LY LUAN DifiN ANH
Bl/CiC DAU TIEP NHAN
I
VA VAN DUNG Cl VIET NAM
T R A N THANH Hi^P"
Tfim t i t : Cong tac nghien cilu 6i$n anh, ly luan phe bmh dien inh c6 vi tri va c6 inh hifdng sSu sac doi vdi qua trinh tu nhan thUc va phat trien cua di$n inh the gidi. MOt cau hdi d$t ra l^ ly luan di$n inh da difdc budc dau tiep nh$n va van dung d Vi$t Nam nhu the nao? Cau tri ldi nim 6 c^ch ti§'p nhan rieng gan vdi d$c diem cua boi dnh lich si? hinh thanh va phat trien cOadi$n inh Vi$tNam. Xuy^n suot lich si^
phat trien di$n anh Vl$t Nam, co hai qua trinh di§n ra bSn trong d0i ngO nhiing ngUdi lim dl$n inh va cung chinh la b§n trong nen dien inh Vi$t Nam: dd li qua trinh ti/ nhan thdc ve dien inh vi qua trinh lam chu ngdn ngd di$n inh. Nhiing thinh ti/u cda di$n inh cich mang Vl$t Nam trong chien tranh khdng chf mang d§'n cho ngudi xem nhOng gii tri tinh than v6 gia ma cdn mang den cho theh$ sau nhiing bai hpc kinh nghl$m bd Ich. NhUng khi dat nude hda binh, boi dnh xa hoi doi thay thi vS'n de ddi mdi trong qua trinh ti/ nhan thdc ve di$n inh, vS'n de lam chd ngdn ngd dl$n inh, sd dung sing tao ngon ngd dl$n inh lai dit ra vd cung ci'p thiet.
W khoa: ly lu§n di?n Snh, Ijch sCf di^n cinh, ngh^
thultdien Snh, ngSn ngQdi^n anh
Abstract: Film study, film critic have a strong position and influence on self-conscious process and development of the world cinema. There Is a question raising that how has film critic got its first step to receive and apply in Vietnam? The answer depends on the individual approach to the characteristic of tiistorlcal background of Vietnam Cinema's foundation and development. Throughout the history of Vietnam Cinema's development, there were two processes In Vietnamese film making; and also it was the inside of Vietnam Cinema: they were self- conscious process about cinema and the process of controlling the film language. The achievements of Vietnam revolutionary cinema during the war period not only brought viewers the Invaluable mental but also gave the descend generation many useful lessons. However, when the country became peaceful after the wars, the social background has changed;
therefore, the innovative issue in self-conscious process of cinema, the issue of controlling film language and using it creatively have been raised urgently
Keywords: Film critic, film history, cinematic art, film language
\3
NHONG VAN DE CAP BACH
Bier i n h khi ra iJSi 8 khia canh dich thifc chua the gpi la ngh? thuat. No ch! trS thanh nghe thuSt trong qua tr'inti tir nhan thte, tu kham pha tim ra ngon ngd ri&ng, tim ra iy do ton tai rigng cua minh. Cung vdi su phat trien ciia dien anh the gidi, trong idng cua dien i n h the gidi da hinh thanh v i phat tiih mot Iinh vuc khoa hgc ve dien anh, Ngudi ta da nghien cUu nhOng thanh t d ' v i quy iuat ben trong cua dien i n h nhu mot he thong cua mpt hoat dpng sing tao va t h i m my, nghien ciru su td'ng hda cac ket qui niy dd ia cic bp phim, Ngudi ta cung da nghien cUu ra nhOng nguyen t i c , nhUng quy iuat mang tinh bin chat cija dien i n h va cac the ioai cua dien anh, Ly iuan dien anh da mang trang minh khat vpng tim ra nhBng khi nang chua tUng cd cua nghe thuat dien anh, tim ra nhOng con dudng va phudng phip thuc te khi thi de phat trien nd,
Cac nha nghien cUu tU thuc tign ciing tim ra nhUng quy iuat t h i m my mang tinh xa hoi cua tien trinh phat trien dien i n h , su phit trien ciia cic the, cic ioai, c i c phpng cich, cac phudng phip, cic khuynh hudng, cac trudng p h i i , cac c i tinh sing tan, cac yeu to' die s i c cua phim; ddng thdi ngudi ta hg't SLfc quan tam nghien cUu su phat trien cua ky thuat trong ITnh vUc sang tao ngh& thuat, sy phit trien cua s i n xuat phim, ciia phit hinh phim v i chieu bdng,,, Cd the ndi cdng t i e nghign cUu dign i n h , iy luan phe binh dign i n h cd vj tri v i cd i n h hudng sau sic dd'l vdi qui trinh tu nhin thUc va phit trien ciia dien anh the gidi,
De nghien cdu dinh hudng cho su phit trien iy luan van nghe Viet Nam trong do cd diOn anh trong thdi ky mdi, mot cau hdi d i t ra i i ly luin dien i n h da dugc budc dau tiep nhan v i van dung 6 Viet Nam nhu the nio? Thiet nghT khdng the t r i idi thi'u dao cau hoi nay neu khdng nhin ra each tiep nhan rieng g i n vdi die diem cua boi cinh iich sir hinh thanh v i phit trig'n cua dign anh Viet Nam.
Khi ndi ve dien i n h Vigt Nam, khong Ity kiS'n chd rang dd l i nganh nghg thuit ngoai n h i p . TrUdc khi dijn i n h each mang Vigt Nam ra ddi, Vigt Nam khdng cd chut kinh nghiem nao ve iam diSn i n h , khong cd truyg'n thong ke c i trgn phudng dien iy lu|n v i sing t i c , Bieu dd cd phan dung, mSc du 3 nam sau bud'i
chig'u phim ciia anh em n h i Lumiere t?i quin ca ph§
Grand tai Paris hay ndi each khic 3 n i m sau ngiy ra ddi ciia dign anh the gidi, ngudi Phip da mang phim dg'n chig'u d Vigt Nam, Theo nien g l i m thdng kg kinh tg' Ddng Duong den nam 1927 6 Viet Nam da cd 33 rap chieu phim"', Ben n i m 1939 sd' luong rap chig'u phim tai Vigt Nam da Ign tdi tren 60 rap. Luc bay gid, Vigt Nam l i thudc dja ciia Phap va chl la thi trudng tieu thu phim cua Phip. Ngudi Phap mang phim den Viet Nam vdi muc dich kinh doanh kiem idi nhuin v i tuyen truyen cS dpng cho " m i u qud'c". Ngay c i nhiing thudc phim tu ligu ma ngUSI Phap quay d Viet Nam cung khong ngoai muc dich ay. Ljch sir ghi nhan rang khi c6 cd hOi tig'p xiic vdi dign anh, mOt sd' tri thUc tre Vigt Nam da cd khit vong chay bdng lam dUdc nhiing bg phim ciia ngudi Vigt, c i u chuyen ciia ngudi Viet. V i tUng CO nhOng bp phim dugc quay v i mot phan da duoc cdng chig'u. Nhung dd cting chl la nhUng dd'm sing do dieu ki?n nghiet nga ciia iich sir da nhanh chdng vgt tat ma khdng trd thanh ngon lira. Neu phin tich mdt each khach quan khoa hgc thi cd the tha'y ring trong cugc tig'p xuc v i n hda niy, dien i n h cua ngudi Vigt khdng cd nhOng t h i n h tuu trudc each mang gio'ng nhu tren ITnh vuc v i n hgc va my thuit.
Khi dign i n h c i c h mang bat tay vao quay nhOng thudc phim dau tiSn, dign i n h the gidi da cd hdn 50 nam phat trien, da co nhiing thanh tgu trgn phudng dign ly luin, da cd nhiing kigt tac iam giau cd cho kho t i n g v i n hda n h i n logi, Ndi dieu dd de tha'y ring Chung ta da di sau dien i n h the gidi niia the ky, Sinh sau thudng cd ldi thg', dd l i hpc dUdc kinh nghigm thinh cdng va thi't bai cua nhUng nen dien i n h cd trudc, Bd la t r i n h dugc nhOng thig'u hyt, nhUng vi'p nga, nhUng non kem ciia ngudi di trudc, Lngic binh thudng tg nhien i i thg', Nhung vdi thyc te phat trien ciia dign i n h Vigt Nam, chung ta khdng dUdc hudng nhOng igi the' dd, Dign i n h chung ta sinh ra trong dieu kign khac nghigt ciia chie'n tranh, trong vong vay ciia k^ thu, chung ta khdng the co cd hgi tig'p can mdt cich h? thO'ng, khoa hgc, cd b i n t h i n h tuu va su phit trig'n cua nghg thuat thir b i y , ca trgn phudng dien sing t i c v i phuong di|n nghign citu.
di l i m mgt b? phim, trong Ijch sir phit trig'n ciia
4\
NHCfNG VAN DE CAP BACH
minh, Vigt Nam phai nhap phim nht/a cua Nga, cua Oifc, cua Trung Quoc, cua My, cua Nhat, May quay phim va cac thiet bj ky thuat ciJng ti/dng tu nhu vay, ta't ck deu phai nhap cua nucic ngoai. Ngon ngiJ dien anh, phuong tien bleu hien cua mot bp phim cung la ngon ngG quoc te - thanh ti/u sang tao, tim toi, due ket cua nhieu thg' he nhBng ngucii lam di?n anh cua thg' gii3i.
Nhi/ng CO mot thii ma chung ta khong th^ nhap duoc tif nuac ngoai: do la trai tim, khoi 6c cua ngucii nghe sT sang tao - tac gia cua bO phim. fi day, toi muon loai tri/
tri/(Jng hop co the xay ra: thue quay phim, dao diin cua nude ngoai lam phim cho Viet Nam, chu dau tu la cac hang phim cua Vigt Nam giong nhatradnghopcacdfii bong da Viet Nam thue cau thu ngoai. fl day t&i muon ndi tdi dgi ngiJ nhDng ngadi lam dign anh Viet Nam mang dong mau Vi^t
Xuyen suot Ijch stf phat trien dien anh Viet Nam, theo tdi CO hai qua trinh dign ra bgn trong doi ngu nhiing ngudi lam dien anh va cting chinh la ben trong nen dien anh Viet Nam: dd la qua trinh tu nhan thifc vg' dign cinh va qua trinh lam chu ngon ngi? dien cinh.
Cach phan djnh hai qua trinh nay chl la tddng doi vi Chung quan he mat thigt vdi nhau, co lucxSm lan nhau, nhir dieu kien cua nhau, h5 tro nhau tren con dudng x§y dung nen dien anh cua dan toe. Si/ tiT nh§n thifc ve di§n anh g^n lien vdi su nhan thifc ve khS nSng cua dien anh v6i tdcach mot loai hinh ngh^ thuat mdi, sd nh^n thifc ve vai tro, vj trf va trach nhiem cija mot nen dj?n anh, va si/tii nhan thij'c v l vai tro, vj tri cua nhOng ngudi !am dign Snh. Ve ngon ngi? di^n 3nh, ngirdi lam phim khOng lam chu ngon ngi? dign anh, khong co nhiyng llm toi si^ dyng mpt each ddc dao, khac bigt ngon ngi? dign anh thi lam sao tac ph^m cua anh ta co the' lam rung dpng trai tim, khO'i 6c hang trieu ngudi xem, lam sao tae pham ciia anh ta c6 the vddt qua bien gidi quoc gia, dan toe den vdi ngudi xem cac nude. Su lam chu ngon ngD di§n anh the hien dang cap chuyen nghigp va tai nang cDa ngildi lam phim. Hai qua trinh nay dign ra cung Ijch sir va mang dau an cua Ijch sir di^n anh Vigt Nam.
Oa tUng c6 nhL?ng quan didm, nhOng each tig'p can khae nhau v§ si; khdi dau cua dien anh each mang. Cd y kien cho ring dign Snh each mang khdi
dau d doi eo tai chie'n khu Viet Bac, ring dien hnh Nam Bg chl la "hoat dfing le te cdn mang Iinh ti/ phat, dja phUdng, nghiep du...". Nhung lai co y kien khac khong phai khong co si?c thuyet phyc de nghj lay "Quyet djnh thanh lap td dien anh khu 8 nam 1948 nhu mdt cdt md'cmS dau eho dien Snh each mang canu6c..."'^
Du con cd the co nhi?ng quan dig'm khac nhau nhung cd th^ tha'y mpt diem chung khong the tranh cat dd la dien §nh each mang ra ddi trong cuOc khang chie'n, do nhu cau ciia cupc khang chien va thuc su la vu khi tutirdng, la phuong tien tuyen truyg'n cd dpng cua cupc chien dau hao hung cua dan tpc,
NhDng hoat dOng dien Snh ciJa dign anh khu 8, td Xi ng khu 9, ciia dien cinh khu 7 da di vao Ijch sif nhu nhiing trang huygn thoai rat dang tu hao. Dien anh khu 8 da raddi nhu the nao? NhDng nam 1946,1947, cac ddn vj bp dOi d Nam BO deu cd td nhie'p Snh hoat dpng dudi s\J chl dao cua ban tuyen truyen quan khu. To nhiep i n h cua Mai Ldc da td chirc mot cupc trien lam anh tai cho Thien HO 6 kinh Nguygn Van Tig'p {Dong Thap Mudi), nhan ky nigm 2 nam Quoc khanh nude Vigt Nam Dan chu Cpng hda. Dan quanh vung nd nUc keo nhau di xem rS't dong. Ngudi nhilu chi?, ngudi it chi?, ngudi mii cht? deu ed the hieu dUdc nOi dung cac birc knh. Lan dau tign ngirdi dan cam vu khi tham gia khang chie'n trd thanh nhan vat chinh cua cac bife anh. Ngudi dan thay ve dep va sifc manh cua minh.
Cae bifc anh ciing cho ngudi xem tha'y tan mat tdi ac cua ke thii. Hinh anh don djch bdc chay, quan dich gio tay hang... tat eS da lam ngn sifc ha'p dan dSc biet cua trien lam. Hieu qua ciia trien lam ddi vdi ngudi xem d mdt khia canh naoddedthe tha'y nhi? mOt cii huych c6 tinh Ijch sir. Theo Quyet djnh eua Tir Ignh khu 8, to Nhiep anh cua Mai Lpc khdng chl dU0e quan tam v^
quy mo ma da eo si/ bien doi vg chat, trd thanh To Nhiep - Dien hnh. Va dig'u nay the hien tam nhin, sir nhay cam, khat vpng, su chd ddi cua nhi?ng ngudi khang chig'n dd'i vdi mpt logi hinh nghg thuat ed tinh quan ehiing rgng rai. Hoat ddng cua dien anh khu 8 bat dau. Chju su anh hudng cua dien anh khu 8, to Xi ne 9 eOng dupe thanh lap va tiep sau la di^n anh khu 7. Cd the tha'y su nhgy cam, su nhan biet va sir ra ddi cua cac hoat ddng dign anh 6 Nam 86 rat dac biet. Nhung
NHITNG VAN B E CAP BACH
nd cd chSa dung ben trong mdt quy luat chung nio Phim t i i lieu vdi vigc ghi lai nhiing ngudi thit, khdng? DUdng nhign nd chfla dyng van de mang tinh vigc t h i t phin anh nhOng van dg thdi sy ndng hoi nhu quy luat, NguSi xem chinh i i "ba dd" cho sy phit trien mdt le ty nhign, phim truyen diing n h i n v§t hy ci'u, ciia dign i n h va phyc vu quang dai quin chiing trd tinh hud'ng gia djnh, cung khdng dUng ngoai nhOng thinh sU menh ciia dien i n h m i cic nginhngh? thuit vi'n de thdi sy, nhdng vi'n d l chung ciia d i n tdc, B?
khic khdng t h i cd flygc, phim truygn dSu tign ciia dign i n h cich m?ng Chung Ljch sif dign i n h ghi nhin ring khi anh em nhi mijt ddng song de c i p tdi mot d l t i i ndng bdng nhit, Lumiere chieu mdt chudng trinh 10 bd phim mpi phim ci'p thiet nhS't sau Higp djnh Gidnevovl Vift Nam - dd khoing 1 phut tai quin c i phg Grand 8 Paris ngay la khat vgng tho'ng nha't di't nuOc, y chl quyet t i m 28/12/1895 da l i m Chan dpng c i m xuc ngudi xem nhu thong nhi't dat nuOc ciia t o i n d i n tOc, Khit vgng t h i nio. Ci tuin sau dd, dii mdi ngiy cd hai chuc suit thong nhi't d i t nude, ndi dau chia c i t dUdc diln B chig'u nhung ngudi xem v i n ring r i n xg'p hing t r i 1 thdng qua md'i tinh cOa ddi trai gal anh V i n bO bac, chj dong tien Phip d l mua ve v i o xem, Chinh tit hign Hoai bd nam sdng B i n H i i - con sdng p h i n dinh ranh tUdng i'y m i anh em n h i Lumiere d i thi'y ngudn lgi gidi chia c i t 2 m i l n , Chung mgt diing song khdng chl nhuin khSng Id m i sUc manh t i i m t i n g ciia dign i n h | j mpt bd phim truygn dau tien m i cdn cd g i i trj nhu cd t h i mang l?i, Ngudi xem t r i l n lam S chg Thien Hg, mdt " t i c p h i m cUdng linh" chung ciia nhiing ngudi ngudi xem bg phim t i i ligu diu tign ciia Dign i n h khu 8 i j m dign i n h c i c h mang, khSng djnh mOt t h i i do ran Mpc Ho'a ( n i m 1948) khdng phii tra tien mua ve sd'ng, sing tao vi sy nghifp each mang chung cua nhung "loi nhuin" tinh t h i n ma dign anh cich mang toin d i n tdc™, Cd the tha'y ti't ca cac phim truygn ciia mang lai i i vd g i i , j i j n i n h each m?ng thdi ky chig'n tranh nd'i nhau tig'p Trang khdng khi sue sdi cua nhDng ngay diu cich tyc khing djnh g i i trj tinh t h i n ciia cUdng linh i'y. Tic mang Nga, khi trao ddi vdi Lunatratski, Lenin da dua ra p h i m phim truyen la vu khi dl'u tranh c i c h mang. Ngi iuan diem v l dign i n h : "Trong cic !d?i hinh nghg dung cac t i e p h i m phim truygn deu bam s i t hai thuat, doi vdi chung ta, quan trgng nhi't l i dign nhj^m vy chig'n ludc: di'u tranh giai phOng mien Nam inh,,.""', Ndi dilu dd, Lgnin khdng dat dign i n h cao „ j xay dyng Chii nghTa xa hOi S mien Bic.
hon cic nghg thuit khac nhutUngod mdt sdngudi lam Khdng phii ngiu nhien khi b?n be qud'c te gidi tudng m i Lgnin nhin thi'y sUc m j n h ciia dien i n h trgn thigu v l nSn dign i n h Vigt Nam, gidi thigu ve phim Viet mSt t r i n tuygn truyin ty tudng dd'l vdi dong d i o quin Nam vdi ngudi xem v i bao chl nude ngoai, ngudi ta Chung. Dilu ding chu y d dSy l i nhUng ngudi lam dign thudng dung cym tU "dign i n h ciia Vigt Nam chig'n di'u".
i n h 6 khu 8, d khu 9,6 khu 7, dign i n h Nam BO, v i sau D l c^p tdi nhiing van d l thdi sy, vi'n de idn, vi'n n i y dign anh Boi Co trong thdi d i l m Ijch sii i'y khdng d l quan trgng, v i n de cd y nghTa chinh trj, phim the cd dilu kign tiep cgn vdi luin d i l m cua Lgnin, Dign truygn dign i n h each mang Vigt Nam dong thOi h i t i n h cich mang ra ddi do nhu cau ctia khang chig'n, do sUc quan t i m tdi vi'n de x i y dyng nhin v i t , Nhin v i t chinh cudc song hi?n thyc mich bio. anh hiing, nhin vat ly tudng, n h i n v i t t i p trung nhUng Nhin bilt, d l cad vai trd ciia ngudi xem dd'i vdi sy p h i m chi't tot dep nha't, nhan v i t la ti'm gudng cho phitfrien dign i n h , chung ta cung can hilu rang ngudi ngudi xem hgc t i p dugc d i t ra,
xem khong bao gid la mgt khii nigm chung chung, Trang cuOc dau tranh sinh til cua con ngudi de khdng g i n vdi nhOng con ngydi cy t h i , dilu kien Ijch chong k l thu hai c h i n va k6 thu bO'n c h i n , S ti't c i cic
^'^^^^''^- nIn v i n hoa con ngudi deu p h i i gong minh len, tim ra Ngudi xem dign i n h trang dilu kign khang chig'n, sSc manh cua minh, Bdi thS each quan nigm v l ngUdi dieu kign chig'n tranh vdi tam ly thdi chig'n, myhgcthdi anh hung, c i c h x i y dyng n h i n vgt phim truygn Vigt chig'n chi phdi each tig'p nhan iy luan dign i n h v i cich Nam trong mOt giai doan ijch sCl cy t h i phai ching dd lam dign i n h ciia nhiing nguOi lam dien anh V i l t Nam, cung l i mOtquy luat,
6\
N H O N G V A N DH CAP B A C H
Khi dign anh Vigt Nam hoan thanh bp phim truygn ve Nguygn Van Trdi, ngudi cdng nhan thd dien Sai Gon da dat min tren e^u Cdng Ly dg' muu sat Bp trudng Qud'c phong My, mSt ngudi anh hiing day khi tiet bat khuS't trude kg thii, nhan dan nhi^u viJng da td chife tro'ng giong cd md don rUdc bp phim truygn Nguy§n Van Trdi nhu "ddn anh Troi vg lang". Ngudi xem tim thay trong nhan vat anh hiing sUc manh tinh th^n ciia minh'^'.
Sifc manh cha tac ph^m dign Snh each mang dupe edng hudng, dupe nhan len bdi diiu ki?n d5c bigt ciia Ijch sir. Nhieu bp phim truyen cua dign anh each mang Viet Nam nhu Ndi gio, Vy tuyen 17 ngay va d§m, Dudng ve guB m?, Bii ca ra tran... dUde luu giD trong ky Uc va trd thanh tai san tinh than ciia nhieu the hg nhDng ngudi c^m siing. Nhung khong phai khdng cd hign tupng nhiem vy tuyen truyg'n e6 dOng ciia tac ph^m dien i n h trong giai doan chig'n tranh vdi mdt sd ngudi da dupe nhin nhan mpt each phig'n dign. Khdng t h i khdng nhan tha'y bgn canh nhiTng tac pham cd thanh tuu v i n cd nhiJng tac ph^m ma d dd dg dang nhtn ra nhiTng khudn mau, nhiing cong thifc ve ngudi anh hiing, sU rach rdi c^n thiet trong quan diem ve djch - ta, tdt - xau, tign tien - lac hgu trd thanh lupc dd cdt truygn den va tr^ng, nhan v^t "chinh phai" dupe td ve, nhan vat "phan phai" bj dign ta sd luoc mang tinh khai nigm va cau chuypn eua bp phim mat disUe sdng, su phong phu cDa hien thuc.
Han che ciia nhOng tac pha'm dien Snh thdi ky chien tranh co can nguygn khong chl tir han chg' ciia qua trinh tu nhan thi/c v§ nghe ^hu^t dign anh ma con CO can nguygn ti?nhOng han chg'ciia qua trinh iam chii ngon ngO di§n anh. Tinh chuyen nghigp va tai nang ciia ngudi lam dign anh du trong hoan canh Ijch sif nao cDng ludn la va'n de' sdng cdn dd'i vdi dign anh.
Oil trong kho khan, kh6ng ai cd thg' ndi r^ng vi^c lam ehii ngdn ngO dien Snh, sif dyng sang tao ngon ngi? di^n anh khdng quan trpng. Trong thdi ky dau ciia dien ^nh each mang 6 khu 8, khu 9, khu 7, ve phUdng di^n ngdn ngi? dien anh von mdi chl dupe hi^u ddn gian nhu mOt thii thuat iam phim, cac nha dien anh ciia Chung ta chu yeu may md ti/ hpc. Dieu ma hp ma't nhi^u cdng site nha't dd la bi mat tim each mua phim
nhua, mua may quay d vimg djch tam chiem de rdi lai bi mat vUPt qua hiem nguy dua ra chien khu de lam dign anh. Va thach thUc Idn nha't ddi vdi hp la lam sao de' cd the' in trang phim trong dieu kien khdng cd dign, khdng cd phdng lanh, luon trong trang thai chuan bi chdng can, chay djch can. In trang phim trong lu dirng nude, in trang phim dUdi ham sau, buong tdi, in trang phim dupe dat trgn chig'c xuong di dpng trd thanh nhOng cau chuygn huyen thoai ve lam phim Q Ddng Thap Mudi. Khong phSi nglu nhign ma nam 200Q cac nha iam phim ngudi Phap dg' gidi thigu ve dien anh bung bien Nam Bd da lam bO phim Budng toi cda ong KhU0ngM§^^\
Tai Ddi Cp 6 chien khu Viet Bac trong dieu kien dich bao vay, chig'n khu lai xa eac dd thj Idn, de khac phyc thieu thdn ve trang thiet bi dign anh, Phan Nghigm da may md ci\ tien may chieu thanh may quay phim va quay dupe bg phim tai ligu diu tign b Viet Bac Tran Ddng Khe va sau dp quay bd phim Trao ddi tu binh tai That Khe. Phan Nghigm cung la ngirdi tim tdi chg' big'n may chieu phim cu thanh may in phim va tir cac ehi tig't may cu chg'tgo may ghi am quang tinh mang ten Ti/cUdng. Ldi thuyet minh va am nhac phim Dai hdi chien sT thi dua toan qud'c lan thU nhat dupe ghi bing chig'c may ti; chg' nay. Cd the thay van de ky thuat, trang thiet bj trong dieu kign khang chien dd'i vdi nhifng ngirdi iam dien anh nhu mpt le tat yeu sdng cdn dupe dat Ign vj tri sd mOt. va van d l lam chu ngdn ngO di?n anh, tim tdi sir dyng mpt each tai nang, dpc dao ngdn ngO di§n Snh, sir dyng mpt each khac bigt ngon ngi? dien anh chUathe la su quan tam hang dau nhu nd dang phSi c6 ddi vdi mpt nen dign anh phat trien.
MOt cau hdi li thu tig'p theo khdng the khong dat ra: ly luan di?n inh da vao Viet Nam nhu the nao7 Trgn cdsdnhOng quan niem truyen thdng ve van nghe ciia cha dng, trgn cd sd nhOng djnh hudng van nghe ciia Dang, nhDng ngudi lam dien anh Viet Nam giai doan dau tiep nhgn diOn anh, tu nhan thirc ve kha nang cDa dien anh, ve vai tro vj tri cua dien anh, tig'p nhan ngdn ngD dien anh, tiep nhan ly luan dien anh qua con dUdng tir may md hpc tap va tutrai nghiem.
H p h p c q u a m p t s d s a c h v d i t d i . Hg hpc qua vigc xem eac bO phim eiia nude ngoai. Trong bdi canh Chien
NHONG VAN DE CAP BACH
tranh lanh, trong bd'i cinh khing chig'n, ngoiisd'phim It di cua cic nude tu bin m i chung ta thu dudc, cac nha dien i n h cua chung ta chl cd dilu kign chu yeu xem phim cua cic nude xa hgi chii nghTa trong dd cd Lign Xd, Trung Qud'c, Bdc, Bungari, Ba Lan... Cic nIn dign i n h ciia cic nude x i hdi chu nghTa du da dat duoc nhiing thinh tyu Idn nhung ti't c i chya phai l i dign mao chung ciia dign i n h the gidi. V i ngay c i trong so' phim cua cic nude xa hdi chii nghTa v l cd bin chiing ta chl tig'p nhgn v i chilu nhiing phim phu hop vdi dieu kign ijch sir va van hda, phu hgp vdi quan diem va nhigm vu chinh trj trong mpt giai doan Ijch sy cu t h i cua Vigt Nam, Cau vong, Lenin trong Cach mang th^ng Mudi, Lenin trong nam 1918, Cong phi Berlin...
ciia dign i n h X6 viet: Bach Mao NQ, Cd hong tr§n nui tham... cDa dign i n h Trung Qud'c l i nhDng bO phim thudng dugc ndi den,
NSm 1951, n h i dign i n h Trung Qud'c XUdng Hac Linh d i d i n d i u mdt doan l i m phim Trung Qud'c den Vigt Nam thyc hign by phim Viet Nam idling chien.
N i m 1954, n h i l i m phim Xd v i l t Rdman Cacmen d i n Vigt Nam guay bd phim \/i(t Nam tren dudng thang lgi. Hdp t i c , phd'i hop vdi cac doan lam phim ciia Trung Qud'c va Lien Xo khi hg l i m phim tai Vigt Nam, do cung l i dieu kign de c i c n h i l i m phim Vigt Nam hdc hdi kinh nghiem, n i n g can hieu biet cua minh ve cich lam phim. Ngoii ra c i c n h i dign i n h Vigt Nam cdn dUdc hoc dign i n h , hoc ly luin dign anh gua c i c Idp d i p tao ngin han do chuygn gia nude ngoai hudng d i n khi mien Bic hoin t o i n duoc g i i i phdng, Cic Idp d i o tad ngin ban d i u tign deu la nhiing Idp dao tao ra nhiing ngudi tryc tiep l i m phim, Ldp quay phim, idp dao d i l n , Idp d i l n vien., khong cd Idp hdC chuygn v l ly luin'".
Trong dilu kign n h u v i y , khdng t h i khdng thi'y ring each tiep n h i n dien i n h , trang dd cd vi'n de ly luin dign i n h cua chung ta giai dgan dau ohii yg'u mang tinh chi't Ung dyng, sy hoc, sy nghign cUu gidi han trong c i c h truyen nghe. Cac n h i dien anh hgc nhiing thii thuSt de l i m phim nhieu hdn chfl chya cd d i l u kign di s i u v i o nIn tang ly iuan cO b i n , n I n t i n g hoc thuit, Cdng t i c nghien cdu ly luin dien i n h do dieu kign khich quan chUa thuc sy dyoc coi trong v i
H
p h i t huy higu qui s i u ve chuyen mdn. Cd mdt thdi ngudi ta hay v l l y luin phg binh va sang t i c trong mdl quan hg nhu ngon roi v i conngda. Ng'usildung hinh i n h i'y thi cd t h i noi r i n g trong su phat t r i l n cSa dign i n h Vigt Nam cung da cd ngpnro/nhung ngon roldo mdi giO vai trd lam cho con ngua chu yg'u chay dung quy dao tu tudng chinh trj chfl chua thuc sy gdp p h i n tao ra budc dgt p h i ve nghe t h u i t cua dign anh d i n t d c .
Thinh tyu ciia dign anh Viet Nam trong chig'n tranh khdng the phii nhan. NhOng gl dign anh cich mang Vigt Nam l i m dUdc trcng chig'n tranh khdng chl mang d i n che ngudi xem nhiing gia trj tinh t h i n vO g i i m i con mang den cho thg' he sau nhiing b i i hoe kinh nghigm bd' Ich. Nhung khi di't nude hda binh, boi cinh xa hgi dd'i thay, the gidi trd ngn phang hon thi vi'n d l dd'i mdi trong qui trinh ty nhin thUc ve dign i n h , v i n de l i m chD ngdn ngO dien i n h , sS dyng sing tao ngdn ngii dien i n h lai d i t ravd cung ci'p thilt. Dd cung chinh l i vi'n d l ton tai hay khdng ton tai cDa nghe thuit dign i n h d i n tgc trong mdt xa hdi Vigt Nam hign dai.
• PGS, TS, NGUI, Trucmg OH San khau - Dien anil Ha Nji TfllueUTHAMKHAO
"' Cue Bi§n inh (2003), t/cft si? diin inti Vift Nm (quyin 1), NXB Cgc Oi$n inh, tr.17.
'" Dunng Minh D3U (chi bien) (2005), Lich sl mn inli cich mgng Nam B0 (1945 - 1975), NXB Hgi Di?n anh Thanh ph6'HoChlMi[lh,tr.9.
" Sabalep (1975), Bifn anh Ird thinh nghe thuit nhuttii nio. NXB Kiev, lr.33.
"' Cue DiSn Snh (2003), Lich sd dign anh Vlft Ham (quyin 1), NXB Cyc Dien Snh, Ir, 187.
'" Cue Dien anh (2003), Lich sl mn inh Viet Nam (quyen 1), NXB Clic Dien inh, tr, 241,
"' Drang Minh oa'u (cliil bien) (2005), Uch sl mn inh cich mang Ham Bq (1945 - 1975), NXB Hgi Difn anh Thanh phoHfiChlMinh, Ir 8.
"' Le Dang Thyc (chi bien) (2005), Cong tac dao tao Di$n anh 9 Viet Nam. De tai nghien cOu cua Cgc Dien anh, tr. 6,7,8.
(Ngiy Tda scan nhin dddc bii: 10/7/2014; Ngiy phin bien dinh gii: 01/S/2014; Ngiy chap nhin dang. 15/8/2014)
