يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻪﻄﺑار
) يدرﻮﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ :
ناﺮﻳا ﻲﻣﻼﺳا يرﻮﻬﻤﺟ ﺎﻤﻴﺳ و اﺪﺻ (
ﺪﻴﺳ ثراو ﺪﻣﺎﺣ
1
،*
سﺎﺒﻋ رﺎﮕﺘﺳر ﻲﻠﻋ ،2
ﺖﻋارز ﻪﻴﻤﺳ
3رﺎﻛ
، ﻲﺘﺷﻻآ ﻲﺘﻌﻓر يﺮﺒﻛ
4
1 . رﺎﻳدﺎﺘﺳا ﺪﻣ هﺪﻜﺸﻧاد
،ﺖﻳﺮﻳ ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻳا ،
2 . نﺎﻨﻤﺳ هﺎﮕﺸﻧاد رﺎﻳدﺎﺘﺳا ناﺮﻳا ،
3 . يﻮﺠﺸﻧاد ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد يﺮﺘﻛد )
ﻢﻗ ﺲﻳدﺮﭘ ( ناﺮﻳا ،
4 . ﻪﻣﻼﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ﺪﺷرا ﻲﺳﺎﻨﺷرﺎﻛ ﻲﻳﺎﺒﻃﺎﺒﻃ
ناﺮﻳا ،
) ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :
30 / 2 / 1388 ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ ، :
10 / 9 / 1388 (
هﺪﻴﻜﭼ نﺎﺸﻧ ﺮﻴﺧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ زا يرﺎﻤﺷ ﻲﻣ
ﻪﻛ ﺪﻫد ارا ﻳ
دﺮﻜﻳور ﺎﺑ نﺎﻨﻛرﺎﻛ رﺎﻛ ياﺮﺑ ﺪﻳﺪﺟ ﻢﻳادارﺎﭘ ﻪ
ﻲﻘﻴﻔﻠﺗ ﺮﺗ و يرﺎﻛ ﻲﮔﺪﻧز ﺖﺳا يروﺮﺿ يﻮﻨﻌﻣ ﻲﮔﺪﻧز
. ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ ﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻟﺎﻘﻣ نﺎﺳ ﻪ
ﺒﺗ لﺎﺒﻧد ﻴ ﻦﻴ
ﻄﺑار ﻪ ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و نﺎﻨﻛرﺎﻛ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ﻲﻨﻌﻳ يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ .
ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا
ﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ،يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ اﺪﺧ نزاﻮﺗ هﺪﻧﺮﻴﮔﺮﺑ رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ يﻮ
، ،لدﺎﻌﺗ
ﻲﻨﻌﻳ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ رﺎﻬﭼ ﺐﻟﺎﻗ رد يﻮﻨﻌﻣ و ﻲﻧاور ،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ،ﻲﺘﺴﻳز ﺪﻌﺑ رﺎﻬﭼ شروﺮﭘ و ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا و يدﺮﻓ نورد طﺎﺒﺗرا ،يدﺮﻓ نﺎﻴﻣ طﺎﺒﺗرا ،يدﺮﻓ نوﺮﺑ طﺎﺒﺗرا .
را عﻮﻧ رﺎﻬﭼ ﺎﺑ ،يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ،ﻦﻳا ﺮﺑ هوﻼﻋ
،ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ ،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ ،ﻲﻨﻌﻳ اﺪﺧ ﺎﺑ طﺎﺒﺗ
ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ و اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ اﺪﺧ ﺎﺑ
. زا يرادﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﺒﺗ ياﺮﺑ ور ﻦﻳا زا شور
ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ عﻮﻧ زا ﻲﻔﻴﺻﻮﺗ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
. ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﺖﺳد رﺎﻬﭼ زا ﻪﻛ دراد نآ زا ﺖﻳﺎﻜﺣ هﺪﻣآ
يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ زا ﺮﻴﻏ ﻪﺑ
،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ زا طﺎﺒﺗرا ،ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ ﻦﻴﺑ
ر و اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ عﻮﻧ زا طﺎﺒﺗرا و اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ عﻮﻧ ﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓ
دﻮﺟو راد
دراد . ﺮﺑﺎﻨﺑ ﻦﻳا ﻪﺘﻓﺎﻳ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺎﻫ
ﻪﻄﺑار ،ﻖﻴﻘﺤﺗ ي
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ
ﺪﺷ ﺖﺑﺎﺛ .
هژاو يﺪﻴﻠﻛ يﺎﻫ :
ا يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗر
،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ ، ﻪﻤﻫ
،ﻲﻳاﺪﺧرد زا طﺎﺒﺗرا اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ عﻮﻧ
،
،اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ عﻮﻧ زا طﺎﺒﺗرا ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﻳﻮﻧ *
Email: [email protected]
ﻪﻣﺪﻘﻣ
وﺮﻤﻠﻗ و ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ
،نﺎﻣزﺎﺳ
و يﺮﻈﻧ ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ ﻪﭼ
،ﻲﻠﻤﻋ ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ ﻪﭼ
ًاﺮﻴﺧا ﻲﻳوﺮﻴﻧ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ
ﻤﺗرﺪﻗ راﺮﻗ ﺪﻨ
و هرادا ﻲﺘﺳرد ﻪﺑ ﺮﮔا ﻪﻛ ﻪﺘﻓﺮﮔ
،دﻮﺷ ﺖﻳاﺪﻫ
ﺮـﻈﻧ ﻪـﺑ
ﻲـﻣ ﺪـﺳر مزﻻ ﺖـﻴﻓﺮﻇ
ﺮﺠﻨﻣ ياﺮﺑ
فرژ ﻪﺑ نﺪﺷ
ﺮﺗ
،ﻲﻋﺎﺴﻣ ﻚﻳﺮﺸﺗ ﻦﻳ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ
ﻪـﻨﻴﻣز رد
ﻪـﻓﺮﺣ يﺎـﻫ
،يا ياﺮـﺑ ﻪـﻜﻠﺑ
زوﺮﺑ ﺖﻴﻧﺎﺴﻧا رﺎﻴﻋ مﺎﻤﺗ ار
اد ر ا ﺪﺷﺎﺑ . ﻪﭼﺮﮔا ﺪﻨﭼﺎﺗ ﻪﻫد
،ﻞﺒﻗ روﺎﺑ
دﻮـﺑ ﻦﻳاﺮـﺑ ﺐﻟﺎﻏ ﻦـﻳا ﻪـﻛ
ﺟ ياﺮﺑ ﻢﻴﻈﻋ يوﺮﻴﻧ
و ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ نﺎﻬ
ﺖﺴﻴﻧ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻲﻧﺎﮔرزﺎﺑ ،
ﺎـﻣا عﻮـﺿﻮﻣ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ نﻮـﻨﻛا
و ﻲﻫﺎﮕﺸــﻧاد تﺎــﻘﻴﻘﺤﺗ ﺪــﺟ رﺎﻴﺴــﺑ ﻲــﻤﻠﻋ
ي ﺖــﺳا حﺮــﻄﻣ يا 5]
. [
،فﺮــﻃ ﻚــﻳ زا زا ﻲــﻜﻳ
و ﺐﺴﻛ ﻢﻬﻣ يﺎﻫﺪﻧور رﺎﻛ
و رد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ نﺮﻗ
21 ﻪﻫد ﻂﺳاوا زا ﻪﻛ 90
حﺮﻄﻣ يﺪﺟرﻮﻃ ﻪﺑ
رد نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺮﺑ ﺰﻛﺮﻤﺗ ،ﺖﺳا هﺪﺷ نﺎﻣزﺎﺳ
ﻲﻣ ﺎﺑ ﺪﺷ 21]
.[
ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ لﻮﺼﺤﻣ
ﺟ ﻪﻬﺟاﻮﻣ نﺎ
ﺖﺳا ﻒﻠﺘﺨﻣ تﺎﺟرد ﻪﺑ ﻰﺳﺪﻗ ﺮﻣا ﺎﺑ ﻰﻣدآ .
ﻪﻬﺟاﻮﻣ ﻦﻳا
روﺮﭘ ﺐﺟﻮﻣ ش
ﻰﻣدآ نﺎﺟ ﻲﻣ
و دﻮﺷ ﺪﺷر يﻮﻨﻌﻣ ار يا ﺮـﻈﻧ ﻪﺑ ﻪﻛ ناور
نﺎـﺳﺎﻨﺷ
ﺎﺴـﻧا ن اﺮـﮔ
ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﻦﻳ ﺎﻴﻧ ﻦﻳﺮﺗﺮﺑ و ز
ﻦﻴﻤﻀﺗ ﺖﺳا ﻰﻣدآ ﻲﻣ
ﺪﻨﻛ 1]
.[
فﺮﻃ زا ﺮﮕﻳد
، ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
ر ﺚـﺣﺎﺒﻣ رد ﺪـﻳﺪﺟ ﻲﻋﻮـﺿﻮﻣ ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ رﺎـﺘﻓ
ﻪﻛ ﺖﺳا
ﺖﺳا ﺶﻳاﺰﻓا لﺎﺣ رد نﺎﻨﭽﻤﻫ نآ ﺖﻴﻤﻫا .
و ﺮـﻜﻔﺗ ﻚـﻳ ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ بﻮـﺧ ﺪﻧوﺮﻬﺷ
ﻒﻳﺎـﻇو ﻦﺘﻓﺮﮔ هﺪﻬﻋ ﻪﺑ و شﺮﻳﺬﭘ ﺮﻴﻈﻧ نﺎﻨﻛرﺎﻛ عﻮﻨﺘﻣ يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﺮﺑ ﻞﻤﺘﺸﻣ نآ و ﺖﺳا هﺪﻳا ﺖﻴﻟﻮﺌﺴﻣ و ﺎﻫ
ﻪﻳور و تارﺮﻘﻣ زا يوﺮﻴﭘ ،ﻲﻓﺎﺿا ي ﺎﻫ
،ﺖﺒﺜﻣ شﺮﮕﻧ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻆﻔﺣ ،نﺎﻣزﺎﺳ ي
ﻞﻤﺤﺗ و ﻲﻳﺎﺒﻴﻜﺷ
ﺖـﺳا نﺎﻣزﺎـﺳ رد تﻼﻜﺸـﻣ و ﻲﺘﻳﺎـﺿرﺎﻧ .
يرﻮـﺌﺗ سﺎـﺳا و ﻪـﻳﺎﭘ ﺮـﺑ
ﺎـﻫ و
ﻪﻳﺮﻈﻧ ﺎﻫ
ًﺎﻤﻠﺴﻣ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ي
ﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
نﺎﻣزﺎـﺳ دﺮـﻜﻠﻤﻋ و ﺖﺑﺎﻗر ﻪﺑ ﻲﻧﺎﻣزﺎ
، ﻦﻴـﻨﭽﻤﻫ
نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا و ﻲﻳارﺎﻛ ﻪﺑ ﻖﻳﺮﻃ زا ﺎﻫ
يروآﻮﻧ ،ﻊﺑﺎﻨﻣ تﻻﻮﺤﺗ
قﺎﺒﻄﻧا و ﺎﻫ
ﻚـﻤﻛ يﺮﻳﺬﭘ
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ 13]
.[
يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﻊﻗاو رد ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ
، نورد دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﻤﻧ بﻮﺴﺤﻣ ﻲﺸﻘﻧ
دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻪﻜﻠﺑ دﻮﺷ
ﺖﺳا ﻲﺸﻘﻧاﺮﻓ .
ﻲﻣ قﻼﻃا نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻲﻠﻐﺷ يﺎﻫرﺎﺘﻓر نآ ﻪﺑ ﻲﺸﻘﻧ نورد دﺮﻜﻠﻤﻋ
رد ﻪـﻛ دﻮـﺷ
ﺶﻘﻧ و ﻒﻳﺎﻇو حﺮﺷ
ﻲﻤﺳر يﺎﻫ
ﻲﻤﺳر ﻢﺘﺴﻴﺳ ﻂﺳﻮﺗ و هﺪﺷ نﺎﻴﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﻳﺎـﺳﺎﻨﺷ نﺎﻣزﺎﺳ
و ﻲــﻣ هداد شادﺎــﭘ ﺪﻧﻮــﺷ
. ــﻘﻧاﺮﻓ دﺮــﻜﻠﻤﻋ رﺎــﺘﻓر ﻪــﺑ ﻲﺸ
ــﺷ يﺎــﻫ ﺶــﻘﻧ زا ﺮــﺗاﺮﻓ ﻲﻠﻐ يﺎــﻫ
ﻲﻤﺳر ﻲﻣﺮﺑ نﺎﻨﻛرﺎﻛ
شادﺎـﭘ ﻢﺘﺴـﻴﺳ رد ﻻﻮـﻤﻌﻣ و ﺪﻨﺘﺴـﻫ يرﺎـﻴﺘﺧا ﺎـﻫرﺎﺘﻓر ﻦـﻳا ﻪـﻛ ددﺮﮔ
ﻲﻤﺳر ﻲﻤﻧ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد نﺎﻣزﺎﺳ ﺪﻧﻮﺷ
18]
.[
ﻢﻬﻣ زا ﻲﻜﻳ ﻪﺼﻴﺼﺧ ﻦﻳﺮﺗ
ﺎﻫ يداﺮـﻓا ﻦﺘـﺷاد ،ﺮـﻴﻐﺘﻣ ﻂﻳاﺮـﺷ رد رﺎـﻛ ياﺮﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﺮﻫ ي
ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ تاﺮﻴﻴﻐﺗ رد ﺪﻨﺒﻏار ﻪﻛ ﺖﺳا
،نﺎﻣزﺎﺳ ﺰﻴﻣآ ﺖﻛﺮﺷ ﻞﻐﺷ ﻲﻤﺳر تﺎﻣاﺰﻟا دﻮﺟو نوﺪﺑ
ﺪﻨﻨﻛ .
تارﺎـﻈﺘﻧا زا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﺎﺘﻓر
يﺎـﻘﺑ ياﺮـﺑ ﻲـﻟو ﻪـﺘﻓر اﺮـﻓ ﺶـﻘﻧ ﻲﻤـﺳر و ﻢـﻬﻣ نﺎﻣزﺎـﺳ
ﻪﺑ و ﺪﻨﺘﺴﻫ يروﺮﺿ ناﻮﻨﻋ
هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﺪﻧا
23]
.[
،رﺎـﻛ ﻂﻴـﺤﻣ رد ﻢـﻬﻣ ﺮﺼـﻨﻋ ود ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ ،ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ نﻮﻨﻛا ﺑ ﻪ ﻳاﺰﻓ رﻮﻃ
لﺎﺳ رد و ﺖﺳا ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ لﺎﺣ رد ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ و هﺪﻨ
ﺎﻫ ﺮﻴﻐﺘﻣ ود ﻦﻳا هﻮﻘﻟﺎﺑ ﺶﻘﻧ ﺮﻴﺧا ي
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ يرﺎﺠﺗ ﺚﺣﺎﺒﻣ رد ،رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ رد .
و ﺖﻴﻤﻫا ﺶﻫوﮋﭘ تروﺮﺿ
نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ » ﻪﻫد زا 1980 ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ،ﺪﻌﺑ ﻪﺑ دﻮﺒﻬﺑ و ﺮﻴﻴﻐﺗ يﺎﻫ
ﻞﻴﺒﻗ زا ﻲﺗﻼﺧاﺪﻣ ﺮﺑ ار دﻮﺧ
ﻚﭼﻮﻛ ،ﻲﺳﺪﻨﻬﻣزﺎﺑ ﺗ ،يزﺎﺳ
ﺒﻗ ﻦﻳا زا يدراﻮﻣ و ﻲﻫوﺮﮔ يﻮﭘﺎﻜ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﺰﻛﺮﻤﺘﻣ ﻞﻴ
ﺪﻧا . زا ﺎﻣا
ﻧآ اﺪﻣ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺎﺠ ﺎﺗ ﻲﻜﻴﻧﺎﻜﻣ ﻢﻳادارﺎﭘ ﺮﺑ ﺐﻠﻏا تﻼﺧ
ﺪﻴﻛ ﻪﺘﺷاد هﺪﻨﻨﻛراوﺪﻴﻣا ﺞﻳﺎﺘﻧ ،ﺪﻧا
يﺪﺟ هدروﺎﻴﻧ نﺎﻐﻣرا ﻪﺑ ار يا
ﺮﺼﻋ رد تﻼﺧاﺪﻣ ﻦﻳا ،ﺖﺷاد نﺎﻋذا ﺪﻳﺎﺑ ﻞﻗاﺪﺣ ﺎﻳ ،ﺪﻧا
ﻲﻤﻧ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻲﻧﻮﻨﻛ ﺪﻨﺷﺎﺑ
« ] 12 [ . هوﻼﻋ ﺑ ،ﻦﻳاﺮ
» نﺎﻣزﺎﺳ هزوﺮﻣا ﻪﺘﻓﺎﻳﺪﺷر نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﺎﺑ ﺎﻫ
يا
ﻪﺟاﻮﻣ ﻂﻴﺤﻣ دﺎﺠﻳا و ﺪﻨﻤﻓﺪﻫ رﺎﻛ ،ﺎﻨﻌﻣﺎﺑ رﺎﻛ رﺎﺘﺳاﻮﺧ ﻪﻛ ﺪﻧا
ياﺮﺑ ﺪﻋﺎﺴﻣ يرﺎﻛ يﺎﻫ
ﻮﺧ ﻲﮔﺪﻨﻟﺎﺑ ﺖﻬﺟ ﺶﻳﻮﺧ يﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا و ﺖﻴﻗﻼﺧ شروﺮﭘ د
ﺪﻨﺘﺴﻫ « ] 14 [ .
ﻴﻫر ﻪﻠﻤﺟ زا ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ ﺖﻓﺎ
ﻪﻌﺳﻮﺗ ،فﺮﻃ ﻚﻳ زا ،ﺪﻳﺪﺟ يﺎﻫ
ﻂﻴـﺤﻣ و ﻪـﻨﻴﻣز
ـﻛ يﺎـﻫ يرﺎ
ﻖـﻘﺤﺗ ار نﺎﻧآ رﺎﻴﻋ مﺎﻤﺗ دﻮﺧ و ﺪﻫد شروﺮﭘ ار نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻲﺼﺨﺷ ﺪﺷر و ﺖﻴﻗﻼﺧ ﻪﻛ ﺖﺳا ﺪﺸﺨﺑ .
،ﺮﮕﻳد فﺮﻃ زا
ﺎﺑ و ﺮﻴﻴﻐﺗ
دﺮـﻜﻳور ﺎـﺑ نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ﻲﮔﺪﻨﻟ ﺎـﻫ
يﺎـﻫدﺮﻜﻳور ﻪـﺑ ﻲـﻧوﺮﻴﺑ ي
نورد
ﺶﻘﻧ و ﻒﻳﺎﻇو يارو ﻪﺑ ار نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻪﻛ يﺮﮕﻧ ﺎﻫ
ﺐـﺟﻮﻣ ار ﺪـﻨﻜﻴﻣ ﺖﻳاﺪﻫ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ي
دﻮﺷ .
ﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﻲﻧ
،
ورد دﺮﻜﻳور ﻪﺠﻴﺘﻧ ﻪﻧاﺮﮕﻧ ن
ﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا يا ﻂﻴـﺤﻣ ﺎ
ﺎـﻫ ي
ﺪﻧﻮﻴﭘ يﻮﻨﻌﻣ ﻲﻣ
درﻮﺧ .
ﻂﻴﺤﻣ ﻞﻴﺒﻗ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺮﺑ ضﺮﻓ
ﻞـﻣﺎﻛ ﻲﮔﺪـﻧز ،ﺎﻫ
ﻢﻫاﺮـﻓ نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ياﺮـﺑ ار يﺮـﺗ
ﻲﻣ
نﺎﻣزﺎـﺳ ياﺮـﺑ ﺮﺘﺸـﻴﺑ يروآدﻮـﺳ ﻞـﻴﺒﻗ زا ﻲـﺘﺒﺜﻣ يﺎﻫﺪـﻣﺎﻴﭘ و ﺞﻳﺎﺘﻧ و دروآ
هاﺮـﻤﻫ ﻪـﺑ ﺎـﻫ
دراد .»
ﺰﻓا ﺎﺑ رﺎﻛ رد ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺎـﺑ هاﺮـﻤﻫ ،رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ رد ﺪﻬﻌﺗ و دﺎﻤﺘﻋا ،ﺖﻗاﺪﺻ ،ﺖﻴﻗﻼﺧ ﺶﻳا
ﺖﺳا هدرﻮﺧ ﺪﻧﻮﻴﭘ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻲﮔﺪﻨﻟﺎﺑ و ﻲﺼﺨﺷ ﻞﻣﺎﻜﺗ سﺎﺴﺣا ﻦﺘﻓر ﻻﺎﺑ «
] 14 [.
ﻦـﻳا ﺐﻟﺎﺟ
ﻲﮔﮋﻳو ﻪﻛ
ﺎﻫ
ﺎﻌﺑا زا ﻲﻨﻴﻨﭼ ﻦﻳا ي
ﺖـﺳا ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ رﺎـﺘﻓر ﻢﻬﻣ د .
دورو ،ور ﻦـﻳا زا
نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و ﻪﺑ ،
ﺶﻟﺎﭼ ناﻮﻨﻋ
ﺎﻫ ي ﻲـﻘﻠﺗ ﻢﻜﻳ و ﺖﺴﻴﺑ نﺮﻗ
ﻲﻣ ﻮﺷ ﻧ
هﺪﻳﺪﭘ ﻦﻳا ﺎﺑ ًﺎﻣاﺰﻟا ناﺮﻳﺪﻣ و ﺪ
ﺎﻫ ي
ﺪـﻨﻨﻛ مﺮـﻧ ﻪﺠﻨﭘ و ﺖﺳد ﺪﻳﺎﺑ ﺎﭘﻮﻧ ﺪـﻳﺎﺑ ﺎﺗروﺮـﺿ و
ﺪﻧﺮﻴﮕﺑ ﺮﻈﻧ رد ﺰﻴﻧ ار ﺎﻬﻧآ ﻪﻄﺑار .
يﺎﻴﻧد رد
نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﻧﻮﻨﻛ ﺶﻟﺎﭼﺮﭘ و ﺎـﻫزﺎﻴﻧ يﺎـﺿرا ،ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻪﻨﺤﺻ رد ﺖﺑﺎﻗر رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺎﻫ
ﺎﮔزﺎﺳ و نﺎﻳﺮﺘﺸﻣ تارﺎﻈﺘﻧا ﻪـﺑ ار ﻲﻧﺎـﻨﻛرﺎﻛ ﺎـﺗ ﺪﻨـﺷﻼﺗ رد ،ﻞﻐﺷ ﺮﻴﻴﻐﺗ لﺎﺣ رد ﺖﻴﻫﺎﻣ ﺎﺑ ير
ﺮـﺑ دﺎﻘﺘﻋا اﺮﻳز ،ﺪﻨﻨﻛ ﻞﻤﻋ نﺎﺸﻠﻐﺷ حﺮﺷ رد هﺪﺷ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺶﻘﻧ و ﻪﻔﻴﻇو زا ﺮﺗاﺮﻓ ﻪﻛ ﺪﻧﺮﻴﮔ رﺎﻛ
سﺎـﻜﻌﻧا دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺑﺎﻳزرا رد ﺶﻘﻧ زا ﺮﺗاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻦﻳا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا
ﻲـﻣ ﺖﻛرﺎﺸـﻣ ،ﺪـﺑﺎﻳ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رد نﺎﻨﻛرﺎﻛ
ﺎﻫ
اﺮﻗ ﺮﻴﺛﺎﺗ ﺖﺤﺗ ار و داد ﺪﻫاﻮﺧ ر
ﻲﻣ ﺎـﺑ ﻞﻐـﺷ ﻦﻴﺠﻋ ﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ ﻲﻠﻣﺎﻋ ﺪﻧاﻮﺗ
ﺪﺷﺎﺑ ﺲﻔﻧ تﺰﻋ و ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﺪﻬﻌﺗ ،ﻞﻐﺷ 6]
.[
شزرا ﺎﻫ ﻲﻧﺎﺴﻧا ي نﺎﻣزﺎﺳ
،ﺲـﻔﻧ تﺰـﻋ ﺎـﻘﺗرا ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ ،ﺎﻨﻌﻣﺎﺑ رﺎﻛ مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ ﺖﺻﺮﻓ و
،ﺪﻴﻣا و
نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻲﺼﺨﺷ ﺪﺷر ﻲﻣ
دﻮـﺷ . رد نﺎـﺷدﻮﺟو مﺎـﻤﺗ ﺎـﻬﻧآ ﻪـﺠﻴﺘﻧ )
،ﻲـﻨﻫذ ،ﻲـﻜﻳﺰﻴﻓ
يﻮﻨﻌﻣو ﻲﻔﻃﺎﻋ (
ار ﺮﺑ نﺎﻣزﺎﺳ يا ﻲﻣ
آ ﺪﻧرو ﻚـﻳ زا ﺮﺘﺸـﻴﺑ ،ﺖـﻳرﻮﻣﺎﻣ ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار رﺎﻛو
ضﺮﻓ ﻞﻐﺷ ﻲﻣ
ﺪﻨﻨﻛ و ﺑ
ﻲﻔﻃﺎﻋ رﻮﻃ ﻪ
و ﺮﺗ يرﺎﺠﻨﻫ بﺬﺟ نﺎﺸﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺑ ﺮﺗ ﻲﻣ
و ﺪﻧﻮﺷ ﻪﻧﻻدﺎﻋ
و رﺎﺘﻓر ﻪﻧﺎﻣﺮﺘﺤﻣ ﻲﻣ
سﺎﺴﺣا اﺮﻳز ﺪﻨﻨﻛ ﻲﻣ
نﺎﺴﻧا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ ﻪﻛﺪﻨﻨﻛ ﺎﻫ
و ﻲﻔﻃﺎﻋ ي ﻲﻳﻼﻘﻋ
ﺎﺑ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ شزرا ﻲﻣ
ﺪﻧﻮﺷ
، رد ﻴﺘﻧ
ﻞﻴﻠﺤﺗو رﺎﺸﻓ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻪﺠ
سﺎﺴﺣا يﺮﺘﻤﻛ ﻲﮕﺘﻓر ﻲﻣ
ﺪـﻨﻨﻛ
و
ﺪﻧراد يﺮﺘﺸﻴﺑ ﺖﻳﺎﺿر نﺎﺷرﺎﻛ زا و
ﺖﺷاد ﺪﻨﻫاﻮﺧ يﺮﺘﻬﺑ دﺮﻜﻠﻤﻋ 19]
. [
ﻛ ﻲﮔﺪﻧز ﺎﺑ ﺎﻣ رﺎ
؛ﺖﺳا هدرﻮﺧ هﺮﮔ ﺎﻣ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ باﺮﻄﺿاو بﻮﺷآ ﺎﻣ ياﺮﺑ يرﺎﺠﺗ و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا تاﺮﻴﻴﻐﺗ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻲﻣ ار مﺎﻬﺑا و ﺖﻴﻨﻣا مﺪﻋ ،ﺖﻴﻌﻄﻗ مﺪﻋ ﺪﻧاﻮﺗ ﺪﻫد ﺶﻫﺎﻛ
24]
.[
ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺮﺑ ﺰﻛﺮﻤﺗ ﻲﻣ
ﻠﻴﺳو ﺪﻧاﻮﺗ ﻪ
،ضرﺎـﻌﺗ زا يﺮﻴﮔﻮـﻠﺟ ،ﻂﻴـﺤﻣ لﺮـﺘﻨﻛ ياﺮـﺑ ﺪﺷﺎﺑ يا
ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ ﺐﺴﻛ و ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ فاﺪﻫا شﺮﻳﺬﭘ 22]
.[
ﻚـﻳ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻪﻜﻨﻳا ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد و هﺪﺷ حﺮﻄﻣ ﺚﺣﺎﺒﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺶﻘﻧاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر عﻮﻧ
ﻪﺒﻨﺟ ﻪﺑ و ﺎﻫ
راﺪﻧ ﻪﺟﻮﺗ يدﺎﻣ ي و ﺪﻧ
،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﻧﺎﺒﻠﻃواد يﺎﻫرﺎﺘﻓر
ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﻲﻣ ﺪﺳر ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻲﻣ ﻪﺘـﺷاد يﺮﺛﻮـﻣ ﺶـﻘﻧ ﻲﻳﺎـﻫرﺎﺘﻓر ﻦﻴـﻨﭼ يﺎـﻘﺗرا و زوﺮـﺑ رد ﺪﻧاﻮﺗ
ﺪﺷﺎﺑ . ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ رد
راﺮـﻗ ﻲـﺳرﺮﺑ درﻮـﻣ يدﺮـﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻲﻨﻌﻳ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا
ﻲﻣ و دﺮﻴﮔ ﻦﻴﻘﻘﺤﻣ
نآ ﻲﭘ رد ﺘﺴﻫ
ﺪﻨ
ﺑﺎﻳرد ﺎﺗ ﻨ يدﺮـﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﺎﻳآ ﺪ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ رﺎـﺘﻓر و
؟ﻪﻧ ﺎﻳ دراد دﻮﺟو يرادﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ
زا
ﻒﻋﺎﻀـﻣ ﺶﻴﭘ زا ﺶﻴﺑ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد ار ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا مﺎﺠﻧا تروﺮﺿ ﻪﻛ ﻲﻠﻣاﻮﻋ ﻪﻠﻤﺟ ﻲﻣ ﺮﺸـﺑ هزوﺮـﻣا ﻪـﻛ اﺮـﭼ ،ﺖـﺳا يدﻼﻴـﻣ مﻮﺳ هراﺰﻫ زﺎﻏآرد ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻲﻧﺎﻣز تروﺮﺿ ،دزﺎﺳ
و ﺖﺳا ﻲﻜﻳژﻮﻟﻮﻨﻜﺗ تﻻﻮﺤﺗ رﺎﭼد هراﻮﻤﻫ
ﻻﻮﺤﺗ ﻦﻳا زا ﻪﺘﺴﺧ ت
يراﺮـﻗ ﻲـﺑ رﺎﭼد و هﺪﺷ
هﺪﺷ ﺪﻧا
،
ﺪﻨﺘﺴـﻫ تﺎـﺒﺛ لﺎـﺒﻧد ﻪﺑ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
؛
رد ﻦﻴـﻨﭽﻤﻫ ﻂﻴـﺤﻣ
ﺎـﻫ
و قﻼـﺧا يرﺎـﻛ ي دﺎـﻤﺘﻋا
ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ ،ﺖﺳا هﺪﺷ بﺎﻴﻤﻛ ﻲﻣ
زا ﻲﺗﺎﻋﻮﺿﻮﻣ ﻪﺑ ﻦﺘﺧادﺮﭘ ﺪﺳر
و ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻞﻴﺒﻗ طﺎﺒﺗرا
و ﻢﻬﻣ ﻢﻫ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر و يدﺮﻓاﺮﻓ ﺪﺷﺎﺑ يروﺮﺿ ﻢﻫ
.
ﺤﺗ تﺎﻴﺑدا ﺮﺑ يروﺮﻣ ﻖﻴﻘ
1 . ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ
رد ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ
رد شﻼﺗ ؛رﺎﻛ
يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ شروﺮﭘ ﺖﻬﺟ
، نورد طﺎﺒﺗرا
يدﺮﻓ
،
نﺎﻴﻣ طﺎﺒﺗرا يدﺮﻓ
،
نوﺮﺑ طﺎﺒﺗرا و
ﻲﮔﺪﻨﻟﺎﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ يرﺎﻛ ﻲﮔﺪﻧز رد يدﺮﻓ ﻲﻠﻐﺷ
رد
ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻲﻟﺎﻌﺗ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ﻲﻣ
ﺪﺷﺎﺑ ] 5 [.
قﻮﻓ ﻒﻳﺮﻌﺗ
دﺎﻌﺑا ﻪﻤﻫ هﺪﻧﺮﻴﮔﺮﺑرد
ﺖﺳا نﺎﺴﻧا يدﻮﺟو
؛ ﻌﻳ ﻲﻨ دﺎـﻌﺑا ﻲﺘﺴـﻳز
، ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا
،
و ﻲﻧاور يﻮﻨﻌﻣ . ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ياراد ﺪﻌﺑ ﻲﻧرود ) يﻮﻨﻌﻣ و ﻲﻧاور ( و ﺪﻌﺑ ﻲﻧوﺮﻴﺑ ) ﻲﺘﺴـﻳز
و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ( ﺖﺳا . ﺪـﻌﺑ ﻲﺘﺴـﻳز
شروﺮـﭘ ﺎـﺑ
نوﺮـﺑ طﺎـﺒﺗرا ﻪـﺑ ﺖﺒﺴـﻧ ﺖﻴﺳﺎﺴـﺣ يدﺮـﻓ
، ﺪـﻌﺑ
شروﺮﭘ ﺎﺑ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا
نﺎﻴﻣ طﺎﺒﺗرا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ يدﺮﻓ
،
ـﭘ ﺎـﺑ ﻲـﻧاور ﺪﻌﺑ ﺖﻴﺳﺎﺴـﺣ شروﺮ
نورد طﺎﺒﺗرا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يدﺮـﻓاﺮﻓ طﺎـﺒﺗرا ﻪـﺑ ﺖﺒﺴـﻧ ﺖﻴﺳﺎﺴـﺣ شروﺮـﭘ ﺎﺑ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ و يدﺮﻓ
ﺪﻧﻮﻴﭘ ﻲﻣ درﻮﺧ . ﻢﻬﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﺖﺤﺗ ﻪﻛ ﺖﺳاﺪﺧ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا نﺎﻤﻫ ﺎﻳ يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا،ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ
حﺮﻄﻣ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ناﻮﻨﻋ ﻲﻣ
دﻮﺷ . ﺎـﺒﻳﺮﻘﺗ نﻮـﺘﻧدو فوﺮـﺘﻴﻣ تﺎـﻘﻴﻘﺤﺗ سﺎـﺳا ﺮـﺑ 97
ﺪـﺻرد
اﺪﺧ ﻪﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﻚﻳ نﺎﻨﻛرﺎﻛ رد رﻮـﻬﻇ و رﻮﻀـﺣ ﻦـﻳا ﻪـﻛ ﺪـﻧا ﻪﺘـﺷاد دﺎـﻘﺘﻋا ﺮﺗﺮﺑ يوﺮﻴﻧ ﺎﻳ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﺖﺒﺜﻣ ﺮﻴﺛĤﺗ نﺎﻧآ دﺮﻜﻠﻤﻋ 5]
.[
رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ رد ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺎﻬﻨﺗ
ﻲﻧﺎﻣز ﻲﻣ
ﺑ نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺪﻧاﻮﺗ ﻪ
ﺖـﻴﻘﻓﻮﻣ رﻮﻃ ﺪـﺑﺎﻳ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺰـﻴﻣآ
دﺮﻴﮔ راﺮﻗ نﺎﻣزﺎﺳ ناﺮﺒﻫر ﺖﻳﺎﻤﺣ و لﺎﺒﻘﺘﺳا درﻮﻣ ﻪﻛ .
ﻳﺎﺴﻣ زا ار داﺮﻓا كرد ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻻﺎـﺑ ﻞ
دﺮﺑ ﺖﻳاﺪﻫ ﺐﺳﺎﻨﻣ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ار ﺎﻬﻧآ و ه ﻲﻣ
ﺪﻨﻛ 15]
.[
نوﺪﺑ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻲﮔﺪﻧز ﻲـﺣو
و
و مﺎـﻬﻟا
ﻞـﻴﻠﺤﺗ نﺎﻨﻛرﺎﻛ،دراﺪـﻧ ماود طﺎـﺒﺗرا
ﻲـﻣ ،ﺪـﻧور
و ﻪﺘﺴﺧ هدﻮﺳﺮﻓ ﻲﻣ و ﺪﻧﻮﺷ
ار دﻮﺧ فﺪﻫ ﺖﺳد زا
ﻲﻣ ﺪﻨﻫد . نﺎﻣزﺎﺳ ﺐﻠﻏا
ﺎﻫ شﻼﺗ ﻲﻣ ﺪﻨﻨﻛ
ﺎﺧ نﺎﻬﺟ ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ نآ يﺎﻀﻋا ﻪﻛ ﺪﻧروآ دﻮﺟﻮﺑ ار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﺎﺗ
و يدﺎـﻣ زا جر ار ﻲﻟﺎـﻌﺘﻣ نﺎـﻬﺟ
ﺪﻨﻨﻛ ﻪﺑﺮﺠﺗ 9]
.[
ﺑﺎﻨﺑ ﺮ ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ اﺪﺧ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا،ﻦﻳا طﺎﺒﺗرا
ﻪـﻛ اﺮـﭼ ،ﺖﺳا ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ،يدﺮﻓاﺮﻓ
ﺪﻌﺑ رﺎﻬﭼ شروﺮﭘ و ﺖﻴﺳﺎﺴﺣ ،لدﺎﻌﺗ ،نزاﻮﺗ هﺪﻧﺮﻴﮔﺮﺑ رد ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ
،ﻲﺘﺴﻳز
،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲﻧاور
و رد يﻮﻨﻌﻣ
نوﺮـﺑ طﺎﺒﺗرا ؛ﻲﻨﻌﻳ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ رﺎﻬﭼ ﺐﻟﺎﻗ يدﺮـﻓ
، طﺎـﺒﺗرا
نﺎـﻴﻣ يدﺮـﻓ ، طﺎـﺒﺗرا
نورد و يدﺮﻓ يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻲﻣ
ﺪﺷﺎﺑ ] 5 [.
دﺎـﻌﺑا زا ﺪـﻌﺑ ﻚـﻳ ﻪـﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا رد ور ﻦﻳا زا
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ يﻮﻨﻌﻣ ﺪﻌﺑ ﺎﻳ يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻲﻨﻌﻳ ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ .
2 . اﺪﺧ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا ﺎﻳ يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا
ﻪﻟﺄﺴﻣ ﻲﻜﻳ ،نآ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا و فﺎﺻوا ،دﻮﺟو ،اﺪﺧ ﻲﻠﺻا زا
ﺎﺴﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﻳ
و ﺖﺴﻫ ،هدﻮﺑ نﺎﺴﻧا ﻞ
نﺎﺴﻧا ياﺮﺑ ار نوﺮﻴﺑ نﺎﻬﺟ ﻂﻘﻓ ﻪﻧ ،ءﺎﺤﻧا زا يﻮﺤﻧ ﺮﻫ ﻪﺑ نآ ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﻪﻛ اﺮﭼ ،دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ ﻲﻣ توﺎﻔﺘﻣ ﻢﻬﻣ و نوﺰﻓا ،دزﺎﺳ
ﺶﺳﺮﭘ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﻛ ﻲﺨﺳﺎﭘ ﻮﺗﺮﭘ رد ﻢﻫ نﺎﺴﻧا دﻮﺧ ،نآ زا ﺮﺗ
ﻲﻣ ﻲﻣ ﺮﮕﻳد ﻲﻳﺎﻨﻌﻣ و هﻮﻠﺟ ،ﺪﻫد ﺪﺑﺎﻳ
.
هژاو
» اﺪﺧ « و لدﺎﻌﻣ يﺎـﻫ
نﺎـﺑز رد نآ
رﺎـﻛ ﻪـﺑ ﻲﻋﻮـﻨﺘﻣ رﺎﻴﺴـﺑ ﻲﻧﺎـﻌﻣ رد ،ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎـﻫ
ﻪﺘﻓر ﺪﻧا . هژاو ،ﻮﺳ ﻚﻳ زا
» اﺪﺧ «
بر و ﻖﻟﺎـﺧ ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻲﻫﺎـﻨﺘﻣﺎﻧ و ﻲﻟﺎـﻌﺘﻣ دﻮـﺟو ﺮـﺑ لاد
1
ﻪﺑﺮﺠﺗ ﺎﻳ دﻮﺟﻮﻣ ﺮﻫ ﺮﺑ هژاو ﻦﻳا ،ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا ،ﺖﺳا هﮋـﻳو ﺖـﻴﻤﻫا ياراد ﻪـﻛ يدوﺪـﺤﻣ ي
ﻲﻣ ﺮﺑ ار ﻲﺻﺎﺧ ﻢﻳﺮﻜﺗ ﺎﻳ ،ﺖﺳا
ﻣ قﻼﻃا ،ﺪﻧاﺰﻴﮕﻧا ﻲ
دﻮﺷ . لﺎﻤﻌﺘـﺳا دراﻮـﻣ ،ﺪـﺣ ود ﻦـﻳا ﻦﻴﺑ
نﺎﺴﻧا هﺎﮔ ؛دراد دﻮﺟو يﺮﮕﻳد دﺎﻳز
هدﺮـﻛ ﺶﺘـﺳﺮﭘ ار يدﺪـﻌﺘﻣ نﺎﻳاﺪـﺧ ﺎـﻫ
ار ﺎـﻬﻧآ ﻪـﻛ ﺪـﻧا
ﻪﺜﺠﻟا ﻢﻴﻈﻋ ﻲﻧﺎﺴﻧا تادﻮﺟﻮﻣ نﻮﭽﻤﻫ
ﻲـﻣ ﻲﮔﺪـﻧز نﺎـﻬﺟ ﻦﻳا قﻮﻓﺎﻣ وﺮﻤﻠﻗ رد ﻪﻛ يا
،ﺪـﻨﻛ
ﻪﺘﺷاﺪﻨﭘ ﺪﻧا .
ﻦـﻳا ﻞـﺜﻣ ًﺎـﻨﻴﻋ ﻪـﻛ ،اﺪـﺧ ﻚـﻳ ﻪﺑ نﺎﻧآ ،ﺮﮕﻳد تﺎﻗوا ﻲﺧﺮﺑ رد ﻪـﺑ ،ﺖـﺳا نﺎـﻬﺟ
ﻪﻧﻮﮔ ﻪﻛ يا
» اﺪﺧ « و
» ﺖﻌﻴﺒﻃ « و ] نﺎﺴﻧا [ هﺪﺷ ﻪﺘﺷﺎﮕﻧا فداﺮﺘﻣ ﻪﺘﺷاد دﺎﻘﺘﻋا ،ﺪﻧا
ﺪﻧا 3]
.[
يﺮﻨﺸﻜﻳد رد اﺪﺧ
Webster
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻪﻧﻮﮕﻨﻳا :
لﺎـﻌﺘﻣ ياﺪﺧ
، ﻖﻟﺎـﺧ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ
و ﻖﻠﻄﻣ ردﺎﻗ
ﻪﺘﺴﻳﺮﮕﻧ نﺎﻬﺟ رد ناﺮﻤﻜﺣ ﻲﻣ
دﻮﺷ .
نﺎﻴﺑ فوﺮﺘﻴﻣ
ﻲـﻣ
ﺖـﻳﻮﻨﻌﻣ ﺪـﻨﻛ ترﺪـﻗ
و
ﻳوﺮﻴﻧ ﻲ ﻟﺎﻌﺘﻣ ﺖﺳا ﻲ
ﺖﻣﻮﻜﺣ نﺎﻬﺟ ﻞﻛ ﺮﺑ ﻪﻛ ﻲﻣ
ﺪـﻨﻛ . ﺎـﻋدا وا
ﻲـﻣ ترﺪـﻗ ﻚـﻳ ﻪـﻛ ﺪـﻨﻛ
و لﺎﻌﺘﻣ ﻮﺟو هﺰﻨﻣ د
و ﺶﻨﻳﺮﻓآ لﻮﺌﺴﻣ ﻪﻛ دراد
ﺖﺳا نﺎﻬﺟ ﺐﻗاﺮﻣ و
و ﺮﺗﺮﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ اﺪﺧ لﺎﻌﺘﻣ
دراد رﻮﻀﺣ ﻲﻳﺎﺟ ﺮﻫ رد ﻪﻜﻠﺑ ﺖﺳا 16]
.[
و داﺮﻓا ﺖﻛﺮﺷ ﺎﻫ ﻪﻛ يرﺎﺠﺗ ي ار اﺪﺧ دﻮﺟو
ﺪﻧراد لﻮﺒﻗ ﺮﺑ
ﺪﻧروﺎﺑ ﻦﻳا اﺪﺧ ﻪﻛ
ﻲﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ
و يذ هوﺮﮔ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻳﺎﺑ رد ﻊﻔﻧ
ﺮﻈﻧ دﻮﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ 21]
.[
ﻲﺳﺎﺳا ﺮﺗ هﺪﻳا ﻦﻳ ﺎﻫ اﺪـﺧ زا ﺮﺒﺧ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ي ﻲـﻣ
ﺪـﻫد . زا داﺮـﻓا ﻪـﻤﻫ ،ﺪـﻧﺮﺑاﺮﺑ داﺮـﻓا ﻪـﻤﻫ
1. Lord
ﻢﻬﺳ اﺪﺧ ﻲﮔرﺰﺑ ﻲﻣ
ﺪﻧﺮﺑ
ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻨﺘﺷاد ﺖﺳود داﺮﻓا ﻪﻤﻫ و .
نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ ار دﻮﺧ ﻲﻧﺎﺴﻧا ي ﺎﻬﻨﺗ
ﻪﮕﻧ لدﺎﻌﺗ رد ﻲﻧﺎﻣز ﻲﻣ
رد نﺎﺸﻧاﺮﺒﻫر ﻪﻛ ﺪﻧراد ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻊﺿاﻮﺘﻣ اﺪﺧ ﻞﺑﺎﻘﻣ
20]
.[
و لﺎﺼﺗا ،يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﺪﻧﻮﻴﭘ
هﺪﻳﺪﭘ ﺎﺑ دﺮﻓ ﻚﻳ
ﺎﻫ ﻚﻳﺰﻴﻓ ﺲﻧاﺮﺗ ي )
ﺮﺗﺮﺑ يوﺮﻴﻧ ،اﺪﺧ (
ﺖﺳا 5]
.[
،اﺪـﺧ هرﺎـﺑرد ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻦـﻳا ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ نآ ﻪﺑ ﺪﻳﺎﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﻲﻤﻬﻣ رﺎﻴﺴﺑ ﻪﺘﻜﻧ
رﺎﺑرد ﺚﺤﺑ ﻚﻳ ه
هرﺎـﺑرد ﺚـﺤﺑ ﻚﻳ و ﺖﺳاﺪﺧ رﻮﺼﺗ
ﺖـﺳاﺪﺧ ﺎـﺑ طﺎـﺒﺗرا .
ﻧآ ـﭽ ﻦـﻳا رد ﻪ
نﺎﺴﻧا طﺎﺒﺗرا ،ﺖﺳا ﺮﻈﻧﺪﻣ ﺶﻫوﮋﭘ )
ﺪﻨﻣرﺎﻛ ( ﻪـﻛ ﻦـﻳا ﻪـﻧ ﺖـﺳاﺪﺧ ﺎﺑ يرﻮﺼـﺗ ﻪـﭼ اﺪـﺧ زا
ﻲﻣ دﻮﺷ . هرﺎﺑرد
نﺎﺴـﻧاﺎﻧ ﻲـﻟو ﺺﺨﺸـﺘﻣ ﻲﻫﺎـﮔ ،ﺺﺨﺸـﺘﻣﺎﻧ اﺪﺧ ﻲﻫﺎﮔ ؛اﺪﺧ زا رﻮﺼﺗ و راو
نﺎﺴﻧا و ﺺﺨﺸﺘﻣ ﻲﻫﺎﮔ ﻲﻤﻧ لﺎﻘﻣ ﻦﻳا رد نآ ﺚﺤﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ رﻮﺼﺗ راو
ﺪﺠﻨﮔ .
ﻮﻧا ،هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ سﺎﺳاﺮﺑ
ﻲـﻣ ار اﺪـﺧ ﺎﺑ نﺎﻳدا ناوﺮﻴﭘ تﺎﻃﺎﺒﺗرا عا
رﺎـﻬﭼ رد ناﻮـﺗ
دراد راﺮﻗ اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ ،اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ ،ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ ،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ ؛طﺎﺒﺗرا ﻪﻧﻮﮔ .
ذﺎـﺨﺗا
ﺖﻳﺎﻋر ﻪﺑ مﺰﻠﻣ ار نﺎﺴﻧا ﻪﻛ ﺖﺳا ﺐﺗﺮﺘﻣ نآ ﺮﺑ يرﺎﺛآ و ﺎﻫﺪﻣﺎﻴﭘ رﻮﻛﺬﻣ تﺎﻃﺎﺒﺗرا زا عﻮﻧ ﺮﻫ ﻲﻣ نآ
ﻲﻣ هﺪﻨﻳآ ﺚﺣﺎﺒﻣ رد ﻪﻛ ﺪﻨﻛ ﺪﻳآ
. ﻦﻳا ﻚـﻳ ناوﺮـﻴﭘ ﻪـﺑ ﺮﺼـﺤﻨﻣ تﺎـﻃﺎﺒﺗرا ﻪﻧﻮﮔرﺎﻬﭼ
ﻲﻤﻧ صﺎﺧ ﻦﻳد
ﺰـﻴﻧ ﻦـﻳد ﻚـﻳ رد ار نآ زا ﻲﺸـﺨﺑ ﺎـﻳ ﻪـﻧﻮﮔ رﺎـﻬﭼ ﺮـﻫ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ و ﺪﺷﺎﺑ
دﻮﻤﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ 5]
.[
1 - 2 . ﺎﺑ نﺎﺴﻧا طﺎﺒﺗرا اﺪﺧ
ﺑ ﻪ ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻪﻧﻮﮔ
Pantheism
ﻲﻧﺎﻧﻮﻳ هژاو ودزا )pan
ﻪﻤﻫ ( و )theo
اﺪﺧ (
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺐﻴﻛﺮﺗ ﺮﻃﺎﺧ ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ و
ﺑ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﻤﺟﺮﺗ ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ يﺎﻨﻌﻣ ﻪ .
رد اﺪﺧ ﻪﻳﺮﻈﻧ ﻦﻳا و ﺖﺳا ﻞﻛ
ﺖﺳا اﺪﺧ ﻞﻛ .
ﻬﺟ نﺎ
هﺪﻳﺮﻓآ
ﺖﺴﻴﻧ اﺪﺧ زا ﺰﻳﺎﻤﺘﻣ يا
،
ﺖـﺳاﺪﺧ نﺎـﻬﺟ و ﺖـﺳا نﺎـﻬﺟ اﺪـﺧ .
نﺎﻌﻓاﺪـﻣ زا ازﻮﻨﻴﭙـﺳا
ﺖﺳا ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ ﺎﻳ ﻢﺴﻳا ﻪﺘﻧﺎﭘ تﺎﻴﻬﻟا و ﻪﻔﺴﻠﻓ رﻮﻬﺸﻣ 2]
.[
ﺰﻴﻧ دﻮﺟو تﺪﺣو ار ﻢﺴﻳا ﻪﺘﻧﺎﭘ ﻲﻣ
،ﺪﻨﻳﻮﮔ ﺮﮔا و ﻢﻴﻳﻮﮕﺑ
ﺮـﻫ ﻪـﻛ ﻦـﻳا ﻰـﻨﻌﻳ دﻮﺟو تﺪﺣ
هﺪﻳﺪﭘ ﻪﻜﺗ ىا زا ىا دﻮﺟو
،ﺖﺳاﺪﺧ ﻦﻳا
ﺮﻔﻛ ﺎﻳ
كﺮﺷ ﺎﻳ ﺖﺳا ﺎﻳ
فاﺮﺤﻧا
، ﺮﮔا ﻰﻟو تﺪـﺣو
دﻮﺟو
ﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ
ﻰـﻣ نآﺮـﻗ رد ﺪﻧواﺪﺧ ﻪﻛ ﺪﺷﺎﺑ ﺪـﻳﺎﻣﺮﻓ
:
»
ضرَﻻاو تاوﺎﻤﺴـﻟا رﻮـُﻧ ُﷲا
« ﻪـﻛ
رﻮﻈﻨﻣ
ﺮﻫ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺖﺳا ىرﺎﺳ ﺎﺟ ﻪﻤﻫ رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻰﻬﻟا دﻮﺟو ،رﻮﻧ زا ىﻮﺗﺮﭘ ىدﻮﺟو
زا ﺖﺳا دﻮﺟو و ﻰﻬﻟا ﺖﺳا ﻖﺣ ﻦﻳا 4]
.[
ﻲﻣ ﻦﺨﺳ ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ زا ﻲﺘﻗو
ﺖـﺳا ﻦـﻜﻤﻣ ﻪـﻛ ﺖـﺳا دﻮـﺟﻮﻣ ﻪـﻧﺎﮕﻳ زا ﺚـﺤﺑ ،ﻢﻴﻳﻮﮔ
ﺪﻨﻣﺎﻨﺑ اﺪﺧ ار نآ ﻲﺧﺮﺑ .
ﺖـﺳا ﻲﺑﻮﺑر ﺎﻨﻌﻣ ﻚﻳ ﻪﺑ دﻮﺟﻮﻣ ﻦﻴﻋ ﺮﻫ ﺖﻟﺎﺣ ﻦﻳا رد .
ترﺎـﺒﻋ ﻪـﺑ
ﻪﻤﻫ ،ﺮﮕﻳد
ﻲﻣ ﻞﻴﻜﺸﺗ ار ﻲﺗﺪﺣو تادﻮﺟﻮﻣ
اﺮﻓ ﺪﺣاو ﻦﻳا و ﺮﻴﮔاﺮﻓ ﺪﻨﻫد ﻲـﻨﻌﻣ ﻚـﻳ ﻪﺑ ﺮﻴﮔ
ﺖﺳا ﻲﺑﻮﺑر .
ﺲـﭘ رد ًﻻوا ،ﺖـﺳاﺪﺧ ﺎـﺑ تادﻮﺟﻮﻣ ﻪﻤﻫ يرﺎﮕﻧا ﻪﻧﺎﮕﻳ ،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﺎـﻳ ﻲـﺳﺪﻘﺗ عﻮـﻧ ﻚـﻳ زا ﺮـﻴﮔاﺮﻓ تﺪـﺣو ﻦـﻳا ًﺎـﻴﻧﺎﺛ و دراد دﻮـﺟو ﺮـﻴﮔاﺮﻓ ﻲﺗﺪﺣو ،تاﺮﺜﻛ
ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﻲﺘﻴﻫﻮﻟوا .
ﺎﻘﺘﻋا ﻦﻳا ،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا عﻮﻧ رد يﺰﻴﭼ اﺪﺧ ﻪﻛ دراد دﻮﺟو د
ﻪﻤﻫ ﺰﺟ دﻮـﺟﻮﻣ نآ ﻢـﻫ و ﺖـﺳاﺪﺧ ﻢﻫ ﻲﺻﺎﺧ دﻮﺟﻮﻣ ﺮﻫ و ﺖﺴﻴﻧ ﻲﺘﺴﻫ نﺎﻬﺟ تادﻮﺟﻮﻣ
ﺖﺳا صﺎﺧ ]
5 [.
2 - 2 . اﺪﺧ ﺎﺑ نﺎﺴﻧا طﺎﺒﺗرا ﺑ
ﻪ ﻲﻳاﺪﺧرد ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻪﻧﻮﮔ
ﻲﻧﺎـﻧﻮﻳ تﺎـﻐﻟ زا ﻢﺴـﻴﺌﺗ ﻦﻧﺎﭘ ) pan
ﻪـﻤﻫ ( و ) en
رد ( و )theo
اﺪـﺧ ( ـﻣ ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﻖﺘﺸ و
نآ
ـﺟﻮﻣ ﻪـﻤﻫ ﻞﻣﺎﺷ اﺪﺧ دﻮﺟو ﻪﻛ ﻦﻳا ﻪﺑ دﺎﻘﺘﻋا زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ
رد و ﺖـﺳا تادﻮ نﺎـﻬﺟ ﻪـﻤﻫ
و نﺎﻳﺮﺳ رد نﺎـﻬﺟ زا ﻲـﺋﺰﺟ ﺮﻫ ﻪﻛ نﺎﻨﭼ نآ ،دراد نﺎﻳﺮﺟ
دراد دﻮـﺟو وا .
ﻪـﻤﻫ فﻼـﺧ ﺮـﺑ
ﻲﻳاﺪﺧ
ًﻼﻣﺎـﻛ نﺎﻬﺟ و ﺖﺳا نﺎﻬﺟ زا ﺮﺘﺸﻴﺑ اﺪﺧ دﻮﺟو ﻪﻛ ﺖﺳا ﺪﻘﺘﻌﻣ ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ ، ار وا
رد ﻲﻤﻧ ﺮﺑ دﺮﻴﮔ .
ﻪﭼ ﺮﮔا ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﻴﻘﻋ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ
ﺴـﻧا زا ﺮـﻴﻏ يﺪـﺣ ﺎـﺗ اﺪﺧ نﺎ
ﺖﺳا
ﺎﺴﻧا ﻲﻨﻌﻳ نآ ﺎﺑ ار دﻮﺧ ﺮﻫﻮﺟ ﻲﻟو ، رﺎﻜﺷآ ن
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ . نﺎﻬﺟ اﺪﺧ )
نﺎﺴﻧا ( درادﺮـﺑ رد ار
آ ﺮﺑ و ﺳ ن ﻲﻟو دراد هﺮﻄﻴ نﺎﻬﺟو اﺪﺧ
) نﺎﺴﻧا ( ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺰﻳﺎﻤﺘﻣ ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ زا اﺮﻫﻮﺟ 3]
.[
و اﺪـﺧ ﺖﺒﺴـﻧ ﻪـﻛ ﺖـﺳا دﻮﺟو تﺪﺣو زا ﻪﻧارﺎﮕﻧا ﻪﻧﺎﮔ ود ﺮﻳﻮﺼﺗ قﻮﻓ تارﺎﻬﻇا ًاﺮﻫﺎﻇ
ﺑ ﺪﻫاﻮﺨﻧ تاذ ﻚﻳ رد نﺎﺴﻧا ﺪـﺤﺘﻣ ﺮﮕﻳﺪـﻜﻳ ﺎـﺑ ﻪـﻛ ﺪﻨﺘﺴـﻫ تاذ ود ،ﻖـﻠﺧ و اﺪﺧ ﻪﻜﻠﺑ ،دﻮ
هﺪﺷ ﺪﻧا .
ﻪﺘﻧﺎﭘ رد ﺮﮔا ،ور ﻦﻳا زا
ﻢﺴﻳا ) ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ (
ﻪﻳﺮﻈﻧ ﻪﺑ ،نﺎـﻬﺟ و اﺪﺧ يرﺎﮕﻧا ﻪﻧﺎﮔود ي
اﺪﺧ ﺎﻳ
ﻳﺎﻗ نآ ﺮﺗدوﺪﺤﻣ يﺎﻨﻌﻣ زا نﺎﺴﻧا و
ﺐـﺳﺎﻨﻣ ﻢﺴـﻴﺌﺗ ﻦﻧﺎـﭘ حﻼﻄـﺻا ،ﻢﻴـﺷﺎﺑ ﻞ
ﺖـﺳا ﺮـﺗ .
»
ﺎﻳ طﺎﺒﺗرا ﻪﻛ ﺖﺳﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳﺪﺑ يرﺎﮕﻧا ﻪﻧﺎﮔود رد ﻲـﺋﺰﺟ ،نﺎﺴـﻧا ﺎـﺑ اﺪﺧ ﺎﻳ نﺎﻬﺟ و اﺪﺧ ﺖﺒﺴﻧ
ﺖـﺳا ﻲﻧﺎﺴـﻜﻳ ندﻮـﺑ ﻲﻧﺎﺴـﻜﻳﺎﻧ ﺎـﻳ ﺾﺤﻣ ﺖﻧﻮﻴﻨﺑ ،دﺎﺤﺗا ﺖﻟﺎﺣ .
ﻪـﻧﺎﮕﻳ رد ﻪـﻛ ﻲﺗرﻮـﺻ رد
ﻲﻧﺎﺴـﻜﻳﺎﻧ نوﺪـﺑ ﺾـﺤﻣ ﻲﻧﺎﺴـﻜﻳ ،ﺖﺒﺴـﻧ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺖﺳﺎﻨﻌﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺮﻇﺎﻧ ،ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ يرﺎﮕﻧا ﺖﺳا « ] 5 [.
3 - 2 . اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ ﻪﻧﻮﮕﺑ اﺪﺧ ﺎﺑ نﺎﺴﻧا طﺎﺒﺗرا
هﺎﮔﺪﻳد ﻦﻳارد
و تادﻮﺟﻮﻣ ﻪﻤﻫ
نﺎﺴﻧا ﺎﻣ ﺎﻫ
ﻢﻴﺘﺴﻫ اﺪﺧ تﺎﻗﻮﻠﺨﻣ
ﺎﻣ زا ﺮﻴﻏ اﺪﺧ ، ﺎـﻣ و ﺖـﺳا
ﺘﺴﻫ وا زا ﺮﻴﻏ ﻢﻫ ﻢﻴ
. ﻖﻟﺎﺧ اﺪﺧ ﺎﻣ
ﺎﻣ و
ﻴﺘﺴﻫ وا قﻮﻠﺨﻣ ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ ﺖـﺳا ﺎﻣ ﻖﻟﺎﺧ اﺪﺧ نﻮﭼ و ﻢ
و ﺖﺳا ﺎﻣ ﺰﻴﭼ ﻪﻤﻫ ﺰﻴﭼ ﻪﺳ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺖﺳا اﺪﺧ هﺪﻬﻋ ﺮﺑ ﺎﻣ ﺰﻴﭼ ﻪﺳ
دﺎـﺠﻳا نآ ﺎـﻣ
و ﺎـﻣ ﻆـﻔﺣ ،
ﺖﺳﺎﻣ ﺖﻳاﺪﻫ .
ا
ﻬﻣ ﺮﻣا ﻪﺳ ﻦﻳ
ﺖﺳا اﺪﺧ رﺎﻴﺘﺧا رد ﻢ
،
دﺎﺠﻳا نﻮﭼ ﺖﻗو نآ ﺖﻳاﺪـﻫ و ﻆـﻔﺣ ،
اﺪﺧ رﺎﻴﺘﺧا رد ﺎﻣ ﺖﺳا
رﺎﻛ ﻲﮔﺪﻧز و ﻲﮔداﻮﻧﺎﺧ ﻲﮔﺪﻧز رد اﺪﺧ ار ﺮﻴﺛﺎﺗ مﺎﻤﺗ ، ﺪـﻫاﻮﺧ ﺎـﻣ ي
ﺖﺷاد .
هرذ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ ﺎﻣ
ﺎﻣ اﺪﺧ مد ﻪﺑ مد ﻪﻜﻠﺑ ﻢﻳراﺪﻧ ﻲﺘﻟﺎﺧد اﺪﺧ ﻲﻧﻮﮔﺮﮔد رد يا نﻮﮔﺮﮔد ار
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ .
ﺎﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا ترﻮﺻ ﻦﻳا رد
ﺪﺧ هﺪﻨﻳﺎﻤﻧ ا
ﻲﻣ ﻢﻳﻮﺷ
او يرﺎـﻛ ﻪـﺑ ار ﺎﻣ ﻪﻛ ﺖﺳاﺪﺧ و
ﻲﻣ دراد .
ﻪـﻛ ﺪـﺷﺎﺑ ﻪﺘـﺷاد دﺎـﻘﺘﻋا ﻲـﺘﻗو نﺎﻣزﺎـﺳرد دﺮـﻓ ﻚـﻳ
ﻂـﻘﻓ وا راﺰﮔرﺎـﻛ و هﺪـﻨﻳﺎﻤﻧ
ﺖﺳاﺪﺧ
ﺮﻳﺪﻘﺗ ﺮﻫ ﻪﺑ ار ﺶﺘﺳدوﺮﻓ و ﺖﺳد ﻻﺎﺑ ، ﻲﻣ
دﺮﻳﺬﭘ . رد ﺾﺤﻣ ﻢﻴﻠﺴﺗ يﺪﻨﻣرﺎﻛ ﻦﻴﻨﭼ
ﺮﻫ و دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ نﺎﻣزﺎﺳ ﺮﺑاﺮﺑ اﺪﺧ رﺎﻛ ﺎﺤﻧا زا يﻮﺤﻧ ﺮﻫ ﻪﺑ ار يرﺎﻛ
ﻲﻣ ﺪﻧاد 5]
.[
4 - 2 . ﺪﺧ ﺎﺑ نﺎﺴﻧا طﺎﺒﺗرا اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ ﻪﻧﻮﮕﺑ ا
رد دﺮﻓ ﻲﺘﻗو رد هراﻮـﻤﻫ شرﺎـﻛ رد ﺖـﺳا اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ ﻪﻧﻮﮕﺑ اﺪﺧ ﺎﺑ ﺶﻃﺎﺒﺗرا عﻮﻧ نﺎﻣزﺎﺳ
راﺮﻗ اﺪﺧ ﺎﺑ ﻞﻣﺎﻌﺗ ﻲﻣ
و دﺮﻴﮔ ﻪـﻠﻣﺎﻌﻣ وا ﺎﺑ ﺪﻳﺎﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا اﺪﺧ ﺎﺑ يﺪﺘﺳوداد شرﺎﻛ يو ﺮﻈﻧ رد
دﻮﺷ .
مﺎﺠﻧا ﻪﻛ يرﺎﻛ ﺮﻫ لﺎﺒﻗ رد ﻲﻣ
ﺪﻫد
و شادﺎﭘ
اﺪﺧ فﺮﻃ زا دﺰﻤﺘﺳد ﻲﻣ
ﺪﺒﻠﻃ . اﺪﺧ ياﺮﺑ
ﺶﻳﺎﻴﻧ ﻲﻣ ﻛ ار يﺰﻴﭼ نآ يازا رد و ﺪﻨ ﻲﻣ
ﺪﺒﻠﻃ 5]
.[
3 . ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
ﻪﻫد رد 1930 مﺎﻧ ﺖﺤﺗ ار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر هﺪﻳﺪﭘ درﺎﻧرﺎﺑ ﺮﺘﺴﭼ
"
زا ﺮﺗاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر
"ﺶﻘﻧ دﺮﻛ ﻲﺳرﺮﺑ 6]
. [
نﺎﻛ و ﺰﺗﺎﻛ )
1966 ( ﻧ زا ﺮﺗاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر
دﻮﺒﻬﺑ ﺐﺟﻮﻣ ﻪﻛ ار ﻲﺸﻘ
نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا ﻲﻣ
ﻳﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ هدﻮﻤﻧ ﺢﻳﺮﺸﺗ ،دﻮﺷ ﻲ
ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ﻦﻴﺷﺎﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا
ﺮﺼﺤﻨﻣ و هدﺮﻛ ناور ار نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﻤﻧ نﺎﻣزﺎﺳ ﻲﻤﺳر ﻒﻳﺎﻇو مﺎﺠﻧا ﻪﺑ
يﺎﻫرﺎﺘﻓر و دﻮﺷ
ﻛ ﻚﻤﻛ ﺮﻴﻈﻧ يﺮﮕﻳد يرﺎﻛ تﻼﻜﺸﻣ ﻞﺣ رد ناﺮﮕﻳد ﻪﺑ ندﺮ
رد ناﺮﮕﻳد ﻦﺘﻓﺮﻳﺬﭘ ،نﺎﺷ
هوﺮﮔ ﺎﻫ ﺪﺑ يرﺎﻛ ي ندﺮﻛ ﺖﻇﺎﻔﺣ و يﺮﻴﮔ هدﺮﺧ نو
ﻲﻣ ﺮﺑ رد ﺰﻴﻧ ار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا دﺮﻴﮔ
.
ﺑ ﻪﻠﻴﺳو ﻪﺑ ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﻪﻴﻟوا ﻒﻳﺮﻌﺗ رد ﻴ
رد نﺎﮔرا و ﻦﻤﺘ لﺎﺳ
1983 حﺮﻄﻣ
رﻮﻃ ﻪﺑ ﺖﺳا هﺪﺷ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﻲﻳﺎﻫرﺎﺘﻓر زا ﻪﺘﺳد نآ ﻲﻠﻛ
ﻲﻣ ﻲﻠﻋ ﻪﻛ دﺮﻴﮔ ﻪﻜﻨﻳا ﻢﻏر
مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ نﺎﻣزﺎﺳ يﻮﺳ زا يرﺎﺒﺟا
ﺐﻧﺎﺟ زا ﺎﻬﻧآ مﺎﺠﻧا ﻪﻳﺎﺳ رد ،دراﺪﻧ دﻮﺟو ﺎﻬﻧآ
ﺖﻌﻔﻨﻣ نﺎﻣزﺎﺳ ياﺮﺑ ،نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻲﻣ دﺎﺠﻳا ﻲﻳﺎﻫ
دﻮﺷ 8]
.[
ﺮﮕﻧﺎﻴﺑ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ
ﺎﻫ
ـﺑ و ﺖـﺳا يرﺎـﻴﺘﺧا و ﻪـﻧﺎﺒﻠﻃواد ،ﻂﺒﺗﺮﻣ يرﺎﻛ ي ﻪ
رﻮـﻃ
ﺮﻴﻏ
ﻢﺘﺴﻴﺳ و ﻞﻐﺷ ﻲﻤﺳر ﻒﻴﺻﻮﺗ ﻖﻳﺮﻃ زا ﻲﻨﻤﺿ و ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ
ﺎﻫ و هﺪـﺷ ﻲﻫﺪﻧﺎﻣزﺎـﺳ شادﺎﭘ ي
ﺎﻛ ﺖﻳﺎﻬﻧ رد ار
ﻳ ﺛا و ﻲ ﻲﻣ ﺎﻘﺗرا ار نﺎﻣزﺎﺳ ﻒﻳﺎﻇو ﻲﺸﺨﺑﺮ ﺪﻫد
17]
.[
ﻧادﻮﺧ ،ﺪﻨﻧﺎﻣ ﻲﻧﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﻲﻣﺎﺳا ﺮﻴﺧا تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ رد ،ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ ﻲﺷﺰﻴﮕ
ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺎـﻫرﺎﺘﻓر
عﺎﻤﺘﺟا اﺮﮔ
ﻲﺸﻘﻧاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر و
،
يرﺎﻜﻤﻫ ﻪﺑ ﻞﻳﺎﻤﺗ
"و
شﻮـﺟدﻮﺧ و ﻪـﻧاروآﻮﻧ يﺎـﻫرﺎﺘﻓر
"
ﺖﺳا هﺪﺷ هداد ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ هﺪﻳﺪﭘ ﻦﻳا ﻪﺑ 6]
.[
ﻲـﺳرﺮﺑ ﺎـﺑ ﺖﻳﺎﻬﻧرد
هژاو ﻦـﻳا
"
يﺪﻧوﺮﻬـﺷ رﺎـﺘﻓر
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ
"
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﻳﺬﭘ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻳا ياﺮﺑ .
و نﺎـﮔرا ﻂـﺳﻮﺗ رﺎـﺑ ﻦﻴـﻟوا ياﺮـﺑ ﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻦﻳا
ﺑ ﺶﻧارﺎﻜﻤﻫ
هﺪﺷ هدﺮﺑ رﺎﻛ ﻪ ﺪـﻧا
. ﻪـﻋﻮﻤﺠﻣ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ ار ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ رﺎـﺘﻓر نﺎـﮔرا
ﻧ ﻲــﻳاﺮﺟا ماﺰــﻟا ياراد ﻪــﭼﺮﮔ ،داﺮــﻓا ﻪــﻧﺎﻫﺎﮔآ يﺎــﻫرﺎﺘﻓر ﻤــﺳر مﺎــﻈﻧ ﺮﻴﺛﺎــﺗ ﺖــﺤﺗ و ﺖﺴــﻴ
ﻲ
شادﺎﭘ ﻒﻳﺮﻌﺗ ،دراد ﻲﻳاﺰﺴﺑ ﺮﻴﺛﺎﺗ نﺎﻣزﺎﺳ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﺎﻣا دراﺪﻧ راﺮﻗ ﺰﻴﻧ ﻲﻫد ﻲﻣ
ﺪﻨﻛ 11]
.[
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر دﺎﻌﺑا ﻞﻣﺎﺷ
عﻮﻧ
،ناﺪﺟو ،ﻲﺘﺳود و بدا
،ﻪﻈﺣﻼﻣ و يدﺮﻤﻧاﻮﺟ
و ﺖﺷﺬﮔ ﻲﻧﺪﻣ رﺎﺘﻓر
ﺖﺳا . لﺎـﺳ رد نﺎـﮔروا ﻂـﺳﻮﺗ ﺪـﻌﺑ ﺞﻨـﭘ ﻦـﻳا 1988
و ﺪﻧﺪـﺷ حﺮـﻄﻣ
رد ﺶﻧارﺎﻜﻤﻫ و ﻒﻜﺳدﺎﭘ لﺎﺳ
1990 ﻦـﻳا زا ماﺪـﻛ ﺮـﻫ ياﺮﺑ ﻲﻠﻣﺎﻋ ﻞﻴﻠﺤﺗ شور ﻚﻤﻛ ﺎﺑ
سﺎﻴﻘﻣ ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﻧدﺮﻛ دﺎﺠﻳا يدراﺪﻧﺎﺘﺳا ﺶﺠﻨﺳ سﺎﻴﻘﻣ ،ﺪﻌﺑ ﺞﻨﭘ لﺎـﺳ رد ﺎﻫ
ياﺮـﺑ ﺪـﻌﺑ يﺎـﻫ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ نﺎﻘﻘﺤﻣ زا يرﺎﻴﺴﺑ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﺶﺠﻨﺳ .
عﻮﻧ ﻲﺘﺳود
؛
ﺸـﻣ ﺎـﺑ ﻪـﻄﺑار رد نﺎﻣزﺎـﺳ يﺎﻀـﻋا ﺮﮕﻳد ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻂﺒﺗﺮـﻣ ﻒﻳﺎـﻇو و تﻼﻜ
ﺖﺳا . ﻲﻣ ﻚﻤﻛ ترﺎﻬﻣ ﻢﻛ ﺎﻳ و دراو هزﺎﺗ داﺮﻓا ﻪﺑ ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻨﻛرﺎﻛ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺪﻨﻨﻛ
.
ناﺪﺟو
؛
ﻲﻣ ﻪﺘﻔﮔ يرﺎﻴﺘﺧا يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻪﺑ
ﺮـﺗاﺮﻓ ﺶـﻘﻧ تﺎﻣاﺰﻟا ﻞﻗاﺪﺣ زا ﻪﻛ دﻮﺷ
ﻲـﻣ دور .
رﺎﻛ ﺮﺳ لﻮﻤﻌﻣ ﺖﻟﺎﺣ زا ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ يدﺮﻓ ﻞﺜﻣ ﻲﻣ
ياﺮﺑ ار يدﺎﻳز ﺖﻗو ﻪﻛ يﺪﻨﻣرﺎﻛ ﺎﻳ و ﺪﻧﺎﻣ
ﺮﺻ ﺖﺣاﺮﺘﺳا ﻲﻤﻧ ف
ﺪﻨﻛ .
ﻪﻈﺣﻼﻣ و بدا
؛
سﺮﺘﺳا زا يﺮﻴﮔﻮﻠﺟ ياﺮﺑ نﺎﻨﻛرﺎﻛ شﻼﺗ ﻪﺑ
رد يرﺎـﻛ تﻼﻜﺸـﻣ و ﺎـﻫ
ﻲﻣ ﻪﺘﻔﮔ ناﺮﮕﻳد ﺎﺑ ﻪﻄﺑار دﻮﺷ
.
ﺖﺷﺬﮔ و يدﺮﻤﻧاﻮﺟ
؛ ﺎﺸﻧ
هﺪﻳاﺮﻴﻏ ﻂﻳاﺮﺷ رد ﺖﺷﺬﮔ و ﻞﻤﺤﺗ نداد ن نوﺪـﺑ نﺎﻣزﺎـﺳ لا
ندﺮﻛ ﺖﻳﺎﻜﺷ ﻲﻣ
ﺪﺷﺎﺑ .
ﺖﻠﻴﻀﻓ ﻲﻧﺪﻣ
؛
ﺖﻴﻟﻮﺌﺴـﻣ و ﺖﻛرﺎﺸﻣ ﻪﺑ ﻞﻳﺎﻤﺗ ﻲﮔﺪـﻧز رد يﺮﻳﺬـﭘ
ـﻳارا ﺰـﻴﻧ و ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ ﻪ
نﺎﻣزﺎﺳ زا ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺮﻳﻮﺼﺗ ﺖﺳا
7]
.[
4 . ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓرو يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻪﻄﺑار
ﻪـﺑ و ﺪﻨﺘﺴـﻫ ﺶﻘﻧاﺮـﻓ يﺎـﻫرﺎﺘﻓر عﻮـﻧ ﻚـﻳ ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ ﺖﻳﺎﻨﻋ ﺎﺑ ﻪﺒﻨﺟ ﺎﻫ
ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﻧﺎﺒﻠﻃواد يﺎﻫرﺎﺘﻓرو ﺪﻧراﺪﻧ ﻪﺟﻮﺗ يدﺎﻣ ي ﻲﻣ
ﺗرا و ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﺪﺳر ﺎﺑ طﺎﺒ
اﺪﺧ
ﻪﻨﻴﻣز و ﺎﻀﻓ
ﻢﻫاﺮﻓ ار يا ﻲﻣ
ﺎﻀﻓ ﻦﻳارد دﺮﻓ ﻪﻛ ﺪﻨﻛ ﻲﻣ
ﺖـﻴﻟﺎﻌﻓ و ﻒﻳﺎـﻇو ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
ﺎـﻫ ي
اروﺎـﻣ و شزرا ،ﺎـﻨﻌﻣ ﺎـﺑ شﺪـﻧﻮﻴﭘ ﻞـﻴﻟد ﻪـﺑ و هﺪﻴﺸـﺨﺑ مﻮـﻬﻔﻣ و ﺎﻨﻌﻣ دﻮﺧ )
اﺪـﺧ ( ﻲـﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ
ﺪﻫد زوﺮﺑ ار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ يﺎﻫرﺎﺘﻓر ﺎﻳ ﺶﻘﻧ زا ﺮﺗاﺮﻓ يﺎﻫرﺎﺘﻓر .
ﻊﻗاو رد يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻪﺑ
ﻪـﺟﻮﺗ درﻮـﻣ ﻲﻠﻐـﺷ ﺖـﺒﺜﻣ يﺎـﻫرﺎﺘﻓر زوﺮﺑ ياﺮﺑ ﻲﻧﺎﻴﻨﺑ ناﻮﻨﻋ
ﺖﺳا . ﻪﭼ ﺮﻫ
يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗا يﺎـﻫرﺎﺘﻓر زوﺮﺑ رﺎﻈﺘﻧا ﺪﺑﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا نﺎﻣزﺎﺳ رد نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻦﻴﺑ رد
ﺶﻳاﺰﻓا ﺰﻴﻧ ﺖﺒﺜﻣ ﻲﻠﻐﺷ ﻲﻣ
ﺪﺑﺎﻳ . ﻲﻠﻐـﺷ يﺎـﻫرﺎﺘﻓر يﻼـﻋا ﺪـﺣ ﺪـﻳﺎﺑ ار يﺪﻧوﺮﻬـﺷ رﺎﺘﻓر ﻪﺘﺒﻟا
ﺖﺴﻧاد هﺪﻧزﺎﺳ و ﺖﺒﺜﻣ .
ﻪﺑ ﺎﻣا ﻫ ﺪﻴﺳر لﺎﺣﺮ يﻮـﻨﻌﻣ ﻂﻴـﺤﻣ ﻚـﻳ ﺪـﻨﻣزﺎﻴﻧ يرﺎـﺘﻓر ﻦﻴﻨﭼ ﻪﺑ ن
نﺎﻣزﺎﺳ رد يﻮﻗ
ﻲـﻣ ﺪـﺷﺎﺑ .
نﺎﻣزﺎـﺳ رد ﺖـﻳﻮﻨﻌﻣ دﺎـﻌﺑا زا ﻲـﻜﻳ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ يدﺮـﻓاﺮﻓ طﺎـﺒﺗرا
ﻲﻣ
ﺪـﻳﺎﻤﻧ ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ ﺎـﺘﻓر زوﺮـﺑ يﺎـﻴﻬﻣ ار نﺎﻣزﺎـﺳ ﻲﻣﻮﻤﻋ يﺎﻀﻓ ﺪﻧاﻮﺗ .
رد ﻊـﻗاو
رد ﻪـﻤﻫ ،ﻲﻳاﺪـﺧ ﻪـﻤﻫ عﻮﻧ زا يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا يراﺰﮔرﺎـﻛ طﺎـﺒﺗرا ،ﻲﻳاﺪـﺧ
طﺎـﺒﺗرا و اﺪـﺧ
اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ ﻲﻣ
ﺎﻴﻬﻣ نﺎﻣزﺎﺳ رد ار ﻲﻳﺎﻀﻓ ﺪﻧاﻮﺗ ﻖﺸﻋ دﻮﺧ رﺎﻛ ﻪﺑ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
ﺪـﻧزرو
ﺪﻨـﺷﺎﺑ ﺎـﺷﻮﻛ دﻮـﺧ ﻒﻳﺎﻇو ياﺮﺟا رد ﺪﻧﺮﻴﮕﺑ ﻲﻓﺎﺿا و يدﺎﻣ شادﺎﭘ ﻪﻜﻨﻳا نوﺪﺑ و .
نﻮﻨﻛﺎـﺗ
ﻦﻳا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﻲﻘﻴﻘﺤﺗ ﭻﻴﻫ
و هدﻮـﺒﻧ رﻮﺸـﻛ ﻞـﺧاد رد ﺮﻴﻐﺘﻣ ود ﻖـﻴﻘﺤﺗ ﻦـﻳا
اﺮﺑ ﺖﺳا ﻪﻄﺑار ﻦﻳا ﻦﻴﻴﻌﺗ لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﺮﻳز ﻲﻣﻮﻬﻔﻣ لﺪﻣ سﺎﺳ .
يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ
ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ
اﺪﺧ ﺎﺑ يراﺰﮔرﺎﻛ طﺎﺒﺗرا
اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ طﺎﺒﺗرا
شور ﻲﺳﺎﻨﺷ ﻖﻴﻘﺤﺗ
ناور تﺎﻴﺑدا
ﻲﻣ ار ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا روﺎﺑ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻲﺳﺎﻨﺷ
يراﻮﺷد زا ﺎﻣا ،ﺪﻴﺠﻨﺳ ناﻮﺗ
نآ يﺎـﻫ
دﻮﻤﻧ ﺖﻠﻔﻏ ﺪﻳﺎﺒﻧ ﺰﻴﻧ
،
ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ﻪﻛ اﺮﭼ
نﺎـﻨﻛرﺎﻛ رﺎﺘﻓر و
شور رد ﻪـﭼ
فاﺪـﻫا رد ﻪـﭼ و ﺎـﻫ
شزرا زا هﺪﻨﻛآ
ﺖﺳﺎﻫ
هرﺎﺑرد ﺶﻫوﮋﭘ و ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ و
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ،ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ ي
داﺮﻓا شﺮﮕﻧ و ﺎﻫﺮﻈﻧ ي
ﺖـﻳﻮﻨﻌﻣ دﻮـﺧ ﻪـﻧ ﺖـﺳا ﺖﻳﻮﻨﻌﻣ هرﺎﺑرد .
ﺐـﺳﺎﻨﻣ ﻲـﻤﻠﻋ شور بﺎـﺨﺘﻧا رد ﺖـﻗد ،ﻦﻳاﺮﺑﺎـﻨﺑ
ﻲﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ يروﺮﺿ ﺪﺳر
] 5 [.
ّﻠﻋ ﻂﺑاور ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺶﻫوﮋﭘ فﺪﻫ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﺠﻧآ زا رﺎـﺘﻓر و يدﺮﻓ اﺮﻓ طﺎﺒﺗرا يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ نﺎﻴﻣ ﻲ
،ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ
ا ﺮﺿﺎﺣ ﻖﻴﻘﺤﺗ
فﺪﻫ ﺮﻈﻧ ز
،
هﻮـﺤﻧ ﺮـﻈﻧ زا ،يدﺮﺑرﺎـﻛ يروآدﺮـﮔ
،تﺎﻋﻼﻃا ﻲﻔﻴﺻﻮﺗ
-
ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ رد
سﺎـﺳاﺮﺑ ﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ نﺎـﻴﻣ ﻪـﻄﺑار ﻖـﻴﻘﺤﺗ عﻮـﻧ ﻦﻳا
ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻖﻴﻘﺤﺗ فﺪﻫ ﻲﻣ
ددﺮﮔ .
ﻲﻠﺻا فﺪﻫ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا
و يدﺮـﻓاﺮﻓ طﺎـﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ رﺎـﺘﻓر
ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ
هﺪﻳد ﺮﻳز ﻲﻋﺮﻓ فاﺪﻫا رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﺖﺳا هﺪﺷ
:
و ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ رﺎﺘﻓر
يﺪﻧوﺮﻬﺷ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ
و ﻲﻳاﺪﺧرد ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ رﺎﺘﻓر
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ
زا طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ و اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ عﻮﻧ
رﺎﺘﻓر ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ
ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ عﻮﻧزا طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ و اﺪﺧ
رﺎﺘﻓر ﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ ﻲﻧﺎ
ﻴﺿﺮﻓ ﻪ ﺎﻫ ي ﻖﻴﻘﺤﺗ
ﻢﻫا ﻪﻴﺿﺮﻓ :
و و يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ رﺎﺘﻓر
ﻲﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ راد
دراد دﻮﺟو ي .
ﻪﻴﺿﺮﻓ ﺎﻫ ﺺﺧا ي :
ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ و
رﺎﺘﻓر ﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ راد
دراد دﻮﺟو ي .
ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ و
رﺎﺘﻓر ﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ راد
و ي دراد دﻮﺟ .
اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ عﻮﻧ زا طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ و
رﺎﺘﻓر دﻮـﺟو يرادﺎـﻨﻌﻣ ﻪـﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎـﺳ يﺪﻧوﺮﻬـﺷ
دراد . طﺎﺒﺗرا ﻦﻴﺑ زا
ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ عﻮﻧ اﺪﺧ
و رﺎﺘﻓر دراد دﻮﺟو يرادﺎﻨﻌﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ .
و ﻪﻌﻣﺎﺟ يرﺎﻣآ ﻪﻧﻮﻤﻧ
يرﺎﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻖﻴﻘﺤﺗ
نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻞﻣﺎﺷ
ﺎﻤﻴـﺳ و اﺪـﺻ نﺎﻣزﺎـﺳ يﺎﻤﻴـﺳ ﺖـﻧوﺎﻌﻣ ﺖـﺳا
. و اﺪـﺻ
ﺖﻧوﺎﻌﻣ ياراد ناﺮﻳا ﻲﻣﻼﺳا يرﻮﻬﻤﺟ يﺎﻤﻴﺳ
ﺎﻫ
،شزﻮـﻣآ ،ﻲﻟﺎﻣ يرادا ﻒﻠﺘﺨﻣ ي ،ﻲـﺳﺎﻴﺳ
نوﺮﺑ ﺮﻣ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ،ﺎﻤﻴﺳ ،اﺪﺻ ،يز
ﻦﻴﺑ و يﺰﻳر ﺖﺳا ﻞﻠﻤﻟا
. ﻦـﻳا ﻖـﻴﻘﺤﺗ درﻮـﻣ ﻪـﻛ ﺎﻤﻴﺳ ﺖﻧوﺎﻌﻣ
ﺶﻫوﮋﭘ ﻲﻣ ﺎﻬﻧآ داﺪﻌﺗ و ﺪﺷﺎﺑ 800
ﻪﻜﺒﺷ ياراد ﺖﺳا ﺮﻔﻧ
ﺎـﻫ ،ﺞﻨـﭘ ،رﺎـﻬﭼ ،ﻪـﺳ ،ود ،ﻚـﻳ ي
آﺮﻗ و شزﻮﻣآ
و ﺖﺳا ن
ﺶﺨﺑ ياراد دﻮﺧ ﻪﻜﺒﺷ ﺮﻫ
ﺎﻫ ﻲﻧﺎﺒﻴﺘﺸـﭘ ،ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻦﻴﻣﺎﺗ ،ﻲﻟﺎﻣ يرادا ي
و ﺪﻴﻟﻮﺗ و ﻲﻨﻓ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ يزﺎﺳ ﻲﻣ ﺪﺷﺎﺑ .
هوﺮـﮔ ﻪـﺑ يرﺎـﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ رد داﺮﻓا ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا
ﺎـﻫ
ًﻼﻣﺎـﻛ ي ﻚـﻴﻜﻔﺗ اﺰـﺠﻣ
ﺷ هﺪ ﻪﻧﻮﻤﻧ شور اﺬﻟ ،ﺪﻧا ﻪﺷﻮﺧ يﺮﻴﮔ
يا - ﺪﺷ هﺪﻳﺰﮔﺮﺑ ﻲﻓدﺎﺼﺗ .
ﻢﺠﺣ ﻦﻴﻴﻌﺗ ياﺮﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ
دﻮـﺑ دوﺪـﺤﻣ نﺎﻨﻛرﺎﻛ داﺪﻌﺗ ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ لﻮـﻣﺮﻓ زا
ﺐﻳﺮﻘﺗ ﺎﺑ ﺶﻫوﮋﭘ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻢﺠﺣ ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ناﺮﻛﻮﻛ 200
ﺖﺳاﺮﻔﻧ .
ﻊﻤﺟ راﺰﺑا هداد يروآ
ﺎﻫ
هﺪـﻳﺪﭘ رد ًﻻﻮـﻤﻌﻣ ﻪﻛ ﺶﻫوﮋﭘ ﺶﺠﻨﺳ راﺰﺑا هدﺎﻔﺘـﺳا نآ زا يرﺎـﺘﻓر و ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا مﻮـﻠﻋ يﺎـﻫ
ﻲﻣ ،دﻮﺷ ﺶﺳﺮﭘ ﻪﻣﺎﻧ
ﺘﻨﻛ دﻮﺧ هﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ هﺮـﻬﺑ نآ زا ﺰـﻴﻧ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ لﺮ
ﺖﺳا . ﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ،شور ﻦﻳا رد
» رﺎﺘﻓر «
ﻲﻤﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ار
يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﻪـﻜﻠﺑ ،ﺪـﻨﻛ
شزرا ﺎـﻳ و تﺎـﻬﻴﺟﻮﺗ ،تﺎﻛاردا ،تاﺮﻈﻧ ،تﺎﺳﺎﺴﺣا ،ﺪﻳﺎﻘﻋ ﻞﻴﺒﻗ زا ﻢﻫ ﻪﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ
ﻪـﻛ ﻲﻳﺎـﻫ
اراد ار ﺎﻬﻧآ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻀﻋا ﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ،ﺪﻨﺘﺴﻫ
ﻲﻣ را دﺮﻴﮔ ] 5 .[
ﻊﻤﺟ ياﺮﺑ هداد يروآ
ﺎﻫ ود زا ﺶﺳﺮﭘ ﻪﻣﺎﻧ
ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺘﺴﺑ ﺦﺳﺎﭘ .
ﻚﻳ ﺶﺳﺮﭘ ﻪﻣﺎﻧ
و يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﺮﻴﻐﺘﻣ ﺶﺠﻨﺳ ياﺮﺑ ﺮﻴﻐﺘﻣ ﺶﺠﻨﺳ ياﺮﺑ يﺮﮕﻳد
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر .
ﻲﻳﺎﻳﺎﭘ ﻲﻳاور و ﺶﺳﺮﭘ
ﻪﻣﺎﻧ
ﻲﻳﺎﻳﺎﭘ ﺶﺠﻨﺳ ياﺮﺑ ﺶﺳﺮﭘ
ﻪﻣﺎﻧ
ﺖـﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا نﻮﻣزآ ﺶﻴﭘ ﻪﻠﺣﺮﻣ ﻚﻳ ، .
ﻪـﻛ ترﻮـﺻ ﻦﻳﺪـﺑ
داﺪﻌﺗ اﺪﺘﺑا 30
ﺶﺳﺮﭘ ﻪﻣﺎﻧ
ﻪﻌﻣﺎﺟ رد
ي
ﻊـﻤﺟ و ﻊﻳزﻮﺗ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ
يروآ ندﺮـﻛ دراو زا ﺲـﭘ و
هداد ﻲﻳﺎـﻳﺎﭘ ﺐﻳﺮﺿ ،ﺎﻫ )
خﺎـﺒﻧوﺮﻛ يﺎـﻔﻟآ (
ﺪـﻳدﺮﮔ ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ .
درﻮـﻣ ﺐﻳﺮـﺿ ياﺮـﺑ ﺮـﻈﻧ
ﻞـﻛ
ﺶﺳﺮﭘ ﻪﻣﺎﻧ 85 ./
ﺪﻳدﺮﮔ ﻦﻴﻴﻌﺗ .
ﻢﻫ ﻦﻴﻨﭼ يﺎـﻔﻟآ ﺐﻳﺮـﺿ ﻪـﻧﺎﮔاﺪﺟ رﻮـﻃ ﻪـﺑ ﺮـﻴﻐﺘﻣ ﺮـﻫ ياﺮـﺑ
خﺎﺒﻧوﺮﻛ ﺳﺎﺤﻣ
ﻳارا ﺮﻳز هرﺎﮕﻧ رد ﻪﻛ ﺪﻳدﺮﮔ ﻪﺒ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪ
:
ﺮﻴﻐﺘﻣ ﻲﻳﺎﻳﺎﭘ ﺐﻳﺮﺿ
يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا
80 / 0
ﻲﻳاﺪﺧ ﻪﻤﻫ 79
/ 0
ﻲﻳاﺪﺧ رد ﻪﻤﻫ
88 / 0
اﺪﺧ يراﺰﮔرﺎﻛ طﺎﺒﺗرا
81 / 0
اﺪﺧ ﺎﺑ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ طﺎﺒﺗرا
82 / 0
ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر
87 / 0
زا يدﺮﻓاﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﺶﺠﻨﺳ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا رد ﺶﺳﺮﭘ
ﻪﻣﺎﻧ ﺳا يﺮـﺘﻛد ﻪﻟﺎـﺳر دراﺪﻧﺎﺘ
ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد رد رﺎﮕﺘﺳر ﻲﻠﻌﺳﺎﺒﻋ لﺎﺳ
1385
، ﺮـﻴﻐﺘﻣ ﺶﺠﻨـﺳ ياﺮـﺑ و ﺖـﺳا هﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
زا ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ يﺪﻧوﺮﻬﺷ رﺎﺘﻓر ﺶﺳﺮﭘ
ﻪﻣﺎﻧ لﺎـﺳرد ﻲﻜـﺳﻮﻧﺎﻛ و نﺎﮔروا ﻂﺳﻮﺗ ﻪﻛ يدراﺪﻧﺎﺘﺳا
1996
ﺖـﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻳدﺮﮔ ﻲﺣاﺮﻃ .
،ﻲـﻳاور ﻦﻴـﻴﻌﺗ رﻮـﻈﻨﻣ ﻪـﺑ ﺶـﺳﺮﭘ
ﻪـﻣﺎﻧ رﺎـﻴﺘﺧا رد
يداﺪﻌﺗ ﺪﺷ هداد راﺮﻗ نﺎﮔﺮﺒﺧ زا ﺪﻳدﺮﮔ لﺎﻤﻋا نﺎﻧآ ﻲﺣﻼﺻا تاﺮﻈﻧ و
.
هﻮﻴﺷ ﺎﻫ تﺎﻋﻼﻃا ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﻳﺰﺠﺗ ي
رد
هداد ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﻳﺰﺠﺗ ياﺮﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا
ﺎﻫ ي ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ
،
ﻲﻃﺎﺒﻨﺘﺳا رﺎﻣآ زا ﺐﻳﺮـﺿ ﻞﻣﺎـﺷ
ﻦﻣﺮﻴﭙﺳا ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ و
نﻮﻣزآ T
ﺖـﺳا هﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا .
زا تﺎﻴـﺿﺮﻓ نﻮـﻣزآ رﻮـﻈﻨﻣ ﻪـﺑ نﻮـﻣزآ
ﻪﺒﺗر ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ا يا
راﺰﻓا مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻦﻣﺮﻴﭙﺳ
SPSS 15
، ﻦﻴـﺑ ﻲﮕﺘﺴـﺒﻤﻫ ﺶﺠﻨـﺳ ﺖﻬﺟ
ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ .
ﻪﻜﻨﻳا ﻞﻴﻟد ﻪﺑ ﻪﻛ
هداد ندﻮﺑ لﺎﻣﺮﻧ ضﺮﻓ
ﺎﻫ ﺮـﮕﻳد يﻮـﺳ زا و هﺪﺸﻧ ﺪﻴﻳﺎﺗ
تﺮﻜﻴﻟ سﺎﻴﻘﻣ )
رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﺶﺳﺮﭘ
ﻪﻣﺎﻧ ﻖﻴﻘﺤﺗ (
ﻲـﺒﻴﺗﺮﺗ سﺎﻴﻘﻣ ﻚﻳ )
ﻪـﺒﺗر يا ( زا ﺖـﺳا
ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا نﻮﻣزآ ﻦﻳا .
