ii i v K A R T S B A K T A K G N I
T ECENDERUNGANPERILAKUSEKSUALYANGNEGATIFSISWA I X S A L E
K SI P SMAKMATERDE IPROBOLINGGOTAHUNAJARAN2014/2015 D A P A Y N I S A K I L P M I N A
D APENYUSUNANTOPIK-TOPIKBIMBINGAN I D A B I R
P -SOSIAL
n a w a ri W y m m o T s u t k i d e n e B a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U 1 0 2 5 n a it il e n e
P deskrip it fkuanttiatfi ii n betrujuan untuk mengetahu i itngka t S I X s a l e k a w s i s a d a p f it a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k MAK Mate r
i e
D Proboilnggo tahun ajaran 2014/2015 , setra mengidenitifkas i ti -em tiem a li r e p n e m u rt s n
i ku seksua lnegait fyang itnggi ,sebaga idasa rmenyusun usulan k
i p o
t -topikbimbinganp irbadi-sosial . k
e j b u
S peneilitan in i adalah siswa kelas X I IPS SMAK Mate r De i n a k a n u g i d g n a y n a it il e n e p n e m u rt s n I . g n a r o 0 6 h a l m u jr e b g n a y o g g n il o b o r P l a d
a ah Kuesione r Perliaku Seksua l yang Negait .f Nlia i koeifsien reailblitia s 7 9 , 0 r a s e b e s n e m u rt s n
i ,dengan 48 pernyataan. Anailsi sdata yang digunakan : u ti a y i r o g e t a k 5 n a g n e d l a n i d r o g n a j n e j i s a s ir o g e t a k h a l a d
a sanga t itnggi , itnggi ,
. h a d n e r t a g n a s n a d h a d n e r , g n a d e s a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H terdapa t 57 siswa (95% ) yang e c e k i k il i m e
m nderungan perliaku seksua lnegait fpada kategor isanga trendah , c e k i k il i m e m g n a y ) % 6 6 , 1 ( a w s i s 1 t a p a d r e
t enderungan perliaku seksual negait f i r o g e t a
k rendah,t erdapa t1siswa( 1,67% )yangmemiilk ikecenderunganperliaku f it a g e n l a u s k e
s pada katego ir sedang terdapa t1 siswa (1,67% )yang memiilk i f it a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k pada kategor i itnggi , itdak t erdapa t e c e k i k il i m e m g n a y ) % 0 ( a w s i
s nderungan perliakuseksua lnegait fdalamkategor i i g g n it t a g n a
s .Berdasarkan hasi lpeneilitan t ersebut ,penelti imengusulkan t opik -i d a b ir p n a g n i b m i b k i p o
t -sosia lpadasiswaXII PS SMAKMate rDe iProboilnggo A
n u h a
x i
T
C
A
R
T
S
B
A
F O S D N E RT NEGATIVESEXUALBEHAVIOROFTHENEGATIVECLASS E T A M K A M S S P I I
X RDE IPROBOLINGGOACADEMICYEAR 2014/2015 ’ T I D N A C I M E D A C
A S ANDI MPLICATIONSONTHEPROPOSEDTOPIC L A N O S R E P N
O -SOCIALCONSELING
n a w a ri W y m m o T s u t k i d e n e B y ti s r e v i n
U SanataDharma 5 1 0 2 h t f o l e v e l e h t e n i m r e t e d o t s m i a y d u t s e v it p ir c s e d e v it a ti t n a u q s i h
T e rtend
f
o negaitvesexua lbehaviori n clas sX ISMAK Mate rDe iProboilnggo academic r
a e
y 2014/2015 ,a swel last o i dentfiy t he tiem sof t heto meas ure high negaitve l a n o s r e p f o s c i p o t d e s o p o r p e h t g n ir a p e r p r o f s i s a b a s a , r o i v a h e b l a u x e
s -socia l
g n il e s n u o
c .
e r e w s t c e j b u s e h
T go student s o f clas s X I IPS SMAK Mate r De i r o i v a h e B l a u x e S e v it a g e N e h t s a w d e s u t n e m u rt s n i h c r a e s e r e h T . o g g n il o b o r P . e ri a n n o it s e u
Q T he insrtumen t reilablitiy coefifcien t value wa s 0.97 , wtih 48 w d e s u a t a d e h t f o s i s y l a n A . s t n e m e t a t
s ast heordinall eve lcatego irzaitonwtih ifve . w o l y r e v d n a w o l , m u i d e m , h g i h , h g i h y r e v : s e ir o g e t a c e v it a g e n o t y c n e d n e t a e v a h ) % 5 9 ( s t n e d u t s 7 5 t a h t d e w o h s s tl u s e r e h T t a r o i v a h e b l a u x e
s a very low category ,1 studen t(1.66% )had a tendency fo r t
r e w o
l hecategoryo fnegaitvesexua lbehavior ,1student( 1.67% )hadat endency y r o g e t a c e h t n i r o i v a h e b l a u x e s e v it a g e n o
t , 1 studen t(1.67%) ,had a negaitve , y r o g e t a c h g i h e h t n i r o i v a h e b l a u x e s f o y c n e d n e
t a nd none(0% )had at endency
v a h e b l a u x e s e v it a g e n o
t io rin very high category .Based on these resutls ,we l a n o s r e p f o s c i p o t e s o p o r
A G N U R E D N E C E K T A K G N I
T NPERILAKUSEKSUALNEGATIF A
D A
P SISWAKELASXI SI P SMAKMATERDE IPROBOLINGGO 0
2 / 4 1 0 2 N A R A J A N U H A
T 15DANI MPLIKASINYAPADAPENYUSUNAN K
I P O
T -TOPIKBIMBINGANPRIBA -DISOSIAL
I S P I R K S m e M k u t n u n a k u j a i
D enuh iSalahSatuSyarat MemperolehGela r a
n a jr a
S Pendidika n ProgramStud iBimbingandanKonseilng
: h e l O
n a w a r i W y m m o T s u t k i d e n e B
3 1 0 4 1 1 1 0 1
O R
P GRAMSTUD IBIMBINGANDANKONSELING N
A S U R U
J ILMUPENDIDIKAN
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
H D A T A N A S S A T I S R E V I N
U ARMA
A T R A K A Y G O Y
i A G N U R E D N E C E K T A K G N I
T NPERILAKUSEKSUALNEGATIF A
D A
P SISWAKELASXI SI P SMAKMATERDE IPROBOLINGGO 0
2 / 4 1 0 2 N A R A J A N U H A
T 15DANI MPLIKASINYAPADAPENYUSUNAN K
I P O
T -TOPIKBIMBINGANPRIBA -DISOSIAL
I S P I R K S m e M k u t n u n a k u j a i
D enuh iSalahSatuSyarat MemperolehGela r a
n a jr a
S Pendidika n ProgramStud iBimbingandanKonseilng
: h e l O
n a w a r i W y m m o T s u t k i d e n e B
3 1 0 4 1 1 1 0 1
O R
P GRAMSTUD IBIMBINGANDANKONSELING N
A S U R U
J ILMUPENDIDIKAN
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
N A H A B M E S R E P
:i g a b n a k h a b m e s r e p u k i n i i s p ir k S
Seluruhkeluargabesa rSMAKMate rDe iProbo ilnggodanSiswa-sisw iKela s
k u t n u n a it il e n e p u t n a b m e m h a l e t g n a y o g g n il o b o r P i e D r e t a M K A M S S P I I X
k e j b u s i d a j n e
m peneilitani ni
Keduaorangt uaku,s ertaadiks ayayangt elahmendoakandan medukung
.l a h a l a g e s m a l a d i n i n a it il e n e p
DosenPembimbingBapakJu tse rDona lSinaga ,M.Pdyangs anga tberjasa
.i n i n a it il e n e p m a l a d i ti l e n e p u t n a b m e m
Orangyangakuka i ish yatiupaca rsayaYosephineKunnyKurhentant iyang
k u t n u a y a s it a g n a m e y n e m i t n e h r e b h a n r e p k a
t teru smajus ampa iakhi .r
Sahaba tsayaYasinta ,Nova ,Rocky ,Ricky ,Anang ,Arip ,Yudi ,teman-teman
n a t a k g n A g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d o r
P 2010 ,dansemuanyayangt akbsi a
v O T T O M
“Harii n iharus l ebihbaikdar ihar ikemarindanhar iesokadalah n
a p a r a
h ”
“Caraterbaikuntuk keluardar isuatupersoalanadalah a
y n n a k h a c e m e
m ”
i v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S
h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it i n i
a y a l a n a m i a g a b e s a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d n a k t u b e s i
d knyakarya limiah.
, a tr a k a y g o
Y 6Febuair2015 ,s
il u n e P
ii v N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L K I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P
Yang be tranda tangan d ibawah ini ,saya mahasiswa Universtias Sanata : a tr a k a y g o Y a m r a h D a m a
N : Benediktu sTommyWriawan M
I
N : 101114013
a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s m n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e k r e p i m e D g n a y a y a s h a i m li a y r a k , a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a s s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e p : l u d u jr e b T A K G N I
T KECENDERUNGAN PERILAKU SEKSUAL NEGATIF SISWA I X S A L E
K I PS SMAK MATER DE I PROBOLINGGOTAHUN AJARAN K I L P M I N A D 5 1 0 2 / 4 1 0
2 ASINYA PADA PENYUSUNAN TOPIK-TOPIK I D A B I R P N A G N I B M I
B -SOSIAL , besetra perangka t yang dipe lrukan (blia .)
a d
a Dengan demikian ,saya membeirkan kepadaUniverstia sSanata Dharma , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u k a h a tr a k a y g o Y , s a t a b r e t a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e m , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m u lr e p a p n a t s i m e d a k a n a u lr e p e k k u t n u n i a l a i d e m u a t a t e n r e t n i i d i s a k il b u p n a d r e b m e m n u p u a m n ij i a t n i m e
m ikan royatl i kepada saya , selama tetap .s il u n e p i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e
D -benarnya.
, a tr a k a y g o Y i d t a u b i D : l a g g n a t a d a
ii i v K A R T S B A K T A K G N I
T ECENDERUNGANPERILAKUSEKSUALYANGNEGATIFSISWA I X S A L E
K SI P SMAKMATERDE IPROBOLINGGOTAHUNAJARAN2014/2015 D A P A Y N I S A K I L P M I N A
D APENYUSUNANTOPIK-TOPIKBIMBINGAN I D A B I R
P -SOSIAL
n a w a ri W y m m o T s u t k i d e n e B a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U 1 0 2 5 n a it il e n e
P deskrip it fkuanttiatfi ii n betrujuan untuk mengetahu i itngka t S I X s a l e k a w s i s a d a p f it a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k MAK Mate r
i e
D Proboilnggo tahun ajaran 2014/2015 , setra mengidenitifkas i ti -em tiem a li r e p n e m u rt s n
i ku seksua lnegait fyang itnggi ,sebaga idasa rmenyusun usulan k
i p o
t -topikbimbinganp irbadi-sosial . k
e j b u
S peneilitan in i adalah siswa kelas X I IPS SMAK Mate r De i n a k a n u g i d g n a y n a it il e n e p n e m u rt s n I . g n a r o 0 6 h a l m u jr e b g n a y o g g n il o b o r P l a d
a ah Kuesione r Perliaku Seksua l yang Negait .f Nlia i koeifsien reailblitia s 7 9 , 0 r a s e b e s n e m u rt s n
i ,dengan 48 pernyataan. Anailsi sdata yang digunakan : u ti a y i r o g e t a k 5 n a g n e d l a n i d r o g n a j n e j i s a s ir o g e t a k h a l a d
a sanga t itnggi , itnggi ,
. h a d n e r t a g n a s n a d h a d n e r , g n a d e s a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H terdapa t 57 siswa (95% ) yang e c e k i k il i m e
m nderungan perliaku seksua lnegait fpada kategor isanga trendah , c e k i k il i m e m g n a y ) % 6 6 , 1 ( a w s i s 1 t a p a d r e
t enderungan perliaku seksual negait f i r o g e t a
k rendah,t erdapa t1siswa( 1,67% )yangmemiilk ikecenderunganperliaku f it a g e n l a u s k e
s pada katego ir sedang terdapa t1 siswa (1,67% )yang memiilk i f it a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k pada kategor i itnggi , itdak t erdapa t e c e k i k il i m e m g n a y ) % 0 ( a w s i
s nderungan perliakuseksua lnegait fdalamkategor i i g g n it t a g n a
s .Berdasarkan hasi lpeneilitan t ersebut ,penelti imengusulkan t opik -i d a b ir p n a g n i b m i b k i p o
t -sosia lpadasiswaXII PS SMAKMate rDe iProboilnggo A
n u h a
x i
T
C
A
R
T
S
B
A
F O S D N E RT NEGATIVESEXUALBEHAVIOROFTHENEGATIVECLASS E T A M K A M S S P I I
X RDE IPROBOLINGGOACADEMICYEAR 2014/2015 ’ T I D N A C I M E D A C
A S ANDI MPLICATIONSONTHEPROPOSEDTOPIC L A N O S R E P N
O -SOCIALCONSELING
n a w a ri W y m m o T s u t k i d e n e B y ti s r e v i n
U SanataDharma 5 1 0 2 h t f o l e v e l e h t e n i m r e t e d o t s m i a y d u t s e v it p ir c s e d e v it a ti t n a u q s i h
T e rtend
f
o negaitvesexua lbehaviori n clas sX ISMAK Mate rDe iProboilnggo academic r
a e
y 2014/2015 ,a swel last o i dentfiy t he tiem sof t heto meas ure high negaitve l a n o s r e p f o s c i p o t d e s o p o r p e h t g n ir a p e r p r o f s i s a b a s a , r o i v a h e b l a u x e
s -socia l
g n il e s n u o
c .
e r e w s t c e j b u s e h
T go student s o f clas s X I IPS SMAK Mate r De i r o i v a h e B l a u x e S e v it a g e N e h t s a w d e s u t n e m u rt s n i h c r a e s e r e h T . o g g n il o b o r P . e ri a n n o it s e u
Q T he insrtumen t reilablitiy coefifcien t value wa s 0.97 , wtih 48 w d e s u a t a d e h t f o s i s y l a n A . s t n e m e t a t
s ast heordinall eve lcatego irzaitonwtih ifve . w o l y r e v d n a w o l , m u i d e m , h g i h , h g i h y r e v : s e ir o g e t a c e v it a g e n o t y c n e d n e t a e v a h ) % 5 9 ( s t n e d u t s 7 5 t a h t d e w o h s s tl u s e r e h T t a r o i v a h e b l a u x e
s a very low category ,1 studen t(1.66% )had a tendency fo r t
r e w o
l hecategoryo fnegaitvesexua lbehavior ,1student( 1.67% )hadat endency y r o g e t a c e h t n i r o i v a h e b l a u x e s e v it a g e n o
t , 1 studen t(1.67%) ,had a negaitve , y r o g e t a c h g i h e h t n i r o i v a h e b l a u x e s f o y c n e d n e
t a nd none(0% )had at endency
v a h e b l a u x e s e v it a g e n o
t io rin very high category .Based on these resutls ,we l a n o s r e p f o s c i p o t e s o p o r
x R A T N A G N E P A T A K y t a k r e b a l a g e s s a t a a s E a h a M g n a y n a h u T a d a p e k r u k u y s n a d i j u
P ang
n a s il u n e P . i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d a g g n i h e s s il u n e p a d a p e k n a k h a p m il i d r a j a l e b k u t n u s il u n e p i g a b a g r a h r e b t a g n a s g n a y n a t a p m e s e k n a k a p u r e m i n i i s p ir k s s e s o r p a m a l e s n a k t a p a d s il u n e p h a l e t g n a y n a u h a t e g n e p n a k i s a k il p a g n e m n a d p ir k s n a i a s e l e y n e
p s ibelrangsung.
n a g n e d n a l a jr e b n a d n a k i a s e l e s r e t n a k a k a d it i n i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P i g n i p m a d n e m n a d g n u k u d n e m h a l e t g n a y k a h i p i a g a b r e b i r a d n a u t n a b a p n a t r a c n a l : a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m s il u n e p s u s u h k a r a c e s u ti a n e r a k h e l O . s il u n e p .
1 Dr . Gendon Barus , M.S i selaku Ketua Program Stud i Bimbingan dan a m a l e s n a g n u k u d n a d n a it il e n e p n ij i n a k ir e b m e m h a l e t g n a y g n il e s n o K .i s p ir k s n a i a s e l e y n e p .
2 Juste r Dona l Sinaga , M . Pd sebaga i dosen pembimbing yang telah n a d , n a ri k i p , a g a n e t , u t k a w n a k a i d e y n e
m dukungan kepada penuil sdalam .i s p ir k s n a i a s e l e y n e p .
3 P ira sHayuPurbaning Tyas ,M.Pd selakudosenProgramStud iBimbingandan n a k ir e b m e m g n a y g n il e s n o
K dukungan dalam bentuk pembeiran exper t t n e m g d u
j danbimbinganuntukpenyelesaians k irpsii ni. .
4 SiswakelasSMAKMate rDe iProboilnggoyangt elahbersediamenjadis ubyek .i n i n a it il e n e p .
5 Kedua orang t uaku Thoma sSiswanto dan Endang S irsupadmi telah member i k i a b n a g n u k u
i x .
6 Paca rsaya Yosephine Kunny Kurhentan it yang telah member i dukungan , .i
n i i s p ir k s a y n n a k i a s e l e s r e t i m e d a o d n a d a t n i c , a g a n e t , u t k a w .
7 Teman-teman KB sepejruangan yang membantu (Ria ,Rindy ,Eilsta ,Risitn , n
a d , g n a li G , a t s il
E Icha )yang telah membantu membe irkan pengarahan aga r i
d a j n e m i s p ir k
s lebihbaik. .
8 Sahaba tsaya dar ikeci l(Yasinta ,Eva ,dan Nova) ,yang selalu membeirkan i
n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m m a l a d i s a v it o
m .
.
9 Sahaba tsatu kon rtakan (Rocky ,Ricky ,Anang ,Yudi ,dan A irp )yang telah n
a b m e m k u t n u a g a n e t n a d u t k a w a p u r e b n a g n u k u d n a k ir e b m e
m tupenyelesaian
.i n i i s p ir k s
, n a k i d i d n e p a i n u d i g a b t a a f n a m r e b i n i i s p ir k s a g o m e s p a r a h r e b s il u n e p , a t a k r i h k A
. g n il e s n o k n a d n a g n i b m i b g n a d i b i g a b a y n s u s u h k
, a tr a k a y g o Y
ii x
I S I R A T F A D
L U D U J N A M A L A
H ... i R
E P N A M A L A
H SETUJUANDOSENPEMBIMBING ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... .... i ii N
A H A B M E S R E P N A D O T T O
M ... i v A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E
L
K I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N
U ... v i i K
A R T S B
A ... v i ii T
C A R T S B
A ... i x N
A G N E P A T A
K TAR ... x I
S I R A T F A
D ... x i i L
E B A T R A T F A
D ... xv K
I F A R G R A T F A
D ... xvi N
A R I P M A L R A T F A
D ... x ii v N
A U L U H A D N E P : I B A
B ... 1 g
n a k a l e B r a t a L .
A Masalah ... .. 1 h
a l a s a M n a s u m u R .
B ... 7 n
a it il e n e P n a u j u T .
C ... 7 n
a it il e n e P t a a f n a M .
D ... 8 .
E Deifnis iOperasional ... 9 :
I I B A
ii i x .
A PerliakuSeksual ... 11 .
1 PengeritanPerliakuSeksual ... 11 .
2 Bent -uk BentukPerliakuSeksua l ... 12 a
m r o N .
3 -NormaSosia lyangbelrakud imasyarakat. ... . 1 4 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. t a h e S g n a y l a u s k e S u k a li r e P .
4 ... 1 5 5 .Faktor-Fakto ryangMempengaruh iPerliakuSeksual……….. . 15 6 .PerliakuSeksua lyangMenyimpang ... 1 6 .
B Remaja ... 2 3 .
1 PengeritandanBatasanRemaja ... 2 3 .
2 PerkembanganpadaMasaRemaja……… 2 6 .
3 MasalahPerliakuSeksualNegait fpadaRemaja ... 3 0 .
4 PemahamanPerliakuSeksua lMenurutJ eni sKelamin ... 31 .
C BimbinganP irbadi-Sosial ... 33 .
1 PengeritanBimbinganP irbadi-Sosia l ... 33 .
2 Bentuk-BentukLayananBimbing anP irbadi-Sosia l... 33 .
3 TujuanLayananBimbinganP irbadi-Sosial ... .. 34 N
A I T I L E N E P E D O T E M : I I I B A
B ... 3 6 .
A Jeni sPeneilitan ... 36 a
d t a p m e T .
v i x .
1 Vaildtia s ... 3 9 .
2 Reilablitia s ... 41 G .TeknikAnailsi sData ... 43
.
1 PenentukanSko rpada tIemKuesioner ... 43 .
2 Katego irs asi ... 43 N
A D N A I T I L E N E P L I S A H : V I B A
B PEMBAHASAN ... 4 7 .
A Hasi lPeneilitan ... 47 .
B PembahasanHasi lPeneilitan ... 52 .
C UsulanTopik-topikBimbinganberdasarkan tIem-tiemdalamkuesione r i
g g n it p u k u c i s a k if it n e d ir e t g n a
y ... 54 R
A S N A D N A L U P M I S E K : V B A
B A N ... 5 6 .
A Kesimpulan ... 56 ..
.. .. .. .. .. n a s a t a b r e t e K .
B ... 5 6 C .Saran-saran ... 57
R A T F A
D PUSTAKA ... 6 0 N
v x
L E B A T R A T F A D
n a it il e n e P k e j b u S : 1 l e b a
T ... 3 7 g
n ir o k S a m r o N : 2 l e b a
T ... 3 8 i
s i K : 3 l e b a
T -kis iPerliakuSeksua lyangNegatfi... 3 9 i
c n i R : 4 l e b a
T an tIemVaildpadaKuesioner ... 4 1 d
r o fl i u G a ir e ti r K : 5 l e b a
T ... 4 2 t
a K a m r o N : 6 l e b a
T ego irsas i... 4 4 l
e b a
T 7 :Hasi lAnailsi sDataSko rTingka tKecenderunganPerliakuSeksua l fi
t a g e N g n a y a w s i
S ... 4 5 :
8 l e b a
T NormaKatego irsas i... 4 6 :
9 l e b a
T Katego irsas iTingka tKecenderunganPerliakuSeksua lyangNegatfi SiswaXII PSSMAKMate rDei ... 4 7
0 1 l e b a
T :JumlahAnailsi sAspekDar iPerliakuSeksua lyang a
g e
N it fTinggi ... 94 n
a g n u r e d n e c e K t a k g n i T n a r u k u g n e P m e tI r o k S s i s il a n A l i s a H : 1 1 l e b a
T
fi t a g e N g n a y l a u s k e S u k a li r e
P ... 05 :
2 1 l e b a
T tI -em tiemPeryataanyangTergolongCukup itnggi ... 5 2 :
3 1 l e b a
T UsulanTopik-topikBimbinganberdasarkan tIem-tiemdalam r
e n o i s e u
k yang t e irden itifkas icukup itngg iyangdapa tdigunakan k
i p o T i a g a b e
i v x
K
I
F
A
R
G
R
A
T
F
A
D
l a u s k e S u k a li r e P n a g n u r e d n e c e K t a k g n i T : 1 k if a r
G yangNegatfi
PadaSiswaXII PSSMAKMate rDe iProboilnggo ... 48 n
e B s i s il a n A : 2 k if a r
G tukPerliakuSeksua l ... 5 0 u
k u g n e P m e tI r o k S s i s il a n A l i s a H : 3 k if a r
G ranTingka tKecenderungan
ii v x
N A R I P M A L R A T F A D
i p m a
L ran1: Kuesione rPeneilitan ... 6 3 :
2 n a ri p m a
L DataUj iCobaTerpaka i ... 69 :
3 n a ri p m a
L DataPerh tiunganTara fReilablitia s... .... 77 :
4 n a ri p m a
L DataHasi lPerh tiunganVaildtia s ... 7 8 :
5 n a ri p m a
L SatuanPelayananBimbingan ... 8 3 :
6 n a ri p m a
L Hasi lKejraKuesione rSiswa ... 85 :
7 n a ri p m a
L SuratI ijnPeneilitan. ... 9 1 :
8 n a ri p m a
L Sura tKeteranganSudahMelakukanPeneilitand iSMAKMate r ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . o g g n il o b o r P i e
1
BAB1 N A U L U H A D N E P
Bab in i be irs i uraian lata r belakang masalah , rumusan masalah , tujuan .l e b a ir a v l a n o i s a r e p o i s i n if e d n a d , n a it il e n e p t a a f n a m , n a it il e n e p .
A LatarBelakangMasalah
i d g n a y i g o l o n k e t n a u j a m e k a r e u t a u s n a k a p u r e m i s a s i n r e d o m a r
E nanit
-g n a y n a u h a t e g n e p u m li h a li n i a r e a d a P . t a k a r a y s a m r a s e b n a i g a b e s h e l o n a k it n a n n a g n a b m e k r e p i h u r a g n e p m e m a y n a h k a d it n a d t a s e p n a g n e d g n a b m e k r e b a j a s i g o l o n k e
t , namunj uga berpengaruht erhadap itngkah l akumanusia .Sebaga i h u r a g n e p , h o t n o
c terhadap pergaulani ndividu denganl awan j enisnyamula idar i k
a n
a -anak hingga orang dewasa .Jika padamasa dahulu dikena ladanya batasan n a w a l n a g n e d h a k i n e m m u l e b g n a y i d u m e p n a d a d u m e p a r a t n a n a l u a g r e p m a l a d n i k a s a m a d a p a y n k il a b e s i d a jr e t u ti l a h n u m a n , a y n s i n e
j i .Saa tin ipergaulan
.s a b e b n i k a m e s n a l a jr e b i d u m e p n a d a d u m e p a r a t n a . n u h a t 6 1 i a p m a s n u h a t 5 1 a r a t n a a i s u r e b A M S I X s a l e k a w s i s a r a P n a a d a e k m a l a d a d a r e b a k e r e
M mencar idan menemukan jat idri itermasuk dri i i k a l i a g a b e
s -lak i dan perempuan . Pembe iran informas i mengena i sek s dan i d a j n e m l a u s k e s u k a li r e
p penitngmengingatr emajaberadadalampotensis eksua l a g g n i h e s f it k a g n a
y perubahan pada dorongan seksua lakan berpengaruh pada . a k e r e m u k a li r e
p Perubahan perliaku seksua lyang te jrad ipada masa remaja p
i
-i k a
l nd a progesteron se tra estrogen untuk perempuan) .Hormon-hormon inliah g
n a
y menumbuhkandorongans eksua.l
Menuru tSarwono (1989 :137 )perliaku seksua lmerupakan perliaku nya g n a g r o n a g n a n e s e k n a k t a p a d n e m n a d l a u s k e s n a g n o r o d h e l o i r a s a d i
d seksua l
,i s a b r u t s a m , i s a t n a f r e b a y n h o t n o c , u k a li r e p i a g a b r e b i u l a l e
m berpegangant angan ,
n a k r u l a y n e M . g n a j n a r e s r e b n a d , n a k u l e p r e b , i p i p m u i
c doronganseksua lnampak
k u t n u u k a li r e p a d a p a l u
p mena irk perhaitan lawan jenis ,misalnya berdandan , . a y n i a g a b e s n a d , a d o g g n e m , u y a r e m , k ir il e
m Perliaku seksua lsiswa mengalam i ir a d l i s a h n a k a p u r e m n a d n a g n a b m e k r e
p interaks isiswa dengan siswa lain dan . u r u g a r a p a m e r n a g n a l a k i d s a b e b n a l u a g r e p a n e m o n e
F jadiI ndonesias endri ibukan n a i d u m e k g n a y h a li n i a l a j e G . n a k a r a c i b i d k u t n u u b a t g n a y l a h i d a j n e m i g a l a d u m i s a r e n e g l a r o m n a t o s o r e m e k h a u b e s i a g a b e s g n a r o k a y n a b h e l o n a k ti a k i d a n r e p n a k a k a d it a y n u t n e t t u b e s r e t a j a m e r s a b e b n a l u a g r e p a n e m o n e F . i n i t a a s h m a l a d n u m a N . a j a m e r l a u s k e s u k a li r e p n a g n e d n a k k it n e d n i i d u l a l e s n a d s a p e l p a h a t m a l a d n a i g a b n a k a p u r e m g n a m e m g n a y l a u s k e s u k a li r e p , a y n n a n a l a jr e p l a k i d a r g n a y n a h a b u r e p k a y n a b i m a l a g n e m t u b e s r e t a j a m e r n a g n a b m e k r e p l a d g n a p m i y n e m n a k h a
b amaktuailsasinya( Hu lrock ,1999 .)
Pergaulan beba sremaja sepe tr i tiulah yang kemudian har imemunculkan a y n h o t n o c u t a s h a l a S . a y n it s e m e s i r a d g n a p m i y n e m g n a y u k a li r e p u t a u s a y n a d a i d h a k i n e m m u l e b e s s k e s n a g n u b u h a n e m o n e f h a l a d
a kalangan para remaja .
a j a m e r k a y n a
a y n n a k u k a l e m g n a y a g u j a d a n a k h a b a y n n a m e t u a t a a y n r a c a p n a g n e d u ti h a t n e a jr e k e p n a g n e
d sek skomersia l(PSK) .Secara ekonom ipara remaja tersebu t b m u l e b n a d a u t g n a r o n a g n u g g n a t i d a j n e m h i s a
m erpenghaslian sendri ikarena . k a d it u a t a h a l o k e s r e b h i s a m a k e r e m h a k a p a s a p e lr e t , a jr e k e b m u l e b k ir a n e m g n a y k i p o t n a k a p u r e m a j a m e r a d a p i d a jr e t g n a y l a u s k e s u k a li r e P i r a d o k i s e r a w h a b i u h a t e k i d h a l e t i ri d n e s a i s e n o d n I i d a n e r a k i ti l e ti d k u t n u u k a li r e
p seksua ltelah semakin mengkhawatrikan .Ha lin iterbukt ida ir hasi l i w it a r P n a it il e n e
P (2001) yang be jrudu l “Hubungan antara sikap terhadap p a d a h r e t s a ti m r o f n o k n a g n e d l a u s k e s u k a li r e
p temans ebayapadar emajamadya” 0 1 a y n ir a h p a it e s a w h a b n a k t u b e y n e m g n a
y 0 remaja Indonesia t elah melakukan . h u n u b i d n i n a j u b ir 6 3 a d a n u h a t p a it e s it r a r e b i n I .i s r o b a a w s i s s u s a k i a n e g n e m ) 1 0 0 2 ( o n o w r a S n a it il e n e
P -sisw ikelas I ISLTAd i n a g n a g e p r e b h a n r e p a j a m e r % 3 9 a w h a b n a k t u b e y n e m n i s a m r a j n a B n a d a tr a k a J r a c a p n a g n e d n a g n a
t nya .Jumlah yang pernah berciuman adalah 61.8% untuk i k a l a j a m e
r -lak idan 39.4% untuk remaja perempuan . Remaja yang pernah i k a l a j a m e r k u t n u % 2 3 . 2 t a t a c r e t a y n n a g n a s a p a r a d u y a p a b a r e
m -lak idan 6.7%
l a j a m e r % 1 . 7 t a p a d r e t , u ti n i a l e S . n a u p m e r e p a j a m e r k u t n
u a -ki lak idan 1.0%
, ri k h a r e T . a y n n a g n a s a p n i m a l e k t a l a g n a g e m e m h a n r e p g n a y n a u p m e r e p a j a m e r i k a l a j a m e r ir a d % 0 . 2 a w h a b i u h a t e k i
d -lakit ersebuts udahberhubungans eksual. t u r u n e
M Boyke (Risnawait ,2002) ,sebanyak 16-20% remaja d iJaka tra u h n a k u k a l e m h a l e
t bungan sek spra nikah dan presentase tersebu tcenderung 5 r a ti k e s t a k g n i n e
m u l e b e s n a li m a h e k s u s a k i d a jr e t k a y n a b a y n t a b i k a , t u b e s r e t a y n it s e m e s i d k u d u d h i s a m t u b e s r e t n a s n i a u d e k i t a d n e k h a k i n e
m bangku sekolah .Tidak
k u t n u p a i s m u l e b i n a h o r n a d i n a m s a j a r a c e s a n e r a k g n a y a k e r e m a r a t n a i d g n a r a j n a g n e d s a t n i p n a l a j h il i m e m , a y n a u t g n a r o n a u h a t e k t u k a t a tr e s k a n a i k il i m e m l i m a h a y n s i d a g k a n a g n a y a u t g n a r o a l u p t i k i d e s k a d i T . i s r o b a n a k u k a l e m a r a c
sebelum menikah ,karena merasa malu untuk menanggung aib jusrtu memiilh . i s r o b a n a k u k a l e m k u t n u i d n a u p m e r e p a t u j u t a s n u h a t u t a s m a l a d n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a H h a k i n e m m u l e b s u t a t s r e b a y n a r a t n a i d % 0 5 n a d i s r o b a n a k u k a l e m a i s e n o d n I 0 1 a tr e
s -15% diantaranya masih berusia remaja (Kompas ,2002) .Dar iaspek ,
s i d e
m Menuru tBud iMaritno Lumonan ,(I irany ,2005 )menuturkan sek sbeba s i D . ) S M P ( l a u s k e s r a l u n e m t i k a y n e p n a k l a s i m i s n e u k e s n o k k a y n a b i k il i m e m i ,i s k e f n i n a k t a b i k a g n e m t a p a d a g u j s a b e b s k e s , n i a l i s i
s nfe trlitia sdankanke .r
a i d e m k a y n a
B -media informas i baik media cetak maupun media n a g n a y a t n a k ij a y n e m a g u j g n a y k i n o rt k e l
e -tayangan yang dapa tmeningkatkan r a b m a g i r a d i a l u M . a j a m e r a d a p l a u s k e s n a g n o r o
d -gamba rporno ,bacaan yang f ,s a ti l a u s k e s n a k a m e tr e
b li -m flim ,dan t ermasuki klan bliadipersepsikan secara h a li n i l a u s k e s n a g n o r o D . l a u s k e s n a g n o r o d a y n a d a n a k l u b m i n e m t a p a d f it a g e n k a d it g n a y l a u s k e s u k a li r e p a y n a d a n a k l u c n u m e m n a k a a y n ri h k a a d a p g n a y . n a k p a r a h i d r a h i d k a d it g n a y l a u s k e s u k a li r e p a n e m o n e
F apkan in i sepatutnya
n e m a j a m e r l a u s k e s u k a li r e p m a l a d l a k i d a
r ujukkan adanya pergeseran mora l i a li n a tr e
s -nlia inormait fpadaperkembangandankemajuand imasa kin.iI nliah a i a g a b e
s n dampak dar i era kemajuan teknolog i sebaga i perwujudan dar i . a i s u n a m r i k i p r e b a m g i d a r a p h a b u r e m n a i d u m e k g n a y i s a s il a b o l g i s a n i m o d i a li n n a g n e d t i a k r e t s a b e b s k e s h a l a s a
M -nlia inormatfi .Pada dasarnya e m s u r a h g n a y n a b r o k i d a j n e m g n ir e s h i b e l ir t u p a j a m e
r nanggung akibat-akiba t
g n u r e d n e c g n a y i rt u p a j a m e R . a y n l a u s k e s u k a li r e p k a p m a d i r a d f it a g e n u k a li r e p i k il i m e m g n u r e d n e c n a k a g n it n e p k a d it u ti n a n a w a r e p e k p a g g n a g n e m l a h i a g a b e s u ti n a n a w a r e p e k p a g g n a g n e m g n a y i rt u p a j a m e R . i g g n it g n a y l a u s k e s n a k a k a lt u
m berusaha mempetrahankan keperawanannya sehingga perliaku . h a d n e r g n u r e d n e c a y n l a u s k e s t u r u n e
M Sanrtock (2002) ,kematangan ifsik yang lebih awa lpada anak . h a l a s a m h a l m u j e s s a t a i rt u p a j a m e r n a n a t n e r e k n a k t a k g n i n e m n a u p m e r e p a m t a p e c h i b e l g n a y i rt u p a j a m e
R tang mengalam iperubahan pada masa akhi r h u b u t i k il i m e m t u b e s r e t a j a m e r a n e r a k n a k g n u t n u g n e m g n u r e d n e c a j a m e r a s a m i r a d n o p s e r g n a d n u g n e m t u b e s r e t n a h a b u r e P . l a e d i h i b e l g n a y n a k it n a c e k n a d i k a l a j a m e
r -lak iyang mengarah pada berkencan lebih din idan pengalaman -.l a w a h i b e l l a u s k e s n a m a l a g n e p
Pada tangga l 3 Jul i 2014 , penelti i mendapatkan kesempatan untuk K B u r u g u t a s h a l a s i a r a c n a w a w e
i
ss -wa sisw ikurang memaham iperliaku seksua lyang sehat ,beberapa kendala :i
t u p il e m t u b e s r e t
(1). Para orang t ua muird kebanyakan kurang mampu membe irkan pemahaman l
a u s k e s u k a li r e p n a k
a yang baik dan benar kepada anak .Para orang tua e
k i h u n e m e m a y n a h d ir u
m butuhan anak saja tanpa mendamping i dan ;
k a n a n a g a n a b m e k r e p u a t n a m e m
(2). Pengaruh ilngkungan sektiar ,Mu ird-mu ird di sekolah SMAK Mate rDe i a r a c a y n h o t n o C . fi t a g e n g n a y n a l u a g r e p n a g n u k g n il h e l o h u r a g n e p r e t
m u n i m , k o k o r e m , n a r a c a p r e b a r a c ¸ n a i a k a p r e
b -minuman berakoho ldan l ain -;
n i a l
(3). Pengaruh gadge.t Sebagian besar siswa-siswi menjadikan gadge tuntuk o n r o p o e d i v d a o l n w o d n e m : a y n l a s i m f it a g e n g n a y t e n r e t n i s u ti s s e s k a g n e m
r a b m a g t a h il e m n a
d -gamba rorangt elanjang . i
d n a s a l e j n e p i r a
D ata sdapa tdtia irk kesimpulan bahwa siswa sisw id i ,
o g g n il o b o r P i e D r e t a M K A M
S kurangmemaham iakanpenitngnyapemahaman l
a u s k e s u k a li r e
p yangsehat .Kurangnya pemahamanperliakuseksua lyangseha t k
u r u b k a p m a d r e b n a k
a padaseitapi ndividudalamprose sperkembanganr emaja . Misalnya : perliaku seksua l dalam berpacaran , cara berpakaian , cara
. a y n i a g a b e s n a d , k i a b g n a r u k n i a l g n a r o n a g n e d i s a s il a i s o s r e b
a n a m i a g a b t a h il e m k u t n u i s p ir k s i d n a it il e n e p n a k u k a l e m n a k a i ti l e n e P
l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e k t a k g n
a d a p a y n i s a k il p m i n a d 5 1 0 2 / 4 1 0 2 n a r a j a n u h a t o g g n il o b o r P i e D r e t a M
k i p o t n a n u s u y n e
p -topikbimbinganp irbadi-sosial .
h a l a s a M n a s u m u R . B
n a it il e n e p h a l a s a m a k a m , t u b e s r e t h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l i r a d t a k g n a r e B
:t u k ir e b i a g a b e s n a k s u m u ri d
.
1 Seberapa itngg i itngka tkecenderungan perliaku seksual negait fpada siswa A
n u h a T o g g n il o b o r P i e D r e t a M K A M S I X s a l e
k jaran 2014/2015 pada seitap l
a u s k e s u k a li r e p k u t n e
b ?
.
2 tIemI nsrtumen PerliakuSeksua lNegatfimanasajayangt e irdenit ifkas iskornya k
u t n u i g g n
it djiadikandasa rpenyusunant opik-topikbimbinganp irbadi-sosial?
.
C TujuanPeneil itan
k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P
.
1 Mengetahu i itngka tkecenderungan perliaku seksua lyang negait fpada siswa 5
1 0 2 / 4 1 0 2 n a r a j a n u h a t o g g n il o b o r P i e D r e t a M K A M S I X s a l e
k pada seitap
.l a u s k e s u k a li r e p k u t n e b
m e ti r o k s i s a k if it n e d i g n e M .
2 kuesione rkecenderungan perliaku seksua lnegait f k
i p o t n a l u s u n u s u y n e m r a s a d i a g a b e s i g g n it g n a
y -topik bimbingan p irbadi -l
.
D Manfaa tPeneil itan
u d l i b m a i d t a p a d i n i n a it il e n e p i r a
D amanfaa tutama ,yatiu .
1 Manfaa tTeo irits
n a d n a s a w a w h a b m a n e m k u t n u u ti a y i n i n a it il e n e p i r a d s it ir o e t t a a f n a M
n a g n u r e d n e c e k n a g n e d n a ti a k r e b g n a y l a u t p e s n o k n a u h a t e g n e p n a a y a k e k
a w s i s l a u s k e s u k a li r e
p dant opik-topikbimbinganp irbadi-sosial. .
2 Manfaa tPrakit s .
a Bag iSekolah:
Hasi lpeneilitani n idiharapkandapa tmenjad iacuandalampenyusunandan t a k g n it g n a t n e t g n il e s n o k n a d n a g n i b m i b m a r g o r p n a g n a b m e g n e p
l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k yang negait fpada siswa dan i mpilkasinya k
i p o t n a n u s u y n e p a d a
p -topikbimbinganp irbadi-sosial . .
b Bag iKonselor
t a h il e m k u t n u n a u c a i d a j n e m t a p a d i ti l e n e p n a k u s a m n a k p a r a h i D
t a k g n it n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y a y n s u s u h k a j a m e r n a l a o s r e p a n a m i a g a b
l a u s k e s u k a li r e p n a g n u r e d n e c e
k yang negait fpada siswa dan i mpilkasinya s
u y n e p a d a
p unan topik-topik bimbingan p irbadi-sosia l sehingga dapa t n
a h a b n a k t a k g n i n e
m -bahan atau mater i pelayanan bimbingan dan n u p u a m i d a b ir p a r a c e s k i a b , a w s i s n a h u t u b e k n a g n e d i a u s e s g n a y g n il e s n o k
k o p m o l e
k .
.
a d n a g n i b m i b m a r g o r p a y n a d a n a g n e d n a k p a r a h i
D n konseilng mengena i
u a t a n a k a r a c i b m e m a k u b r e t h i b e l a w s i s , h a l o k e s i d a w s i s l a u s k e s u k a li r e p l a h i s u k s i d r e
b -ha l yang berkatian dengan perliaku seksua l dan p a k i s n a k g n a b m e g n e m t a p a d a g g n i h e s n a s a w a w n a s a u lr e p h e l o r e p m e m h r e t b a w a j g n u g g n a tr e b a tr e s fi ti s o
p adapperliakus eksualnya. .
d Bag iPeneilit
a i d e m i a g a b e s n a k i d a ji d n a d n a u h a t e g n e p h a b m a n e m t a p a d i n i n a it il e n e P u m li n a k g n a b m e g n e m a tr e s h a i m li a y r a k n a s il u n e p s e s o r p m a l a d r a j a l e b n o n n u p u a m k i m e d a k a k e p s a i r a d k i a b i n i a m a l e s h e l o r e p i d h a l e t g n a y . k i m e d a k a .
e Bag ipeneilitl ain
n a k a n a s k a l e m k u t n u t u j n a l n a ij a k n a h a b n a k i d a ji d t a p a d n a k p a r a h i D i g a b i s u b ir t n o k n a k ir e b m e m r a g a , a m a s g n a y k i p o t n a g n e d n a it il e n e p a y n s u s u h k h a l o k e s i d s a ti l a u s k e s n a g n i b m i b m a r g o r p n a a n a s k a l e p . a w s i s l a u s k e s u k a li r e p .
E De ifnis iOperasional
1 .Kecenderungan individu adalah keinginan individu untuk bereaks iterhadap n a k t a b il e m g n a y u t n e tr e t a r a c n a g n e d k e j b o u t a u
.
2 Perliakus eksua lnegait fdibag imenjad i2pengeritan ,yatiu: .
a Perliaku seksua lnegait fsecara eitmologi adalah tanggapan atau reaks i g n a r u k g n a y n a g n u k g n il u a t a n a g n a s g n a r p a d a h r e t u d i v i d n i
. m u m u n a r u k u i r a d g n a p m i y n e m / k i a b .
b Perliaku seksua lnegait fsecara terminologi sadalah itngkah laku individu a
m r o n i a u s e s k a d it g n a
y -norma yang dibua t dalam ilngkungan atau .t
u b e s r e t t a k a r a y s a m .
3 Kecenderungan perliaku seksua l negait f yatiu keinginan individu untuk p
a d a h r e t i s k a e r e
b itngkah l akui ndividu yang itdak sesua inorma-norma yang .t
u b e s r e t t a k a r a y s a m u a t a n a g n u k g n il m a l a d t a u b i d .
4 Remaja merupakansuatuindividu yangberkembangdar isaa tpe trama kail i a n a g n a t a m e k i a p a c n e m i a p m a s a y n r e d n u k e s l a u s k e s a d n a t n a k k u j n u n e m
.l a u s k e s .
5 Bimbingan p irbad idan sosia ladalah bimbingan dalam menghadap ikeadaan p
i a g a b r e b i s a t a g n e m n a d i ri d n e s a y n n it a
b ergumulan dalam baitnnya sendi ir ; , i n a m s a j n a t a w a r e p , n a i n a h o r e k g n a d i b i d i ri d n e s i ri d r u t a g n e m m a l a d
a tr e s ; a y n i a g a b e s n a d l a u s k e s u s f a n n a r u l a y n e p , g n a u l u t k a w n a i s i g n e p
i d a m a s e s n a g n e d n a a i s u n a m e k n a g n u b u h a n i b m e m m a l a d n a g n i b m i b
a g a b r e
11 I I B A B
KAJIANPUSTAKA
b m a l a
D ab in idiuraikan beberapa hal yang berkatian dengan landasan
ir o e
t antara lain pengeritan perliaku seksual ,kerangka berpikri ,dan hipotesi s
. n a k a d n it .
A PerliakuSeksual
h a l a s a
M seksualtia s selalu menjad i topik yang menairk untuk
l a h u t a u s i d a j n e m h a l e t l a u s k e s n a h a l a s a m r e p a n e r a k i n i l a h , n a k a r a c i b i d k it n e d i l a u s k e s u k a li r e P . ) 2 0 0 2 , n i d a t ” u M ( a i s u n a m i ri d a d a p t a k e l e m g n a y a y a p u m a l a d n a k u k a li d g n a y n a t a i g e k i a g a b e s l a u s k e s s a ti v it k a n a g n e d s k e s n a g n o r o d i h u n e m e
m ua latau kegiatan mendapatkan kesenangan secara
i n i s a ti l a u s k e s p a d a h r e t n a r a d a s e K . u k a li r e p i a g a b r e b i u l a l e m l a u s k e s i ri d p a d a h r e t n a g n a d n a p i s a k if it n e d i g n e m m a l a d g n it n e p k e p s a n a k a p u r e m 0 2 , n a m d l e F n a d s d l O , a il a p a P ( n i a l g n a r o n a g n e d i s a l e r n a d i ri d n e
s 05) .
.
1 PengeritanPerliakuSeksual
u k a li r e
P adalah segala sesuatu yang dliakukan individu secara
u a t a a n a h r e d e s t a fi s r e b , i s a v r e s b o i d t a p a d g n u s g n a l k a d it n u p u a m g n u s g n a l t u r u n e M . ) 3 0 0 2 , u y a y it e R ( s u l u m it s a y n a d a t a b i k a l u b m it n a d s k e l p m o k l a d ) 4 0 0 2 ( o y ir a
D amr ealtia skehidupanadabanyakf aktor-faktorl ainyang
g n a r o e s e s u k a li r e p i h u r a g n e p m e
m sepetr i ilngkungan sosial ,stiuas iatau
n a g n o r o d h a l a d a s a ti l a u s k e s n a k a t a y n e m ) 3 0 0 2 ( u y a y it e R . n a t a p m e s e k n a h u t u b e k i h u n e m e m k u t n
u individu akan keturunan ,peryataan cintadan
a m a s e
s jenis .Seksualtia smeilput ikarakteirsitk ifsik dan kapastia suntuk
l a i s o s o k i s p r a j a l e b s e s o r p n a g n e d n a k u d a p i d g n a y s k e s u k a li r e p r e
b (n liai ,
n a d , p a k i
s norma ) sehubungan dengan perliaku- rpe liaku tersebu t
(Dwiardiani ,2004) .
n a k i s i n if e d n e m ) 4 9 9 1 ( o n o w r a
S perliaku seksua lsebagai itngkah
t a r s a h h e l o g n o r o d i d g n a y u k a
l seksua lbaik dengan l awan j eni smaupun
.s i n e j a m a s e s n a g n e
d Menuru tKinsey( Dwiardiani ,2003) perliakuseksua l
i a p a c n e m k u t n u n a k u k a li d g n a y l a u s k e s i s e r p s k e k u t n e b a l a g e s p u k a c n e m .s i g o l o k i s p n u p u a m s i g o l o i b a r a c e s k i a b l a u s k e s n a s a u p e
k Perliaku
k i a b , l a u s k e s n a g n o r o d i r a d i s a t s e fi n a m n a k a p u r e m s a ti l a u s k e
s kepada
a m a s e s n u p u a m s i n e j n a w a
l jeni syang dapa tdiamat isecara langsung
. g n u s g n a l k a d it n u p u a m i s i n if e d n a k r a s a d r e
B -deifnis itersebut ,dapa tdiambi lkesimpulan
g n a y u k a l h a k g n it i s e r p s k e k u t n e b a l a g e s h a l a d a l a u s k e s u k a li r e p a w h a b a m a s e s n u p u a m s i n e j n a w a l a d a p e k k i a b , l a u s k e s t a r s a h h e l o g n o r o d i d g n a y s i n e
j dapa tdiamat isecara langsung maupun itdak untuk mencapa i
.l a u s k e s n a s a u p e k .
2 Bentuk-bentukperliakus eksual
8 1 : 7 0 0 2 a n a i L y s s e D ( n i d a t’ u M t u r u n e
M -19 )bentuk-bentuk perliaku
.t u k ir e b i a g a b e s n a k a d e b i d a y n n a p a h a t n a k r a s a d r e b l a u s k e s .
a Bersentuhan
n i u k a li r e
P i betrujuan membeirkan rangsangan dalam mendapa t
n a a s a r e p u a t a c it n a m o r g n a y n a r a t e g n a r a t e g l u c n u
m -perasaan yang
) 1 : it u p il e m n a h u t n e s r e B . n a m a y
n Memegang bagian tubuh , 2)
) 3 , l u k g n a r e
M Memeluk.
.
b Mencium
c n e
M i um merupakan salah satu bagian dar i sentuhan . Mencium
, i p i p m u i c n e m ( l a u s n e s t a g n a s a y n t a fi s n a d f it k e f a l o b m i s h a l a d a
r i b i b m u i c n e
m dan mencium l ehe /rnecking) .Menciuman meilput:i )1
m u i c n e
M bagiankepala ,2 )Menciumbagianbadan.
.
c Bercumbu(Petitng)
u b m u c r e
B (Petitng) merupakan kontak ifsik antara laki-lak i dan
a p n a t l a u s k e s n a g n a n e s e k n a k t a p a d n e m a h a s u m a l a d n a u p m e r e p
u b m u c r e B . a n i g a v m a l a d e k s i n e p a y n k u s a m u a t a s u ti o c i a tr e s i d
i k a l n i m a l e k t a l a n a k h u t e y n e m g n il a s n a g n e d i a d n a ti d ) g n it t e p
( - al ik
n a u p m e r e p n a
d (gentia lopposiiton .) Bercumbu (petitng)meilput:i 1 )
g n it t e
P menggunakan tangan ,2 )Petitng dengan menggunakan ala t
. n i m a l e k
.
d Hubungans ek s i(ntercourse)
t a l a n a k k u s a m e m n a g n e d l a u s k e s s a ti v it k a n a k a p u r e m s k e s n a g n u b u H
i k a l n i m a l e
k -lak ikekelamin perempuan. Hubungan seksua lmeilpuit :
)
1 Berhubungan sek s dengan menggunakan ala t bantu , 2 )
h a k i n e m m u l e b e s s k e s n a g n u b u h r e
B ,3 )Bergant igant iteman dalam
l a u s k e s n a g n u b u
Kebebasan dalam hidup adalah hak asas iseitap manusia ,namun
n a s a b e b e
k tersebu ttentu saja merupakan kebebasan yang be tranggung
b a w a
j .Untukmencegahkebebasan itdak t erbata smakat erciptalah norma
i s a t a b m e m g n a y a m r o
n kebebasan seseorang aga r itdak melangga rnliai
-n a g n e d n a ti a k r e b g n a y t a k a r a y s a m i d u k a lr e b g n a y l a r o m i a li
n perliaku
.f it a g e n l a u s k e s
.
3 Norma-Norma Sosia lyang berlaku d imasyaraka tberkatian dengan
S u k a li r e
P eksua lyangnega it fantaral ain:
.
a NormaAgama
n a d a y n n a ri s f a n e p a n a m i a g a b e s k a l h t u m a y n t a fi s g n a y l a i s o s n a r u t a r e P
a r u k u h a b u i d u a t a r a w a t r a w a ti d t a p a d k a d
it nnya karena berasa ldar i
. n a h u T
.
b NormaKesusliaan
, k a l h k a n a k li s a h g n e m g n a y i n a r u n i t a h i r a d l a s a r e b g n a y l a i s o s n a u t a r e P
n a d k i a b g n a y a n a m a r a t n a n a k a d e b m e m t a p a d g n a r o e s e s a g g n i h e s
p a g g n a i d g n a y a n a
m buruk.
.
c NormaKesopanan
h a r a g n e m g n a y l a i s o s n a r u t a r e
P pada hal-ha lyang berkenaan dengan
m a l a d r a j a w g n a y u k a l h a k g n it r e b s u r a h g n a r o e s e s a n a m i a g a b
.t a k a r a y s a m r e b n a p u d i h e k
a m r o
N -norma tersebu ttentu saja dengan tega smelarang adanya sek s
.
4 PerliakuSeksua lyangSehat
p , ) 8 0 0 2 ( i h d u Y t u r u n e
M erliaku seksua lyang seha tmerupakan t ujuan dar i
a y n it r a k i s if a r a c e s t a h e s g n a y s k e S . a j a m e r s a ti l a u s k e s n a g n a b m e k r e p , h a k i n e m m u l e b e s n a li m a h e k n a k b a b e y n e m k a d it , ti k a y n e p r a l u tr e t k a d it k a s u r e m k a d it n a d i ti k a y n e m k a d
it kesehatanorangl ain.
.
5 Faktoryangmempengaruh iPerliakus eksual
n a ri m s u K y n E t u r u n e
M (2013:34) , faktor-fakto r yang mempengaruh i
:i t u p il e m l a u s k e s u k a li r e p .
a Perubahan biologis yang tejrad ipada masa pubetra sdan pengaktfian
n a k l u b m i n e m t a p a d l a n o m r o
h perliaku seksua.l Siswa kela sX IIPS
, a j a m e r a s a m i k k u s a m e m u r a b g n o l o g r e t o g g n il o b o r P i e D r e t a M K A M S n a h a b u r e p n a g n e d i s a t p a d a r e b h i s a m a w s i
s -perubahanyangt ejrad ipada
a d a g n a y l a u s k e s u k a li r e p i r a d a y n e m m u l e b a w s i s a g g n i h e s , a y n ir i d e p k u s a m r e t , a y n ir i d a d a
p rliakus eksua lyangs eha tataunegait.f
.
b Kurangnya pengaruh orang tua melalu ikomunikas iantara orang tua
n a
d remaja seputa r masalah seksua l dapa t memperkua t munculnya
a p m i y n e
p ngan perliakuseksual. R -atarataorangt uasiswakelasXII PS
b o r P i e D r e t a M K A M
S o ilnggo masih belum mampu menjelaskan dan
k a n a a d a p e k n a s a w a g n e p n a k ir e b m e
m -anaknya mengena ipemahaman
m a h a p g n a r u k h i s a m a w s i s a g g n i h e s , fi t a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p .f it a g e n g n a y l a u s k e s u k a li r e p n a k a .
c Pengaruht emans ebayasanga tkuats ehinggamunculnyapenyimpangan
. a y a b e s k o p m o l e k a m r o n n a g n e d n a k ti a k i d l a u s k e s u k a li r e
a w s i s n a k t a b i k a g n e m g n a y , a y a b e s n a m e t i r a d f it a g e n h u r a g n e p
.f it a g e n u k a li r e p r e b g n u r e d n e c
.
d Perspekit fakademi ,remaja dengan prestas irendah dan tahap asprias i
e d n e c h a d n e r g n a
y rung lebih se irng memunculkan ak itvtia sseksua l
. h a l o k e s i d k i a b g n a y i s a t s e r p n a g n e d a j a m e r n a k g n i d n a b i
d Siswayang
u k a li r e p r e b n a k a a y n a s a i b , k i m e d a k a g n a d i b m a l a d i a d n a p g n a r u k
n a k a a y n g n a r u k n a k a n e r a k i d , l a u s k e s u k a li r e p k u s a m r e t f it a g e n
p n a k a n a s a w a
w engetahuanmengena iperliakus eksua lyangnegait.f
.
6 Perliakuseksua lyangMenyimpangpadaPerliakuSeksua lNegatfi
Menuru tbuku pedoman Penggolongandan Diagnosi sGangguan Jiwa
( a i s e n o d n I i
d Eny Kusmrian 2013 , ha l 39-4 0 ,) perliaku seksua l
g n a p m i y n e
m terd ri i ata s empa t kelompok besa r yang masing-masing
: t u k ir e b i a g a b e s n i a l a r a t n a , k o p m o l e k b u s a p a r e b e b i r a d i ri d r e t
. s i n e J s a ti t n e d I n a u g g n a G . a
Gambaran utama dar igangguan identtia sdri iadalah keitdaksesuaian
j s a ti t n e d i n a g n e d n i m a l e k t a l a a r a t n
a eni s yang terdapa t pada d ri i
i k a l n i m a l e k r e b g n a y g n a r o e s e s , i d a J . g n a r o e s e
s -lak i merasa diirnya
, a ti n a
w ataus ebailknya.
.
b Paraifila .
C ri iutama gangguan ijwa paraifila adalah dipelrukannya suatu
k u t n u m i z a l k a d it g n a y l a u s k e s n a t a u b r e p u a t a n a l a y a h
k mendapatkan
. l a u s k e s h a ri a
(1). Zooifila (besitaltias) : terdapa t perbuatan atau fantas i untu k
l a u s k e s s a ti v it k a n a k u k a l e
m denganhewan.
(2). Pedo ifila :perbuatanatauf antas iuntukmelakukanak itvtia sdengan
.s a tr e b u p k a n a
(3). Transvesitsme : penggunaan pakaian perempuan oleh laki-lak i
. l a u s k e s n a h a ri a g e k n a k t a p a d n e m k u t n u l a u s k e s o r e t e h
i k a l i g a b u k a lr e b e m s it s e v s n a r
T -lak iyangbukan rtanseksua.l
(4). Eksibisionisme :mempetrunjukkan ala tkelamin secara t ak t erduga
p e
k adaorangyang itdakdikenalnya.
(5). Feitsisme :penggunaanbenda f(eits)yangl ebihdisuka iataus ebaga i
u t a
s -satunya cara untuk mendapatkan kepuasan dalam seksual .
u a t a n a u p m e r e p n a i a k a p t a k g n a r e p a d a p s a t a b r e t k a d it u ti a d n e B
i tr e p e s l a u s k e s h a ri a g g n a s g n a r e
p vibrator.
(6). Voyeursim :mengin itp orang l aint elanjang ,membukapakaian atau
a d a k a d it n a d a y n n a u h a t e g n e p e s a p n a t l a u s k e s s a ti v it k a n a k u k a l e m
g n a y g n a r o n a g n e d l a u s k e s s a ti v it k a n a k u k a l e m k u t n u t u j n a l a y a p u
. u ti p it n ii d
(7). Masokismeseksual :mendapatkan kegariahan seksua lmelalu icara
. a y n n i a l n a a ti r e d n e p u a t a , l u k i p i d , a n i h i d
(8). Sadisme seksual :mencapa i kepuasan seksua lmelalu i cara-cara
t a b i k a r e b a s i b ( k i s if u a t a k i g o l o k i s p n a a ti r e d n e p n a k l u b m i n e m
(9). Para ifila itdak khas :pencapaian kepuasan melalu icara-cara yang u j n it n a g n e d a y n l a s i m , s a t a i d t u b e s i d m u l e b g n a y m i z a l k a d it ) a il if o r p o k
( , dengan menggosok f(roteurisme) , dengan kotoran
, ) a il if o s i m
( dengan maya t(nekrofliila) ,dengan ai rsen i(uroifila) ,
t
aaudenganbicarakoto rmelaluit elepon(skatologit elepon).
i a g a b r e b m a l a d i n i l a u s k e s i s a i v e d i g a l i g a b m e m n i a l r u t a r e ti l a p a r e b e B , ) n a r a s a s ( i s a t n e ir o , l a u s k e s n a g n o r o d n a r u l a y n e p i r a d u a j n it i d s i n e j i e k i r a d n a g n a p m i y n e p t a k g n it a tr e s , l a u s k e s n a g n o r o
d nginan dan
.l a u s k e s n a g n o r o d n a t a u k e k a k a m , a y n l a u s k e s n a g n o r o d n a r u l a y n e p a r a c i r a d u a j n it i d a k i J : n i a l a r a t n a t u b e s r e t n a n i a l e k s i n e J . n a n a i a l e k s i n e j i a g a b r e b t a p a d r e t . ) 1
( Masokisme
e m s i k o s a
M merupakan kebailkan dar isadisme ,dimana seseorang
t a p a d n e
m kankepuasans ek sdengans iksaan ifsikataumental
2
( .) Eksibi isonisme
e m s i n o i s i b i s k
E merupakansuatubentukkelainandimanaseseorang
a y n l a ti n e g n a k t a h il r e p m e m n a g n e d s k e s n a s a u p e k n a k t a p a d n e m . a y n t a h il e m n i g n i k a d it g n a y n i a l g n a r o a d a p . ) 3
( Skoptoifila
a il if o t p o k
S merupakan bentuk kelainan dimana seseorang yang
t a h il e m i r a d s k e s n a s a u p e k t a p a d n e m i n i n a n i a l e k i k il i m e m n a d l a u s k e s s a ti v it k
. ) 4
( Voyeurisme
e m si r u e y o
V adalah perliaku mendapatkan kepuasan sek sdengan
k a m , g n a j n a l e t g n a r o t a h il e
m a disebu tjuga peeping tom karena
m a i d a r a c e s n a k a jr e k i d a y n a s a i
b -diam( denganmenginitp .)
. ) 5
( TroiilsmeatauTriolosme
e m s il i o r
T merupakan itndakan membag ipasangan seksua ldengan
. a y n n o t n o n e m u ti t u b e s r e t n i a l g n a r o a n a m i d , n i a l g n a r o
. ) 6
( Transvesitsme
e m s it s e v s n a r
T adalahmendapatkankepuasans ek sdenganmemaka i
. n a n a w a lr e b g n a y n i m a l e k s i n e j ir a d n a i a k a p
. ) 7
( Seksualorailsme
e m s il a r o l a u s k e
S adalah keadaan dimanakepuasan didapatkan dar i
.r i b i b i s a k il p a
. ) 8
( Sodom iataus eksua lanailsme
i m o d o
S adalah kelainan dimana seseorang memaka ianu suntuk
k a t n o k m a l a d n a k u k a li d g n a r a j e m s il a n a l a u s k e s i s a l u p o k
i r a d % 0 2 i p a t e t , n a m a l a g n e p k u t n u a y n a h a y n a s a i b , l a u s k e s o r e t e h
.i n i a r a c i a k a m e m l a u s k e s o m o h
a t n e ir o i r a d t a h il i d a k ij n a n i a l e k a p a r e b e b h a l a d a i n i t u k ir e
B s iatau
. g n a p m i y n e m g n a y l a u s k e s n a r a s a s
. ) 1
( Pedoifila
a il if o d e
P adalah kelainan dimana seorang dewasa mendapatkan
k a n a n a g n e d n a g n u b u h r e b i r a d s k e s n a s a u p e
. ) 2
( Besitailit
it il a it s e
B adalah bentuk kelainan dimana seseorang mendapatkan
k e s n a s a u p e
k sdar ihubungandenganbinatang.
. ) 3
( Zooifila
m a c a m r e b a d
A -macam jeni s zoo ifila, misalnya mendapatkan
s u l e g n e m n a g n e d s k e s n a s a u p e
k -elu sbinatang ,meilha takitvtia s
. g n a t a n i b t il u k p a d a h r e t e m s i s it e f u a t a , g n a t a n i b i r a d l a u s k e s
. ) 4
( Nekroifila
a il if o r k e
N merupakankelainanmendapatkankepuasansek sdengan
, t a y a m t a h il e
m kotius dengan mayat ,dan kadang-kadang disusu l
.t u b e s r e t t a y a m i r a d i s a li t u m n a g n e d
5
( .) Pornograif
if a r g o n r o
P adalah tuilsan atau gamba ryang dibua tkhusu suntuk
. s k e s g n a s g n a r e m
6
( .) Obseniit( obscentiy)
n a a t a k r e p h a l a d a i ti n e s b
O -perkataan , gerak-geirk , dan gambar
-p a g g n a i d g n a y r a b m a
g itdaks opanataumenijijkkan.
7
( .) Feit issme
e m s i s it e
F merupakan dorongan seksua lseseorang yang memiilk i
i d g n a y i s u ti t s b u s u t a u s a d a p u k a p r e t i n i n a n i a l e
k anggap sebaga i
8
( .) Frottage
n a g n e d s k e s n a s a u p e k n a k t a p a d n e m i n i n a n i a l e k n a g n e d g n a r O
. a y n n a b r o k i u h a t e k i d a p n a t a y n a s a i b , i g n a n e s i d g n a y g n a r o a b a r e m
9
( .) Sailromania
i k a l a d a p n a k u m e ti d i n i n a n i a l e
K -lak iyangmendapatkan kepuasan
i r a d n a i a k a p u a t a n a d a b i r o t o g n e m u a t a u g g n a g g n e m n a g n e d s k e s
. a ti n a w i r a d i s a t n e s e r p u a t a n a u p m e r e p
0 1
( ) .Gerontoseksualtiy
y ti l a u s k e s o t n o r e
G adalahkelainanpadas eorangpemudayangl ebih
u s a y n r u m u g n a y n a u p m e r e p n a g n e d s k e s n a g n u b u h r e b g n a n e
s dah
.t u j n a l
1 1
( ) .Ince ts
t s e c n
I adalah hubungan sek santaradua orang didalam atau d liua r
t a k e d h a d u s a g r a u l e k n a g n u b u h a y n l u t e b e s a n a m i d , n a n i w a k r e p
. n a h a k i n r e p n a k u k a l e m n a k n i z ii d k a d it l a g e l a r a c e s a g g n i h e s
2 1
( ) .Mysophiila ,coprophiiladanurophiil
s y
M ophiila , coprophiila dan urophli i merupakan kesenangan
. e n ir u n a d , s e s e f , n a r o t o k a d a p
3 1
( ) .Masturbasi
g n a s g n a r e m n a g n e d s k e s n a s a u p e k n a k t a p a d n e
M gentiailanya
u a t a l a u n a m a r a c e s ir i d n e
Jika diitnjau dar i itngka tpenyimpangan keinginan dan kekuatan
n a n i a l e k k u t n e B . n a n i a l e k s i n e j a p a r e b e b a d a a k a m l a u s k e s n a g n o r o d
:t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a t u b e s r e t
. ) 1
( Nymphomania
a i n a m o h p m y
N adalah perempuan dengan keinginan sek syangl ua r
. a y n t a b i k a t a h il e m a p n a t i h u n e p i d s u r a h g n a y u a t a a s a i b
. ) 2
( Saitrias is
s i s a i r it a
S merupakan bentuk keinginan sek syang lua rbiasa dar i
i k a l g n a r o e
s -lak.i
. ) 3
( Promiscutiydanprosttiusi
y ti u c s i m o r
P ialah mengadakan hubungan sek s dengan banyak
g n a r o
. ) 4
( Perkosaan
. n a a s k a p n a g n e d n a g n u b u h n a k t a p a d n e m i tr a r e b n a a s o k r e P
.
c Disfungs ipsikoseksual .
n a t a b m a h t a p a d r e t h a l a d a l a u s k e s o k i s p i s g n u f s i d i r a d a m a t u n a r a b m a G
n a h a b u r e p a d a p n a t a b m a h t a p a d r e t u a t a l a u s k e s ) t a n i m ( a r e l e s a d a p
k i g o l o is if o k i s
p yang biasanya tejrad i pada orang sedang bergariah
.l a u s k e s
.
d Gangguanpsikoseksuall ainnya.
Kasu sgangguan seksua lpada remaja laki-lak iadalah ejakulas i
s i n e j a u d a d a , ) 7 7 9 1 ( r e n i k S t u r u n e M . a i s n e t o p m i u a t a e r u t a m e r p
h a n r e p ( r e d n u k e s a i s n e t o p m i n a
d ereksi tetap isetelah beberapa saa t
.) g n a li h g n e m t u b e s r e t i s k e r e
Pada remaja put ir ,selain ilbido rendah dan kecemasan yang
n a t a b m a h : n i a l a r a t n a i a p m u ji d h a n r e p a g u j , s k e s p a d a h r e t n a ti a k r e b s u m s i n i g a v , e m s a g r
o ,dan dyspareunia .Namun sebagian besa rdar i
i n a u g g n a
g tubelumbersfia tmenetap ,melainkan stiuasional .Gangguan
i tr e p e s l a u s k e
s Homoseksual , merupakan perliaku seksua l dimana
u a t a a m a s g n a y n i m a l e k s i n e jr e b g n a r o a d a p k ir a tr e t g n a r o e s e s .s i n e j e s g n a y n a g n e d s k e s n a g n u b u h n a k u k a l e m .
B Remaja
.
1 PengeritandanBatasanRemaja
r a t a k , ) 0 9 9 1 , e c i R m a l a d ( o k n il o G t u r u n e
M emaja berasa l dar i
L a s a h a
B aitn yatiu adolescere yang bera tr igrow atau to grow maturtiy .
n a g n e d l a n e k i d a j a m e r h a li t s
I adolescence yang beratr itumbuh menjad i
e d i d a j n e m n a g n a b m e k r e p m a l a d u a t a a s a w e
d wasa .Remajaadalah waktu
. n u h a t n a s a l e b r u m u r e b a i s u n a
m Remajamenjalani t uga smempersiapkan
h a l a s a m i p a d a h g n e m u p m a m i tr a m a l a d , a s a w e d p u d i h t a p a d k u t n u i ri d -ir i d n e s b a w a j g n u g g n a tr e b n a d k a d n it r e b , h a l a s a
m . Tuga sperkembangan
n a k t a s u p i d i n i a j a m e r a d a
p pada upaya untuk menanggulang isikap dan
k a n a k e k u k a li r e p a l o
p -kanakan.
i d a jr e t a n a m i d u d i v i