I Diin dan Khoa hgc va Cong nghe
VIET NAM NEN LOAI BO CAC UV DAI THUE
"Viet Nam c6 the loai bo cac Uu dai thue ma khong lam tdn hai den tang trifcing hoac kha nang canh tranh cua quoc gia". Do la Ithuyen nghi cQa cac chuyen gia Oxfam tai Diin dan Chinh sach tai khoa va phat trien Viet Nam 2019 hii6ng t6i mot he thong thue cong bang do Lien minh Cong bang thue td chiJc tai Ha Npi cudi nam 2019. Thong qua 2 bao cao: "Chi tieu thue ci Viet Nam - Tru'dng hdp thue thu nhap doanh nghiep" va "Chi tieu qua thue • Kinh nghiem qudc te va khuyen nghj cho Viet Nam", cac chuyen gia cua Oxfam nhan djnh, thu ngan sach tU thue cua Viet Nam giam ia mot xu hudng dang lo ngai. Chinh phu Viet Nam can c6 bao cao chi tieu thue hang nam de cac cd quan quan ly thue va cac cd quan quan ly ngan sach danh gia dUdc mUc do giam thu cua ngan sach nha nUdc qua cac chinh sach Uu dai thue, gop phan gia tang tinh hieu qua trong viec thi/c hien cac chinh sach thue va ngan sach.
TJIng iriMng cao nhimg nguon tiiu lir thue giam
Viet Nam da co nhieu cfii'nh sach ve uu dai thue (mien, hoan, giam, khau trCf) doi vdi cac sac thue thu nhap ca nhan, thue thu nhap doanh nghiep, thue xuat l<hau, thue nhap l<hau hay cac hinh thu'c Uu dai thue khac.
Chang han. doi vdi thue thu nhap ca nhan thi iuat thue cd ap dung cac hinh thCfc Uu dai thue ddi vdi giam IrCt gia canh, giam triJ ddi vdi cac khoan dong gop tit thien nhan dao, ngudi nop thue gap khd khan do thien tai. hoa hoan.
tai nan, benh hiem ngheo anh hudng den kha nang nop thue thi dUdc xet giam thue tudng ilng vdi mile dp thiet hai nhung khong vugt qua so thue phai ndp... Ddi vdi sac thue thu nhap doanh nghiSp. cung da ap dung cac hinh thilc uu dai thue doi vdi doanh nghiep cd du an dau tu mdi.
doanh nghiep nho co doanh thu khong qua 20 ty d6ng/nam. Doi vdi thue xuat. nhap khau. da quy
wm. B^^#-
DIEN DAN CHiNH SACH TAI KHOA UA PHAT TRIEN VIET NAM VIET NAM FISCAL POLICY AND DEVELOPMENT FORUM
H M G Tdi MOT HE THONG THUE CONG BANG TOWARDS A FAIR TAX SYSTEM
dinh midn thue cho 23 doi tddng va trddng hdp dddc neu trong Luat Thue xuat khau, thue nhap khau 2016. Sau khung hoang tai chfnh nam 2008, Chfnh phu cung cd nhdng giai phap midn, giam, gian thue doi vdi mot so sac thue nham thuc day nen kinh te trong giai doan khd khan nhd: giam, gia han thdi han nop thue thu nhap doanh nghiep; giam mdc thue
suat thue gia tn gia tang doi vdi mot so hang hda, djch vu; gia han nop thue gia tri gia tang hang nhap khau; giam le phf trade ba;
gian thue thu nhap ca nhan.
Nam 2018, tang trudng kinh te cua Viet Nam dat mdc cao nhat trong vdng 10 nam (7,1%) va dong ldc manh me nay dy kien se dddc tiep tuc trong nam 2019.
Chl trong mot the he, Viet Nam,
26
^z^u. lam
So 3 nam 2020Dien dan Khoa hgc va Cong nghe I
td mdt trong nhOng nddc ngheo nhat the gidi, thudng xuy§n thieu hyt IUdng thdc da trd thanh mot nen kinh te vdi mdc thu nhap trung binh thap, dong thdi la mdt trong nhdng quoc gia xuat khau hang dau the gidi ve gao, thuy hai san, ca phe va mot so loai hang hda khac. Ty le ho ngheo giam td 58% vao nhdng nam dau thap ky 90 cua the ky trade xuong cdn dddi 10%... NhOng thanh tau nay la vd cung an tUdng. Tuy nhien, su phat then manh me ve kmh te cija Viet Nam trong thdi gian qua khdng song hanh vdi sy gia tang cija tong thu ngan sach td thue.
Tren thyc te, trong nhOng nam qua, tong thu ngan sach Xd thue da va dang giam so vdi quy mo cOa nen kinh te. Thuc trang nay neu keo dai se anh hddng khdng tdt tdi sy ben vdng cua quoc gia.
Theo nghien edu cua Oxfam thi thu ngan sach da giam td mdc 27,3% GDP (2010) xuong 23,7% (nam 2016). Mpt trong nhiJng ly do giam thu ngan sach va tham hut ngan sach cua Viet Nam trong nhOng nam qua la do syt giam nguon thu tU thue va gia dau thd. Thu td thue thu nhap doanh nghiep giam manh ta 6,9% GDP (nam 2010) xuong cdn 4,3% GDP (nam 2017). Dieu nay dat ra nhu'ng thach thdc ldn cho Viet Nam. Giai doan 2012- 2016, tdng Uu dai thue thu nhap doanh nghiep cija Viet Nam cho cac doanh nghiep bang 7% tdng thu ngan sach nha nUdc, tUdng Lfng vdi 5% tdng chi ngSn sach nha nddc va ludn cao hdn so tien ma ngan sach nha nadc chi cho y te, cao nhat la nam 2012 vdi con sd bang 1,4 lan chi cho y te.
Ku hirang dang lo ngai
Nhin Chung chfnh sach du dai ve thue trong thdi gian qua da cd tac dong ti'ch eye doi vdi nen kinh te trong viec khuyen khfch dau tu cua cac doanh nghiep, khuyen khi'ch xuat khau, thu hut nguon vdn dau tu nddc ngoai, tang ti'nh cdng bang doi vdi cac doi tddng nop thue, Tuy nhien, Viet Nam hang nam vSn chda cd bao cao ve chi tieu thue day du doi vdi tat ca cac sac thue dUdc mi§n, hoan, gi&m oho cac dd'i tUdng nham danh gia mdc do hyt thu cija thu ngan sach nha nUdc ddi vdi cac chinh sach du dai thue. Ngoai ra, thue tai san hien nay van chua dddc ap dung dan den mpt phan nguon thu ngan sach nha nddc tiem nang dang bj bo qua va nhOng ngudi thu nhap cao sd hdu nhieu tai san van chda phai chiu ganh nang ve thue doi vdi nhdng loai tai san cd gia trj cao dang nam gid.
Viec thu ngan sach tU thue bj giam xuong la mot xu hddng dang lo ngai vi nhieu ly do. Trong dd, ly do dang ndi nhat la, xu hudng nay dong nghTa vdi viec he thong thue hien tai dang that bai trong viec nam bat va phan phoi lai thu nhap va tai san cua quoc gia. Mpt trong nhdng ty do chinh cua viec thu ngan sach td thue giam xuong la sy tap trung vao giam thue suat thu nhap doanh nghiep va tang du dai thue cho cac nha dau td nudc ngoai. Trong khi ngudn thu ngan sach td thue giam (do chinh sach du dai) thi chl tieu td thue van duy tri d mdc cao. Dieu nay dan den viec cdng nghiep hda theo hddng xuat khau ngay cang phat trien, trong khi
phat then ndng nghiep va doanh nghiep nhd lai bj bo qua.
Dai dien cua Oxfam cho rang, vdi viec that thu thue, Viet Nam da mat di mot nguon Idn ngan sach cd the dau td cho Imh vyc y te, trong khi so' tien tui ma ngudi dan Viet Nam bo ra de kham chiJa benh chiem 44,6% (nam 2016) tdng chi tieu cho nganh y te. Tdc la ganh nang chiu thue da chuyen td cac doanh nghiep ldn sang cho ngddi dan, thong qua cac chfnh sach thue, dac biet la du dai thue. Hien nay, du dai thue cua Viet Nam dang tap trung vao nhdm doanh nghiep cd quy md ldn, thuoc nganh cdng nghiep (nhat la nganh che bien va che tao), cd von dau td nude ngoai, nam trong khu cdng nghiep. Nam 2016, thue suat phd thdng la 20% thi thue suat thyc nop cua cac doanh nghiep nop thue trong nhdm nay chl khoang 10%. \Ju dai thue thu nhap doanh nghiep d Viet Nam da tao ra nhdng phf tdn tai khda dang ke va lam gia tang hdn nQa khoang each thu nhap gida cac tang Idp dan cd.
Phan tich md phong cho thay, xda bd cac du dai thue thu nhap doanh nghiep chT cd tac dpng tieu eye d§'n cac nhdm thu nhap cao, von dddc hudng ldi chinh td cac uu dai thue. Trong trddng hdp Chfnh phu sd dyng phan ngan sach tang them mpt each khdn ngoan, thi viec xda bd cac du dai thue thu nhap doanh nghiep se mang lai nhiJng Ipi fch dang ke cho cac nhdm hg gia dinh cd thu nhap thap thong qua viec tang dau td phat trien hay tang trd cap cho ngUdi ngheo. Mot trong nhdng tac dong tieu cUc cd the xay ra
n202o lUSSiiGHEVietNam
• Diin dan Khoa hgc va Cong nghe
la neu OECD thong qua ap dyng rridc thue thu nhap doanh nghiep toi thieu toan cau, ma Viet Nam van tiep tyc Uu dai thue cho cac doanh nghiep va mUc ddng thue thdc te cija cac doanh nghiep thap hon mUc thue toi thieu toan cau, thi chfnh phu cac nude ban dia cua cac doanh nghiep nudc ngoai cd quyen thu phan chenh lech giQa thue thdc tra cija doanh nghiep tai Viet Nam va mdc thue t6i thieu toan cau. Dieu nay cd nghia la Viet Nam se mat di mot phan nguon thu ldn td thue thu nhap doanh nghiep cho cac nudc phat trien.
Khuyen nghj cua Oxfam
Da den luc Viet Nam can cd ly giai hdp ly cac khoan chi tieu qua thue cho cac cong ty Idn Ti'nh den thdi diem hien nay, cac cd quan nha nddc chda quan tam day dij den viec phan tfch hieu qua cija cac chinh sach du dai thue. Chung ta khdng the bo qua viec ti'nh toan nay vi chi phf phai danh ddi ve mat xa hoi la qua ldn.
Theo OECD, tdn that doanh thu ngan sach Udc tinh hang nam la 1% GDP, tudng dddng tren 50 nghin tl ddng. Vdi so tien nay, Chung ta co the dau td xay dung 25 benh vien mdi vdi quy md 1.000 giudng tai Viet Nam. Khi nguon ngan sach thu td thue td cac cdng ty ldn giam, ap lUc ddng thue VAT CLia ngUdi dan binh thddng se tang Ien hoac dich vu cong nhu y te hay giao due cho ngUdi dan bi cat giam. Chfnh vi vay, Chi'nh phu Viet Nam can co b^o cao chi tieu thue hang nam de cac cd quan quan ly thue va cac cd quan quan ly ngan sach danh gia dddc mdc dp giam thu
cua ngan sach nha nudc qua cac chfnh sach uu dai thue, gdp phan gia tang tfnh hieu qua trong viec thyc hien cac chinh sach thue va ngan sach. Ben canh dd, can nghien cUu de ap dyng thue tai san nham tang thu cho ngan sach nha nUdc va dam bao tfnh cdng bang trong quan ly thue vi day la sac thue mang ti'nh chat luy tien, tUc la ngddi cang cd nhieu tai san (dac biet ia bat dong san) se phai nop nhieu tien thue hdn.
Chuyen gia cua Oxfam dda ra khuyen nghj, Viet Nam cd the loai bo cac Uu dai thue ma khdng lam ton hai den tang trudng hoac kha nang canh tranh cua qud'c gia.
Theo mpt khao sat gan day cua Cong ty TNHH Grant Thorton (Viet Nam) ve tnen vong cd phan tu nhan tai Viet Nam, 69% so cau tra Idi coi sU gia tang cua thu nhap kha dung va tang Idp trung lUu la yeu to quan trpng nhat de dau tu vao Viet Nam; 60% can nhac tang trudng kinh te cao va dn dinh; va chi 13% coi Uu dai va trd cap cua Chinh phu la yeu td quan trong nhat. Nhin d binh dien rgng hdn, Uu dai thue khdng chl la van de d cap do quoc gia.
Cac doanh nghiep trong khu vUc ASEAN da va dang tra mdc thue suat ngay cang thap trong thap ky qua. Trong mdi trudng kinh doanh nhd vay, cac cong ty Idn vdi cac cd ddng giau cd ngay cang hddng Idi nhieu hdn, trong khi cac djch vy cdng thiet yeu oho ngudi dan thddng chda dddc dau td phat tnen dung mdc. Vdi thyc trang nay, va vdi vai trd la chij tich ASEAN trong nam 2020, Viet Nam nen bd sung van de ve canh tranh thue va Uu dai thue vao
ChUdng trinh Nghj sU cua ASEAN nham nang cao nhan thdc va khdi xddng cac thao luan cap khu vyc ve chu de nay.
Viec loai bd cac Uu dai ve thue la hudng tdi tang nguon thu ngan sach ta thue mdt each cong bang va binh dang. Neu thanh cong, bat binh dang trong xa hgi se giam va Chfnh phu se cd nhieu ngudn lye hdn de dau tu cho y te, giao due va cugc chien chong bien ddi khi hau dang ngay cang khoc liet hdn 6 Viet Nam.
Di§n dan Chinh sach tai khda va phat trien Viet Nam la sy kien Idn nhat trong nam 2019 eua Lien minh Cong bang thue Viet Nam, ndi quy ty cac nha khoa hgc, nha quan ly, hoach djnh chfnh sach, doanh nghiep, gidi truyen thdng nham muc dfch cung nhau thao lu&n ve cac van de chfnh sach quan trpng trong ITnh vyc tai khda cua Viet Nam hien nay. Mot he thong thue hoat dong hieu qua va chi tieu cdng phu hdp cho cac djch vy thiet yeu nhd y te va giao due la nen tang cho viec thu hep bat binh dang va xda doi, giam ngheo. Vi vay viec thiet ke cac sac thue danh vao dau va danh bao nhieu khdng chl ddn thuan od y nghTa ve kinh te ma cdn co ca y nghTa ve chfnh trj .sf
Nguyin Thanh HUcing {Trddng Dai hoc Kinh te, Dai hoc Quoc gia Ha Noi)
