ي ﺪار ﯾ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻼﻣﺖ و ﭘﺎ ﯽ ﺎﺑﯾ ارز ي ﻣﺤﻮر ﺑﺮا - ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺷﺎﺧ

1

ﻪﺋارا ﯾ ﮏ ﺺﺧﺎﺷ بﻮﭼرﺎﻬﭼ -

اﺮﺑ رﻮﺤﻣ ي

زرا ﯾ ﺑﺎ ﯽ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﻊﻣﺎﺟ ﯾ

راﺪ ي

ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ﮐﺄﺗ ﺎﺑ ﯿ ﺪ آ ﺮﺑ ﯾ هﺪﻨ ﻫوﮋﭘ ﯽ

ﻣا ﯿ ﺮ ﺪﻟاﺪﻌﺳ ﯾ ﻦ ﺳ ،1

ﯿ ﺪ ﻤﺣ ﯿ ﺎﺿرﺪ ﻗدﺎﺻ ﯽ عراز شرآ ،2

رﺎﮔ ﯾ ﺰ ي ز ،3

ﯾ ﺐﻨ وﺎﺑﺰﺣ ي ﻣا ،4

ﯿ ﺪ ﺪﺳا ي ﻠﻧ ﯿ ناﻮ ،5

- 1 ﺸﻧاد ﯿ رﺎ ، ﺨﺑآ و ﻊﺗﺮﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ﯿ

رادﺰ ي

، زروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ي

ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﯿﻌ ﯽ ،نﺎﮔﺮﮔ amir.sadoddin@gau.ac.ir) (

- 2 ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ،دﺎﺘﺳا ﯿﻌ

ﯽ

، ﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﯿ ﺖ سرﺪﻣ ) sadeghi@modares.ac.ir (

- 3 دﺎﺘﺳا ﯾ رﺎ ﺨﺑآ و ﻊﺗﺮﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ، ﯿ

رادﺰ ي

، زروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ي

ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﯿﻌ ﯽ ،نﺎﮔﺮﮔ arash.zare86@gmail.com) (

- 4 ﺶﻧاد ﺮﺘﮐد ﻪﺘﺧﻮﻣآ ي

ﺳﺪﻨﻬﻣ و مﻮﻠﻋ ﯽ

ﺨﺑآ ﯿ رادﺰ ي

، ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ﯿﻌ

ﯽ

، ﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﯿ ﺖ ،سرﺪﻣ ) z.hazbavi@modares.ac.ir (

- 5 ﻮﺠﺸﻧاد ي ﺮﺘﮐد ي ﺳﺪﻨﻬﻣ و مﻮﻠﻋ ﯽ

ﺨﺑآ ﯿ رادﺰ ي

، ﺨﺑآ و ﻊﺗﺮﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ﯿ

رادﺰ ي

، هﺎﮕﺸﻧاد زروﺎﺸﮐ مﻮﻠﻋ ي

ﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﯿﻌ ﯽ نﺎﮔﺮﮔ

asadi.omid67@yahoo.com) (

هﺪﯿﮑﭼ

ﺖﻣﻼﺳ ﺎﭘ و ﯾ راﺪ ي ﺨﺑآ ﯿ ﺰ ﻫﺎﻔﻣ زا ﯿ ﻢ ﻣز رد ﻢﻬﻣ ﯿ ﻪﻨ ﺪﻣ و ﺖﻇﺎﻔﺣ ﯾﺮ

ﯾ ﺖ ﺎﭘ ﯾ راﺪ ﺨﺑآ ﯿ ﺰ ﺎﻫ دﻮﺒﻧ .دور ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﯾ

ﮏ ﻣﻮـﻬﻔﻣ بﻮﭼرﺎـﻬﭼ

ِﯽ

ﻞﻤﻌﻟارﻮﺘﺳد و ﻊﻣﺎﺟ ﺎﻫ

ي ﻠﻤﻋ ﯿ ﺗﺎ ﯽ اﺮﺑ فﺎﻔﺷ و ي

زرا ﯾﺑﺎ ﻊﻣﺎﺟ ﯽ ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ .ﺪﯾﺎﻤﻧ ﯽﻣ ﻪﯿﺟﻮﺗ ار ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد ﺶﻫوﮋﭘ مﺎﺠﻧا ، فﺪـﻫ

ﻪـﻟﺎﻘﻣ ﻦـﯾا

،

دﺎﻬﻨﺸﯿﭘ ﯾ ﮏ ﻠﻤﻋ بﻮﭼرﺎﻬﭼ ﯿ

ﺗﺎ ﯽ اﺮﺑ ي زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﻌﺿو ﻊﻣﺎﺟ ﯿ ﺖ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ي ﺎﻬﻧ رد ﻪـﮐ ﺖﺳا رﻮﺸﮐ ـﯾ

ﺖ ﻪـﺑ ﺞﺘـﻨﻣ ـﯾ ﻪـﯾارا ﮏ

ﻪﺠﻨﺳ ﯽﺒﯿﮐﺮﺗ دراﺪﻧﺎﺘﺳا ﻪﺿﻮﺣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ نﺎﮑﻣا ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻦﯾﺪﺑ .دﻮﺷ ﯽﻣ ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد رد ﺎـﻬﻧآ ﺖـﯾﻮﻟوا ﻦﯿـﯿﻌﺗ و ﺎـﻫﺰﯿﺨﺑآ/يا ﻪـﻧﺎﺧدور يﺎـﻫ

يﺎﺘﺳار ﺮﻃ ح ر ﯾﺰ

ِي ﺪﻣ تﺎﻣاﺪﻗا ﯾﺮ

ﯾﺘ ﯽ ﻪﺑ ﻌﺿو دﻮﺒﻬﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﯿ

ﺖ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي آ ﺎﻫ ﺰﯿﺨﺑ .ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ ﺮﺴﯿﻣ ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ تﺎﻣﺪﺧ ﺖﯿﻌﺿو ﻦﯿﯿﻌﺗ

ﯽﻠﻋ ﻂﺑاور ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ و -

بﻮﺴﺤﻣ يدﺎﻬﻨﺸﯿﭘ بﻮﭼرﺎﻬﭼ يﺎﯾاﺰﻣ زا ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﺖﯿﻌﺿو ﯽﯾﺎﯾﻮﭘ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ و يروآ بﺎﺗ حﻮﻄﺳ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ،ﯽﻟﻮﻠﻌﻣ

.دﻮﺷ ﯽﻣ :يﺪﯿﻠﮐ نﺎﮔژاو

.ﯽﺗآ يﺎﻫﻮﯾرﺎﻨﺳ ،يروآ بﺎﺗ ،ﯽﯾﺎﯾﻮﭘ ،يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﺖﯿﻌﺿو ،ﻊﻣﺎﺟ ﯽﺑﺎﯾزرا

-

1

ﻪﻣﺪﻘﻣ

ﻪﺑ و ﺎﯿﻧد ﺮﺳاﺮﺳ رد و

ﯾ هﮋ ز يﺎﻫزﺎﯿﻧ ﻦﯿﻣﺄﺗ موﺰﻟ و ﺖﯿﻌﻤﺟ ﺪﺷر ،ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣرد يﺎﻫرﻮﺸﮐ ﯾ

ﺘـﺴ ﯽ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ نﺎـﺴﻧا

ﻣزﺮﺳ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﯽﻟﻮﺻاﺮﯿﻏ ﯿ

ﻦ ﻧ ﺎﻣ رﻮﺸﮐ رد .ﺖﺳا هﺪﺷ ﯿﺰ

اﺰﻓا دﺮﺒﻫار ﯾ

ﺶ ﻟﻮﺗ ﯿ ﺪ هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﺸﮐ ﯽ ﺑ ﯿ ﺶ ﺎـﺑ ار رﻮﺸﮐ زوﺮﻣا ،ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﺪﺣ زا

ﺪﺟ ناﺮﺤﺑ ي

، ﻪﺑ وﯾ هﮋ ﻣز رد ﯿ ﻪﻨ ﻣ و بآ ﺤ ﯿ ﻂ ز ﯾ

،ﺖﺴ ﺪـﻣ .ﺖﺳا هدﺮﮐ ﻪﺟاﻮﻣ ﯾﺮ

ﯾ ﺖ ﺤـﺻﺎﻧ ﯿ ﺢ ﻣزﺮـﺳ و بآ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﯿ

،ﻦ ﻨﻣا ـﯿ ﺖ ـﺑآ ﯽ و

اﺬﻏ ﯽﯾ ﻠﺻا زا ﻪﮐ رﻮﺸﮐ ﯽ

ﺮﺗ ﯾ ﻦ

ّﻠﻣ نﻼﮐ فاﺪﻫا ﯽ

ـﻣ بﻮـﺴﺤﻣ ﯽ

دﻮـﺷ ﺪﻬﺗ ضﺮـﻌﻣ رد ار ـﯾ

ﺪ ﻮـﺟاﻮﺧ) ﺖـﺳا هداد راﺮـﻗ ي

، ( .1395

اﺮﺑﺎﻨﺑ ﯾ

،ﻦ ﺮﮕﻧزﺎﺑ ي ﺮﮑﻓ مﺎﻈﻧ حﻼﺻا و ي

ﺪﻣ و ﯾﺮ ﯾﺘ ﯽ ا و رﻮﺸﮐ بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﯾ

دﺎﺠ ﯾ ﮏ ِﻊﻣﺎﺟ مﺎﻈﻧ زرا

ـﯾ ﺑﺎ ﯽ ﺪـﻣ و ﯾﺮ ﯾ ﺖ ﺨﺑآ ـﯿ ﺰ سﺎـﺳا ﺮـﺑ

ﻌﺳﻮﺗ لﻮﺻا ﮥ

ﺎﭘﯾ

،راﺪ ﺑ زوﺮﻣا ﯿ ﺶ د نﺎﻣز ﺮﻫ زا ﯾ

ﺮﮕ دراد تروﺮﺿ .

ﺖﻣﻼﺳ ﺎﭘ و ﯾ راﺪ ي ﺨﺑآ ﯿﺰ ﻫﺎﻔﻣ زا ﯿ ﻢ ﻣز رد ﻢﻬﻣ تﺎﻋﻮﺿﻮﻣ و ﯿ

ﻪﻨ ﺪﻣ و ﺖﻇﺎﻔﺣ ﯾﺮ

ﯾ ﺖ ﺎﭘﯾ راﺪ ﺨﺑآ ﯿﺰ ـﻠﻋ ﻪﻧﺎﻔﺳﺄﺘﻣ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽ

ﻢـﻏر

ﻤﻫا ﯿ ﺖ و زرا تروﺮﺿ ﯾﺑﺎ

ﯽ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي هزﻮﺣ ﺎﻫ ي ﺨﺑآ ﯿ

،ﺰ اﯾ ﻦ ﻪﻟﻮﻘﻣ ا رد ﯾ ناﺮ ﺎﺷ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺮﺘﻤﮐ ﯾ

ﺪ ﯾﮑ ﯽ

ﻻد زا ﯾ ﻞ ﭘ نآ ﯿ ﭽ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺪﻌﺑﺪﻨﭼ و ي ندﻮﺑ دﻮﺟو مﺪﻋ و عﻮﺿﻮﻣ ﯾ

ﮏ ﻣﻮـﻬﻔﻣ بﻮﭼرﺎـﻬﭼ

ِﯽ ﻞﻤﻌﻟارﻮﺘـﺳد و ﻊﻣﺎـﺟ ﺎـﻫ

ي ﻠﻤﻋ ـﯿ ﺗﺎ ﯽ و

اﺮﺑ فﺎﻔﺷ ي زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﻊﻣﺎﺟ ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ﺪﺷﺎﺑ .

ﺎﺑ

ّﻠﮐ فﺪﻫ ،قﻮﻓ دراﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﯽ

ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ﭘ ﯿ

ِﺶ

،ور ﻪﺋارا ﯾ ﮏ ﻠﻤﻋ بﻮﭼرﺎﻬﭼ ﯿ

ﺗﺎ ﯽ اﺮـﺑ ي زرا ـﯾ ﺑﺎ ﯽ و ﻊﻣﺎـﺟ ﯾ ﻪـﭼرﺎﭙﮑ ﻌـﺿو ﯿ ﺖ

ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ي ﺎﻬﻧ رد ﻪﮐ ﺖﺳا رﻮﺸﮐ ﯾ

ﺖ ﻪﺑ ﺞﺘﻨﻣ ﻪﯾارا ﯾ ﮏ ﻪﺠﻨﺳ ﻌﺿو دراﺪﻧﺎﺘﺳا ﯿ

ﺖ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي هزﻮـﺣ ﺎـﻫ ي

ﺨﺑآ ﯿﺰ ﻨﭼ .ددﺮﮔ ﯿ ﻦ يا ﻪﺠﻨﺳ ﻘﻘﺤﻣ ﻪﺑ

ﯿ

،ﻦ ﺪﻣ ﯾ

،ناﺮ ﺳ ﯿ ﺖﺳﺎ ناراﺬﮔ

ّﺘﺣ و ﯽ ﺮـﺘﻬﺑ كرد ﻪـﺑ ﻪـﮐ دﺮـﮐ ﺪـﻫاﻮﺧ ﮏﻤﮐ مدﺮﻣ مﻮﻤﻋ ي

ﻌﺿو ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯿ

ﺖ ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ﻨﭽﻤﻫ و ﺪﻧﻮﺷ ﻞﺋﺎﻧ ﯿ

ﻦ ﻮﻟوا ﻪﺑ ﯾ ﺖ ﺪﻨﺑ ي ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ ﺣاﺮﻃ و ﯽ ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ و ر ـﯾ ﺰ

ِي ﺪـﻣ تﺎﻣاﺪـﻗا ﺪـﻨﻤﻓﺪﻫ ﯾﺮ

ﯾﺘ ﯽ

ﻪﺑ ﻌﺿو دﻮﺒﻬﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﯿ

ﺖ ﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯾ

راﺪ ي ﺨﺑآ ﯿ ﺎﻫﺰ .دﺮﮐ ﺪﻫاﻮﺧ ﮏﻤﮐ

-

2

شور و داﻮﻣ ﺎﻫ

-

2

-

1

ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ و ﻒﯾرﺎﻌﺗ

زﻮﻨﻫ ﯽﻧﺎﺒﻣ ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ ﺰﯿﺨﺑآ ﺖﻣﻼﺳ ﺖﺳا ﻞﻣﺎﮑﺗ لﺎﺣ رد

دراﺪﻧدﻮﺟوﺰﯿﺨﺑﺂـﺳﺎﯿﻘﻣرﺪﻧﺂﯾاﺮﺑ ﺪﺣاﻮﯿﺗﺎﯿﻠﻤﻋﻮﻘﯿﻗﺪﻔﯾﺮﻌﺗ و .

ﺮـﺜﮐا ﻊـﻗاو رد

ﺖﺴﯾز ﺖﻣﻼﺳ ﺪﻨﻧﺎﻣ) ﻪﺑﺎﺸﻣ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﺎﯾ ﺰﯿﺨﺑآ ﺖﻣﻼﺳ ،ﯽﻤﻠﻋ ﻊﺑﺎﻨﻣ هدﺮﮐ ﻒﯿﺻﻮﺗ ار ،(مﻮﺑ

صﻮـﺼﺧ ﻦـﯾا رد ﯽـﺼﺨﺸﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ و ﺪﻧا

.ﺖﺳا هﺪﺸﻧ ﻪﺋارا سﺎﺳا ﺮﺑ

)EPA (2014 ﻢﻟﺎﺳﺰﯿﺨﺑﺂﮑﯾ،

رﺎﺘﺧﺎﺴﯿﺘﺴﯾﺎﺑ،1

دﺮﮑﻠﻤﻋ و2

اﺮﺑ مزﻻ3

ي ﺖﻣﻼﺳ ﻆﻔﺣ ﺖﺴﯾز

مﻮـﺑ يﺎـﻫ ـﺑآ ،ﯽ

ﯽﮑﺸﺧ و ﯽﺑآ ﻪﯿﺷﺎﺣ يز

ﺷاد ار .ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘ ﺶﻫوﮋﭘ رد لﺪﻣ و ﺎﻫدﺮﮑﯾور ،ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ،يرﺎﯿﺴﺑ يﺎﻫ

مﻮﺑ يﺎﻫ ﻪﺑ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ رد ﻢﯿﻘﺘـﺴﻣ رﻮـﻃ

هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﮐ ﻪﺑ ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﺖﻣﻼﺳ ﯽﺑﺎﯾزرا و ﻒﯾﺮﻌﺗ ﯽﻟﺎﺣرد ﺪﻧا

مﻮـﺑ يﺎﻫﺪـﻨﯾآﺮﻓ ﻪـﮐ ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ ﺪﯾﺎﺑ ﻪﮐ زا ﯽـﮑﯾ ﺎـﻬﻨﺗ ﯽﺘﺧﺎﻨـﺷ

ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﺖﻣﻼﺳ ﯽﺑﺎﯾزرا رد و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺰﯿﺨﺑآ دﺎﻌﺑا/اﺰﺟا ﺎﺑ

ﺪﯾ آﺮﻓ ﯾ يﺎﻫﺪﻨ ﺤﻣ ﻮﯿﺒﻄﯿ ﻓ و ﯽﻧﺎـﺴﻧﺎﻬﻌﻣﺎﺟ و ﯽﮑﯾﺰﯿ ـﺑ تﺎـﻃﺎﺒﺗرا

ار ﺎـﻬﻧآ ﻦﯿ

ﺰﯿﻧ ﺖﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﯽﻣ ﺎﺘﺳار ﻦﯾا رد .

ﻪﺑ ار ﺖﻣﻼﺳ ناﻮﺗ ﻪـﺑ ﺖﺒـﺴﻧ ﺰـﯿﺨﺑآ يﺎﻫﺪـﻨﯾآﺮﻓ فاﺮـﺤﻧا زا ﯽﺒـﺴﻧ (ﻪﺠﻨﺳ) رﺎﯿﻌﻣ ﮏﯾ ناﻮﻨﻋ

آ و دﻮﻤﻧ ﻒﯾﺮﻌﺗ (نﺎﺴﻧا ِﻢﮐ رﺎﯿﺴﺑ ﺖﻟﺎﺧد ﺎﺑ ﺎﯾ نﺎﺴﻧا ﺖﻟﺎﺧد نوﺪﺑ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﺖﻟﺎﺣ ﯽﻨﻌﯾ) ﻊﺟﺮﻣ ﻂﯾاﺮﺷ هزاﺪﻧا ﻖﯾﺮﻃ زا ار ن

و يﺮـﯿﮔ

ﺺﺧﺎﺷ و ﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﺶﯾﺎﭘ .دﻮﻤﻧ ﯽﺑﺎﯾزرا نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ يﺎﻫ

تارﺎـﺒﻋ ،ﯽﻤﻠﻋ تﺎﯿﺑدا رد .ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد تﺎﺒﺛ نﺎﻣز لﻮﻃ رد ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻄﯾاﺮﺷ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﺎﯾ ﺖﯿﻌﺿو ﯽﻨﻌﻣ ﻪﺑ يراﺪﯾﺎﭘ

"

يراﺪـﯾﺎﭘ

"

و

"

راﺪﯾﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ

"

ﻪﺘﻓر رﺎﮐ ﻪﺑ ﻢﻫ ﺎﺑ فداﺮﺘﻣ ﺐﻠﻏا ﺪﻧا

) Mebratu ، (1998 ياﺮﺑ . هﺪﺷ ﻪﺋارا يدﺪﻌﺘﻣ ﻒﯾرﺎﻌﺗ (راﺪﯾﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ) يراﺪﯾﺎﭘ

.ﺖﺳا ) Afgan ، ( 2004 مﻮﺑ هﺎﮔﺪﯾد ،ﻒﯾرﺎﻌﺗ ﯽﺧﺮﺑ رد هﺎﮔﺪﯾد ﺮﮕﯾد ﯽﺧﺮﺑ رد و ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ

ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﺪﯿﮐﺄﺗ درﻮﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ ﺪـﻧا

.

) Heinen ، ؛1994 ،Hart .(2000 ﻆـــﻔﺣ ﺎﻧﺎﻤﻬﻬﻌـــﺳﻮﺘﻨﯾﺎﯿﺳﺎﺳاءاﺰﺟا،يراﺪﯾﺎﭙﻨﯿﻣﺎﻀﻣﻮﻔﯾرﺎﻌﺘﻬﺒﻬﺟﻮﺗﺎﺑ ،عﻮـــﻤﺠﻣ رد . ﻂﯿـــﺤﻣ

1Healthy watershed

2Structure

3Function

3

ﯽﻤﺑﻮﺴﺤﻤﯿﻋﺎﻤﺘﺟﺎﺘﻟاﺪﻋ و هﺎﻓرو يدﺎﺼﺘﻗﺎﺘﻓﺮﺸﯿﭘ،ﺖﺴﯾز ﺪﻧﻮﺷ

. ﯽﻧﺎﻣزﺎﺳ ءﺰﺟ ،ﺮﯿﺧا نﺎﯿﻟﺎﺳ رد ﻪـﺑ ﺰﯿﻧ1

دﺎـﻌﺑا زا ﺮـﮕﯾد ﯽـﮑﯾ ناﻮـﻨﻋ

هدﺎﯿﭘ يﺎﻫرﺎﮐ و زﺎﺳ ﻪﺑ فﻮﻄﻌﻣ ءﺰﺟ ﻦﯾا .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ و هﺪﺷ ﯽﻓﺮﻌﻣ راﺪﯾﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﯽﺳﺎﺳا ﻪﻌـﺳﻮﺗ دﺎﻌﺑا ﺮﯾﺎﺳ يزﺎﺳ

تﺎﻤﯿﻈﻨﺗ ﻖﯾﺮﻃ زا راﺪﯾﺎﭘ ﯽﻣ ﯽﻧﺎﻣزﺎﺳ و ﯽﺳﺎﯿﺳ

ﺪﺷﺎﺑ ) Zilberman و

،Alix .(2005

ﺺﺧﺎﺷ و ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ،ﻒﯾرﺎﻌﺗ ﺮﻈﻧ زا يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﻢﻫ ،ﯽﺑﺎﯾزرا يﺎﻫ

ﯽﺷﻮﭘ .ﺪﻧراد ﻢﻫ ﺎﺑ يدﺎﯾز يﺎﻫ ،لﺎـﺣ ﻦـﯾا ﺎﺑ

تﺎـﯿﺑدا ﯽـﺳرﺮﺑ

ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﯽﻤﻠﻋ ،ﻪﮐ ﺪﻫد

ﯽﮔﮋﯾو ﻪﺑ فﻮﻄﻌﻣ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺖﻣﻼﺳ مﻮـﺑ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓﻮـﯿﺑ يﺎﻫ

ﻪـﺒﻨﺟ ﻪـﺑ يراﺪـﯾﺎﭘ ﯽـﻟو ﺖـﺳا ﯽﺘﺧﺎﻨـﺷ يﺎـﻫ

ﻢــﻫ .دراد صﺎــﺧ ﺰــﮐﺮﻤﺗ و ﻪــﺟﻮﺗ ﺰــﯿﻧ ﯽﻋﺎــﻤﺘﺟا و يدﺎــﺼﺘﻗا (ﻪﺘــﺷﺬﮔ و) ﯽــﻠﻌﻓ ﻂﯾاﺮــﺷ ﺮﺘــﺸﯿﺑ ،ﺖﻣﻼــﺳ ﯽﺑﺎــﯾزرا رد ،ﻦﯿــﻨﭼ

ﺖﺴﯾز ﯽـﻣ راﺮـﻗ ﻪـﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺰﯿﺨﺑآ/مﻮﺑ ﺖـﺴﯾز ﯽـﺗآ ﺖﯿﻌـﺿو ﻪـﺑ يراﺪـﯾﺎﭘ ﯽـﻟو دﺮـﯿﮔ

ﺨﺑآ/مﻮـﺑ اﺮـﯾز دراد ﻪـﺟﻮﺗ ﻢـﻫ ﺰﯿ زا ﯽـﮑﯾ

ﻪﯾﺎﻣﺮﺴﻈﻔﺤﻧﺂﯿﺳﺎﺳادﺎﻌﺑا ﺎﻫ

) ﯽﻋﺎﻤﺘﺟاو يدﺎﺼﺘﻗا ،ﯽﻌﯿﺒﻃ (

ﺖﺳﺎﯿﻠﺴﻨﻨﯿﺒﺘﻟاﺪﻌﯾﺎﺘﺳاررد ﻪﺑ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد اﺬﻟ .

،ﺖﯿﻌﻣﺎﺟ ﻆﻔﺣ رﻮﻈﻨﻣ

ﻪﺑ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯽﻣ ﯽﺑﺎﯾزرا و ﻪﺘﻓر رﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ رﺎﻨﮐ رد ﻞﻤﮑﻣ ترﻮﺻ

.ﺪﻧﻮﺷ

-

2

-

2

ﯽﺑﺎﯾزرا ياﺮﺑ يدﺎﻬﻨﺸﯿﭘ بﻮﭼرﺎﻬﭼ رﻮﺸﮐ يﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ

ﺎﯾ بﺎﺨﺘﻧا ،ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯽﺑﺎﯾزرا بﻮﭼرﺎﻬﭼ دﺎﺠﯾا رد ﯽﺳﺎﺳا مﺎﮔ .ﺖـﺳا يراﺪـﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼـﺳ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ لﺪﻣ ﮏﯾ ﻦﯾوﺪﺗ

ﻊﻗاو رد لﺪﻣ ﻦﯾا ﻪﺒﻨﺟ و دﺎﻌﺑا ﻪﻤﻫ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻌﻣﺎﺟ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ بﻮﭼرﺎﻬﭼ

ﯽـﻣ ﺮـﺑ رد ار ﻢﺘـﺴﯿﺳ يراﺪـﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼـﺳ يﺎﻫ و دﺮـﯿﮔ

ﮏﯾ يﺎﻨﺑﺮﯾز ﯽﻣ ﻢﻫاﺮﻓ ار ﻪﭼرﺎﭙﮑﯾ و ﻊﻣﺎﺟ ﯽﺑﺎﯾزرا

ﻪﻧﻮﻤﻧ .ﺪﻨﮐ لﺪﻣ زا ﯽﯾﺎﻫ

راﺮـﻗ هدﺎﻔﺘـﺳا درﻮـﻣ ﻪـﻨﯿﻣز ﻦـﯾا رد ﻪـﮐ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ يﺎﻫ

ﻪﺘﻓﺮﮔ :زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﺪﻧا ﺎـﯾ ﻢﺘـﺴﯿﺳﻮﮐا ﺖﻣﻼـﺳ ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ لﺪـﻣ

VOR² ) Costanza ،

(1992 ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ لﺪـﻣ RRV³

) Hashimoto و

،نارﺎﮑﻤﻫ ،(1982

ﯽﻣﻮﻬﻔﻤﻟﺪﻣ DPSIR⁴

) ،EEA (2003 و ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ ﺺﺧﺎﺷ )

WSI⁵ ( ) Chaves و Alipaz ، (2007

نﺎﻤﻫ لﺪﻣ و تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ زا يرﺎﯿﺴﺑ ،ﺪﺷ هرﺎﺷا ًﻼﺒﻗ ﻪﮐ رﻮﻃ ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا ﯽﺑﺎﯾزرا يﺎﻫ

و ﺰـﮐﺮﻤﺗ ﺖـﻌﯿﺒﻃ ﺮـﺑ نﺎـﺴﻧا ﯽـﻔﻨﻣ ﺮﯿﺛﺄـﺗ ﺮﺑ ﺎﻫ

.ﺪﻧراد ﺪﯿﮐﺄﺗ لﺪﻣ ﻦﯿﻨﭼ

و نﺎـﺴﻧا يﺎـﻫزﺎﯿﻧ ﻦﯿﺑ نزاﻮﺗ و لدﺎﻌﺗ دﺎﺠﯾا لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﻊﻗاو رد ﻪﮐ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﻪﺑ ،ﯽﯾﺎﻫ

ﺖﯿﻓﺮﻇ رد .دﺮﮐ ﺪﻨﻫاﻮﺨﻧ ﯽﻧاﺪﻨﭼ ﮏﻤﮐ ،ﺖﺳا ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻂﯿﺤﻣ يﺎﻫ ﺰـﯿﻧ ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ لﺪﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺎﯾ و بﺎﺨﺘﻧا

ﻗاو رد ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﻪﮐ دﻮﻤﻧ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺘﮑﻧ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺪﯾﺎﺑ ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا ﻊ

ﯽﻌﯿﺒﻃ يﺎﻫ -

و ﺖـﺳا ﻢﺘـﺴﯿﺳﻮﮐا زا ﯽـﺸﺨﺑ نﺎﺴﻧا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﻧﺎﺴﻧا

ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ و رﻮﻀﺣ ﺪﯾﺎﺒﻧ دﺮﮐ ﯽﺑﺎﯾزرا ﯽﻔﻨﻣ ًﺎﻣاﺰﻟا ار نﺎﺴﻧا يﺎﻫ

بﻮﭼرﺎـﻬﭼ زا ﻪﺘﻓﺮﮔﺮﺑ دﺮﮑﯾور ﮏﯾ زا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد ،ﺎﺘﺳار ﻦﯿﻤﻫ رد .

ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا تﺎﻣﺪﺧ .ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ لﺪﻣ ﻦﯾوﺪﺗ ياﺮﺑ6

ﻦﯾﺪﺑ تﺎﻣﺪـﺧ ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ ﺎﺑ اﺪﺘﺑا ،ﻪﮐ ترﻮﺻ

ﯽﻣ ﻪﺋارا ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﻪﮐ ﯽﻔﻠﺘﺨﻣ ِﯽﻤﺘﺴﯿﺳﻮﮐا ﯽـﻣ ﻒﯾﺮﻌﺗ ﺰﯿﺨﺑآ ياﺮﺑ ﯽّﻠﮐ فاﺪﻫا يداﺪﻌﺗ ،ﺪﻨﻫد

ﻞﮑـﺷ) دﻮـﺷ ﻢـﻫ فاﺪـﻫا ﻦـﯾا .(1

هﺮﻬﺑ يرادﺮﺑ ﯽﻣ ﺮﺑ رد ار ﯽﺘﻇﺎﻔﺣ دﺎﻌﺑا ﻢﻫ و ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﺰـﯿﺨﺑآ يراﺪـﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼـﺳ ﺺﺧﺎـﺷ ،ﺲﭙـﺳ .ﺪﻧﺮﯿﮔ

ﯽـﻧزو ﻊـﻤﺟ زا(I)

ﺘﻣا ﺺﺧﺎﺷ يﺎﻫزﺎﯿ ﺺﺧﺎﺷ) ﯽﺋﺰﺟ يﺎﻫ

،فاﺪﻫا زا ﮏﯾ ﺮﻫ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ ﯽﻣ ﺖﺳد ﻪﺑ (Ii

ﻪﻄﺑار) ﺪﯾآ ﻦﯿـﺑ طﺎـﺒﺗرا ،دﺮﮑﯾور ﻦﯾا .(1

ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا ﯽﻣ ﺮﻈﻧ رد ار ﯽﻧﺎﺴﻧا ﻊﻣاﻮﺟ و ﯽﻌﯿﺒﻃ يﺎﻫ

ﻪﺑ ار نﺎﺴﻧا و دﺮﯿﮔ ﯽﻣ ﺖﯿﻤﺳر ﻪﺑ ﺰﯿﺨﺑآ ﻢﺘﺴﯿﺳ زا ﯽﺸﺨﺑ ناﻮﻨﻋ

.ﺪﺳﺎﻨﺷ

) (1







N

i i i

I I

1



1- Institutional

2Vigor-Organization-Resilience (VOR)

3 Reliability-Resilience-Vulnerability (RRV)

4 Driving force-Pressure-State- Impact-Response (DPSIR)

5Watershed Sustainability Index (WSI)

6Ecosystem Services Framework

،نآ رد ﻪﮐ ﻪﺑ فﺪﻫ ﺮﻫ ياﺮﺑ هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد نزو :αi

ﻪﮐ يرﻮﻃ



^{i 1}

ﺶﯿﭘ راﺪﻘﻣ و ﺮﺑاﺮﺑ نآ ياﺮﺑ ضﺮﻓ

ﯽﻣ1/N ،ﺪﺷﺎﺑ

ﯽﻣ ﺖﺳﺪﺑ فﺪﻫ ﺮﻫ ياﺮﺑ ﯽﺗآ و ﯽﻠﻌﻓ ﺖﯿﻌﺿو ِﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ زا ﻪﮐ ﺖﺳا فﺪﻫ ﺮﻫ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ زﺎﯿﺘﻣا :Ii ﻪﻄﺑار) ﺪﯾآ

:(2

) (2 2

/ ˆ ) ( _{i i,F}

i x x

I  

فﺪﻫ ﺮﻫ ِﯽﻠﻌﻓ ﺖﯿﻌﺿو نآ ﯽﻠﻌﻓ راﺪﻘﻣ زا ﺖﺴﺗرﺎﺒﻋ(xi)

(Xi) ﻊﺟﺮﻣ ﺖﯿﻌﺿو ﮏﯾ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ (Xi,R)

ﻪﺑ ﻪﮐ ﮏـﯾ ﻖـﺒﻃ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ رﻮﻃ

ﯽﻣ بﺎﺨﺘﻧا فﺪﻫ ﺮﻫ ياﺮﺑ ﺎﻤﻨﻫار لﻮﺻا يﺮﺳ ياﺮﺑ هﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ راﺪﻘﻣ .دﻮﺷ

سﺎﯿﻘﻣ رد ﺲﭙﺳxi -100

ﯽﻣ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ0 .دﻮﺷ

ﯽﺗآ ﺖﯿﻌﺿو ˆ )

(x_i,F ﯽﻠﻌﻓ ﺖﯿﻌﺿو زا ﯽﻌﺑﺎﺗ ﺮﯿﺧا نﺎﯿﻟﺎﺳ ﺪﻧور ،(xi)

دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫرﺎﺸﻓ ،(Ti) بﺎﺗ ناﺰﯿﻣ و ،(pi)

رﺎـﻈﺘﻧا درﻮﻣ ِيروآ

:ﻪﮐ يرﻮﻃ ﻪﺑ ،ﺖﺳا(ri)

) (3

i

i i i

F

i T r p x

xˆ_, (1)^1[1 (1)(  )]

،قﻮﻓ ﻪﻄﺑار رد ﻪﮐ و ﻞﯾﺰﻨﺗ خﺮﻧ :δ

ﺮﮔا .ﺖﺳا ﯽﻧزو رﻮﺘﮐﺎﻓβ δ = 0

و β = 0.67 ﻦﯿـﯿﻌﺗ رد ﺪﻧور ِﯽﺒﺴﻧ ﺖﯿﻤﻫا ،دﻮﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد

بﺎﺗ ﻦﯿﺑ ﻞﺿﺎﻔﺗ ﺮﺑاﺮﺑ ود ،ﯽﺗآ ﺖﯿﻌﺿو .ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد رﺎﺸﻓ و يروآ

ﯽﻣ ﺐﺟﻮﻣ ﯽﺗآ ﺖﯿﻌﺿو ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد و ﺪـﺷﺎﺒﻧ ﯽﻧﻮـﻨﮐ ِﯽﻌﻄﻘﻣ ﻂﯾاﺮﺷ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺎﻬﻨﺗ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﺖﯿﻌﺿو ﯽﺑﺎﯾزرا ﻪﮐ دﻮﺷ

رد ﺰﯿﺨﺑآ ﺖﯿﻌﺿو لﺰﻨﺗ ﺎﯾ دﻮﺒﻬﺑ ،تﺎﺒﺛ هﺪـﻨﯾآ ﺮـﺑ ﺮﺘـﺸﯿﺑ ﺪـﯿﮐﺄﺗ شور ﻦﯾا رد ،ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .دﻮﺷ ظﺎﺤﻟ ﯽﺑﺎﯾزرا رد ﺰﯿﻧ ﮏﯾدﺰﻧ هﺪﻨﯾآ

ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ) ﺖﺳا ﮏﯾدﺰﻧ هزﺎﺑ اﺮﯾز (لﺎﺳ5

ﺖﺳﺎﯿﺳ ياﺮﺑ ﮏﯾدﺰﻧ ﯽﻧﺎﻣز يﺎﻫ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يراﺬﮔ

ﺶﯿﭘ ،ﻞﺑﺎﻘﻣ رد و ﺪﻧﺮﺗ ياﺮـﺑ ﯽﻨﯿﺑ

ﻖﻓا ﺖﯿﻌﻄﻗ مﺪﻋ ﺎﺑ و ﺮﺗراﻮﺷد ﯽﻟو ﺖﺳا ﻢﻬﻣ ﺪﻨﭼ ﺮﻫ ﯽﻧﻻﻮﻃ ﯽﻧﺎﻣز يﺎﻫ .ﺖﺳا هاﺮﻤﻫ يﺮﺘﺸﯿﺑ يﺎﻫ

ﺎﻫرﺎﺸﻓ ﯽﻣ ﻢﯿﺴﻘﺗ (ﺮﻘﻓ ﺪﻨﻧﺎﻣ) ﯽﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫرﺎﺸﻓ و (ﻢﯿﻠﻗا ﺮﯿﯿﻐﺗ و ﯽﮔدﻮﻟآ ﺪﻨﻧﺎﻣ) ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﮐا يﺎﻫرﺎﺸﻓ ﻪﺘﺳد ود ﻪﺑ(pi)

.ﺪﻧﻮﺷ

تﺎﻣﺪﺧ ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا

ﯽﺋﺰﺟ /ﯽّﻠﮐ فاﺪﻫا

ﻢﻫاﺮﻓ يزﺎﺳ بآ ﻦﯿﻣﺄﺗ

اﺬﻏ ﻦﯿﻣﺄﺗ (ﯽﺑﺎﻗﺮﺑ) يژﺮﻧا ﻦﯿﻣﺄﺗ

ﯽﯾاﺬﻏﺮﯿﻏ تﻻﻮﺼﺤﻣ

ﯽﻤﯿﻈﻨﺗ (ﻞﯿﺳ لﺮﺘﻨﮐ) نﺎﯾﺮﺟ ﻢﯾژر ﻢﯿﻈﻨﺗ

بآ ﺖﯿﻔﯿﮐ لﺮﺘﻨﮐ

ﻦﺑﺮﮐ ﺐﯿﺳﺮﺗ

ﯽﮕﻨﻫﺮﻓ جﺮﻔﺗ و ﺢﯾﺮﻔﺗ

ﺮﻈﻨﻣ ﯽﯾﺎﺒﯾز

ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﯽﺒﻫﺬﻣ و ﯽﮕﻨﻫﺮﻓ يﺎﻫ

ﯽﺘﯾﺎﻤﺣ ﻪﯿﻟوا ﺪﯿﻟﻮﺗ

(ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ)

ﯽﺘﺴﯾز عﻮﻨﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾز

ﺎﻫ

ﻪﻧﻮﮔ ﺎﻫ ﯽﻠﻌﻓ ﺖﯿﻌﺿو

ﯽﺗآ ﺖﯿﻌﺿو

+

ﯽﻠﻌﻓ راﺪﻘﻣ

ﻊﺟﺮﻣ ﺪﻧور

رﺎﺸﻓ يروآ بﺎﺗ

5

داﻮﻣ ﻪﺧﺮﭼ

كﺎﺧ ﻞﯿﮑﺸﺗ

نﺎﯾﺮﺟ ﺖﺴﯾز يﺎﻫ ﯽﻄﯿﺤﻣ

ﻞﮑﺷ

- 1 ﺰﯿﺨﺑآ يراﺪﯾﺎﭘ و ﺖﻣﻼﺳ ﯽﺑﺎﯾزرا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ بﻮﭼرﺎﻬﭼ

-

3

ﻊﻤﺟ يﺪﻨﺑ

ﺺﺧﺎﺷ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ تﺎﻣﺪﺧ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﻪﺒﻨﺟ هﺪﻧﺮﯿﮔﺮﺑ رد ﻊﻣﺎﺟ و ﯽﻤﺘﺴﯿﺳ يدﺮﮑﯾور ﻪﺋارا -

ﺖﯿﻤﻫا زا رﻮﺸﮐ ياﺮﺑ رﻮﺤﻣ

يﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ و يا ﻪﻧﺎﺧدور يﺎﻫ ﻪﺿﻮﺣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ نﺎﮑﻣا ﯽﯾﺎﻫ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯿﻨﭼ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﺘﻓﺎﯾ ﺎﺑ .ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽﺻﺎﺧ يدﺮﺑرﺎﮐ و ﯽﻤﻠﻋ ﺘﺸﯿﺑ ﺖﯾﻮﻟوا ﺎﺑ يﺎﻫ ﻪﺿﻮﺣ ﻦﯿﯿﻌﺗ و رﻮﺸﮐ گرﺰﺑ ﺖـﺳﺎﯿﺳ ياﺮـﺑ ﺮـﻣا ﻦـﯾا .دﻮـﺷ ﯽﻣ ﺺﺨﺸﻣ ماﺪﻗا ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ياﺮﺟاو ﻦﯾوﺪﺗ ياﺮﺑ ﺮ

ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ،يدﺎﻬﻨﺸﯿﭘ بﻮﭼرﺎﻬﭼ يﺎﻫ يﺮﺗﺮﺑ ﻪﻠﻤﺟ زا .ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽﯾاﺰﺴﺑ ﺖﯿﻤﻫا زا رﻮﺸﮐ يﺎﻫ ﺰﯿﺨﺑآ نﻼﮐ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يراﺬﮔ ﯽﻠﻋ ﻂﺑاور -

يﺎﻫﻮﯾرﺎﻨﺳ لﺎﻤﻋا ﺎﺑ ﺎﻫﺰﯿﺨﺑآ ﺖﯿﻌﺿو ﯽﯾﺎﯾﻮﭘ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ و يروآ بﺎﺗ حﻮﻄﺳ ،ﯽﻟﻮﻠﻌﻣ ﯽـﻣ بﻮـﺴﺤﻣ هﺪـﻨﯾآ رد ﻒـﻠﺘﺨﻣ

.دﻮﺷ ﺞﯾﺎـﺘﻧ ﻞـﯿﻠﺤﺗ و گرﺰـﺑ ﺰـﯿﺨﺑآ ﻪـﺿﻮﺣ ﺪﻨﭼ ﺢﻄﺳ رد ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا رد يدﺎﻬﻨﺸﯿﭘ يراﺪﯾﺎﭘو ﺖﻣﻼﺳ ﯽﺑﺎﯾزرا بﻮﭼرﺎﻬﭼ يﺮﯿﮔ رﺎﮐ ﻪﺑ ﻪـﺑ زا ﻞﺒﻗ .دروآ ﻢﻫاﺮﻓ نﺎﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ و ناﺮﻈﻨﺒﺣﺎﺻ ياﺮﺑ ار بﻮﭼرﺎﭼ ندﺮﮐ ﯽﯾﺎﻬﻧو ﻞﯿﻤﮑﺗ ياﺮﺑ مزﻻ يﺎﻫ درﻮﺧزﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻞﺻﺎﺣ ﯿﮔ رﺎﮐ ﻪﮑﺒـﺷ دﺎﺠﯾا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺰﯿﻧ و فﺮﻌﻣ يﺎﻫ ﻪﺿﻮﺣ بﺎﺨﺘﻧا و رﺎﮐ ياﺰﺟا و دﺎﻌﺑا ﯽﻓﺮﻌﻣ ياﺮﺑ دﻮﺷ ﯽﻣ دﺎﻬﻨﺸﯿﭘ ،بﻮﭼرﺎﻬﭼ يﺮ ﺖﯾرﻮﺤﻣ ﺎﺑ ﯽﻠﻣ ﺢﻄﺳ رد ﯽﺼﺼﺨﺗ ﯽﻫﺎﮔرﺎﮐ ،تاﺮﻈﻧ و تﻻاﻮﺳ لدﺎﺒﺗ و ﻪﺑﺮﺠﺗ و تﺎﻋﻼﻃا لدﺎﺒﺗ ياﺮﺑ ﻮﮕﺘﻔﮔ يزﺎﺠﻣ رﻻﺎﺗ و يرﺎﮐ

ﻂﺒﺗﺮﻣ و ﯽﻟﻮﺘﻣ يﺎﻫ نﺎﻣزﺎﺳ زا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺶﺨﺑ رد بﻮﭼرﺎـﻬﭼ ﻦـﯾا يﺮـﯿﮔ رﺎـﮐ ﻪـﺑ ﻞﯿﻬﺴﺗ ياﺮﺑ يراﺰﻓا مﺮﻧ دﺎﺠﯾا .دﻮﺷ ﻞﯿﮑﺸﺗ

حﺮـﻃ ﻂـﺳﻮﺗ ﺪـﻧاﻮﺗ ﯽـﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻦﯿﻔﻟﻮﻣ يﺎﻫ دﺎﻬﻨﺸﯿﭘ ﺮﮕﯾد زا ﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ هزﻮﺣ ﻊﻣﺎﺟ ﯽﺑﺎﯾزرا ياﺮﺑ يا ﻪﻧﺎﯾار راﺰﺑا ﻪﯾارا يﺎﺘﺳار .دﺮﯿﮔ راﺮﻗ رﺎﮐ رﻮﺘﺳد رد ﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ هزﻮﺣ ﻊﻣﺎﺟ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﻠﻣ نﻼﮐ

.

4

و ﺮﮑﺸﺗ ﯽﻧادرﺪﻗ

حﺮﻃ يﻮﻨﻌﻣ و ﯽﻟﺎﻣ يﺎﻬﺘﯾﺎﻤﺣ زا ﻪﻠﯿﺳو ﻦﯾﺪﺑ نﻼﮐ

هزﻮﺣ ﻊﻣﺎﺟ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﻠﻣ و ﺮﮑـﺸﺗ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا مﺎﺠﻧا ﯽﻃ ،رﻮﺸﮐ ﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ

ﯽﻣ ﯽﻧادرﺪﻗ دﻮﺷ

.

ﻊﺑﺎﻨﻣ

.1 ﻮﺟاﻮﺧ ) .پ ،ي .(1395

ﺳرﺮﺑ ﺖﺳﺎﯿﺳ تﻼﮑﺸﻣ و ﻞﺋﺎﺴﻣ ﯽ .ناﺮﯾا رد ﯽﯾاﺬﻏ ﺖﯿﻨﻣا و كﺎﺧ ،بآ يراﺬﮔ

دﺮﺒﻫار تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻣﺎﻨﻠﺼﻓ ي

ﺳ

،ﯽﻣﻮﻤﻋ يراﺬﮕﺘﺳﺎﯿ هرﺎﻤﺷ ،ﻢﺸﺷ هرود

،20 -180 . 165

2. Afgan, N. H. (2008). Sustainability concept for energy, water and environment systems. Sustainable energy

technologies, 25-49.

3. Chaves, H. M., &Alipaz, S. (2007). An integrated indicator based on basin hydrology, environment, life, and policy: the watershed sustainability index. Water Resources Management, 21(5), 883-895.

4. Costanza, R. (1992). Toward an operational definition of ecosystem health. Ecosystem health: New goals for environmental management, 239-256.

5. EEA (2003). Environmental indicators: typology and use in reporting. European Environment Agency, Copenhagen.

6. EPA (2014). Wisconsin integrated assessment of watershed health. 111 p. available at:

http://www.epa.gov/healthywatersheds.

1. Hart, M. (2000). An introduction to sustainability. Available on:

http://www.sustainablemeasures.com/Sustainability

2. Hashimoto, T., Loucks, D.P., Stedinger, J. (1982). Reliability, resilience and vulnerability for water resources system performance evaluation. Water Resources Research, 18 (1): 14–20.

3. Heinen, J. T. (1994). Emerging, diverging and converging paradigms on sustainable development. The International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 1(1), 22-33.

4. Mebratu, D. (1998). Sustainability and sustainable development: historical and conceptual review.

Environmental Impact Assessment Review, 18(6), 493-520.

5. Zilberman, D., &Alix, J. (2005). Principles of environmental policy making. Department of Agricultural and Resource Economics, University of California at Berkeley. Available on:

http://are.berkeley.edu/courses/ARE253/2004/handouts/envpolicymaking.pdf

An index-based framework for integrated assessment of watershed health and sustainability with an emphasise on future

scenarios

Abstract

Watershed health and sustainabilty are important concepts in the context of conservation and sustainable management of watersheds. Lack of an integrated conceptual framework and operational and clear guidelines for integrated assessment of watersheds has justified the condution of this research. This paper aims to propose an operational framework for integrated assessment of health and sustainability of watersheds national-wide delivering a composed and standard index to be applied.

Thus, it will be feasible to compare and to identify the priority of river basins/watersheds in line with management activity planning aiming to improve the status of watershed health and sustainability. Quatification of watershed services, and considering causal influences and resilience level as well as dynamism of watersheds are among the advantages of the proposed framework.

Keywords: Integrated assessment; Health and sustainability status; Dynamism;

Resilience; Future scenariso.