QUYEN HANH PHAP VA VAI TRO CUA CHINH PHU TRONG THirC HIEN QUYEN HANH PHAP THEO
HIEN PHAP NAM 2013
Biii Xuan Dure*
Tdm tat: Tren ca sd quy dinh cua Hien phdp ndm 2013, bdi viet ldm ro nkirng nhdn thUc ve quyin hdnh phdp, su khdc biet giiia hdnh phdp vd hdnh chinh, pham vi ghi nhan quyen ndy trong Hiin phdp vd phdp ludt Viet Nam; ddng thai phdn tich vai tro cua Chinh phu trong thuc hien quyin hdnh phdp theo Hiin phdp Viet Nam hien nay.
Abstract: Basing on the Constitution of 2013. this article clarifies understandings on executive power, difference between executive and administrative issues and scope of such power under the Constitution and law of Vietnam. It also analyses Government's role in implementing executive power under the current Constitution of Vietnam.
1. Quan niem ve quyen h^nh phap cf Vift Nam hien nay
V§ mat lich su, quy^n hanh phap (tieng Anh: Executive power) gin Hen vai ca che phan quyen va ra dai vao the ky XVII- XVIII Cling vai sir xac lap ca che nha nuac dai nghi tu san. Din giai doan hien dai ngay nay, trai qua mot qua trinh phat trien, hoan thien, npi h ^ quySn hanh phap the hien trong hai bp phan cau thanh ca ban la:
hoach dinh chinh sdch vd diiu hdnh chinh sdch nhd nudc. d Vi?t Nam, khai m?m quyin hanh phap xuat hien chinh thiic trong cac van ki^n chinh tri - phap ly bat dau tu Cuong ITnh xay dung dit nuac thoi ky qua dp len chu nghia xa hpi (nam 1991): "Nhd nudc Vipt Nam thdng nhdt ba quyin lap phdp, hdnh phdp, tu phdp vai su phdn cdHg ranh mgch ba quyen do" . Den Dai
' PGS.TS., Nguyen Vi?ii trircmg Vi^n nghien ciiu khoa hgc MJt t r ^ , Uy ban Trung irang Mat tr3n T6 qu6c Vi?l Nam.
' Cuang ITnh xdy dung ddi nudc irong thdi Ai> qud dp len chu nghiaxa hpi Nxb. Sir that, Ha Npi, 1991, tr. 20.
hpi Dang i k thii VIII (nSm 1996) da chuin hoa lai va sau do duac ghi nhan vao Hiin phap nam 1992 (t^i l^n sua doi, bo sung nam 2001); "Quyin luc Nha nuac Id thong nhdt, cd su phdn cong vd phdi hap giUa cdc ca quan nhd nudc trong viec thuc hien cdc quyin lap phdp, hdnh phdp, tuphdp"^. Dai hpi ihn thii XI (nSm 2011) b6 supg them npi dung "kiem soat quyin luc" va dupc ghi nhan vao Hien phap nam 2013 (Dilu 2). Hiin phap nam 2013 cung quy dinh ro thSm: Quoc hpi "thuc hien quyin lap hiin, Igp phdp..." (Dieu 69);
Chinh phu ^'^thuc hiin quyen hdnh phap... "
(Di8u 94); Toa an nhan dan "thuc hiin quyin tu phdp..." (Dieu 102). Hien phap khong quy dinh chi Chinh phu moi co chiic nang hanh phap va Chinh phu la ca quan hanh phap nhu cac nuac ma van la "co quan hanh chinh nha nuoc cao nhat ciia nuac Cpng hoa xa hpi chii nghia Viet Nam"
gilng cac Hien phap truoc.
^ Van ki?n £)gi hgi dgi bieu loan quoc Idn thu VIU.
Nxb. Chinh trj qu6c gia, Ha NQI, 1996, tr. 129; Hi6n phap nam 1992 (sila d6i, b6 sung nam 2001) Di6u 2
NHA IVVac VA PHAP LU^TSO 3/2016
Vay hieu quyen hanh phap 6 Vipt Nam nhu thi nao?
Vl mat hpc thuat, thai gian qua nhilu chuyen gia, nha nghien ciiu dS trinh bay quan diem cua minh ve quyen hanh phap.
Van dung kinh nghiem v8 t6 chiic nin hanh phap cac nuac trSn the giai ap dung vao dieu kien doi moi Viet Nam dang huong toi, cac y kien dSu cho rang quyen hanh phap la
"quyen hoach dinh va di^u hanh chfnh sach quoc gia v6i nhung cau phan ca ban ciia quyen hanh phap la; quyen trinh du an luat, quyen lap quy va quyen truy to, xii ly cac vi pham phap luat; hanh phap phan biet vai hanh chinh la "hoat dpng chap hanh chinh sach cua cac cong chiic"; quyen hanh phap la "quyen nang true tiep trong hoach dinh, de trinh chinh sach va thuc thi chinh sach".
Quyen nay bao gom: Chinh phu de xuat chinh sach, phap luat de Quoc hpi phe chuan, thong qua, va theo nhiem vu, quyen han ciia minh, Chinh phii lai thuc thi chinh sach, phap luat, truy to toi pham va dua cac hanh vi vi pham phap luat (cong to) ra toa an xet xii. Con hanh chinh chi la mot phuang dien cua hanh phap. Neu hanh phap la hoach dinh, de xuat chinh sach va dinh huong vT mo thi hanh chinh la "triin khai thuc hien chinh sach do"; "Chinh phu khong phai chi co chip hanh (hanh chinh) ma truoc het la hanh phap, tiic la chu thi chii dpng, sang tao trong viec xay dung va thuc thi chinh sach quoc gia. Trong moi quan he vol Quoc hoi, Chinh phu la nguai xay dung chinh sach, phap luat, Quoc hpi la nguoi kiem tra, giam sat cac chinh sach, phap luat da dugc thong qua..."^.
Nguyen Dang Dung, "Quygn hanh phap va quy§n hanh chinh n h i nuac cao nhat", httpV/doc.edu vn/tai- lieu/quven-hanh-phap-va-quyen-hanh-chinh-nha-
C6 thi thdy rSng, quan niem ly' luan ve quyin hanh phap 6 Viet Nam dang tiSm c^n vai quan niSm ph6 quat tren thi gioi- Co su dong thuan kha cao giiia cac nha nghien ciiu a Viet Nam khi cho rang, quyin hanh phap tuy ve nguyen nghia la chip hanh va to chiic thyc thi cac dao luat, nhung khSng don thuan chi la su chdp hanh cac dao lu^t mpt cdch thu dpng. Quyin hanh phap ngay nay khong chi la cong viec diiu hdnh chinh sdch quoc gia ma con phai thuc hien cong viic hoach dinh chinh sdch qudc gia (de ca quan lap phap phe chuan chinh sach mpt each chinh thiic ho^c tu quyet dinh nhung chinh sach thupc tham quyen cua hanh phap blng quyen lap quy dpc lap ho^c lap phdp uy quyin). Theo ly thuydt hien phap hien dai, hanh phdp va hanh chinh la hai khdi niem co nhiing diem khac biet. Khai niem hanh chfnh dung de chi hoat d6ng chap hanh chfnh sach cua cac cong chiic. Khdi niem hanh phap dung de chi hoat dpng hoach dinh va dieu hanh chinh sach qu6c gia. Quan chiic chinh phii chinh la nhihig nguoi hoach dinh va dieu hanh chinh sdch quoc gia. Quyin trinh dy an luat, trinh cdc chuong trinh phat trien kinh te-xS hpi quoc gia, quyen ban hanh van ban phdp quy va quyen xii ly hoac dl nghi xu ly hanh vi vi pham phdp luat dSu thupc pham vi quyin hanh phap. Chu the quan trpng nhat thyc hien quyen hanh phdp la Chfnh phu (Thil tuong va cdc thanh vien Chfnh phii). Viec
nuoc-cao-nhat-39185/: Tran Anh Tuin, "Quyen hinh phap va vai tro ciia Chinh phii trong thgc hi^d quySn luc nha nu6c", http://wwwJ tapchicongsan.org.vn/Home/du-thao-sua-doi-nam- 1 1992/2013/23777/Quyen-hanh-phap-va-vai-tro-cua- ^ Chinh-phu-trong-thuc-hien.aspx; Trlln Ngpc £)u6ng, | Phdn cong, phdi hap va kiem sodc quyin luc vdi vi4c sura ddi Hien phdp nam 1992. Nxb. Chfnh tri qu6c gia, HaN^i, 2012, tr. 260-261.
QUYtN HANH PHAP VA ...
thuc hien cac cong viec cu the thupc n6i ham ciia "hanh phap" ngoai Chinh phii con bao gom cdc ca quan cdp duoi cua Chinh phii.
Quan niem trdn ca ban dang dugc ap dung trong xay dung quyen hanh phap o Viet Nam. Npi dung nay dugc thi hien tu Hiin phap nam 1992, nhung liic ddu con kha de dat, chua co quy dinh vl quyin hdnh phap ma chi quy dinh tach Chinh phu thanh mpt thiet che dpc lap - "Chfnh phii la ca quan chap hanh cua Qu6c hpi, co quan hanh chfnh nha nuac cao nhdt cua nuoc Cong hoa xS hgi chii nghia Viet Nam" chii khong con la "ca quan chdp hanh va hanh chfnh nha nuac cao nhdt ciia co quan quyen lye nha nuac cao nhat" (tiic Qu6c hpi) nhu tai Hiin phdp nam 1980. Hien phap nam 1992 (sCra doi, bo sung nam 2001) moi co quy dinh ve ba quyen "lap phap, hanh phap, tu phdp".
Den Hien phap ndm 2013 da ghi nhan m6t cdch ro rang quyen hanh phap va "Chinh phii Id ca quan hdnh chinh nha nudc cao nhdt cua nuac Cong hod xd hoi chii nghia i Vi^t Nam, thuc hiin quyen hdnh phap, la ca
quan chap hdnh cua Quoc hoi" (Dieu 94).
'Hi6n phap nam 2013 quy dinh tham quyen ciia Chinh phii theo huong co quan thuc 'hanh quyen hanh phdp: ngoai vi$c "t6 chiic thi hanh Hien phdp, luat, nghi quyet ciia
•Qu6c h6i" nhu truac dSy, bo sung npi dung
^"di xudt, xdy dung chinh sdch trinh Qudc
^hoi. Uy ban Thudng vu Qudc hoi quyet dinh
^hoQC quyit dinh theo thdm quyin di thuc hi?n nhiem vu, quyen han quy dinh tgi Diiu .ndy" (Dieu 96). Thii tuong Chinh phu cung idugc bo sung npi dung "lanh dgo viec xdy 'dung chinh sdch" (Dieu 98). Co nghta npi dung hogch dinh chinh sdch -n6i dung co ban the hi?n tinh dpc lap tuong doi, chii
•dpng cua Chfnh phu da dugc ghi nhan va la hpi dung chinh ciia quyin hanh phdp so v6i
quyen hanh chfnh nha nudc dan thuan truac day.
2. Vai tro cua Chinh phii trong thirc hien quyen hanh phap theo Hien phap nam 2013
2.1. Vl tri, tinh chdt cua Chinh phd Theo nguyen tdc thong nhdt quyin luc, vi tri, tinh chat ciia Chfnh phii luon dugc hien dinh nhu m6t co quan phai sinh tir Quoc hpi, la co quan ch^p hanh ciia Qu6c hgi va thyc hien chiic nang hanh chfnh nha nuac. TrCr Hien phap nam 1946, Chinh phii chua duac quy dinh la ca quan chdp hanh ciia Quoc hpi, cac HiSn phap sau nay deu quy dinh tinh chat nay ciia Chinh phu. Hiin phdp nam 1980 c6n coi Hgi dong Bp truang (Chinh phu) nhu la co quan ciia Quoc hpi ("co quan chap hanh v^ hanh chinh Nha nuoc cao nhat ciia co quan quyen luc Nha nuoc cao nhat").
- Hien phap nam 2013 da xdc dinh lai vi tri, tinh chat cua Chinh phu, dua len hang ddu tfnh chat la co quan hanh chfnh rieng biet, dpc lap: "Chinh phu Id ca quan hdnh chinh nhd nuac cao nhdt 'cua nudc Cong hod xd hdi chii nghta Viit Nam... ".
Chfnh phu la co quan hanh chinh nha nuoc cao nhat ciia nuoc Cpng hoa xS hpi chu nghia Viet Nam dong nghta vai Chfnh phii la mpt thiet che dpc lap nam quyen th6ng nhat quan ly dieu hanh cdc mat dai song kinh te - xa hpi ciia dat nuac, truoc het la quylt dinh nhung vdn dS vl chii truong, CO che, chinh sach, the che quan ly hanh chfnh nha nuac. Co vi tri cao nhat ve mat quan ly hanh chinh, chuc nang hanh chinh cua Chinh phu phai bao quat toan bp cdc cong viec quan ly hanh chfnh nhd nuac ciia dat nuac, ciia cd bg mdy nha nuac vd he thong chinh trj. Cdc quyet dinh cua Chinh phii phai dugc tat ca cdc ca quan, to chiic
NHA NVdC VA PHAP WAT SO 3/2016 trong xa hpi, trong he th6ng chfnh tri, bp may nha nuac ton trpng va chap hanh. Quy dinh Chinh phii la ca quan hanh chinh nha nuac cao nhat con phan dnh mpt trat ty trong to chiic va hoat dpng ciia nen hanh chinh nha nuoc, de cao tinh thii bac, tinh thong nhdt, thong suot, co hieu luc, hieu qua trong hoat d6ng qudn ly, dieu hanh mpi mat doi sing kinh tl - xa hpi. Chinh phu la thiet chi CO thdm quyen cao nhat doi vol he thdng hanh chfnh nha nuoc. Cach thiic quy dinh moi nay kh6ng don thuan chi Id sy chuyen doi vi tri quy dinh, ma c6n the hien nhan thiic mai, mot buoc chuyen rat ca ban trong nhan thiic vl phan cong quyen lye, ve vi trf, vai tro ciia Chfnh phii trong cac m5i quan h$ quyen lye. Quy dinh moi khdng dinh Chinh phii la mot thiet che dpc lap - thiet che hanh chfnh (quan ly), phdn biet voi thiet che lap phdp - Quoc hpi (Quoc hpi la CO quan quyen lye nha nuoc cao nhdt cua nuoc Cpng hoa xd hpi chii nghia Viet Nam) va thilt chi xet xur - Toa an (Toa an nhan dan toi cao la ca quan xet xit cao nhdt cua nuac Cpng hoa xa hpi chii nghia Viet Nam).
Vi tri, tinh chat nay cua Chinh phii da dinh hinh r5 hon viec phan cong quyen luc giiia Chinh phii, Quoc hgi va Toa nhan dan dan toi cao. Theo do, ngoai viec phan cong ro thyc hien quyen lap phap, quyen hanh phap va quyen tu phap Idn lugt cho Quoc hpi, Chinh phu va Toa an nhan dan toi cao, thi giiia ba co quan nay con co su phan biet ve tinh chat, co vi tri ngang nhau; Quoc hpi la CO quan quyen lye nha nuoc cao nhat ciia nuac Cong hoa xa hpi chii nghia Viet Nam, Chinh phu la ca quan hanh chfnh nha nuoc cao nhdt cua nuac Cong hoa xd hpi chu nghia Viet Nam, Toa an nhan dan toi cao la CO quan xet xu cao nhat ciia nuac Cpng hoa xa hpi chu nghia Viet Nam. Viec phan dinh
ro rang v6 tfnh chat, vi tri trong phan cong quyin luc tao cho Chinh phii co vi tri dpc lap, chu dpng, linh hoat va sdng t?o hem trong boat dpng, trong t6 chiic thyc thi chiic nang, thdm quyin. Day chinh la ca so hi§n dinh xdc lap vai tro kiln tao phdt trien ciia Chinh phu.
- Hiin phap ndm 2013 da ghi nhan mpt chiic ndng, nhi$m vu co tinh chat n6i bat vd quan trpng nhdt cua Chinh phii, do Id "thuc hien quyin hdnh phdp". Quy dinh Chinh phii thyc hipn quyin hanh phdp bao ham cd vi tri ciia Chfnh phii trong phan cong thyc hien quyin luc nha nuoc, va chiic nang hanh phap ciia Chfnh phii.
Noi Chinh phii thuc hipn quyen hanh phap, truoc hit la noi din viec phan cong quyin luc (phan quy&n) gifta cac nhanh quyin luc nha nuac. Theo do, Quoc hpi thuc hien quyen Idp hiin, quyen lap phdp, Chinh phu thyc hien quyen hanh phdp, Toa dn nhdn ddn thyc hien quyen tu phap. Giiia 3 ca quan (3 nhdnh quydn lye) co sy phoi hgp vd kidm sodt lan nhau trong viec thyc hien quyin luc dugc trao. Noi each khdc, trong CO cau quyen luc nha nuoc thong nhdt, Chinh phii thyc hien quyin hdnh phdp, tuong ling voi quyen lap hien, lap phap thuoc ve Qu6c h6i va quydn tu phap thuoc vd Toa an nhan dan. Su phan cong quyen lye nay vua bao dam tfnh thdng nhat, vira bdo dam tfnh phoi hgp va kiem soat lln nhau, tren ca so huong toi su can bdng vd bdo dam su thong suot ciia quydn lye. Day la buoc tiln co tfnh dot pha trong lich sii lap hiin 6 nuac ta. Quy dinh Chinh phu la ca quan thyc hidn quyen hdnh phdp mang lai cho Chfnh phii mot vi thd mai trong b6 may nha nuac, bao dam tinh dpc lap tuang d6i hon trong quan he vai ca quan lap phap va CO quan tu phap. Theo do, tao co sd
QUYEN HANH PHAP VA .
tdng cuong tinh chii dpng, linh hoat va tinh sang tao cua Chinh phu trong hoat dpng, dong thai, thidt lap tidn dd khdch quan cho vide Chinh phii co the kiem soat doi voi co quan lap phap va ca quan tu phap. Vdi chiic nang thuc hien quydn hanh phap, Chfnh phii thuc hien vipc hoach dinh va didu hanh chfnh sach quoc gia, td chiic thuc hidn Hien phap va phap luat de duy tri va bao ve trat tu cpng cdng, bdo ve Igi ich qudc gia, bao vd quyen con ngudi, quydn cdng dan.
Hien phap ndm 2013 da quy dinh khai quat cac nhidm vu, quydn han quan trpng thd hidn quydn hdnh phdp cua Chinh phii:
Chinh phu "Td chiec thi hdnh Hien phdp, ludt, nghi quyit cita Quoc hoi, phdp lenh, nghi quyit cda Uy ban Thudng vu Qudc hoi, lenh, quyet dinh cua Chu tich nuac"; "De xudt, xdy dung chinh sdch trinh Qudc hoi, Uy ban Thidng vu Quae hoi quyet dinh hoac quyit dinh theo thdm quyen de thuc hien nhiem vu, quyin han...; trinh dir dn lugt, du dn ngdn sdch nhd nuac vd cdc du dn khdc trudc Qudc hdi, trinh du dn phdp l^nh truac Uy ban Thudng vu Quoc hdi"; "Thong nhdt qudn ly ve kinh ti. vdn hoa, xa hoi, gido due, y ti, khoa hoc, cong nghe, moi truang, thong tin, truyin thdng doi ngogi, qudc phdng, an ninh quoc gia, trdt tu, an todn xa hdi; thi hdnh linh dpng vien, linh ban bd tinh trgng khdn cdp vd cdc bien phdp cdn thiit khdc di bdo vi Td qudc, bdo ddm tinh mgng, ldi sdn etia Nhdn ddn"; "Thong nhdt qudn ly nen hdnh chinh qudc gia..."; (Dieu 96); Thu tudng Chinh phii: "Lanh dgo cong tdc ciia Chinh phii; lanh dgo viic xdy dung chinh sdch vd td chuc thi hdnh phdp lugt;
"Lanh dgo vd chiu trach nhiem ve hogt ddng cua hi thdng hdnh chinh nhd nudc tic (rung uang din dia phuang bdo dam tinh
thdng nhdt vd thdng suot ciia nen hdnh chinh qudc gia" ^ i l u 98); "Chinh phu, Thu tudng Chinh phii. Bo trudng Thu trudng ca quan ngang bQ ban hdnh vdn bdn phdp lugt de thuc hien nhiem vu, quyen hgn cua minh, kiim tra viic thi hdnh cdc vdn bdn dd vd xit ly cdc vdn bdn trdi phdp lugt theo quy dinh ciia ludt" (Didu 100).
Hidn phdp nam 2013 van tiep tuc giu quy dinh; "Chinh phu la ca quan chdp hdnh cua Qudc hoi". Vdi tinh chdt la "ca quan chdp hanh cua Qudc hdi" Chinh phu cd nhidm ky theo nhidm ky cua Qudc hgi, Thii tudng Chinh phii phai la dai bieu Quoc hdi, do Qudc hpi bau, mien nhidm, bai nhiem, bd philu tin nhidm; Qudc hpi bai bd van bdn cua Chinh phii trai Hien phdp, luat, nghi quydt ciia Qudc hgi; Chfnh phu chap hanh va td chuc thi hanh cdc dao luat, cac nghi quydt ciia Qudc hpi. Day la sy the hien tfnh chiu su giam sat, chiu trach nhiem cua Chinh phu, Thii tudng Chfnh phu vd cac thanh vidn Chinh phu trudc Quoc hdi; !a co sd cho vide thyc bien quydn giam sat tdi cao ciia Qudc hpi ddi vdi Chfnh phii; la bdo dam su gdn bd chat che giiia Chfnh phii va Qudc hpi, bao dam tinh thdng nhat trong viee thuc hien quyen lap phap va hanh phap. Va tren het, the hien diing nguyen tac quyen lye nha nudc Id thdng nhat, cd su phan cdng, phdi hgp va kidm soat giiia cdc ca quan nhd nudc trong thyc hipn quydn lap phdp, hanh phdp va tu phap.
Nhu vay, vdi quy dinh '^Chinh pha Id ca quan hdnh chinh nhd nuac cao nhdt cua nudc Cpng hoa xa hot chu nghta Viit Nam, thuc hi$n quyen hdnh phdp. Id ca quan chdp hdnh cda Quoc hoi", Hidn phdp nam 2013 da ddng thdi thi hien tfnh chdt, vi tri, chiic nang cua Chfnh phii trdn 3 phuang dien: hanh chinh nha nudc, hanh
NHA NlfdC VA PHAPLU^TS6 3/2016
phdp, chdp hdnh cua Qudc hdi. Ca vd nhan thiic va thyc tien, cac chiic nang nay cua Chinh phu co su dan xen, quan he chat chd vdi nhau, khd phan biet, tach bach.
2.2. Mdi quan he gii^a Chinh phu vdi cdc ca quan nha nu&c khdc
a) Quan he vai Qudc hoi
Lau nay, trong quan he vdi Qudc hdi, Chinh phu ludn dugc xac dinh mang tinh phai sinh vdi tinh chat la ca quan do Qudc hdi lap (bau) ra, thuc hien chiic ndng, nhiem vu do Quoc hpi phdn cdng, chiu sy gidm sat va chiu trach nhidm trudc Qudc hpi. Dd la tinh chat ciia mdt co quan chdp hanh. Tir khi thyc hidn ddi mdi, Chinh phii dugc tdch ddn ra vdi nhiing chiic nang hanh chinh nha nudc dgc lap thanh "ca quan chap hanh ciia Qudc hpi", "co quan hanh chinh nha nudc cao nhat cua nudc Cong hoa xa hdi chu nghta Viet Nam". Hidn phdp nam 2013 da quy dinh lai tinh chat cua Chfnh phu la co quan hanh chinh nha nudc ddc lap va nhung quan he vl thanh lap, ve tham quyen, vd trdeh nhiem vdi Qudc hdi cung dugc td chiic lai;
- Quy dinh Chinh phu "trinh dir dn lugt, du dn ngdn sdch nhd nudc vd cdc du dn khdc truac Quoc hpi, trinh die dn phdp linh trudc Uy ban Thudng vu Qudc hpi"
nham tao dieu kidn cho Chfnh phu chii ddng, linh hoat trong viec de xuat xdy dyng luat, phap lenh, bd quy dinh vd thdm quyin ciia Qudc hgi quyet dinh chuong trinh xay dyng luat, phdp lenh.
- Phan dinh ro hon pham vi chinh sach vd cac van de quan trgng do Quoc hpi va Chinh phu quydt dinh trong mot so Itnh vuc (nhu Qudc hdi quyet dinh muc tieu, chi tieu, chinh sdch, nhiem vu ca bdn phdt trien kinh te - xd hdi cua dat nudc, quyet dinh chinh sdch ca ban ve tai chinh, tidn td qudc gia....
Chinh phii cd thdm quydn ban hanh cdc chinh sdch cu thd, bien phdp dl quan ly, didu hanh cdc linh vuc). Vi thyc te cho thay, viec quy dinh cho Qudc hpi "Quyit dinh ke hogch phdt trien kinh ti - xd hpi cita dat nudc" theo khoan 3 Dieu 84 Hien phap 1992 da han chd tfnh ddc lap tuong ddi, tinh chu ddng, sang tao ciia Chfnh phu trong hoat ddng quan ly, dieu hanh; va trdn ca sd du thao kd hoach do Chinh phii trinh, Qudc hdi thao luan, ra nghi quyet yeu cau Chinh phii thuc hien cac nhiem vu phdt trien kinh te - xa hpi tung ndm, tung giai .doan vdi cac dinh hudng, muc tidu, chi tieu can dat dugc.
NhOng nghi quyet hanh ddng nay cua Qudc hdi khdng cd may y nghta ddi vdi vide thyc thi quyen hanh phap ciia Chfnh phu. CJ goc do phan cdng quyen lye, tinh chdt vd ngi dung quydn han tren day cua Qudc hgi khdng thudc quydn lap phdp.
- Phan dinh ro va phu hgp han nhiem vu, quydn han cua Qudc hdi, Chu tich nudc, Chinh phii vd Thu tudng Chfnh phu trong viec dam phdn, ky kdt, gia nhap didu udc qudc te...Theo dd, Qudc hgi "phd chudn, quydt dinh gia nhap hoac ehdm diit hidu lye ciia dilu udc qudc te lien quan din chiln tranh, hoa binh, chii quydn qudc gia, tu cdch thdnh vidn cua Cong hoa xa hgi chu nghia Vidt Nam tai cdc td chiic qudc tl va khu vyc quan trgng, cdc dieu udc qudc td vl quydn con ngudi, quydn va nghia vy co ban ciia cdng dan vd cac dieu udc qudc tl khdc trdi vdi luat, nghi quyet ciia Qudc hpi" (khodn 4 Dieu 70); Chii tich nudc "quylt dinh dam phan, ky didu udc qudc tl nhdn danh Nha nudc; trinh Qudc hdi phd chudn, quylt dinh gia nhap hoac cham diit hidu lye didu udc qudc tl quy djnh tai khodn 14 Dilu 70;
quydt dinh phe chudn, gia nhap hoac ehdm diit hidu luc dilu udc qudc tl khac nhan
QUYEN HANH PHAP VA .
danh Nha nudc" (khoan 6 Dilu 88); Chinh phii "Td chiic dam phan, ky dilu udc qudc te nhan danh Nha nudc theo liy quydn cua Chu tich nudc; quydt dinh viec ky, gia nhap, phe duyet hoac ehdm diit hieu lye dilu udc quoc tl nhan danh Chinh phii, trir dilu udc qudc td trinh Qudc hdi phd chudn quy dinh tai khoan 14 Dilu 70" (khodn 7 Didu 96);
Thu tudng Chinh phii "quylt dinh va chi dao vide ddm phan, chi dao viec ky, gia nhap didu udc qudc td thupc nhiem vu, quydn han cua Chinh phii; td chiic thyc hidn didu udc qudc te ma Cdng hoa xa hdi chu nghia Viet Nam la thanh vien" (khoan 5 Dilu 98).
b) Quan he vai ca quan tuphdp Tii trudc den nay, mdi quan he giua Chfnh phii va cac ca quan tu phdp (Toa an va Vidn kiem sat) khdng co sy phdn cdng, phdi hgp quyen luc ma chi cd phdi hgp cdng tdc theo Quy chd dugc ban hanh bdi nghi quydt Hen tich giiia Chfnh phu, Toa dn nhan dan tdi caP va Vidn kidm sdt nhan ddn tdi cao. Sy tham gia cua Chinh phu - hanh chinh, hdnh phap - ddi vdi tu phdp chi cd mdt sd cdng vide vd didu tra, thi hanh dn hinh sy. Chiic ndng cdng td, xet vd ban chat la thupc hanh phap, tuy da dugc Nghi quyet sd 49-NQ/TW ve Chien luge cdi each tu phdp ddn nam 2020 tru lidu chuyen thanh Vidn cdng td vd dua ve hanh phdp van chua dugc thuc hidn.
Hidn phap ndm 2013 eimg khdng cd diem mdi vd ndi dung ndy, chua quy dinh rd ve sy phan cdng, phdi hgp giiia Chinh phu va CO quan tu phap, trong do ddc bidt la Chinh phii phai ndm quydn cdng td thay cho Vidn kiem sat nhu hidn nay va quyin quan ly hanh chinh ddi vdi tu phdp.
Tai sao phdi nhu vdy?
Quyen cdng td ve bdn chat Id mdt mat ciia quyin hanh phdp, khdng the tach rdi sii mdnh chfnh tri cua Chinh phu vdi vi trf la ca quan thuc hanh quydn hdnh phap. La hoat ddng lidn quan tryc tiep quydn va nghia vu cua cdng dan va la cdng cu dd duy tri trat tu, ky cuong trong quan ly, dieu hanh, hanh phap phai nam quydn cdng td la quydn phat hien, dieu tra cac hanh vi phEun tdi va truy td ngudi pham tdi ra trudc toa.
Tu dd thidt lap co che kiem soat ciia co quan hanh phap ddi vdi co quan thuc hidn quydn tu phap theo cac nguyen tac cua Nhd nudc phap quyen hien dai; thiic day hon nua cdi cdch tu phap, hoan thidn nguyen tdc kidm che, doi trgng giiia cac co quan trong hoat ddng dieu tra, truy to va xet xii, nham bao ve cdng ly, tdn trpng vd bao ve quyen con ngudi.
Tuong tu, trong chiic nang ciia Chinh phii con co quan ly nhd nude ddi vdi tu phdp nam trong vai trd thdng nhdt quan ly vide thyc hien cac nhiem vu chinh tri, kinh td, van hoa, xd hdi, qudc phong, an ninh, ddi ngoai ciia Nha nude. Vl bdn chdt, quyin qudn ly cac Toa dn dia phuong vd cdn bd va CO sd vat chat la thu0c vd hanh phdp.
Viec giao cho Tda dn nhan dan tdi cao Id co quan xet xii, khdng phdi co quan quan ly, quan ly cdng tdc cdn bd va ca sd vdt chdt ciia cdc Toa an dia phuong da tao ra nguy CO tach biet, khep kin ciia cae Toa an, khdng bdo ddm nguyen tdc phan cdng, phdi hgp va kiem soat quydn luc giiia hanh phdp va tu phdp.
Cd thd thdy, day la diem khdng thanh cdng cua Hien phdp Idn nay. Vide Hien phap de tdn tai sy tach rdi va phan lap giira quyen hanh phap eua Chinh phii vdi quyin tu phdp la chua tuan thu nguyen tac phdn cdng, phdi hgp quyen luc trong td chiic vd
NHA NU'&C VA PHAP LUAT SO 3/2016
hoat ddng ciia Nhd nudc; lam dnh hudng den tinh thdng nhdt ciia quydn luc, va nhat la khdng phat huy dugc day du siic manh ciia tung nhdnh quyen lye.
c) Quan he vai chinh quyen dia phuang Tuy dugc bdn nhidu vd trdn thyc te ciing da cd nhung quy dinh mdi ve nen hanh chinh-hanh phap, song trong mdi quan he giiia Chfnh phu vdi chinh quydn dia phuong it cd didm mdi, hon nOa, lai tdn tai nhieu didm khong rd. Hien phdp van gift cac quy dinh cu ve co quan chinh quyen dia phuang, nhu coi Hgi ddng nhan dan (HDND) la "ca quan quyen luc nha nudc d dia phuong", Uy ban nhan dan la "ca quan chap hanh ciia HDND, CO quan hdnh chinh nhd nudc d dia phuang"; HDND vua chiu sy "hudng ddn, kidm tra" ciia Chinh phii, vua chiu sy "gidm sat va hudng dan" ciia Uy ban Thudng vu Qudc hdi, Uy ban Thudng vu Qudc hpi cd quydn gidi tan HDND cap tinh. Hiin phdp khdng xdc dinh dugc tinh chat "ca quan quydn lye nhd nudc d dia phuang" ciia HDND thudc ve hanh phap hay lap phap...
Nhiing quy dinh nhu vay ro rang khdng thd hien dugc vai trd chi dao, lanh dao thdng nhdt cua Chinh phii ddi vdi co quan chfnh quyin dia phuang nhu mdt ydu td tdt yiu cua nen hanh chinh- hanh phap.
Ve mat ly luan dugc thira nhan chung d cac nudc, chinh quydn dia phuang ludn Id bd phdn thudc hanh phap, cd chiic nang td chiic thyc thi phdp luat dd quan ly nhd nudc d dia phuong, bao dam sy thdng nhdt, thdng sudt cua nen hanh chinh. Quy dinh nhu tren ciia Hidn phap la theo ldi tu duy cu, chua thyc sy tuong thich quydn hanh phdp cua Chinh phii vdi quydn lye ciia chfnh quyen dia phuong. Hidn phap chi khdng dinh cdc nguyen tdc vl mdi quan he hanh chinh giiia Chinh phu, Thii tudng Chfnh phu vdi ehinh
quyin dia phuang. Nhimg do tach rdi quydn hanh phdp cua Chinh phii, ndn mdi quan h?
hanh chfnh nay trd ndn hinh thiic, ldng leo va ro nhat la viec Hiin phap khong trao cho Thii tudng quydn bd nhiem ngudi diing ddu CO quan hanh ehinh cdp tinh. Tren thyc te, sy nhdm lan, chdng cheo trdn ddy cua Hidn phap da pha va tinh thdng nhat ciia nen hanh chfnh qudc gia, tao ra trang thdi hai he thdng chinh quydn song song tdn tgi va van chua khdc phuc dugc.
2.3. Nhiem vu, tham quyin cua Chinh phd
- Hidn phap nam 2013 da ghi nhdn vai trd hoach dinh chfnh sach cua Chfnh phu: de xudt, xay dung chfnh sach trinh Qudc hdi, Uy ban Thudng vu Qudc hdi quyet dinh hoac quydt dinh theo tham quydn dd thyc hien nhidm vu, quyin han... (khodn 2 Dilu 96); quy dinh ro ban nhidm vu, quyin han cua Chinh phu trong vi$c td chiic thi hdnh Hidn phdp va phdp lugt (khodn 1 Dilu 96);
thi hanh cac bidn phap cdn thilt khdc dl bdo vd Td qudc, bdo ddm tfnh mang, tai sdn cua Nhdn dan (khoan 3 Dilu 96); bl sung quyin ban hanh vdn bdn phap quy cua Chi'nh phO nhu mpt nhidm vu, quyin han ddc lap dl thuc hidn chiic ndng hanh phap: "Chinh phu, Thu tuong Chinh phu, Bp trudng, Thu trudng CO quan ngang bd ban hdnh vdn bdn phdp luat dd thuc hidn nhidm vu, quyin han cua minh, kiem tra viec thi hanh cdc vdn bdn do vd xir ly cac vdn ban trai phdp luat theo quy dinh cua ludt" (Dilu 100).
Thu tudng Chinh phii dugc Hiin phdp nam 2013 khdng dinh cd vi tri, vai trd la ngudi diing dau Chinh phu (mdi bd sung).
Quy dinh rd hon nhiem vu va quyin ban cua Thii tudng ddi vdi Chfnh phu, nhdt la ddi vdi he thdng hanh chfnh nha nudc: Thu tudng "Lanh dao cdng tdc cua Chinh phu;
10
QUYiN HANH PHAP VA . Idnh dao viec xay dung chinh sach va td
chiic thi hanh phdp ludt"; "Lanh dao va chiu trdeh nhidm vd hoat dpng ciia he thdng hanh chinh nha nudc tir trung ucmg ddn dia phuong, bao dam tinh thdng nhdt va thdng sudt cua ndn hanh chinh qudc gia" (khodn 1, 2 Didu 98). Vdi cdc sira ddi, bd sung nay, vi the va vai trd ciia Thu tudng da dugc nang cao hon. Thii tudng Chfnh phii thyc sy trd thanh nhan td dinh hudng cdc muc tidu chung va thiic day xdy dyng chinh sach va toan bd hoat ddng ciia Chinh phii, he thdng hdnh chinh nha nudc tCt trung uong tdi dia phuong trong viec thuc hidn cdc chiic ndng, thdm quyen theo quy dinh ciia phap lu^t.
Ddi vdi Bd trudng, Thu trudng co quan ngang bg, Hien phap mdi cd mdt sd siia ddi, bd sung nham tang cuong vai trd, trach nhidm cd nhdn; thi hien ro ban vi tri, nhi?m vu, trach nhiem ciia Bd trudng, Thii trudng CO quan ngang bd vdi tu cdch vira la thdnh vidn Chfnh phu, dong thdi la mdt thilt chd cd trdeh nhidm quan ly nha nudc ddi vdi nganh, ITnh vyc trong pham vi ca nudc. Theo do, Bd trudng, Thii trudng co quan ngang bd la thanh vidn Chinh phii va la ngudi diing ddu bp, ca quan ngang bg, lanh dao edng tac ciia bd, co quan ngang bd; chiu trdeh nhidm quan ly nha nudc ve nganh, linh vuc dugc phdn cdng. Bd trudng, Thii trudng ca quan ngang bd: "Td chuc thi hdnh vd theo doi viec thi hdnh phdp ludt lien quan den ngdnh, ITnh vuc trong phgm vi todn quae" (khodn 1 Dieu 99); "Ban hdnh vdn bdn phdp lugt di thuc hien nhi?m v\i, quyen hgn cug minh, kiem tra viec thi hanh cdc vdn bdn do vd xd ly cdc vdn bdn trdi phdp lugt theo quy dinh ciia ludt" (Biku 100).
2.4. Ca chi van hdnh vd thuc thi quyin hdnh phdp cua Chinh phd
Hidn phap nam 2013 tidp tuc khdng dinh nguyen tdc "Chfnh phu lam vide theo che dp tap the, quyet dinh theo da sd" (Didu 95), nhung khdng cdn quy dinh: "Nhiing van dd quan trgng thudc tham quyen eua Chfnh phii phdi dugc thao luan va quydt dinh theo da sd" nhu Dieu 115 cua Hidn phap nam 1992 . Theo do, cac nhidm vu trong Chfnh phii phai dugc phan dinh ro rang cho cac chiic danh. Nhiing van de nao that can thiet dua ra hgp ban chung trong Chfnh phu thi mdi quydt dinh tap the va theo da sd.
Vdi thiet che Thu tudng, Hien phap mdi khang dinh vi tri, vai tro cua Thii tudng vdi tu cdch Id ngudi diing ddu Chinh phu, vira la mdt thidt chd ddc lap tuong ddi vdi Chinh phii (de cao vai trd cd nhdn Thu tudng).
Theo dd, Thii tudng chiu trdeh nhidm trudc Qudc hdi, ddng thdi chiu trach nhidm giai trinh trudc Qudc hdi, Uy ban Thudng vu Qudc hdi, Chu tich nudc, trudc nhan dan ve hoat dgng cua Chinh phu, vd vide thyc hidn nhiem vu, quyen han dugc giao ddi vdi hogt ddng ciia Chfnh phu va he thdng hanh chfnh Nha nudc tii trung uong den dia phuang, bao dam tinh thdng nhdt, thdng sudt ciia ndn hanh chfnh qudc gia.
Vd trdeh nhidm cua Bd trudng, Thii trudng ca quan ngang bd, Hien phap xdc lap rd mdi quan he trdeh nhidm giiia Chinh phu, Thii tudng Chfnh phu vdi Bd trudng, Thu trudng co quan ngang bg. Hien phap ciing bd sung mdt sd quy dinh mdi nhu;
Khdng dinh rd vi trf, vai trd ciia Bp trudng, Thii trudng co quan ngang bp la ngudi diing dau va lanh dgo cdng tac ciia Bd, ca quan ngang bp; chiu trach nhiem qudn ly nha nudc ve nganh, Itnh vuc dupc phan
11
NHA NU'&C VA PHAPLU^TSd 3/2016
cdng; td chiic thi hanh va theo ddi vide thi hanh phdp luat lien quan din nganh, linh vuc cdng tdc trong phgm vi todn qudc; chiu trach nhiem ca nhan trudc Thu tudng Chinh phu, Chinh phii vd Qudc hdi ve nganh, Itnh vyc dugc phan cdng phy trach, cung vdi cdc thanh vidn khac ciia Chinh phii chiu trach nhiem tap the vd hoat ddng cua Chinh phu (Dilu 97).
2.5. Cff che trach nhiem cda Chinh phu Ve vdn dd trach nhipm cua tap the Chinh phu, Hien phap nam 2013 tiep tuc ke thira quy dinh cua Hien phdp ndm 1992:
"Chinh phu chiu trach nhiem trudc Quoc hpi vd bdo cdo cong tdc trudc Quoc hpi, Uy ban Thudng vu Quae hpi, Chu tich nudc".
Trdeh nhiem cua Chfnh phu phai bdo cdo cdng tac la thyc hidn trdeh nhiera giai trinh trudc Qudc hpi, Uy ban Thudng vu Qudc hdi vd Chii tich nudc. Thdng qua bdo cdo cdng tac ciia Chinh phu, Qudc hpi, Uy ban Thudng vu Qudc hdi va Chu tich nudc gidm sat, kiem tra vide thyc hidn cdc nhiem vu, quyen han va trach nhidm qudn ly dilu hanh cua Chinh phu. Day ciing Id ydu cau bdo dam cdng khai, minh bgch hoat ddng qudn ly dieu hanh ciia Chfnh phii.
Ddi vdi Thii tudng Chinh phii: chiu trach nhidm trudc Qudc hdi vd hogt dpng cua Chinh phii va nhung nhidm vu dugc giao;
bdo cao cdng tdc cua Chfnh phu, Thu tudng Chinh phu trudc Qudc hdi, Uy ban Thudng vu Qudc hdi, Chu tich nuoc; bdo cdo trudc Nhan dan vd nhiing van dd quan trpng thupc thdm quyin giai quylt ciia Chinh phu, Thii tudng Chinh phu (Dilu 96 98).
Ddi vdi Bd trudng, Thu trudng co quan ngang bp: bao cdo cdng tac trudc Chinh phu, Thu tudng Chinh phu; bao cdo trudc
Nhdn ddn vl nhihig vdn dl quan trgng thudc trdeh nhidm quan ly (Dilu 99).
3. Kit lu^n
Tu tudng chii dgo xuydn sudt toan bo npi dung sua ddi, bd sung, hoan thidn quy dinh vl Chfnh phii trong Hidn phap ndm 2013 la lam rd han sy phan cdng, phdi hpp va kidm soat quyin lye theo hudng khdng dinh CO che thyc hien quyen hanh phap ciia Chinh phu; dd cao tinh ddn chu, phap quydn trong td chiic va hogt ddng cua Chinh phii vd he thdng hanh chfnh nha nudc theo hudng minh bach, dugc kiem sodt va bao dam tfnh thdng nhat, thdng sudt trong thuc hidn quyen luc. Cung vdi vide idn ddu tien chinh thiic khang dinh tinh chdt, vai trd cua Chinh phu thyc hien quydn hanh phdp, Hiin phap da cd mdt sd siia ddi, bo sung quan trpng ve vi tri, chiic nang ciia Chinh phu, ve pham vi va ndi dung quydn hanh phdp cua Chinh phu. Nhiing sira ddi, bd sung nay nhdm xdy dyng Chinh phu - chu thi thuc hidn quyen hanh phdp manh, hidn dgi, dan chii, phap quyin, thdng nhdt quan ly vt mo cac Itnh vyc chfnh tri, kinh tl, vdn hoa, x2 hdi, qudc phdng, an ninh va ddi ngogi ciia dat nudc
Tuy nhidn, Hien phap idn nay van chua the hidn het va rd ve quydn hanh phap va ca quan hanh phdp. Chdng han, Hidn phap van giii quy dinh "Chinh phu la co quan chap, hanh cua Qudc hdi", bidu hien sy qua c^
trgng ddi khi lai lam hgn chi tinh ddc lap cua Chinh phu vd khdng tridn khai dugc su kidm sodt giiia cac co quan nha nudc trong vide thuc hidn ba quyin nhu chfnh Hidn phdp de ra. Vide Hiin phap chua xac dinh Chinh phu la "co quan hanh phap cao nhdt"
ma van giii quy dinh "Chinh phii la co quan
(Xem tiep trang 17) 12
