^ (
'GHieN cuu TfiflO BOIMOT SO QUAN DIEM, GIAI PHAP PHAT TRIEN VA HOAN THIEN MO HiNH TAP DOAN KINH TE NHA Nl/dC
i
GS.TS. Ph^in Quang Trung, PGS.TS. Biii Huy Nhuffng Dgi hgc Kinh ti Quoc ddn
Tinh den nay. cdmr&ccd 12 tdp dodn kinh li nhd nu&c (TDKTNN) dugc Ihi diem thdnh lap.
trong dd cd 11 tgp dodn do Thd tu&ng Chinh phu phe duyit quyel dinh thdnh lgp; 1 tap dodn dugc Thu tu&ng Chlnh phu phe duyit Di dn cd phdn hda vd Ihi diem ihdnh lgp, iiy quyin cho Bg Tdi chlnh thdnh Idp cdng ly m?. Trong dd, hiin 11 tgp dodn dang ndm giir 30% tdng gid trf tdi sdn, 51% tdng von chu s& hiru vd gdn 40% lao dgng cua khu vuc doanh nghiip nhd nu&cDNNN. Thdi gian qua, Nhd nu&c dd de cao vai trd cua cdc tgp dodn kinh ti ndi chung vd TDKTNN ndi riing Id hel sire l&n. Mgc dii. trin ihyc le, mgt sd tgp dodn dd dugc nhiing bic&c tien bd quan trgng, liep tyc the hiin vai trd chu dgo cua kinh te nhd nu&c nhung sy gdn ket giira cdc doanh nghiip trong lgp dodn chua Ihyc su .sdu sdc vd hiiu qud. Hiiu qud kinh doanh khdng tuang xung v&i von ddu tu vd nhiing uu ddi cua nhd nu&c. Thgm chi mgt sd TDK- TNN qud yiu kem, thua Id l&n gdy tdn thdt cho quoc gia. B&i vgy, phdt triin cdc TDKTNN di xung tdm v&i vai Ird cua nd ludn cd y nghTa quan trgng vd can thiit. Trong bdi viet ndy, cdc tdc gid di xudt mgt sd quan diem, phucmg hu&ng vd gidi phdp phdt triin cdc TDKTNN.'
Tir khda: tap dodn kinh tl nhd nude, kinh tl nha nude, tdi cdu trdc 1. Quan diem phdt trien va hoan thifn mo
hinh cua tap doan kinh te nha nude
Quan diem 1. Hodn thiin md hinh TDKTNN.
theo hu&ng idi cdu true todn diin cdc tgp dodn kinh ti nhd nu&c. Cdc tap dodn ndy tru&c hit phdi la mgt td chdc kinh doanh cd quyin hgn vd nghia vi^ binh ddng so v&i cdc doanh nghiip khdc, hogt dgng vd cgnh tranh theo ca chi thf trudng.
Hi?n nay, cdc tap dodn kinh te nhd nude (TDK- TNN) dang ndm giu nhiJug nguon lyc quan trgng nhdt, thdm chf ldn nhdt ve ngudn von, tdi sdn, vj the kinh doanh, ITnh vyc kinh doanh, dgi ngu cdn bO, cua nen kinh tl, vi vgy hi?u qud sir dyng cde nguon lye nay ed dnh hudng quan trgng tdi toan bg nen kinh te. Quan tri?t quan dilm nay can xda bd cdc im dai mdi, dgc thii, 'phi ly' doi vdi cac tgp dodn kinh te nha nude. Nlu tilp tyc thyc hi?n uu ddi sS khien cho cae hogt dgng kinh t l bj bdp meo, cac khu vyc kinh te khdc sg khdng ed dilu ki?n tilp egn ede nguon Iuc de phdt triln. Bdn than cae tgp dodn kinh tl cung se tri tr?, thieu ndng dgng, hi?u qud nlu thilu di dp lye canh tranh, dOng luc phdt trien ciia nin kinh t l thi trudng. Han nua, cac TDKTNN sS
khd thyc hi?n vai trd la tien phong va dan ddt cdc doanh nghigp khdc trong nin kinh le d Irong va ngoai ngdnh tgo dyng ndng lyc cgnh tranh quoc gia eung nhu nang cao ndng lyc cgnh tranh tren thj trudng khu vyc vd todn cau. M§t khdc, ciing can xoa bd tri?t de ca che xin cho va qudn ly bdng m?nh l?nh hdnh chinh doi vdi cdc lgp doan. Lgi ieh kinh te ciing nhu hi?u qud kinh doanh cua cac tgp doan (tr^
ITnh vyc an ninh quoc phdng va mgt so djch vy cdng ich khae) can dugc coi trgng. Qudn trigl chuc ndng CLia Nha nude la dilu tilt vT md nin kinh te thong qua ede cdng cy dilu tilt (trong dd ed cdng ey quan trgng la doanh nghigp nha nude), nha nude cdn tien hanh cac dieu ehinh do! vdi hogt dgng cua tgp doan thdng qua quyen cua chu sd htm, nhung xu hudng Id nha nude phdi giam vd tiln tdi khdng dilu hdnh cdc qud trinh kinh t l cy the. Hon nira, tir O1/7/2010, tat cd cae logi hinh doanh nghidp phai hogt dOng theo Lugt Doanh nghigp (nam 2005). Do vgy, cac tgp doan kinh te nhd nude cung can phdi dugc dieu ehinh theo xu hudng ndy.
Quan diem 2. Hodn thiin md hinh TDKTNH phdi tdn trgng tinh dgc thu vd tinh da dgng eda cdc
tgp dodn kinh ti trong mdi tru&ng kinh ti cgnh
kiiilifivlliatlrjeo
NGHICN CUU TRflO D «
•
tranh. khdng gd ep cdc tap dodn kinh te nhd nuac theo mgt khudn mdu chung.
Hi^n nay, mdi tap dodn kinh te nhd nude hogt dgng chu ylu trong mgt nganh (ITnh vuc) kinh te vdi nhihig dgc diem h€t sire khdc nhau tu quy md thj trudng, phgm vi dnh hudng, tdi tinh chat ciia sdn phdm va mdc dg nii ro. Chfnh vi vgy, mdi tgp dodn kinh te se ty xay dyng cho minh mgt md hinh to ehue, qudn ly phii hgp cd du khd ndng iing phd vdi nhiJng bien ddi eiia thj trudng vd cgnh tranh cd hi?u qua. Nhirng net dgc thii nay si duge phdn dnh trong dieu le hogt dOng cua tgp dodn vdi nhung quy djnh vl CO edu von (ty 1? an todn), ca ehl dau tu, ea che phdi hgp, mue dg ehi phoi,... Mdt khae, ede tgp doan cd qua trinh hlnh thdnh vd cd vdn hda doanh nghi?p khac nhau; vi vay, khdng nen cd mOt sy gd ep hdnh chinh, dp ddt ehu quan doi vdi cac tgp dodn theo mOt khudn mdu chung, cung nhdc. Vi?c tdn trgng tinh ddc thil va tinh da dgng se vua tgo dieu ki?n eho TDKT hogt dOng, vira giup eho vi?c ddnh gid hogt dgng ciia cdc tap doan kinh te chinh xdc, khdeh quan va hieu qua hon.
Quan tri?t cdc tu tudng tren, vi?c hoan thi?n md hinh TDKTNN theo hudng thuc hien tdi cdu true mgnh me, toan dien va hieu qud ddi vdi cac TDKT.
Vi?e tdi edu triic cdc TDKTNN khong phai la xda bd, hogc Idm gidm vai trd eua DNNN ndi chung, TDKTNN ndi rieng, ma ngugc Igi phdi lam cho TDKTNN phat trien Idn mgnh hon, ed hieu qud han.
Quan diem 3. Hodn thiin md hinh TDKTNN phdi ddm bdo Nhd nu&c thuc hiin quyin chu s& hieu ddi v&i cdc lgp doan kinh ti nhd nu&c trong khudn khd phdp ludt, khdng can thiip sdu vd true dip vdo cdc hogt dgng cua TDKTNN.
Ngay 05 thang 2 ndm 2009, Chi'nh phCi da cd Nghj djnh 09/2009/ND-CP ban hanh Quy ehl quan ly tai chinh eiia cdng ty nha nude va quan ly vdn nhd nude ddu tu vdo cde doanh nghiep khdc. Day la co sd phdp ly cho Nhd nude thye hien quyen eiia chu sd hihi ddi vdi cae cdng ty nhd nude (bao gdm cd ede tap dodn kinh te) va quyen cua ed ddng ddi vdi phdn von diu tu vao cae doanh nghiep khdc. Cae dieu khodn ciia Quy ehl nay phdn Idn phii hgp vdi Lugt Doanh nghigp, tuy nhien, nd van chua the hi?n hit nhung quy dinh chi tilt cdn thilt khi tgi Diem 1, Dilu 5 vdn ghi "Dgi di?n ehii sd h&u cong ty nhd nude vd chii sd hihi vdn nha nude tgi doanh nghiep khdc thyc hien cae quyin vd nghTa vy theo quy dinh tgi Luat Doanh nghiep Nha nude vd theo phdn cdng, phan edp ciia chfnh phii". Nhu vdy, din 01/07/2010 thi Quy ehl nay cung cdn phdi dilu chinh mOt lan
KiiteJ'liitttrJen
n&a va cdn dugc tilp tye ddnh gid, bo sung de hodn thi?n.
Quan diem 4. Cdc TDKTNN phdi tap trung vdo kinh doanh nhicng ngdnh nghi. linh vuc chinh dugc Nhd nu&c giao. Ben cgnh cdc ngdnh nghi chinh, cdc TDKTNN dugc phep kinh doanh & mgt so ngdnh nghe khdc nhung phdi tren co s& tgn diing phuang liin. Idi sdn vd nhdn hrc tic ngdnh kinh doanh chinh vd hd Irg tryc dip cho ngdnh kinh doanh chinh. Dgc biit neu Id cdc tgp dodn phi tdi chinh thi khdng dirge phep ddu tu vdo nhiing nghi khdng trgng tdm CO riii ro cao nhu tdi chinh. ngdn hdng. chimg khodn. bat dgng sdn.
Can tdn trgng bdi hgc ve phat trien dya tren ndng lyc cdt loi (core competency) md ede tgp dodn kinh tl tren the gidi da due kit. Ngdnh nghe, ITnh vue hogt dgng chinh ciia cdc TDKTNN hi?n nay ve ea ban dya tren nganh nghi, ITnh vyc ciia tdng cdng ty trudc ddy ehuyen doi sang. Dya vao cdc ngdnh nghe, ITnh vyc chfnh dd, tren thyc te cdc tap dodn da tien hdnh da dgng hda hogt dpng kinh doanh theo hai hudng (i) Su dung nguon lyc san cd chu yeu la tai san, tdi chfnh vd cdng nghe de md rOng cde nganh nghe, ITnh vye ed lien quan den ngdnh chinh;
(ii) Kinh doanh nganh nghe, ITnh vuc mdi, chii yeu hudng tdi mye tieu lgi nhugn. Sy da da dgng hda nganh nghe ndy da dien ra ngay tir khi edn la tong cdng ty vd chua chuyen sang sang md hinh tgp dodn kinh te. Nhung thye te, ket qud kinh doanh eua eae TDKTNN eho thdy nhilu TDKTNN, neu xet ehung cdc hoat dgng kinh doanh thi bj Id, nhung neu xet rieng hieu qua kinh doanh eua ngdnh nghe kinh doanh ehinh thi cd lai. Dieu do chdng td hieu qud kinh doanh eua nhimg ngdnh nghe khdng phai la the mgnh cua eae tap doan thi khdng ed hieu qua. Chinh vi vgy. vi?c dilu chinh, sdp xip lgi ITnh vye ddu tu, gidm bdt so lugng ngdnh nghi lien quan ciia cdc TDKTNN Ak tgp trung hem nfla vdo mOt sd cdng dogn, khau then chdt trong ngdnh, ITnh vyc kinh doanh chinh, nh&ng edng dogn mang ham lugng gia trj gia tang eao, gdp phan tgo ra mgng lien kit san phdm, hlnh thanh chudi gid trj vd dOng lyc phdt trien kinh tl cho cdc khu vyc DN khdc la van de cap thiet, ed tinh song cdn.
Quan diem 5. Tgm ngimg thi diem thdnh lap m&i TDKTNN di tgp trung hodn thiin khung phdp ly, ddnh gid tdng thi vd tdi cdu true cdc tap dodn kinh ti nhd nu&c hiin cd.
NIU tinh trong tdng sd DN cua todn bg nen kinh tl, II TD chilm tdi 10% tdng gia tri tdi sdn; hon 14% ting s6 von chii sd h&u va 7,6% lao dgng hgp dong dai hgn. Theo danh gia cua Bg KH&DT, ede 59
^ ( bHieN cuu TfiflO BOI
tgp dodn thf diem dugc thdnh lgp Iheo phuang Ihdc hdnh chfnh, cdn mang n$ng tfnh chii quan n6n g$p rat nhieu khd khdn. Do ehua ed quy djnh hudng ddn cy thi vl mde vin dieu I? tii thilu ciia cdng ty m?
trong tung ngdnh, ITnh vyc, nguon nhdn lyc ehua dii trinh dO... Trong khi dd, cdc ca quan nhd nude vd tgp dodn Igi chua chii trgng theo ddi, kilm tra, gidm sat vl?e triln khai thyc hi^n dl dn cung nhu phdt triln nhan to ngi tgi trong tgp dodn. Hdu hit cdc t$p doan diu kinh doanh cd Idi nhung hi^u qud vd sdc cgnh tranh chua cao, chua tuong xung vdi cdc uu ddi ve nguon lyc vd cdc lgi thi khde. Tinh trgng tdi chfnh edn ylu k^m, tilm dn nhieu nil ro, mdt edn doi tdi chfnh. Mdt khdc, ngodi kinh doanh, cdc tgp dodn cdn thyc hi?n nhi^m vy chfnh trj, xd hOi, cdng fch nhimg den nay van chua cd phuang thii'c tfnh todn lugng hda chi phf de bu ddp ho$c ddnh gid kit qud, tdc dOng cua cdc tgp dodn khi thyc hi?n nhQ'ng nhi^m vy ndy do v^y dd tgo cd de bi?n minh cho sy kem hi^u qud. Chfnh vl vgy, nhdm gidi quyet nhQng bat cgp tren, trude mdt, cdn tgm ddng vi?c thi dilm thanh Up mdi TDKTNN trong 2-3 ndm tdi, dl xiie tiln han vi?e ra sodt, ddnh gid mOt cdch todn di?n tdt cd cae mgt tir khau thdnh lgp din hogt dgng eiia TDKTNN, tap trung hoan thi?n khung phdp lugt vd CO cau td chuc, viee qudn ly, gidm sdt cua chu sd him nhd nude cung vdi vi?c tai cdu triic tap doan kinh tl nhd nude da dugc thi diem thanh lgp. Dong thdi vdi dd la day mgnh tdi cdu tnic TDKTNN, trong dd vi?e tdi cdu triic thye hi?n theo hudng khdng duy tri md hinh TDKTNN kinh doanh da nganh, da ITnh vyc.
2. Dinh hudng phat trien va hoan thi?n md hinh cac tap doan kinb te nba nurdc d Vi?t Nam
Thu nhdt, can xac djnh ro myc tieu, qui md vd nhu eau dau tu de tir dd xiic tien eae cdng tdc nghien cuu, thf dilm. De cd dugc chfnh sach hgp ly phdt trien TDKTNN, mgt nhi?m vy chinh yeu Id phdi xdc djnh het sue rd rdng mye dich hogt dgng, tdeh bi?t rgeh rdi gi&a nhi?m vy kinh doanh vdi nhi?m vy lam cdng ieh dl cd the ddnh gid diing, khach quan gi&a trdch nhi?m vd thdnh tfch ciia tgp doan. Dong ihdi, vai trd cua ede tgp dodn trong mdi thdi kl nhat djnh va phdi dugc dilu chinh diing hudng. Sau khi dd ed myc tieu chfnh xdc, cu thi, hgp ly thi mdi cd the lgp kl hogch thyc thi. Dilu nay Id rdt quan trgng bdi tinh hinh kinh tl the gidi ngdy edng biln dOng nhanh chdng vd khd dy dodn. Qui md cua cae tgp dodn giiip tdi uu hda kit qud tfch eye ciia hogt dgng sdn xuat, kinh doanh, nhung cung se Idm trdm trgng them nh&ng that bgi, nlu cae ke hogch khdng dugc dilu ehinh kjp thdi eho phii hgp vdi boi eanh kinh tl.
Thu hai, khdng thyc hign cdc uu ddi danh rigng cho cdc TDKTNN. TDKTNN vd cdc doanh nghidp nhd nude, cQng nhu cdc doanh nghiOp thuOc cdc thdnh phdn kinh t l khdc sS d trong mOt san choi chung. binh ddng vd minh bgch. Djnh hirdng nky di dugc Chfnh phii budc ddu triln khai thyc hi?n khi chuyin cdc doanh nghigp nhd nude sang hogt dOng theo lu§t Doanh nghiOp 2005, cdc cdng ty m? trong cdc tgp dodn kinh tl cung dd chuyin Ihdnh cac cdng ty trdch nhiOm hOu hgn I thdnh vign do nhd nude ldm chii sd h&u. Vi?c Idm ndy si Idm tdng tinh ty ehu ciia cdc TDKTNN, trdnh phy thuge vdo sy uu ddi ciia chfnh phu nhu hi?n tgi. Ben cgnh dd, vl?c cho cdc TDKT NN phdi ty thSn vgn dgng sg khiln eho cdc t|ip dodn ty cdi cdch, dilu chfnh de phat triln, hodn thi?n vd hogt dOng trong nen kinh te thj trudng. Dieu dd si giiip cdc lgp dodn cd khd ndng ddm n h ^ dugc cdc trgng trdch, nhi?m vy ciia chfnh phii, gdp phdn hgn ehl nhQng bat cgp do chfnh vi?c hlnh thdnh lir mgnh l?nh hdnh chfnh doi vdi ede TDKTNN d Vi?t Nam gdy ra.
Thu ba, tgp trung phdt trien cdc TDKTNN hogt dOng Irong nhung nganh, ITnh vyc quan trgng cd y nghTa then chot ciia nin kinh tl quoc dan, chii yeu thuge eae ehuyen ngdnh kinh tl, ky thugt lien quan din kit cau hg tdng kinh te-x3 hgi; djch vy edng; In djnh kinh te vT md vd dam bdo an ninh qudc phdng.
De theo duoi myc tieu phat trien cac lgp doan kinh tl trong dai hgn, tren thye tl, Chinh phu da tgo dieu ki?n trien khai nhilu cac hogt dgng nghien cuu, thdo lugn, cae buoi tga dam, chdt vdn... dl cac nha kinh te, tai ehinh, ISnh dgo cdc ban, nganh, cdng ty co the ddng gdp y kiln cho vipc phdt triln cdc TDKTNN.
Nhieu dl tdi khoa hgc nghien cihi ve van Ai nay A&
gliip dua ra nh&ng cai nhin khdch quan, mdi me.
Tuy nhien, cd mOt diem chung nhat trong tat ca cac bdi tham lugn, cdc cdng trinh nghien cdu, cdc hOi thdo... va chung tdi cung dong tinh la djnh hudng phdt triln cac TDKTNN trong cae ndm sdp tdi: tilp tye gi& vihig vai trd ndng cot, chu dgo ciia cac tgp dodn ndy trong cde nganh, ITnh vyc sdn xudt, cung irng hdng hda, djch vy thilt ylu, lien quan tdi lgi ich quoc gia, an ninh quoc gia... Khdng chi Idm tot cac nhi?m vy duge giao trong bien gidi nude nha, md cac TDKTNN sdp tdi cung phdi tien hanh md rOng phgm vi hogi dgng cua minh sang cdc nude khdc, vugt qua bien gidi Idnh tho Vi?t Nam. Khi dd, chinh sy thdnh cdng cua tgp doan trong sdn xudt kinh doanh se gdp phan tgo dyng va nang cao uy tin va hinh anh cua quoc gia trong khu vyc vd Iren the gidi.
3. Mgt s l giai phap vd kiln nghi phat trien vd hoan thi^D mo hinh tap do&n kioh t l nha nvdc it
kiiiliUilttmii
NGHICN cuu TRflO Dl
Vi|t Nam
3.1. Tiep tyc hodn thi^n khung phdp lugt cho hogt ddng cua cdc tap dodn kinh ti nhd nu&c
Nhu d cac phdn tren da ehi ra, vi?c hlnh thdnh vd phdt triln ede TDKTNN thdi gian qua chu ylu dya vao cac quyet djnh hdnh chinh. Them vdo dd, cdc vdn ban phdp quy cho sy hogt dOng ciia cdc TDKTNN cdn thilu va bdn than mgt so vdn bdn da ban hdnh cdn khdng ft bdt cgp. Chinh vi vgy, de cdc TDKTNN sau tdi edu triic hogt dOng thyc sy hi?u qud, cdn hoan thien khung kho phdp lugt cho hogt dgng cho hogt dOng eiia cdc TDKTNN nhu siia doi, bd sung ho$c ban'hdnh Nghj djnh thay thi Nghj djnh so 101/2009/ND-CP; bd quy djnh ve "thf dilm" thdnh lgp TDKTNN vi thyc tl cdc TDKTNN dugc "thi dilm" thanh lgp dd bao qudt hit tdt cd cdc nganh, ITnh vyc then chdt ciia nen kinh te; hodn thi^n ede quy djnh v l thdnh lgp tap dodn kinh te: ve dieu ki?n, ITnh vyc ngdnh nghe, quy trinh thdnh lgp;
hodn thien quy djnh ve to chdc, qudn ly dieu hdnh tap dodn kinh te; quy djnh cy the chirc nang, quyen hgn, nghTa vy va td chirc quan ly edng ty m? trong trudng hgp edng ty m? la cdng ty 100% vin nha nude dudi hlnh thirc cdng ty TNHH mOt thdnh vien va cdng ty m? la cdng ty cd phan hogc trdch nhiem hihi ban do Nha nude ndm co phdn hogc vdn gdp ehi phoi...
3.2. Nghien cuu xdy dyng h$ thong clii tieu ddnh gid hieu qud doi v&i DNNN ndi chung vd tap dodn kinh te nhd nu&c ndi riing
cdn phdi ddnh gia higu qua hogt dgng ciia doanh nghi?p tren hai gdc dO: (1) vi?c thuc hi?n nhi?m vy kinh te, ehinh tn, xa hOi vdi vai trd, chirc ndng vd tdm dnh hudng tren binh di?n nen kinh te; va (2) danh gid hi?u qua hogt dOng thdng qua cdc chi tieu kit qua sdn xuat kinh doanh thudn tiiy. Cd nhieu ehi tieu edn phdi xet tren quy md nen kinh te vd hi?u qua lien ngdnh. Hay ndi each khdc, khi danh gid hi?u qud hogt dgng ciia TDKTNN can phdi su dyng ehi tieu kep, dd la cdc chi tieu ve hogt dgng kinh doanh va cae ehl tieu vl mdc dg thyc hi^n myc tieu, nhiem vy ddi hgn dugc giao vd thuc hign nhi?m vy chfnh trj xa hOi khde.
Dong thdi, khi xem xet din hieu qua hogt dOng cua cae DNNN ndi chung va cdc TDKTNN ndi rieng, edn phdi xem xet din yeu td phat trien bin vung ciia doanh nghi?p trong mdt chu ky trung va dai han. Thyc chdt, cdc ehii tieu djnh lugng vl hieu qua kinh tl cua doanh thu, Igi nhugn,... chi Ihl hi?n kit qua hogt dgng kinh doanh cua doanh nghi?p trong mgt nien dO kl toan. Dong thdi, dl dgt dugc kit qua sdn xuat - kinh doanh hang ndm, bSn cgnh
kinli teJ'liattrJei)
no lyc ciia ban than doanh nghi?p edn cd ylu td khdeh quan do thj trudng mang Igi, eho nen can phdi logi bd nhung ylu to thugn Igi khdch quan de dua viec ddnh gid hi?u qdu hogt dOng ciia doanh nghiep tren phuang diOn phdt triln ben vihig.
3.3. Hodn thifn ca che thyc hi$n quyen chu s&
hiru Nitd nu&c doi v&i tgp dodn kinh ti nhd nu&c Thii- nhdt, viie thyc hiin quyen chu s& huii doi v&i cdc tgp doan kinh te cdn phdi dugc cdi td. Hi?n nay vin edn tinh trgng chIng eh^o trong ngudi dgi dien ehu sd h&u vdi cdc lgp doan kinh te nha nude. Nen thong nhdt vd xdc djnh rd vd chi ed mOt ea quan duy nhdt thye hi?n quyen chii sd h&u tap dodn kinh te nhd nude. Can cd sy phan cap rd rang hon ve quyen hgn vd trdeh nhi?m ciia ngudi dgi di?n chii sd h&u, cac CO quan qudn ly va kiem sodt trong tgp dodn.
Vi?c dl cdc BO chiTqudn hay cdc Uy ban Nhan dan lam dgi di?n ehii sd h&u ed thi din din sy khdng minh bgch vd Igi dyng quyen lye chinh trj va quyin lye kinh tl. Ddy chfnh Id mOt trong nh&ng nguygn nhan tgo ra tham nhung va cdc "t? ngn" khac trong nin kinh tl.
Thir hai, tru&c mdt cdn kiin quyit rd sodt vd cd nhicng biin phdp thich hgp ddi v&i mgt sd tgp dodn cd nhicng bieu hiin kho khdn. Nhu dS bao eao. Tap doan Cdng nghiep tdu thuy ed kha nhilu vdn dl trong quan ly tai chinh va ddu tu. Theo sd lieu bdo cdo eiia BO Tai ehinh, thi ca edu vdn ciia Tap dodn dang d muc bao dgng khi vdn chu sd hihi chi bdng khoang 9% so vdi ng phai tra. Ca cau vdn nhu vgy ddi vdi cac doanh nghidp ddng tlu la qua riii ro. Mat khac, dau tu ciia tap dodn vdo ed 3 ITnh vue cd tfnh nii ro cao la bao hiem, chung khodn va bat ddng san len tdi 24% von ehu sd him vdo nam 2008.
Thu ba, xdy dyng hi thing cdng cu vd tiin hdnh kiim tra gidm sdt thuang xuyin ddi v&i hogt ddng cua cdc lap dodn. Cd 03 cdng viec can phdi dugc thyc hi?n, gom (i) Thye hien chi do bdo eao djnh ky va dgt xuat cua cdng ty me va cdc cdng ty eon; (ii) Thye hi?n kilm todn tgi cong ty m? vd cdc doanh nghi?p thanh vign khac; vd (iii) Xay dyng h? thing cac chi tigu, cac chudn mye Ae phan tfch bdo cdo tai ehinh eiia cdc doanh nghiep.
Can nang cao tinh minh bgch trong qudn ly tai ehinh, tdng eudng cdng tae kilm tra gidm sat ciia cdng ty m? cGng nhu toan bO cdc doanh nghiep trong tap dodn. Xay dyng y thyc tu gidc trong viec minh bgch edng khai hda thdng tin eiia eae tgp doan vi lgi fch cua xd hOi va ciia chinh tap dodn. Cac bdo cdo tai chfnh phai dugc kilm toan bdi nhung cdng ty kilm todn cd uy tin. Bgn canh do can xay dyng cac chi tieu phan tfch bdo cao tai chfnh va cac chuan 61
\ ^ i
teHi€N CUU TRflO e o i
mye (industry norms) dl so sdnh linh hinh vd ket qua tai ehinh ciia cae tgp dodn vdi cac doanh nghi?p td cac khu vye kinh tl khdc (FDI, dan doanh) trong eiing nganh.
3.4. Hodn tlii^n cff chi gidm sdt tdi chinh did v&i tgp dodn kinh ti nhd nu&c
Hodn thiin ca chi phdn cdp trong hogt dgng gidm sdt tdi chinh vd cdng bo thdng tin nhu cdng ty niem yet
Di cd thi tdng cudng hiOu qud cua hogt dgng gidm sdt, khdc phyc dugc nhOng thieu sdt trong co ehl phdn edp da dugc ndi tdi d ede phdn tren, mgt hudng di ed ihl edn nhdc Id vi?e thdnh lgp mgt ea quan tryc thuOc BO Tdi Chinh vdi chirc nang giam sat nguon von ciia Nhd nude tgi ede TDKTNN. De tdng hiOu qua gidm sdt, mgt trong nh&ng van de cdn dgt ra la vi?c kiem todn cde bdo edo tai chfnh, nguon thdng tin quan trgng eiia vi?e gidm sdt. Cdc bdo eao tdi chfnh cdn phai dugc kiem todn mgt cdch thudng xuyen han. Nhung chiing ta khdng thi de phan vi?c ndy cho kiem todn nhd nude, nliu vay se tdng khoi lugng cdng viec ciia kiem toan nha nude len rat nhieu. Do vgy, gidi phap tdi uu cho van de ndy Id can phdi sir dyng them kiem toan dgc lap. Ben cgnh cde euOc gidm sat eiia kilm toan nha nude theo kl hoaeh, hdng nam ede tgp doan deu phdi su dyng kilm todn dOe lgp dl kilm todn eho kit qua hogt dgng cua minh, neu tai trong ke hogch ciia kiem todn nhd nude da cd ten cdc tap dodn thi se khdng phdi thyc hi?n kiem todn dgc lap nua.
Hodn thiin ca che gidm sdt viie tgo lap vd huy dgng vdn
Can bd sung them vdo quy che cae hlnh thue tgo lap vd huy dOng vdn mdi, ddc bi?t Id cdc cdng cy phdi sinh, ngu khdng cd sy qudn ly chat che se mang Igi nhigu rui ro. Ben egnh dd, cdn gidm sdt tu khdu len kl hogeh huy dOng, tgp trung theo ddi xem xgt myc dieh huy dOng vdn vd vi?c sd dyng von sau nay, dam bdo rdng cdc TDKT huy dOng vdn dung muc dfeh da neu ra khi huy dgng va ddm bdo dugc nhu cau ve von cOa eae hogt dgng chinh phyc vy cho cac mye tieu ciia Chinh phu. Cuoi cimg, cdn cd sy qudn ly ehdt che trong qud trinh phdt hanh chirng khoan vdi gid uu dai ddi vdi cdc ca nhan thyc hi?n giao djch nhdm phdt hi?n ra cac giao djch mang tinh vu lgi cd nhan. Dam bdo rdng tai sdn cua nhd nude se khdng bj chilm dyng.
Hodn thiin ca che gidm sdt sir dimg von vd Idi sdn
Viec ddnh gid kit qud hoat dgng kinh doanh cdn nghign cuu vd ra cac mdc chi tieu dp dyng eho tirng tap doan do tfnh ddc thii hoat dgng ciia timg tgp 62
dodn. Tilp tyc hodn thign h? thong chinh sdch, phdp lugt vl qudn ly, sd dyng von, tdi sdn nhd nude tai cdc tgp dodn, tong cdng ty nhd nude de Idm co sd cho hogt dOng gidm sdt.
Hoiin thi^n ca che gidm sdt phan phoi Igi nhuain
Thir nhdl, nhu dd neu trong phan ddnh gid thyc trgng ca chi gidm sdt phdn phoi lgi nhugn cde TDKTNN, ea ehl ndy hi?n cdn ggp vudng mdc ve cae quy djnh trfch, lgp cde qu^ tu lgi nhudn dl Igi cua doanh nghigp. Can cd sy dieu chinh lgi ede quy djnh ndy dl phii hgp han vdi thyc tien, tinh chat ede tgp dodn hi?n nay vl cdc ti I? trong quy djnh trudc day dugc dp dyng cho cdc doanh nghi?p trong mdi trudng k^m cgnh tranh hon rat nhieu. Han n&a, mgt dieu dl thdy Id bat cir cde quylt djnh tdi chinh nao ciing ehju dnh hudng bdi dgc dilm ciia hogt dgng san xuat, kinh doanh cua ngdnh. Do vgy, vi?c dieu ehinh phdi Idm sao de thda mdn dugc yeu eau nay, nghTa Id nen cd nh&ng ti le rieng cho mdi nganh.
Thir hai, cdn ddy mgnh cdng tac kiem tra eg hpc ddi vdi hogt dgng ndy, trdnh tinh trang chi giam sat thdng qua cac bao cao. Chi cd nhu vgy mdi thyc su xac minh duge tfnh trung thye, phdt hien ra cdc hanh vi gian Ign vi mye dich tu lgi. Cdc phuong phap k^ thugt hign dgi ngn duge ap dyng de gidm sat hogt dgng nay nhu trd lucmg, thudng qua tdi khodn Ngan hang... se tdng dg tin cay cua ket qud giam sat.
Hodn thiin hi thdng kiim sodt ngi bg vd kiem sodt qudn tri cua tgp dodn kinh te nhd nu&c
H? thong kiem sodt ngi bg Id bO pbgn thyc hi?n chiie ndng gidm sdt cac hogt dOng nham phyc vu myc dich qudn ly. Vi the, h? thong ndy la "san pham" duge tgo ra theo yeu cau cua nha quan ly doanh nghi?p. Kiem soat ngi bg la nhung phucmg phdp vd chinh sdeh duge thilt kl de ngdn chgn gian Ign, gidm thilu sai sdt, khuyen khich hieu qua hoat dOng, va nhdm dgt duge sy tuan thu cae chi'nh sach va quy trinh duge thiet Igp.
Cdc ea quan gidm sdt cdn phdi su dung linh hogt hem cdc phucmg thirc giam sat trong qua trinh giam sdt hogt dOng tdi chfnh, ke todn ciia tgp doan de dgt chdt lugng gidm sat cao han. Neu chi thyc hien giam sat thdng qua cac bao eao tai ehinh va bao cao ket qua hogt dgng, thi se khdng the phat hi?n nhihig gian Ign cua tgp doan trong lugng thdng tin kl toan khong lo dugc hgp nhdt cua mdi tgp dodn de giJrl ccr quan giam sat.
Can phai cd ehl tai xu phgt doi vdi cac trudng hgp tgp doan ngp mugn cac bdo cdo tdi chinh, bao cao quan ly cho ca quan giam sat, lam anh hudng
kinli liyiiitlimii
NGHI6N cuu TRflO D(
din hoat dgng tdng kit gidm sdt ehung; doi vdi trudng hgp eo quan gidm sat khdng bao edo kit qud giam sat theo diing thdi hgn eho Chfnh phu. Hon n&a, dg logi trir kha ndng eae tgp dodn ngp cde bdo cdo khdng ehinh xac cho kjp thdi hgn rdi sau dd mdi nOp bdn khae dl sira lgi, can phdi eoi day la sai sdt ciia tgp dodn trong edng tdc kl todn vd theo dd ed bi?n phdp cdnh cao, xir phgt.
3.5. Thay doi ca che cliinh sdch ve ngudn nhdn luc doi v&i cdc TDKTNN
Cdng ty m? xac djnh cde chfnh sdeh vl nhan sy gdm cdc tieu chudn vl kinh nghi?m, trinli dO qudn ly; nguyen tac, phuang phdp xdc djnh m&c luong, thudng cd tfnh cgnh tranh va ehl Idi xu ly cac trudng hgp vi pham; h? thing ddnh gid hi?u qud edng vi?c dp dyng doi vdi cae chdc danh chii ehot dl dp dyng trong toan bO tgp doan.
He thdng danh gid hi?u qud hogt dgng bao gdm cde chi tieu hieu qud ehinh cho mdi nhd quan ly dya vdo ket qud hoat dgng cua hg, vi?c ddnh gia hi?u qua djnh ky, luong thudng dya vdo kit qua hogt ddng va ehl tai khi ngudi quan ly khdng ddp dng duge eae chi tigu hieu qua dat ra.
Dg cdng ty hogt dOng cd hieu qua can ddn doc, giam sat tgo dp lyc, ke ca viec bai nhiem, mien nhiem. Nhung trong nhilu trudng hgp, ca ehl ndy thgm chf khdng hieu qud bdng e a c h i khuyin khich, vi vgy, hdu het cae tap dodn diu xay dung mOt ea ehe khuyen khich khoa hge ddi vdi cdc nha quan ly.
Ca che khuyin khfch khoa hoc edn phai xac djnh rd logi quylt djnh. Khuyin khieh nay bao gom co cdu vd ehl dO md chu sd hihi dung de khuygn khieh cdc nha qudn ly hdnh ddng vi cdc muc tieu do chu sd hihi neu ra. Ca chi khuyin khfch hi?u qua gom 2 logi ca ehl khuyin khieh ben trong vd ea ehe khuyin khfch bgn ngodi.
Ca chi khuyin khieh ngi bd lien quan din viec xac dinh quygn, trdch nhi?m va mdi quan h? qua lgi giiJa chii sd h&u, hOi dong quan trj vd nh&ng ngudi quan ly dl thye hien cdc myc dich ciia chii sd h&u.
Ndi khdc di la quy djnh rd cu the, cdch thye hi?n vd trdeh nhi?m ddi vdi tiirng quyet djnh ca ban trong doanh nghi?p. Quylt dinh ca bdn gdm ehii sd h&u lya chgn thanh vien hgi ddng qudn tri, cae chuc danh lua chgn thanh vien hOi ddng quan tri, cdc chuc danh quan trj chii ehot cua cdng ty; thdng qua hay khdng thdng qua nhung thay ddi ddi vdi dilu I?
edng ng ehinh, thanh ly tai san quan trgng; xac djnh vd phan bd lgi nhugn edn lai; eo tu^c vd he thdng lucmg thudng cho nhthig nhd qudn iy.
Ca chi khuyin khich ben ngoai lien quan Idi cac ylu to thdng thudng khong ndm dudi sy kilm soat
trye tiep ciia chii sd h&u nhu: muc dO cgnh tranh eua thj trudng sdn pham (kha ndng eiia edng ty dnh hudng tdi mirc gid vd dnh hudng tdi vi?e gia nhgp hay riit khdi thi trudng von vd ng (bao gom tdc ddng tdi vi?e gia nhgp hay riit khdi thj trudng eiia ddi tdc egnh tranh);
3.6. Phdt triin cdc t^p dodn kinh ti nhd nu&c tren ca s& tdi cau trdc mgt each sdu sac vd todn di^n
Hlnh thanh cae tgp dodn kinh te Id vdn dl rdt mdi d Vi?t Nam, tdc dgng den nh&ng don vj dang nam giu nhung nguon lye Idn vd chi phoi nhilu ngdnh, ITnh vyc then chot ciia nen kinh te. Id lye lugng quan trgng trong vi?e bao dam cae edn doi Idn vd dn djnh kinh te vT md, cd ddng gdp Idn cho ngdn sdch nha nude. Nd lien quan tdi vi?c doi mdi nhilu mgt, gdm doi mdi cdch thu-c lien ket, eo eau to ehde, bg may qudn ly cdc tong edng ty va ede doanh nghi?p thanh vien, dong thdi eung lien quan din dilu chinh quyen hgn, nghTa vy, Igi ich cua nhieu ca quan nhd nude vd cac nhdm lgi fch cd lien quan.
De dam bdo thyc hien tfch cyc, v&ng chdc, dgt yeu cau, can cd mdt giai dogn thf digm de nit ra nh&ng kinh nghiem can thigt, chgn eae tdng cdng ty cd dii dieu ki?n de xdy dyng de an, td chdc lai thanh lap Tap dodn kinh te.
U'u tign lya ehgn cac tdng cdng ty ddp iing du cdc digu kien nhu cd vi tri, vai trd quan trgng; cd thyc luc, tiem nang va trinh dO tfch tu, tgp trung hod trong san xuat kinh doanh; thyc su cd lien ket trong ndi bd (kha nang chi phdi va hd trg nhau ve edng nghe, thi trudng); khd nang ro rang chuygn sang ea cdu cdng ty m? - cdng ty con.
Danh gid dieu kien quy md, miirc dO tich tu, tap trung va vg vi tri, vai todn trong ngdnh, ITnh vue hogt dgng thdng qua cac ehi tieu khdc nhau, nhu ty trgng doanh thu, vdn, ngp ngdn sach hogc thj phdn eiia cdc doanh nghiep trong ngdnh.
3.7. Tiep tuc doi m&i mang tinh "dotphd" mgnh me han vi tu duy, nlign thu-c vd hdnh dgng doi v&i viec tdi cau true vd hodn thien mo hinh TDKTNN Md hinh TDKTNN va ban thdn cac TDKTNN hoat dOng trong nhung nam qua, ben cgnh nhung kit qud, thanh cdng, dang ndi len khdng it bat cap.
Dilu dd ddi hdi phdi tdi edu triic lgi vd hodn thien md hinh. D I thyc hien tit nhiem vu nay cdn:
+ Ddy nhanh qud trinh tdeh chuc ndng quan ly Nha nude va chdc nang thyc hien quygn sd h&u, gidi phdng cde Bg ra khdi chuc nang sd h&u de khdc phyc ngay tinh trgng vua da bdng, vira thdi cdi.
Chuc ndng thyc hien quyen sd h&u ngn tgp trung
kinlileJ'ltiiKm
^ ( bH16N ciiu TRflO BOI
hIng nhat vdo mgt ca quan duy nhat chju trdch nhi?m dgi di?n chii sd hGu DNNN (trong dd ed TDKTNN); nang cao ndng lye quyin hgn, tdeh nhi?m vd tfnh chuyen nghiOp cho ca quan dgi di?n chu sd h&u; thyc hiOn tri?t dl, ddy dii qudn ly DNNN (trong do cd TDKTNN) theo cdc nguygn tde ciia thj trudng dl tgo lgp mdi trudng cgnh tranh binh ddng gi&a cdc logi hlnh doanh nghi?p.
+ cdn xd djnh r5 nh&ng ITnh vyc ndo edn TDK- TNN, nh&ng ITnh vye ndo khdng cin TDKTNN ddm nhgn. Doi vdi cde ITnh vyc khdng nhgy cdm, cdn md rgng sy tham gia ciia cde doanh nghi?p trong vd ngodi nude. Can thyc sy khuyin khfch ede TDKT tu nhan phdt triln; cae TDKT tu nhdn phai thye sy trd thdnh doi trgng dii vdi TDKTNN vd cdc TCT Nhd nude trong cdc hogt dOng sdn xudt kinh doanh.
3.8. Tgm ngirng thdnh lgp m&i TDKTNN vd tiip tuc day nhanh tdi cau true, chan chinh to chuc, hogt dgng cua TDKTNN dd dugc thi diem thdnh lgp.
Thye hi?n da dgng hda sd h&u cdc TDKTNN, trong dd sd h&u nha nude ddng vai trd chi phoi.
Thdi gian qua, nhieu TDKTNN dau tu trdn lan vdo cac ITnh vyc kinh doanh khdng thuOc the mgnh
ciia minh. Do dd, dl tgp dodn phdt triln bin vQng, hudng tdi cdu tr6e Id: (i) Rd sodt lgi sy cdn thilt vd dilu ki?n thdnh Igp TDKTNN. Xem x6t "xda sl"
mgt vdi tgp dodn khdng thuOc ngdnh kinh tl mui nhgn, ITnh vyc then chit vd chua du dilu ki?n chin miii dk thdnh Igp TDKTNN; (ii) Tgp trung vdo ITnh vyc kinh doanh chlnh; (iii) Trdnh cgnh tranh nOi bg;
(iv) Phdt triln tgp dodn theo chilu sau. Tuy nhien, khdng ngn dp dgt mgt thang bgc chudn cd tinh quy phgm, thing nhat ve ty I? hogc mire ddu tu ra ngodi doanh nghidp dl dp dyng cho mgi TDKTNN vi moi TDKTNN ed cdc dgc diem khdc nhau, dieu ki?n vl tdi chinh, nhdn lyc, nhu cdu dau tu, chiln luge phdt triln kinh doanh, hi^u qud khdc nhau,v.v... Chinh nh&ng dieu ki?n ndy vd chiln luge ciia timg tgp dodn ed dnh hudng hoge tdc dgng din vi?c md rgng hay thu h?p ngdnh nghe, ca cdu ngdnh nghe. Can tdng eudng trdch nhi?m cua chii sd hihi nha nude, cdn cir vdo tinh hlnh thyc t l ciia tung tgp dodn (ddc bi?t Id khd ndng, muc dg hodn thdnh cdc nhi?m vu md tdng tgp dodn dd dugc giao, tinh hi?u qua trong san xuat kinh doanh cua timg tgp dodn,...) de cho phep quyet djnh ty I? hay miirc ddu tu ra ngodi.G 1. Bdi vilt dya trfin kit qud Dl tdi khoa hpc cdp Nhd nude "Nghien cdu m6 hinh TDKT nhd nude cua Vi^t Nam din nam 2020" do GS.TS. Phgm Quang Trung ldm chii nhi^m.
Tai lieu tham khao:
1. Nguyen Binh (2009), "Gidm sdt tgp dodn: Sdu hgn chi vl co chi, chlnh sdch qudn 1)> von" , bdo diin lit VnE- conomy, Uuy cap ldn culi ngdy 24-07-2010, tgi Uang web http://vneconomy.vn/2009110908409522POC9920/giam- sat-tap-doan-sau-han-che-ve-eo-che-chinh-sach-quan-ly-von.hlm
2. Nguyen Dinh Cung (2010), "Ap chudn qu6c tl cho tgp dodn Nhd nude Vi?l" , Bdo di§n tu Vietnamnet, tray cap ldn culi ngdy 23-07-2010, tgi trang web http://vietnamnet.vn/chinhtri/201003/Ap-chuan-quoc-te-cho-tap-doan-nha- nuoc-Viet-897222/
3. Tu Giang (2010), "Cdc tgp dodn kinh tl sd dyng vin vd ddt dai cdn Idng phf , Bdo Sdi Gdn Tiip Thi Online, truy cdp ldn culi ngdy 23-07-2010, tgi trang web http://sgtt.com.vn/Thoi-su/Goc-nhin/122636/Cac-tap-doan-kinh-te- su-dung-von-va-dat-dai-con-lang-phi.html
4. Le Hing Giang (2009), "Phdn tich m6 hinh SCIC" , bdo diin tir VnEconomy, truy cgp ldn culi ngdy 24-07-2010, tgi Uang web http://vneconomy.vn/20091126083430710P0C5/phan-tich-mo-hinh-scic.htm
5. PGS.TS. Phgm Quang Tmng (2007), M6 hlnh cdng ty m? cdng ty con vd tdi co cdu tdi chlnh cdc tong c6ng ty ldn, NXB DH Kinh tl quIc dan, Hd Ngi.
6. PGS.TS. Phgm Quang Trung (2009), "Bdn vl cdu Uiic vd kilm sodt tdi chfnh cua tgp dodn kinh tl", HOi thdo Tgp dodn kinh tl - ly lugn vd thyc tiln, Hd Npi, 2009.
7. Yumi Sera vd Susan Beaudiy,BO phgn phdt Uien xa hOi Ngdn hdng thi gidi, Hudng d§n " H$ thing Tdi chinh", 2007.
8. Michael F.Martin, " China's Sovereign Wealth Fund" , 22/1/2008.
9. Anatoli van der Krans, "Terrorism and financial supervision", igitur xudt bdn.
10. "Financial analysis". Consultative group to assisy the foorest.
11. Tadashi Sekikawa, "Financial analysis Theory and Practices",Deloitte Touche Tohmatsu, 14/4/2004.
