludn van Thac si, bao vd tai Trudng Dai hoc Hdng Dflc.
5. Khai nghia Ba Binh 1886 - 1887, Nxb. Thanh Hda, 2006.
6. Hoang Khdi (2003), "Ba Dinh - Ifog cMen da'u nhin theo giac do vto hda", Net van hoa xi Thanh, Nxb. Thanh Hda, tr. 39-44.
7. Dinh Xuan Lam - Trinh Nhu - D t a g Huy V t a - Le Ngoc Dung (1985), Ti Ba Binh den Hiing Lmh (1886 - 1892), Nxb Thanh Hoa.
8. Nhdm Lam Son (1963), Ca dao sUu tdm a Thanh Hoa, Nxb. Van hpc. Ha NM.
9. Tinh uy Uy ban nhan dan tmh Thanh Hoa (1996), Oia chi Thanh Hoa (tap 1) Bia li va lich si. Ban Bien tap dia chi Thanh Hoa.
10. Le Huy Tram, Hotag Khdi, Luu Dflc Hanh (1983), Ttie ngi, ca dao, ddn ca. ve Thanh Hda, Nxb. Thanh Hda.
11. Uy ban nhan dan huyen Nga Son (1986). Ba Btnh. Nga San.
St 3-2015
NHiN m c KHOA HQC XAHjl [ j ]