١
آ يﺎﻫرﺎﮑﻫﺎﺷ و شدﻼﮕﻨﺑ رد ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﯽﺳرﺮﺑ ن
ﻢﺷﺎﻬﻟاﻮﺑا ﺪﻤﺤﻣ
شدﻼﮕﻨﺑ ﮓﻨﮔﺎﺘﯿﭼ هﺎﮕﺸﻧاد رﺎﯿﺸﻧاد
هﺪﯿﮑﭼ ﺖﻨﺳ و مﻮﺳر و بادآ ﯽﻣ ﻞﺻﺎﺣ ﺖﻠﻣ ﺎﯾ ﺐﻫﺬﻣ و ﻦﯾد ﮥﻄﺳاو ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻞﻣﺎﺷ نﺎﺴﻧا ﯽﮔﺪﻧز رد ﺎﻫ
دﻮﺷ . ور ﻦﯾا زا
ﻪﮐ ﺖﺳا هرﺎﻗ ﻪﺒﺷ نﺎﺸﺧرد ﮓﻨﻫﺮﻓ ثراو ﺶﯾﻮﺧ هﮋﯾو ﯽﻠﻣ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ و ﺦﯾرﺎﺗ ﻪﺑ ﻞﻘﺘﺴﻣ يدازآ يرﻮﺸﮐ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ شدﻼﮕﻨﺑ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺎﺑ ﻦﯿﻣزﺮﺳ ﻦﯾا نﺪﻤﺗ و ﺦﯾرﺎﺗ زا ﯽﺸﺨﺑ ﺎﻧ ﺪﻧﻮﯿﭘ ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ
دراد ﯽﻨﺘﺴﺴﮔ و
مﻼﺳا ﻦﯾد نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺪﻬﻣ ﻪﮐ ناﺮﯾا
ارد لﺎﺳ ﺪﺻ ﺶﺷ زا ﻞﺒﻗ ،ﺖﺳا ﺪﻫد لﺎﻘﺘﻧا رﻮﺸﮐ ﻦﯾ
. دﻮﺧ ﯽﮔﺪﻧز ﯽﻗﺮﺗ ﺎﺑ ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ناﺮﯾا ﺖﻠﻣ ﻪﺑ ﻪﮐ ﯽﻠﺻا ﮥﻄﺑار رﻮﺸﮐ مدﺮﻣ
ندروآ ﺎﺠﺑ نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺖﻘﻓاﻮﻣ ﻪﺑ ار دﻮﺧ ﯽﮔﺪﻧز و ﺪﯾﺎﻤﻧ ﺶﺷﻮﮐ نآ ﻪﺑ ندﺮﺑ رﺎﮐ و نﺪﻤﺗ شﻼﺗ مدﺮﻣ ﻪﺸﯿﻤﻫ و ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﺪﺷﺎﺑ . ا ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز صﻮﺼﺨﺑ ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻂﺴﻗ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ ﻪﺑ مﻼﺳا ﻦﯾد هاﺮﻤﻫ يدﻼﯿﻣ ﻢﻫدﺰﯿﺳ نﺮﻗ زا نﺎﺑز ﻦﯾا ،ﺖﺳ
ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﺮﯿﺛﺄﺗ لﺎﮕﻨﺑ نﺎﯿﻣ و هﺪﯿﺳر لﺎﮕﻨﺑ .
ﯽﻤﻧ ﯽﻗﺮﻓ نآ ﺮﯿﺛﺄﺗ زا ار دﻮﺧ نﺎﺑز و تﺎﯿﺑدا ﺎﺑ لﺎﮕﻨﺑ مدﺮﻣ ،ﻦﯾا ﺐﺒﺳ ﻪﺑ ﻪﺑ ﻪﮑﻠﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻟﻮﺗ زور ،ﻪﯿﺟﺎﺗ نآ ﺪﻨﻧﺎﻣ و ﺪﻨﺘﺴﻫ دﻮﺧ يﺎﻫرﺎﮐ شﻼﺗ ﺎﺑ ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ يوﺮﯿﭘ و ﺶﯾورد و ﺮﯿﭘ ماﺮﺘﺣا ،ﺎﻋد ،زورﻮﻧ زور ،ﺪ
هﺮﯿﻏ ..
گرﺰﺑ نﺪﻤﺗ ﻂﺴﻗ ادا مدﺮﻣ ﺪﻧا
ﯽﻣ ﺪﻨﻨﮐ . نﺪﻤﺗ و ﺎﻬﮕﻨﻫﺮﻓ ﺪﻧﻮﯿﭘ لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﺎﺟ ﻦﯾارد ﺎﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﯽﻧاﺮﯾا نآ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ نﺎﯿﺑ
ﻢﯾﺎﻤﻧ . ﻢﻫ ﻂﺑاور ﺎﺑ شدﻼﮕﻨﺑ و ناﺮﯾا ﺮﺑ يرﻮﺸﮐ
ﻂﺑاور نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺖﻬﺟ زا ﯽﻟو ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ يراﻮﺠﻤﻫ ﮏﯾدﺰﻧ رﺎﯿﺴﺑ
ﺑ لﺎﮕﻨﺑ رد مﻼﺳا دورو ﺖﻗو زا نآ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد ﻪ
بﺎﺘﮐ ﮥﻄﺳاو ﺎﺑ ﯽﺸﻫوﮋﭘ و ﻖﯿﻘﺤﺗ شﻼﺗ ﺎﺑ ﻢﻫ ﺪﻣآ ﺪﯾﺪﭘ ﻦﯿﻣز ﻦﯾارد نﺎﯿﻧاﺮﯾا ﮥﻠﯿﺳو
رﻮﻬﻇ ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا و ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﯽﻣ
دﻮﺷ . وﻼﻋ ﻪﻤﺸﭼﺮﺳ ﻦﯾا ه ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻪﺑ ار ﯽﺣاﻮﻧ و لﺎﮕﻨﺑ ﺞﯿﻠﺧ و سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ ﮓﻨﻫﺮﻓ يا
ﺎﻣ و ﺖﺳا ﺖﺳا هﺪﺷ هرﺎﺷا ﻢﯾﺪﺷ ﺎﻨﺷآ رﻮﻄﭼ ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﻪﺑ
.
هژاوﺪﯿﻠﮐ ﺎﻫ
: ﺪﻤﺗ ﮥﻤﺸﭼﺮﺳ ،لﺎﮕﻨﺑ و سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ ،ناﺮﯾا ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ رﺎﮐ ،ناﺮﯾا ﺖﻠﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ،شدﻼﮕﻨﺑ ن
ناﺮﺟﺎﺗ و ناﺮﺟﺎﻬﻣ يﺎﻫ
ﯽﻧاﺮﯾا .
ﻪﻣﺪﻘﻣ ،نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ يﺎﻫرﻮﺸﮐ ﺎﺑ لﺎﻤﺷ رد ﺖﺳا ﺎﯿﺳآ ﯽﺑﺮﻏ بﻮﻨﺟ رد يرﻮﺸﮐ ناﺮﯾا ﺎﺑ بﺮﻐﻣ رد و نﺎﺘﺴﮐﺎﭘ و نﺎﺘﺴﻧﺎﻐﻓا ﺎﺑ قﺮﺸﻣ و نﺎﺘﺴﮐﺮﺗ
ﺖﺳا لﺎﮕﻨﺑ يﺎﯾرد و ﺮﻤﻧﺎﯿﻣ ،ﺎﻣﺮﺑ ،ﻪﺘﮑﻠﮐ نﺎﺸﮑﯾدﺰﻧ ﺪﻨﻫ هرﺎﻗ ﻪﺒﺷزا ﻢﻬﻣ يرﻮﺸﮐ شدﻼﮕﻨﺑ و ﻪﯾﺎﺴﻤﻫ قاﺮﻋ و ﻪﯿﮐﺮﺗ .
زا لﺎﮕﻨﺑ مدﺮﻣ
يﺎﻫرﺎﮐ ﯽﺘﺳود و ﮏﻤﮐﺎﺑ ﺮﮕﯾد ﮏﯾﺎﺑ و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻨﺷآ ناﺮﯾا ﺖﻠﻣ ﺎﺑ مﻼﺳا ﻦﯾد يور زا ﯽﻧﻻﻮﻃ يﺎﻬﻟﺎﺳ نداد مﺎﺠﻧاار شدﻮﺧ ﯽﮔﺪﻧز
ﻞﮑﺸﻣ ﯽﻤﻧ ﺪﻨﻧاﻮﺗ . ﺪﻨﯾﻮﺟ صﻮﺼﺨﺑ ﺖﻓﺮﻌﻣ و ﺖﻘﯾﺮﻃ شﻼﺗ و مﻼﺳا ﻦﯾد يوﺮﯿﭘ ﺐﻟﺎﻃ ﺎﻫزور ﺮﺘﺸﯿﺑ نﺎﻧآ ة
سﺎﻨﺷاﺪﺧ و ﻖﺣ
،هدﻮﺑ
و ﻦﯾد ﻎﯿﻠﺒﺗ ياﺮﺑ ار ﯽﻨﯾد يﺎﻬﺑﺎﺘﮐ ﺮﮕﯾد و ﻪﻟﺎﺳر ،ﻪﻔﯿﻇو ،هرﻮﺳ ﺞﻨﭘ بﺎﺘﮐ نﺪﻣآ ﺖﻗوﺎﺑ ﺖﺳا هﺪﻣآ ناﺮﯾا زا ﻪﮐ نﺎﯿﻓﻮﺻ و رﺎﺠﺗ هوﺮﮔ ﺮﻃ ﺪﻧدﺮﺑ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﮏﻤﮐ ،ﺖﺳا رﻮﻬﺸﻣ ﺪﻧدﺮﮐ ﯽﮔﺪﻧز ﻢﻬﺑ رﻮﺸﮐ ﻦﯾارد نﺎﻧآ و دﻮﺑ هدﺮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﯿﻓﻮﺻ ﺖﻘﯾ .)
،لﻮﮐﻮﻣ 2001 م :.
49 - 48 (
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﮐذ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ يﺎﻬﺑﺎﺘﮐ رد داد شﺮﺘﺴﮔ نﺎﻧآ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ و هدﻮﺑ ﻦﯿﻣز ﻦﯾارد ﺎﻫزور ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا .
ﻧﺎﻣز رد ﻦﮑﯿﻟو ﮥ
ﻢﯾﺪﻗ
ﮕﻨﺑ ﻪﺑ ﯽﻧاﺮﯾا ﯽﻓﻮﺻ هوﺮﮔ رﻮﻄﭼ ﻄﺳاو ﻪﺑ نﺎﻧآ ﯽﻧﻻﻮﻃ هار و دﻮﺑ هدﺮﮐ تﺮﺠﻫ مﻼﺳا تﻮﻋد و رﺎﻬﻇا ياﺮﺑ لﺎ
ﮥ راﻮﺳ ﺎﯾ ﯽﺘﺸﮐ ﻪﺑ راﻮﺳ
رﺎﺑ رد نﺎﯿﺑ ﭻﯿﻫ دﻮﺑ ﭗﺳا و ﺮﺘﺷ ة
و لﺎﮕﻨﺑ مدﺮﻣ ﻢﯾﺪﻗ يﺎﻫزور زا ﻪﮐ ﺖﺳا ﺮﮐذ ﻪﮑﻠﺑ ﺪﻨﺘﺴﯿﻧ ﺮﮐذ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ بﺎﺘﮐ رد نﺎﻧآ مدﺮﻣ
سرﺎﻓ
ﻄﺑار و ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﻪﻄﺑار ﮥ
ﺪﻧدﻮﺑ ﯽﻨﯾد و ﯽﺗرﺎﺠﺗ ).
ﺣ
،ﻖ 1948 م :.
18 ( دﻮﺑ ﻪﭼ ﯽﻧاﺮﯾا نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ ترﺎﺠﺗ هار ﻪﮐ ﺪﻣآ يراﻮﺷد لاﺆﺳ ﻦﯿﻤﻫ
ﺎﻣ ؟ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﯿﺳر لﺎﮕﻨﺑ ﻪﺑ رﻮﻄﭼ و ﯽﻣ
ﻦﺘﻓر و نﺪﻣآ ﻪﮐ دراد لﻮﻃ و قﺮﻓ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﻟﺎﺣ توﺎﻔﺗ و هار توﺎﻔﺗ لﺎﮕﻨﺑ و ناﺮﯾارﻮﺸﮐ ﻢﯿﻧاد
ﻦﮑﻤﻣ ﯽﺘﺨﺳ ﺮﯿﻐﺑ ﯽﻤﻧ
ﺪﺷ رﻮﻬﻇ لﺎﮕﻨﺑ رد نﺎﻧآ ﻖﺸﻋ و ﺖﺒﺤﻣ ﯽﺘﺨﺳ زاو ﺪﺷﺎﺑ ﺖﺳا قﺎﻔﺗا ﺎﻧاد ﺦﯾرﺎﺗ
. ﺶﻫوﮋﭘ و ﺎﻧاد ﺦﯾرﺎﺗ ﺮﺜﮐا
دﺎﯾ ار ﯽﻧاﺮﯾا هوﺮﮔﺎﺑ مﻼﺳا دورو ﺮﮐذ ﻪﺟو ﻦﯾا ﺎﺑ ﺖﺳا ﻢﻟﺎﺳ دﻮﺑ ﺖﻗو نآ تﺮﺠﻫ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﮐ داد ﺮﮐذ ﺮﺘﺸﯿﺑ ار ﯽﺘﺸﮐ راﻮﺳ نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ ﯽﻣ ﺪﻨﻨﮐ . (Ikram, 1955: 111) ﻓﺮﻋ و ﯽﻨﯾد ﺪﻨﻤﺷزرارﺎﺛآﺎﺑ ﺪﻧا ﯽﻨﯾد نﺪﻤﺗ و ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺪﻬﻣ ﻪﮐ ناﺮﯾا
،ﯽﺳودﺮﻓ ﻪﻣﺎﻨﻫﺎﺷ ﻼﺜﻣ ﯽﻧﺎ
ﻪﺘﺷاد ﻦﯾا يورزا ﻪﻧﺎﺘﺳود و ﻂﺑاور ناﺮﯾا ﺎﺑ شدﻼﮕﻨﺑ و ﺪﺷ ﺎﻨﺷآ مدﺮﻣ و ﺖﺧﺎﺳ ﻢﻫاﺮﻓ ار ﺮﯿﻄﻟا ﻖﻄﻨﻣ ،يﺪﻌﺳ نﺎﺘﺴﻠﮔ ،ﯽﻣور يﻮﻨﺜﻣ
٢
ﺪﺷﺎﺑ . (Karim,2002: 2) ﻢﯾﺎﻤﻧ نﺎﯿﺑ دﻮﺑ هدروآ رﻮﺸﮐ ﻦﯾا رد ﺎﻫﺰﯿﭼ ﻪﭼ و دﻮﺑ ﻪﭼ ناﺮﯾا مدﺮﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يور زا ﺖﻗو نآ ﯽﻟو
. ﺎﻣ
ﯽﻣ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﺖﻗو نآ و دﻮﺑ ﻪﺘﺷاد دﻮﺟو دﺎﯾز ،دوﺮﻤﺟ،ﻪﺟوﺮﯿﻓ ؛ﻖﯿﻘﻋ ﮓﻨﺳ ،يﺎﭼ ،ﻪﺘﺴﭘ سرﺎﻓ يﺎﯾرد رﺎﻨﮐ ﻪﮐ ﻢﯿﻧاد ة
ﯿﺣاﻮﻧ ﮥ ترﺎﺠﺗ ﺎﯾرد
ﻧاد ﮥ ﺪﻨﻨﮐ ﺪﻨﺴﭘ ار ﺎﻬﮕﻨﺳ و يﺎﭼ ،ﺞﯿﺒﺴﺗ .
هﺮﯿﻏو ﺞﯿﺒﺴﺗ ،ردﺎﭼ ،يﺮﺘﺸﮕﻧا ،هﻼﮐ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻣﻼﺳا يﺎﻬﺴﻨﺟ نﺎﯿﻧاﺮﯾارﺎﺠﺗ ﺪﯾﺎﺷ ..
ار
ﺑ و ﺪﻨﺘﺷاد ﺪﮑﯾدﺰﻧ شدﻮﺧﺎﺑ ﺖﺳا نﺪﺷ ﻞﻘﺘﻨﻣ ﺮﮕﯾد يﺎﺟ شوﺮﻓ ياﺮ
. ﻠﯿﺻو ﺎﺑ و ﺪﻧدﺮﮐ ﻢﻫ ترﺎﺠﺗ رﻮﺸﮐ ﻦﯾارد ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا ﻪﮐاﺮﯾز ﮥ
ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ار ﯽﻓﻮﺻ هار و ﺖﻘﯾﺮﻃ و مﻼﺳا ﻦﯾد ﻎﯿﻠﺒﺗ ترﺎﺠﺗ .
ﻪﮐ ﺖﺴﯿﻧ ﯽﮑﺷ ،ﺖﺳا هﺪﺷ ﺎﻨﺷآﺎﻬﯾﺎﭘوراﺎﺑ ﺶﯿﺑﺎﻤﮐ نﺎﯿﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ
رود ﻞﯾاوا زا نﺎﯿﻧاﺮﯾا صﻮﺼﺨﻟﺎﺑ ة
ﯿﺑ ﻪﻄﺑار ﺎﭘورا ﺎﺑ ﻪﯾﻮﻔﺻ ﺞﯿﻠﺧ و ﺪﻨﻫ سﻮﻧﺎﯿﻗا رد يﺎﭘورا يﺎﻫرﻮﺸﮐ رﻮﻀﺣ ﻪﮐ ﻦﯾاﺎﺑ دﻮﺑ ﻪﺘﺷاد رﺎﺴ
ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻞﯾﺎﻣ ناﺮﯾا ﺎﺑ نﺪﻤﺗ و نﺎﺑز شﺮﺘﺴﮔ ياﺮﺑ ﻢﻫ ﺎﭘورا و ﺪﻧدﻮﺑ سرﺎﻓ .
(Iliffe,1968:2) زا و هﺪﺷ ﻊﻗاو ناﺮﯾا بﻮﻨﺟ رد سرﺎﻓ
رﺎﻤﺸﺑ ناﺮﯾا رﻮﻬﺸﻣ يﺎﻬﻧﺎﺘﺳا ﯽﻣ
ﺪﯿﯾآ . نﺪﻤﺗ ﺰﮐاﺮﻣ نﺮﯿﺘﻤﯾﺪﻗ زا روﺎﻨﻬﭘ ﻪﯿﺣﺎﻧ ﻦﯾا بﻮﺴﺤﻣ يﺮﺸﺑ
ﯽﻣ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺬﺑ مﻼﺳا زا ﻞﺒﻗ و دﻮﺷ
ﻠﯿﺻو ﺎﺑ و ﺪﻨﺘﺳﺎﺧﺮﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﯾا زا ﺪﻧدﻮﺑ ناﺮﯾا رادﺮﺳ نﺎﮑﺑﺎﺑ ﺮﯿﺷدرا ﯽﻧﺎﺳﺎﺳ هﺎﺷدﺎﺑ و گرﺬﺑ شورﻮﮐ ﯽﺸﻨﻣﺎﺨﻫ هﺎﺷدﺎﺑ ﮥ
نﺎﻫﺎﺷدﺎﺑ
وﺪﯿﺸﻤﺟ ﺖﺨﺗ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﺨﯾرﺎﺗ رﺎﺛآﺎﺑ نﻮﻨﮐا نﺎﻬﺟ رد و ﺖﺴﯿﻧ لﺎﺳ راﺰﻫ ﻪﺳ زا ﺮﺘﻤﮐ ﺖﻓﺎﯾ شﺮﺘﺴﮔ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ ﻢﺘﺳر ﺶﻘﻧ
ﺖﺳا رﻮﻬﺸﻣ ).
،ﯽﺳﺎﻨﺷ ﺎﺘﯿﮔ 1377
: 116 ( ﺪﻧدروآ دﻮﺟو ﻪﺑ گرﺰﺑ ﯽﻧﺪﻤﺗ و ﺮﻨﻫ و تﺎﯿﺑدا و نﺎﺑز و ﻦﯾد ﮏﻤﮐ ﻪﺑ نﺎﯿﻧاﺮﯾا .
لﺎﮕﻨﺑ رد ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا دورو هار
ﺮﻤﺸﺑ ﺎﯾرد ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ نﺎﻬﺟ رد ﻦﯾا و ﺖﺳا رﻮﻬﺸﻣ سرﺎﻓ يﺎﯾرد ﻪﺑ شدﻼﮕﻨﺑ رﻮﺸﮐ رد سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ ﯽﻣ
ﺪﯾآ . ﺎﺸﻧ ﺮﻄﻨﯿﻤﻫ ار نآ نﺎﯿﺑ ن
لﺎﮕﻨﺑ ﺞﯿﻠﺧ ﻪﺑ ﻦﯾا و دراد هار بﺮﻋ يﺎﯾرد و ﺪﻨﻫ سﻮﻧﺎﯿﻗا ﻪﺑ بﺮﻋ يﺎﯾرد و نﺎﻤﻋ يﺎﯾرد و ﺰﻣﺮﻫ ﻪﮕﻨﺗ ﻖﯾﺮﻃ زا قﺮﺷ زا ﻪﮐ ﻢﻫﺪﺑ ﺪﺷ ﻞﻣﺎﺷ ).
،ﯽﺳﺎﻨﺷ ﺎﺘﯿﮔ 1374
: 24 ( ﺖﺳا ناﺮﯾا ﻪﺑ ﻖﻠﻌﺘﻣ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ ﻢﻬﻣ ﺮﯾاﺰﺟ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺪﻧراد يدﺎﯾز ﺮﯾاﺰﺟ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ رد .
ﺪﻨﻧﺎﻣ
هﺮﯿﻏو ﯽﺳﻮﻣ ﻮﺑاو ﻢﺸﻗ و ﺶﯿﮐ ..
ﺪﻧا . يﺎﻬﻘﻄﻨﻣ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ يرﻮﻃ ﻪﺑ ﺖﺳا نآ ﻞﺣاﻮﺳ و ﺮﺘﺴﺑ ﻒﮐ رد زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ ﺮﺷ ﺮﺳ ندﺎﻌﻣ دﻮﺟو
ﺖﻓﺎﯿﻧ ﯽﻟﺎﮑﺷا نﺪﻣآ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﻢﻬﻣ .)
،نﺎﻤﻫ 24:1377 (
ﺖﺳا نﺎﻤﻋ و نﺎﺘﺴﺑﺮﻋ رﺎﻨﮐ ﻪﮐ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ سرﺎﻓ بﻮﻨﺟ ﮏﯾدﺰﻧ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد
ﺪﯿﯾﺂﺑ راﺮﻗ ﻦﯿﺸﯿﭘ ﯽﮔﺪﻨﯾﺎﻤﻧ .
ﻪﮐ ﺖﺴﯿﻧ ﯽﮑﺷ ﺎﮕﻨﺑ ﺎﺑ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ توﺎﻔﺗ
سرﺎﻓ نﺎﺘﺳازارﺎﻨﮐ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ و دراد قﺮﻓ و رود رﺎﯿﺴﺑ ل
رود زاار وا و ﺖﺳا ة
سرﺎﻓ هﺎﮔرﺪﻨﺑ ﻢﯾﺪﻗ ﯽﻣ
ﻧﺎﻣز زا و دراد مﺎﻧ مﺎﮕﺗﺎﭼ رﺪﻨﺑ ﻢﻫ ار وا لﺎﮕﻨﺑ ،مﺎﮕﺗﺎﭼ ﺮﻬﺷ رﺎﻨﮐ ﻪﮐ لﺎﮕﻨﺑ ﺞﯿﻠﺧ و ﺪﯾﻮﮔ ﮥ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺎﻨﺷآ سرﺎﻓ و بﺮﻋ ناﺮﺟﺎﺗ ﮏﯾدﺰﻧ ﻢﯾﺪﻗ ).
،ﻖﺣ 1948 م :.
19 ( ﻦﯾارد ﯽﻧاﺮﯾا يﺎﻬﻣدﺮﻣ ﺮﺘﺸﯿﺑ سرﺎﻓ ﺞﯿﻠﺧ زا ﯽﺘﺸﮐ راﻮﺳ ﺎﺑ
مﺎﮕﺗﺎﭼ ﻪﮐ ﺖﺳرد قﺎﻔﺗﻻﺎﺑ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﺮﺘﺧد جاودزا ﺎﺑ ﺪﻧدﺮﮐ ﯽﮔﺪﻧز لﺎﮕﻨﺑ ﯽﺣاﻮﻧ رد ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا ﺖﻗو نآ و دﻮﺑ هﺪﻣآ شدﻼﮕﻨﺑ ،مﺎﮕﺗﺎﭼ رﺪﻨﺑ ﺳا يدﻼﯿﻣ ﻢﻬﻧ ﺪﺻ زا ﺶﯿﭘ ،ﺪﺷﺎﺑ ﻦﮑﻤﻣ ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا و بﺮﻋ ﯽﮔﺪﻧز ﺎﺟ ﻦﯾارد ،لﺎﮕﻨﺑ ﺞﯿﻠﺧ رﺎﻨﮐ ﺖ
).
،يرﻮﻫدﻮﭼ 1988
م :.
69 ( ﯽﮑﺷ
ﺮﺗﺮﯾد و ﺪﻧﺪﻣآ ﯽﺘﺸﮐ ﺎﺑ مﺎﮕﺗﺎﭼ ﯽﻠﻠﻤﻟا ﻦﯿﺑ هﺎﮔرﺪﻨﺑ ﻪﺑ سرﺎﻓ يﺎﯾرد زا نﺎﺘﺳﺎﺑ يﺎﻬﻧﺎﻣز زا ﯽﻓﻮﺻ هوﺮﮔ و نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ ترﺎﺠﺗ ﻪﮐ ﺖﺴﯿﻧ هدﺮﻤﺷ ﻪﯾﺎﻤﻧاﺮﮔ ار نﺎﻧآ رﺎﺛآ مﻼﺳا تﺎﻋﺎﺷا رد ﺲﯾﻮﻧ ﺦﯾرﺎﺗ ،ﺖﺳا فوﺮﻌﻣ ﺪﻨﺘﺸﮔ ﺖﻣﺎﻗا ﺎﺟ ﻦﯾارد ).
نﺎﻤﻫ : 65 (
نﺎﻓﻮﺼﺘﻣ ﺶﻘﻧ ﻘﻄﻨﻣ رد ناﺮﺟﺎﺗ و
ﮥ لﺎﮕﻨﺑ
ﺖﺳا هداد هرﺎﺷا ﻦﯿﻤﻫ لﺎﮕﻨﺑ ﺎﻧاد ﺦﯾرﺎﺗ ترﺎﺠﺗ ﺎﺑ دﻮﺼﻘﻣ دﻮﺑ هﺪﻣآ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ يﺎﻬﻣدﺮﻣ بﺮﻋ و ناﺮﯾا زا لﺎﮕﻨﺑ ﺢﺘﻓ زا ﺶﯿﭘ .
و رﺎﺠﺗ
ترﺎﺠﺗ يدﻼﯿﻣ ﻢﺘﻔﻫ نﺮﻗ زا و دﺮﮐ نﺎﺳآار مﻼﺳا ﻦﯾد شﺮﺘﺴﮔ هار نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ ياﺮﺑ ﻢﻫ ﻦﯾا داد مﻼﺳا شﺮﺘﺴﮔ لﺎﮕﻨﺑ رد ﻪﮐ ﻪﯿﻓﻮﺻ ﮐ داد مﻼﺳا تﻮﻋد نﺎﻧآ و دﻮﺑ هﺪﯾﺰﮔ ﺖﻧﻮﮑﺳ مﺎﮕﺗﺎﭼ و نﺎﺘﺳوﺪﻨﻫ يﺎﯾرد رﺎﻨﮐ ناﺮﯾا و بﺮﻋ نﺎﮔﺬﻨﻨ ).
،زاﻮﻨﻫﺎﺷ 2007 م :.
94 ( ﻦﯾارد
ﻦﯿﻣز رد ﺮﮕﯾد رﻮﺸﮐ زا ناﺮﺟﺎﺗ و نﺎﯿﻓﻮﺻ و نﺎﻤﻟﺎﻋ هوﺮﮔ ﻪﮐ ﺖﺳا نآ ﻞﯿﻟد ندﻮﺑ دﻮﺟو ﯽﮐﺮﺗ و ﯽﺑﺮﻋ و ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز نﺎﮔﺪﻨﯾﻮﮔ ﻦﯿﻣز ز مارآ ياﺮﺑ و دﻮﺑ هﺪﻣآ لﺎﮕﻨﺑ داد بﺎﺨﺘﻧا ار ﻦﯿﻣز ﻦﯾا ﯽﮔﺪﻧ
. ﯽﻟو دﻮﺑ نآ ﻖﻓاﻮﻣ لﺎﮕﻨﺑ ﻦﯿﻣز و هﺪﻣآ ﻦﯿﻣز ﻦﯾارد ﺎﻬﺑﺮﻋ ﺖﺳا ﻢﻠﺴﻣ
ﺪﻨﺘﺷاد يﺎﻬﺘﻧا ﺶﺷﻮﮐ ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا و كﺮﺗ مﻼﺳا شﺮﺘﺴﮔ ياﺮﺑ .
ﻊﻠﺿ رد يدﻼﯿﻣ ﻢﻫدزﺎﯾ ﺪﺻ ،هدﺮﺑ رﺎﮐ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﻧاﺮﯾا ﯽﻓﻮﺻ هوﺮﮔ ﻦﯾا زا
ﺎﺑﺎﺑ ﺎﮐاد رﻮﭙﻣﺮﮑﯿﺑ رد و ﯽﻣور نﺎﻄﻠﺳ هﺎﺷ ﻪﮕﻨﯿﺴﻨﻤﯿﻣ ﺪﻧا رﻮﻬﺸﻣ ﺪﯿﻬﺷ مدآ
. ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻧاﺮﯾا ﯽﻓﻮﺻ ﻦﺘﺷاد ﻒﯾﺮﺸﺗ ﮥﻠﺴﻠﺳ رﻮﻄﻨﯿﻤﻫ
لﻼﺟ ﻦﯾﺪﻟا دﺎﯾ ار يﺰﯾﺮﺒﺗ ﯽﻣ
لﺎﺳ رد ﻪﮐ ﻢﯿﻨﮐ 1226
- 1220 ﺪﻣآ لﺎﮕﻨﺑ رد يدﻼﯿﻣ .)
نﺎﻤﻫ :.
98 ( ﺎﺑ نادﺮﮔﺎﺷ و نﺎﻧآ ﻪﮐ ﺖﺴﯿﻧ ﯽﮑﺷ
ﺪﻨﺘﺷاد ﺖﺳود ﺪﻧدﺮﮐ ﻮﮕﺘﻔﮔ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز .
لﺎﮕﻨﺑ رد مﻼﺳا شﺮﺘﺴﮔ هار مﺎﮕﺗﺎﭼ هﺎﮔرﺪﻨﺑ ﺦﯿﺷ و مﺎﻄﺴﺑ ﺪﯾﺰﯾﺎﺑ ﺮﻔﺳ ﺎﻣ ﻪﮑﯿﺘﻗو ﺖﺳا
ﺮﮐذ ﯽﺘﺸﮐ راﻮﺳ ﻪﺑ نﺎﻧآ نﺪﻣآ ﺎﻤﺘﺣ مﺮﺒﺑ دﺎﯾ ار ﺪﯾﺮﻓ ﯽﻣ
ﺖﺴﯿﻧ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﺑ ،ﺪﯾآ .
ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ
٣
نﺎﻤﻠﺴﻣ يﺮﺠﻫ ﺖﺸﻫ و داﻮﻧ لﺎﺳ نﺎﻧآ و ﺪﻧا يﺎﯾرآ داﮋﻧ زا نﺎﯿﻧاﺮﯾا ﯽﻣ
ﺪﻨﺷﺎﺑ . يﺎﯾرآ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻢﻠﺴﻣ يﺎﻫ
ﺪﺼﻧﺎﭘ و راﺰﻫ ﻪﺳ دوﺪﺣ ناﺮﯾا
ﻦﯾا ﻪﺑ ﻞﺒﻗ لﺎﺳ ﺖﺳﺎﻫ يﺎﯾرآ دﻮﺟو ناﺮﯾا رﻮﺸﮐ مﺎﻧ و ﺪﻧﺪﻣآ ﻦﯿﻣزﺮﺳ
. (Iliffe,1968:2) ؛ﻢﺴﻘﻨﻣ هرود ود نآ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ
ﺖﺳا دﻮﺼﻘﻣ ندﺮﮐ ﯽﺳرﺮﺑ مﻼﺳا زا ﺲﭘ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ ور ﻦﯾارد و مﻼﺳا زا ﺲﭘ و مﻼﺳا زا ﺶﯿﭘ .
هﺪﯾد مﻼﺳا زا ﺲﭘ ﻪﮐ يرﺎﺛآ
ﯽﻣ ،ﺪﺟﺎﺴﻣ ،ﯽﺨﯾرﺎﺗ يﺎﻫﺎﻨﺑ زا ﺪﻨﺘﺗرﺎﺒﻋ دﻮﺷ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﯽﻣﻼﺳا مﻮﺳر و بادآ ،فﻮﺼﺗ ،ﯽﻨﯾد ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ،ﺎﻬﻫﺎﮕﻣارآ ،ﺎﻫﺎﻘﻧﺎﺧ
ﯽﻣ ﺪﻧور .
ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز :
ﻦﺨﺳ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺎﺑ ﻪﮐ ناﺮﯾا مدﺮﻣ ﯽﻣ
ﺪﻨﻫ يا ﻪﺧﺎﺷ نﺎﺑز ﻦﯾا ﺪﻨﯾﻮﮔ -
ﺖﺳا ﯽﻧاﺮﯾا .
نﺎﺑز ،مﻼﺳا ﻦﯾد ﻦﺘﻓﺮﯾﺬﭘ زا ﺲﭘ
رﺎﺛآ رد ﺎﺻﻮﺼﺨﻣ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ،ﺖﻓﺮﮔ ار ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز يﺎﺟ ﯽﺑﺮﻋ دراد ناواﺮﻓ ﺖﯿﻤﻫا و شزرا ﯽﺑدا و ﯽﮕﻨﻫﺮﻓ ،ﯽﻨﯾد
. ،ﯽﻣور ،ﻆﻓﺎﺣ
ﺪﻨﺴﯾﻮﻧ ﺎﺑ رﻮﻬﺸﻣ مﺎﯿﺧ ﺮﻤﻋ و يﺪﻌﺳ ة
ﺪﻨﺘﺴﯿﻧ نوﺮﯿﺑ مﻼﺳا ﻦﯾد و فﻮﺼﺗ ﻖﻄﻨﻣ زا ﺪﻧا تﺎﯿﻋﺎﺑر و ﺮﻌﺷ .)
Frye,1965:255) نﺎﺑز
ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ مﻼﺳا ﻦﯾد ﻦﺘﻓﺮﯾﺬﭘ و فﻮﺼﺗ ،تﺎﯿﺑدا رد ﻪﮐ نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ رﺎﻤﻌﻣ ﻦﯿﻣز ﻦﯾارد ﯽﺳرﺎﻓ ﻠﯿﺻو ﺎﺑ و ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد
ﮥ ﻦﯾا
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺖﯿﻧﺎﺴﻧا و ﯽﻣﻼﺳا نﺪﻤﺗ ).
،ﻖﺣ 2001 م :.
90 ( زا رﻮﺸﮐ ﻦﯾارد ﺖﺳا نﺎﻬﺟ ﯽﺑدا يﺎﻬﺛاﺮﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﺪﻨﻤﺷزرا ﻪﮐ ﯽﺳرﺎﻓ تﺎﯿﺑدا
رود ة رود ﺎﺗ ﯽﮐﺮﺗ ة
لﺎﺳ ﺪﺻ ﺶﺷ ﺎﺑﺮﻗ لﻮﻐﻣ )
1200 م.
- 1800 م (.
ﺮﮕﯾد نﺎﻧآ ﺞﯾوﺮﺗ و ﺐﯿﻏﺮﺗ و ﮏﻤﮐ ﺎﺑ و دﻮﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﯽﻗﺮﺗ و شﺮﺘﺴﮔ
ﮏﯾ هﺪﯾد ﻢﻫ زﻮﻨﻫ رﺎﺛآ ﻪﮐ ﺪﺷ ﯽﺳرﺎﻓ ﺰﮐﺮﻣ ﯽﻣ
دﻮﺷ مدﺮﻣ رﺎﺑرد ﺎﺗ هﺎﺷدﺎﺑ رﺎﺑرد زا ﯽﺳرﺎﻓ نﺪﻤﺗ يدﻼﯿﻣ ﻢﻫﺪﺠﻫ ﺪﺻ زا ﺲﭘ ﺎﺻﻮﺼﺧ
ﺖﺳا هﺪﯿﺳر ﯽﻣﻮﻤﻋ .
(Ikram,1955:115) ﻢﻫ ﯽﺴﮐ
ﺎﺑ ﻪﮐ دﺮﮐ ﻦﯿﻤﻫ ﺶﯾﺎﺘﺳ ﯽﺳرﺎﻓ ﺐﯾدا و ﺮﻋﺎﺷ دﻮﺟو
"
ﮏﯿﻟ سرﺎﻓ ز دﻮﺒﻧ
ﯽﺳرﺎﻓ رﻮﺘﺳﺪﺑ -
ﺎﺟ زاﺮﯿﺷ ﻪﺑ دﻮﺑ ﻪﮐ دﻮﺷ ﺮﻫﺎﻇ وا ي
"
ﺮﻌﺷ ﻆﻓﺎﺣ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻟو ﺖﺴﯿﻧ ناﺮﯾا رد ﺪﻟﻮﺗ ﯽﻣ
ﺪﻧدوﺮﺳ ).
،ﷲاﺪﺒﻋ 1983 : 15 (
ﻦﺷور زا هﺪﯿﺳر رﺎﻨﮐ يﺎﺟ زا نﺎﺘﺴﯿﻠﮕﻧا ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز يدﻼﯿﻣ ﻢﻫدزاﻮﻧ ﺪﺻ رد ﻪﭼﺮﮔ ﻦﮑﻤﻣ ﯽﺷﻮﻣﺎﺧ
ﯽﻤﻧ و ﻪﻠﻌﺷ ﻪﮑﻠﺑ دﻮﺷ
ﺪﺷ ﺪﯾﺰﻤﺗ ﺶﺗآ ﺪﻨﻧﺎﻣ سﻮﻧﺎﻓ .
ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ سراﺪﻣ :
ﺠﻫ ﻢﺠﻨﭘ نﺮﻗ زا ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ سراﺪﻣ هﺪﯾد ناﺮﯾا رد يﺮ
ﯽﻣ و ﺦﻠﺑ رد ﺖﺧﺎﺳ ﺎﻨﺑ ﻪﻘﺟﻼﺳ رﻮﻬﺸﻣ ﺮﯾزو ﮏﻠﻤﻟا مﺎﻈﻧ دﻮﺷ
ﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ سراﺪﻣ وﺮﻣ و هﺮﺼﺑ و نﺎﻬﻔﺻا و تاﺮﻫ و نﺎﺳاﺮﺧ و رﻮﺑﺎﺸﯿﻧ .)
،ﺎﻔﺻ 1373 : ج 2،
234 ( ﻢﻫ ﺮﮕﯾد يﺎﺟ ﻞﯾﺪﻣ ﻦﯾازا
ﺪﯾﻮﮔ ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ ار وا ﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﺳ .
نﺎﺳاﺮﺧ و زاﺮﯿﺷ يﺎﻣﻼﻋ ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ رد ﺲﯾرﺪﺗ ياﺮﺑ ﺪﻧدﻮﺑ ﯽﻨﯾد سرد و ﺪﻧدﻮﺑ
. ﻊﻠﺿ رد لﺎﮕﻨﺑ ﺢﺘﻓ زا ﺲﭘ
ﺖﺳا هﺪﺷ راﺮﻗ ﯽﺳرﺎﻓ و ﯽﺑﺮﻋ سرد ﻪﺳرﺪﻣ ﻦﯾارد و دﻮﺑ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﻪﺳرﺪﻣ رﻮﭙﮕﻧر .
(Ikram,1955:111) ﯽﻨﯾد مﻮﻠﻋ ﺲﯾرﺪﺗ ياﺮﺑ ﻻوا
ﺳرﺪﻣ نآ زا ﺲﭘ ﺪﯾﺂﺑ رﺎﻤﺷ ﺐﺘﮑﻣ و ﻪﺳرﺪﻣ ﮥ
دراد مﺎﻧ ﻪﯿﻣﻼﺳا ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ .
ﻪﮐ ﺖﺳا ﻪﯿﻣﺎﻈﻧ سراﺪﻣ رﺎﯿﺴﺑ ﺖﻗو ﻦﯾارد ﻢﻫ ﯽﺳرﺎﻓ سرد
ﺲﯾرﺪﺗ ﯽﻣ ﺪﺷ .
ﻪﯿﻓﻮﺻ يﺎﻬﻫﺎﻘﻧﺎﺧ رود زا ناﺮﯾا رد هﺎﻘﻧﺎﺧ ﻪﯿﻓﻮﺻ ﻢﯿﻠﻌﺗ ﻞﺤﻣ زا ﯽﮑﯾ:
ة هﺪﯾد يﺮﺠﻫ ﻢﺠﻨﭘ نﺮﻗ ﯽﻣ
دﻮﺷ . يﺎﺟ و سرﺎﻓ و نﺎﺳاﺮﺧ رد
دﺎﻔﺘﺳا ياﺮﺑ و ﻪﯿﻓﻮﺻ ﺖﻧﻮﮑﺳ و ﺖﺧﺎﺳ هﺎﻘﻧﺎﺧ ﻪﺳرﺪﻣ ﮏﯾدﺰﻧ ﺖﯿﺑﺮﺗ و ﻢﯿﻠﻌﺗ ياﺮﺑ ﺮﮕﯾد ة
داد راﺮﻗ ار ﻦﯾا ﯽﻨﻃﺎﺑ .)
،ﺎﻔﺻ 1373 :
ج 2،
250 ( ﺪﻨﺴﯾﻮﻧ و ﺎﻧاد ﺦﯾرﺎﺗ ة
ار نﺎﺳاﺮﺧ فﻮﺼﺗ
"
فﻮﺼﺗ ﺪﻬﻣ
"
رﺎﺑرد و ﺪﻧا هﺪﻧاﻮﺧ ة
بﻮﮐ ﻦﯾرز ﻦﯿﺴﺤﻟاﺪﺒﻋ نآ ﯽﻣ
ﺖﻔﮔ :
"
ار نﺎﺳاﺮﺧ
دﺮﮐ ﯽﻘﻠﺗ ﯽﻣﻼﺳا فﻮﺼﺗ ﺪﻬﻣ نﻮﭽﻤﻫ ﺪﯾﺎﺑ .
"
)
،بﻮﮐ ﻦﯾرز 1390:83
( و ﯽﻓﻮﺻ ﻢﻠﻋ ﺰﮐﺮﻣ ﺎﺻﻮﺼﺨﻣ ﺖﺳا بﺮﻋ مﻼﺳا دورو ﻪﭼﺮﮔ
ﻤﺸﺑ ﻞﻘﺘﻨﻣ ﺮﮕﯾد رﻮﺸﮐ ﻪﺑ ناﺮﯾا يﺎﺟ زا فﻮﺼﺗ دراﺪﻧ ﺶﯾﺎﺠﻨﮔ ندروآ رﺎ
. ﻘﻧﺎﺧ شدﻼﮕﻨﺑ رد ﻪ
يﺎﻫ لﻼﺟ ﺦﯿﺷ ،ﯽﻣﺎﻄﺴﺑ ﺪﯾﺰﯾﺎﺑ ﻦﯾﺪﻟا
فﺮﺷ ،يﺰﯾﺮﺒﺗ ﻦﯾﺪﻟا
ﺪﻧا رﻮﻬﺸﻣ هﺎﻘﻧﺎﺧ رﺎﯿﺴﺑ نآ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺪﯿﻬﺷ مدآ ﺎﺑﺎﺑ و يﺮﯿﻨﻣ .
شدﻼﮕﻨﺑ ﻪﺑ يدﻼﯿﻣ ﻢﻫدﺰﯿﺳ ﺪﺻ زا ماﺮﮐ نﺎﯿﻓﻮﺻ
ﺪﻨﺘﺧﺎﺳ هﺎﻘﻓﺎﺧ ﺎﻫدﺮﮔﺎﺷ ﮏﻤﮐ ﻪﺑ مﻼﺳا تﻮﻋد ياﺮﺑ و ﺪﻧدﺮﮐ ﺖﻣﺎﻘﺘﺳا نﺎﻧآ و دﻮﺑ هﺪﻣآ ).
،وزرﺎﭼ ﻪﺘﻬﺑ 2012
م :.
75 ( ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا ﻢﻠﺴﻣ
ﺎﻘﻓﺎﺧ ه ﺎﻫ ﻣ و دﻮﺑ هﺪﺷ ﺎﻨﺷآ ﯽﻣﻼﺳا نﺪﻤﺗ ﻪﺑ ﯽﻨﯾد نﺪﻤﺗ ﺮﺘﮔرﺰﺑ لﺎﮕﻨﺑ مدﺮ
ﯽﻣ و نﺎﺴﻧا ﯽﮔﺪﻧز رد ﯽﻘﯿﻘﺣ ﺮﯿﭘ و ﯽﻓﻮﺻ ﺮﺛﺄﺗ زاﺪﻨﻧاﻮﺗ
ﺖﺸﮔ ﺖﮐﺮﺣ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ تﺎﯿﺑدا ).
،ﻖﺣ 2001 م :.
89 (
مﺮﺤﻣ رد ﻪﯿﺟﺎﺗ :
ﻢﯿﻈﻌﺗ ﺮﺘﺸﯿﺑ ار مﺮﺤﻣ هﺎﻣ مﻼﺳا ﺦﯾرﺎﺗ رد ﯽﻣ
دﻮﺑ هﺪﺷ ﺪﯿﻬﺷ ﻦﯿﺴﺣ مﺎﻣاﻼﺑﺮﮐ ﺮﻬﺷ رد هﺎﻣ ﻦﯾا رد ﻪﮐ ﺪﻨﮐ .
نﺎﯿﻧاﺮﯾا
ﺎﯾ ﻪﺑ ،لﺎﺳ ﺮﻫ يراداﺰﻋ ﻦﯿﺴﺣ مﺎﻣا تدﺎﻬﺷ د
ﯽﻣ ﺪﻧﺎﺳﺮﺑ نﺎﺑﺎﯿﺧ رد ار مﺮﺤﻣ ﻪﯿﺟﺎﺗ ﻢﻫد زور و ﺪﻨﮐ .
هرﻮﺷﺎﻋ زور شدﻼﮕﻨﺑ رد ﻪﮐ ﻦﯿﻤﻫ
راﺰﮔﺮﺑ ماﺮﺘﺣا ياﺮﺑ ار ﯽﻣ
ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻤﺳر ﻞﯿﻄﻌﺗ زور نآ و ﺪﻨﮐ .
ﺿور ﮏﯾ شدﻼﮕﻨﺑ مدﺮﻣ ﮥ
ﯽﻧﺎﺣور ﯽﻣ و ﺖﺳا ﻦﯿﺴﺣ مﺎﻣا ﻪﺿور ﻪﮐ دزﺎﺳ
يزﺎﺑ و ﻪﯾﺮﮔ مدﺮﻣ ﯽﻣ
ﺪﻨﻨﮐ . ﻪﮐ ﻦﯾا نوﺮﯿﺑ ﻪﻨﯿﺴﺣ زا ﯽﻣ
مدﺮﻣﺮﺑ ﻦﺘﺷاد ﺮﯿﺛﺄﺗ ياﺮﺑ ﺮﮕﯾد يﺎﺟ و هار ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ ﺎﺗ ﺪﻨﯾآ ﯽﻣ
و ﺪﻨﺧﺮﭼ
ﺪﻨﺘﺷاد هزور زور ﻪﺳ ﻢﻫ ﯽﺴﮐ ) .
،ﻢﻐﯿﺑ هزوﺮﯿﻓ 2012
: 119 ( ﻦﺷور سﻮﻧﺎﻓ و ﻊﻤﺷ نﺎﯾراداﺰﻋ ﯽﻣ
ﭼﻮﮐ و ﺪﻨﻨﮐ ﻪ
ﺎﻫ نﺎﺑﺎﯿﺧ و ﺎﻫ و ﻪﺣﻮﻧ
ﯽﻟاﻮﻗ ﯽﻣ ﺪﻨﻧاﻮﺧ . ﺎﻋد ياﺮﺑ ﺪﺠﺴﻣ ﻊﻣﺎﺟ رد هرﻮﺷﺎﻋ زور ﯽﻧﺮﯿﺷ
ﯽﻣ هرﻮﺷﺎﻋ زور ار ﻢﻫد و ﺪﻫد ﯽﻣ
ﻧاﺮﺗ ﻦﯾا درﻮﻣ ﺎﺑ و ﺪﯾﻮﮔ ﮥ
يرﺎﺟ
هدوﺮﺳ ﯽﻣ ﺖﺳا هرﻮﺷﺎﻋ نﺪﻤﺗ صﻮﺼﺧ ﻪﮐ دﻮﺷ .)
نﺎﻤﻫ : 120 (
۴
ﯽﺒﻨﻟادﻼﯿﻣ ﺪﯿﻋ ﻦﺸﺟ :
مﻼﺳا ﺮﺒﻣﺎﯿﭘ ﺪﻤﺤﻣ تﺮﻀﺣ ﺪﻟﻮﺗ زور )
ص ( نآ ياﺮﺑ ﺪﻧراد ﺖﺳود رﺎﯿﺴﺑ شدﻼﮕﻨﺑ مدﺮﻣ و ﺖﺳا ﻢﻬﻣ رﺎﯿﺴﺑ
ﺪﻧﺮﯿﮕﺑ ﻦﺸﺟ .
رادا ﺪﻟﻮﺗ زور ه
ﻫ يﺎ ﺪﻧدﻮﺑ ﻞﯿﻄﻌﺗ ﯽﮑﻟﺎﻣ و ﯽﺘﻟود .
ﺖﺳا يدﻮﻟﻮﻣ ﻦﺸﺟ ﻦﯾا مﺎﻧ ﺪﻧدوﺮﺳ لﻮﺳر ﺖﻌﻧ زﺎﻤﻧ زا ﺪﻌﺑ .
ﻢﺘﻣ و يراداﺰﻋ :
ﮏﯾﺮﺷ نﺎﮕﯾﺎﺴﻤﻫ و نﺎﺘﺳود يدﺎﺷو ﻢﻏ رد ﺎﻬﻧآ و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﺗﺎﺳﺎﺴﺣا و ﯽﻔﻃﺎﻋ شدﻼﮕﻨﺑ مدﺮﻣ ﯽﻣ
ﺪﻧﻮﺷ . ﻪﮐ ﯽﺘﻗو
ﺎﯿﻧد زا ﯽﺴﮐ ﯽﻣ
ﻤﻫ ،دور ﮥ وا تدﺎﯿﻋ ﻪﺑ نﺎﺘﺳود و هداﻮﻧﺎﺧ ﯽﻣ
ﺪﻧور داﻮﻧﺎﺧ لاﻮﺣا و لﺎﺣ و ة
ار هدﺮﻣ ﯽﻣ ﺪﻨﺳﺮﭘ . ﻢﺳاﺮﻣ مﺎﺠﻧا زا ﺲﭘ
ﻧﺎﺧ ﻪﺑ ﻪﻤﻫ نﺎﺘﺳرﻮﮔ رد ﻦﯿﻓﺪﺗ ﮥ
مﻮﺣﺮﻣ ﯽﻣ ﺎﻋد و ﺪﻧور ﯽﻣ
ﺪﻨﻨﮐ . داﻮﻧﺎﺧ زور رﺎﻬﭼ زا ﺪﻌﺑ ة
ﻤﻫ مﻮﺣﺮﻣ ﮥ
نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ ﺖﮐﺮﺷ و نﺎﺘﺳود
هزﺎﻨﺟ تﻮﻋد ار نﺎﮕﺘﺴﺑ و ﯽﻣ
يدﺎﺷ و تﺎﺠﻧ ياﺮﺑ و ﺪﻨﯾﺎﯿﺑ ﻪﻧﺎﺧ ﺎﯾ رﻮﻬﺸﻣ ﺪﺠﺴﻣ ﻪﺑ ﺎﺗ ﺪﻨﮐ ﺪﻨﻧاﻮﺧ ﺎﻋد مﻮﺣﺮﻣ
داﻮﻧﺎﺧ. ة رﺎﻬﭼ مﻮﺣﺮﻣ
ﯽﮔﺪﻧز ﯽﺑﻮﺧ ﺖﻟﺎﺣ و ﯽﺷﻮﺧ ﺎﺑ زور ﯽﻤﻧ
لﻮﻐﺸﻣ دورد ﺎﻋد و نآﺮﻗ ﻢﺘﺧ مﻮﺣﺮﻣ ياﺮﺑ ﻪﮑﻠﺑ ﺪﻨﮐ ﯽﻣ
ﺪﺷﺎﺑ . ﻞﻬﭼ تﻮﻋد ﻦﯾا زا ﺪﻌﺑ
راﺰﮔﺮﺑ ﺖﺳا نﺎﺑﺰﯿﻣ ﻪﮐ مﻮﺣﺮﻣ ﯽﻣ
ﺪﻨﻨﮐ .
زورﻮﻧ ﺪﯿﻋ :
ﺖﺳا زورﻮﻧ ﺪﯿﻋ نﺎﯿﻧاﺮﯾا ﯽﻧﺎﺘﺳﺎﺑ و ﯽﻠﻣ ﻦﺸﺟ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ .
نﺎﻧآ راﺰﮔ ﺮﺑ ﻦﯾدروﺮﻓ هﺎﻣ لوا زور ﯽﻣ
ﺪﻨﮐ . شدﻼﮕﻨﺑ رد ﻦﯿﻤﻫ
ادا ﻦﺸﺟ ﺎﺑ و ﻪﻧاﺮﺗ دوﺮﺳ ﺎﺑ و ﯽﺷﻮﺧ ﺎﺑ ار زور ﻦﯾا نﺎﯿﻟﺎﮕﻨﺑ ﻪﻤﻫ ﻪﮐ خﺎﺸﯿﺑ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ لﺎﺳ لوا هﺎﻣ لوا زور ﯽﻣ
نﺪﻤﺗ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ ﺪﻨﮐ
ﺖﺳا ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ .)
،دﻮﻤﺤﻣ ﻮﻧا 2001
م :.
326 (
عﺎﻤﺳ و ﺺﻗر :
ﻘﯾﺮﻃ اﺪﺧ ﺮﮐذ ﺖﻗو زاوآ نﺪﯿﺸﮐ ﺪﻨﻠﺑ ﮥ
راﺮﻗ ﺖﺑﺎﺛ نﻮﻧﺎﻗ ار ﺺﻗر و عﺎﻤﺳ نﺎﻧآ و ﺪﻧا ﻪﯾردﺎﻗ و ﻪﯿﺘﺸﭼ ﯽﻣ
ﺪﻨﮐ .
)
،ﻢﻐﯿﺑ هزوﺮﯿﻓ 2012
: 34 ( ﺮﺑ اﺪﺧ يﻮﺠﺘﺴﺟ ﻪﺑ ار لد شﻮﺧ ياﺪﺻ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻞﯿﻟد ﯽﻣ
ﺪﻧاﺰﯿﮕﻧا . عﺎﻤﺳ و ﺺﻗر ﺎﻬﯿﻧاﺮﯾا ﻪﯿﻓﻮﺻ ﺮﺘﺸﯿﺑ
ﺖﺳا دﻮﺟو ﯽﺳرﺎﻓ بداو ﺮﻌﺷ رد و داد هﺰﯾﺎﺟ اﺪﺧ ﺖﻓﺮﻌﻣ ياﺮﺑار ).
،ﯽﻤﮐﺎﺣ 1384 : 88،113 (
ﯽﺸﯾورد و ﺮﯿﭘ ﻦﺸﺟ :
دراﺪﻧ ﯽﻟﺎﮑﺷا دﻮﺷ راﺰﮔﺮﺑ نﻮﻧﺎﻗ ﺎﺑ مﺮﺤﻣ ﻦﺸﺟ و ﺮﻄﻔﻟا ﺪﯿﻋ ﻦﺸﺟ .
ود و ﮏﯾ ﻪﻧاﺮﺗ و ﻦﺸﺟ ﺮﯿﭘ دﺎﯾ ﻦﯿﻤﻫ
دﺎﺘﻓا ﯽﺷدﻼﮕﻨﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ نﻮﻧﺎﻗ نﺪﺷ راﺰﮔﺮﺑ زور .
نﺪﻤﺗ ار ﺮﯿﭘ يوﺮﯿﭘ نﺎﻧآ و ﺪﻨﺘﺷاد دﺎﯾز ﺶﯾورد و ﺮﯿﭘ ﺮﺑ دﺎﻘﺘﻋا نﺎﻨﻤﻠﺴﻣ ﺖﺳا ﻢﻠﺴﻣ
ﺪﻧدﺮﻤﺷ ﯽﻣﻼﺳا ) .
هزوﺮﯿﻓ
،ﻢﻐﯿﺑ 2012 : 134 ( ﻧاﺮﺗ ،ﯽﻟاﻮﻗ ،ﻦﻟﻻ يا ﻪﻧاﺮﺗ ﮥ
هﺮﯿﻏ و ﯽﺘﻓﺮﻌﻣ يا ﻪﻧاﺮﺗ ،يراﺪﻧﺎﺑﺰﯾﺎﻣ ..
ﺖﺸﮔ ﺮﺛآ ﻦﯾا زا .
ﺮﺳ ﻪﻤﺸﭼ شدﻼﮕﻨﺑ نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ
ﯽﻨﯾد دﺎﻘﺘﻋا و قﻼﺧا ،مﻮﺳر ،بادآ و دﻮﺑ هﺪﺷ دﻮﺟو ﯽﮐ زا ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ مزﻻ نﺪﺷ مدﺮﻣ ﺎﺑ ﺎﻨﺷآ و شدﻼﮕﻨﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ -
ﻪﺑ
نﺎﻤﻫ ﻪﻧزاﻮﻣ ﯽﻣ ﻄﺳاو زا و دﻮﺑ ﻪﺘﺷاد ﻪﻄﺑار ﺮﮕﯾد ﺖﻠﻣ ﺎﺑ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﺖﻠﻣ ﻼﺻا ،ﺪﯾﺎﯿﺑ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻪﮐ ﻢﯿﻨﮐ ﮥ
،سرﺎﻓ ﻪﯿﻓﻮﺻ و رﺎﺠﺗ مدﺮﻣ
ﻓا و ارﺎﺨﺑ ،ﺪﻨﺧﺮﻤﺳ ﻐ
دراد نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ ﺐﺒﺳ ﻦﯾﺎﺑ و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻦﺘﺴﻧﺎ ) .
،زاﻮﻧ هﺎﺷ 2004 م . 28 ( ﺰﮔﺮﻫ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﺎﻧاد ﺦﯾرﺎﺗ
ﺪﻨﺘﺴﯿﻧ ناﺮﯾا ﺖﻠﻣ ﺮﯿﻏ زا ﺎﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺪﻧدرﺎﻤﺷ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺪﻨﺘﺷاد ﻪﻄﺑار ناﺮﯾا ﺎﺑ ار مدﺮﻣ ﻪﮑﻠﺑ
. لدﺎﻋ ﻢﻠﺴﻣ و هﺎﺷدﺎﺑ اوﺮﻧﺎﻣﺮﻓ رﻮﺸﮐ ﻦﯾارد
ﺎﺗ يدﻼﯿﻣ ﻢﻫدﺰﯿﺳ ﺪﺻ عوﺮﺷ زا ﻦﯾا و دﻮﺑ راﺮﻗ لﺎﺳ ﺪﺻ ﺶﺷ ﺐﺋﺎﻧ 1757
رد و هدﻮﺑ ﻖﻓاﻮﻣ مﻼﺳا ﯽﮔﺪﻧز ياﺮﺑ ﺖﺳا يدﻼﯿﻣ لﺎﺳ
ﻣ و دﻮﺑ ﻪﺘﺧﺎﺳ هﺎﮕﻣارآ و هﺎﻘﻧﺎﺧ ،ﻪﺳرﺪﻣ ،ﺪﺠﺴﻣ ﺎﺘﺳور و ﺮﻬﺷ ﻧﺎﺸﻧ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺎﯾ ﺎﺠﻨﯾا زا ﺖﯿﺑﺮﺗ و ﻢﯿﻠﻌﺗ مدﺮ
ﮥ ﺖﺳا نﺪﻤﺗ ).
ﯽﻠﻋ
،ﻦﺴﺣا 1996 : 37 ( ﻤﻠﮐ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ نﺎﺑز رد ﻦﯾا هوﻼﻋ ﻪ
يﺎﻫ ﯽﮔﺪﻧز رد نآ و دﻮﺑ هﺪﺷ ﺎﻨﺷآ نآ ﺎﺑ نﺎﯿﻟﺎﮕﻨﺑ و هﺪﻣآ ﯽﮐﺮﺗ و ﯽﺳرﺎﻓ
ﺖﺷاد ﺮﯿﺛﺄﺗ .
ز نﺎﯿﻣ صﻮﺼﺨﺑ داد هﺰﯾﺎﺟ مﻼﺳا ﻦﯾد ار ﯽﻧاﺮﯾا نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﻤﻠﮐ ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑ
ﮥ مﻼﺳا نﺎﻬﺟ رد هزور ،زﺎﻤﻧ ،اﺪﺧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻨﯾد
ﻤﻠﮐ ﻪ يﺎﻫ دراد نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﺖﯿﻤﻫا ﺖﺳا هﺪﺷ ﺎﻨﺷآ ﯽﻣﻼﺳا .
(Hilali,1989: 151) ﯽﻫ ﻪﻤﻠﮐ ﺎﺑ ار ﻦﯾا ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز نﺎﯿﻟﺎﮕﻨﺑ ﻢﻫ زﻮﻨﻫ
ﯽﻣﻼﺳا ﯽﻣ ﻤﻠﮐ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﮏﯾدﺰﻧ رد و ﺪﻧاﻮﺗ ﻪ
يﺎﻫ هﺮﯿﻏو ﻪﭽﯿﻟﺎﻏ ،ﻢﺟﺎﺟ،ﻪﯿﮑﺗ ،ﻪﺘﺨﺗ ﺪﻨﻧﺎﻣ بﺎﺒﺳا . .
ﻪﺸﯿﻤﻫ ﺖﺳا ﯽﻧاﺮﯾا ﮓﻨﻫﺮﻓ ﺎﺑ ﺎﻨﺷآ
دﺮﺒﺑ رﺎﮐ نﺎﯿﻧاﺮﯾاﺪﻨﻧﺎﻣ ).
،ﷲاﺪﯿﻬﺷ 1949 : 118 (
ﻤﻠﮐ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ تﺎﯿﺑدا رد ﻪ
يﺎﻫ ﺮﻓﺎﺴﻣ ،نﺎﺑﺰﯿﻣ ،ﻦﯿﮕﻧر ،ﯽﺠﻧﺮﻄﺷ ،ﻪﻧﺎﺘﺳا ،ﻒﯾﺮﺷ ،هﺪﻋﺎﻗ بدا،يزﺎﺑ ﺶﺗآ ،ﺮﻄﻋ ،نﻮﻧﺎﻗ ﻦﯿﺋآ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻧﺪﻤﺗ
ﻤﻠﮐ راﺰﻫ ﻪﮐ رﻮﻬﺸﻣ ،ﺰﻐﻣ ،هﺮﺨﺴﻣ ،ﺮﺒﻨﻣ ،ﯽﺸﻨﻣ ،ﻪﻧﺎﺧ ﮥ
ﯽﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﺪﻧا مﺎﯿﺧ و ﻆﻓﺎﺣ ،يﺪﻌﺳ ،ﯽﻣور تﺎﯿﺑدا رﺎﺛآ ،ﻦﯾا هوﻼﻋ ﺖﺳا
ﺖﺳا ﺮﺧﺎﻔﻣ .
ﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻨﯾد نﺪﻤﺗ ار نآ ﺎﻣ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﯿﻧ ﯽﻨﯾد ﯽﻧﺪﻤﺗ يﺎﻬﻨﺗ ﺎﺑ شدﻼﮕﻨﺑ نﺪﻤﺗ و ﮓﻨﻫﺮﻓ ﯽﻣ
ﻢﯾﻮﮔ . ﻤﺸﭼ ﺮﺳ مﻼﺳا ﻦﯾد ﺖﺳا ﻢﻠﺴﻣ ﮥ
ا رﺎﺠﺗ و ﻪﯿﻓﻮﺻ ﺮﯿﺛﺄﺗ زا ﻦﯾا و دﻮﺑ ﻪﺘﺷاد ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﻨﯾد يرﺎﺛآ ﺮﺘﺸﯿﺑ ،نﺪﻤﺗ ﻦﯾﺮﺘﮔرﺰﺑ ژاو صﻮﺼﺨﺑ هﺪﻣآ ﯽﻧاﺮﯾ
ه يﺎﻫ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ . . هداد نﺎﺸﻧ
۵
ﺖﺳا . ادا ار ﯽﻨﯾدﺪﯿﻋ و ﺮﺧآ لﺎﺳ زور و زورﻮﻧ ﺪﯿﻋ ﻢﻬﺑ ﺐﻫﺬﻣ مدﺮﻣ ﺮﮕﯾد و يادﻮﺑ ،وﺪﻨﻫ ﺐﻫﺬﻣ ﯽﻣ
ﻢﻫ و ﻞﮑﺸﻤﻫ ناﺮﯾا نﺪﻤﺗ ﺎﺑ ﺪﻨﮐ
دراد ﯽﻨﻌﻣ .
ﻪﻣﺎﻨﺑﺎﺘﮐ ﯽﺳرﺎﻓ يﺎﻬﺑﺎﺘﮐ
1 . ،ﻞﯿﻋﺎﻤﺳا ،ﯽﻤﮐﺎﺣ فﻮﺼﺗ رد عﺎﻤﺳ
ناﺮﻬﺗ ، :
،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد تارﺎﺸﺘﻧا 1384
2 . ،ﻦﯿﺴﺤﻟاﺪﺒﻋ ،بﻮﮐ ﻦﯾرز ناﺮﯾا رد فﻮﺼﺗ ﻮﺠﺘﺴﺟ
ناﺮﻬﺗ ، : ﻢﻫد پﺎﭼ ،ﺮﯿﺒﮐ ﺮﯿﻣا تارﺎﺸﺘﻧا ﮥﺴﺳﻮﻣ 1390
3 . ،ﷲا ﺢﯿﺑذ ،ﺎﻔﺻ مود ﺪﻠﺟ ناﺮﯾا رد تﺎﯿﺑدا ﺦﯾرﺎﺗ
ناﺮﻬﺗ ، : ﻢﻫدﺰﯿﺳ پﺎﭼ،ﯽﺳودﺮﻓ تارﺎﺸﺘﻧا 1373
4 . ،ﯽﺳﺎﻨﺷﺎﺘﯿﮔ ﺘﺣﺎﯿﺳ يﺎﻤﻨﻫار ناﺮﯾا ةﺮﻬﭼ
ﯽﺗاﺮﻓﺎﺴﻣ و ﯽ ناﺮﻬﺗ ،
: مود پﺎﭼ ،ﯽﺳﺎﻨﺷﺎﺘﯿﮔ 1377
5 . ،ﯽﺳﺎﻨﺷﺎﺘﯿﮔ يدﺎﺼﺘﻗا،ﯽﻌﯿﺒﻃ ،ﯽﺳﺎﯿﺳ ﯽﺳﺎﻨﺷﺎﺘﯿﮔ ﻞﻣﺎﮐ ﺲﻠﻃا
، ناﺮﻬﺗ : ﻢﺸﺷ پﺎﭼ مود ةرود،ﯽﺳﺎﻨﺷﺎﺘﯿﮔ 1374
ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ يﺎﻬﺑﺎﺘﮐ
1 . ،ﯽﻠﻋ ﺪﯿﺳ ،ﻦﺴﺣا دﺎﺑﺎﺘﯿﺗﺎﺟ ﯽﺷدﻼﮕﻨﺑ ﮓﻧﻮﺒﯾ ﯽﭽﯾﺮﭘ ﻮﻬﺗا ﺮﯾدﺎﻣا
) ﯽﺷدﻼﮕﻨﺑ ﺖﻠﻣ و ﺎﻣ يﺎﺳﺎﻨﺷ (
ﺎﮐاد ، : 12 / 13 ساﺪﯾﺮﯿﭘ
،دور 1996 م.
2 . ،دﻮﻤﺤﻣ ﻮﻧا ﮏﺣﺎﺑ ﺮﯿﺠﯿﺗوا ﺮﯿﻟﺎﮕﻨﺑ خﺎﺸﯿﺑ ﻼﯿﻬﭘ
) ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ ﯽﮕﻨﻫﺮﻓ ﻞﺑﺎﻗ خﺎﺸﯿﺑ ﻦﯿﻟوا زور (
ﺎﮐاد ، : ،وﺰﯿﺘﯾوا 2001 م.
3 . ،وﺪﻨﻧا ،وزرﺎﭼ ﻪﺘﻬﺑ ﻦﻟوﺪﻧا ﯽﻓﻮﺻ يﻼﮕﻨﺑ
) لﺎﮕﻨﺑ رد ﯽﻓﻮﺻ ﺖﮐﺮﺣ (
ﻪﺘﮑﻠﮐ ، : 10 /2
،ﺖﯾﺮﯿﺘﺳ راﺪﻣﻮﺠﻣ ﻪﺗﺎﻧﺎﻣر ﯽﺑ 2012
م.
.4 ،ﻖﺤﻟاﺪﺒﻋ ،يرﻮﻫدﻮﭼ ﺎﺨﯾﺮﭘور ﺮﯿﺗﺮﯿﮑﺴﻧﺎﺷ او جﺎﻤﺷ ﺮﯿﻣاﺮﮕﺘﺘﭼ
) مﺎﮕﺗﺎﭼ ﻦﻤﺠﻧا و نﺪﻤﺗ حﺮﻃ ﺎﮐاد ،(
: ﻼﮕﻨﺑ
،ﯽﻣدﺎﮐا 1988 م .
.5 ،لا مﺎﻌﻧا ،ﻖﺣ ﻮﻬﺘﯿﻫﺎﺷ ﻼﮕﻨﺑ ﻢﻠﺴﻣ
) ﯽﻧﺎﻤﻠﺴﻣ ﯽﻟﺎﮕﻨﺑ تﺎﯿﺑدا (
ﺎﮐاد ، :
،سرداﺮﺑ ﻻﻮﻣ 2001
م.
6 . ،لا مﺎﻌﻧا ،ﻖﺣ مﻼﺳا ﯽﻧﺎﺘﺴﯿﮐﺎﭘ ﻮﺑرﻮﭘ
) نﺎﺘﺴﮐﺎﭘ قﺮﺸﻣ رد مﻼﺳا (
ﺎﮐاد ، :
،سرداﺮﺑ لدﺎﻋ 1948
م.
7 . ،ﻢﯾا ﯽﮐ يا ،زاﻮﻧ هﺎﺷ ﺎﺗﻮﻬﺑﻮﺷ رﻼﮕﻨﺑ ﯽﺗﺮﯿﮑﺴﻧﺎﺷ رﻼﮕﻨﺑ
) لﺎﮕﻨﺑ نﺪﻤﺗ لﺎﮕﻨﺑ ﮓﻨﻫﺮﻓ (
ﺎﮐاد ، : ،ﺲﮐاﺮﭘ ﻮﻬﺒﯾد 2007
م.
8 . ،ﺪﻤﺤﻣ ،ﷲاﺪﯿﻬﺷ ﻮﻬﺘﯿﻫﺎﺷ او ﺎﺷﺎﻬﺑ
) تﺎﯿﺑدا و نﺎﺑز (
ﺎﮐاد ، : ،يﺮﺒﯾﻻ لﺎﯿﺴﻨﯿﻬﺑﺮﭘ 1949
م .
9 . ،ﺪﻤﺤﻣ ،ﷲاﺪﺒﻋ ﯿﻫﺎﺷ ﯽﺳرﺎﻓ ﯽﺸﯾدﻼﮕﻨﺑ
ﻮﻬﺘ ) شدﻼﮕﻨﺑ رد ﯽﺳرﺎﻓ تﺎﯿﺑدا (
ﺎﮐاد ، : ،شدﻼﮕﻨﺑ ﻦﺴﯾﺪﻧﺎﻓ ﮏﯿﻣﻼﺳا 1983
م.
10 . ،ﻢﻐﯿﺑ هزوﺮﯿﻓ ﮏﯾد ﮏﯿﺗﺮﯿﮑﺴﻧﺎﺷ او ﮏﯿﮐﻮﻟ ،ﻮﯿﻣﺮﻫد ﺮﯿﺘﯿﮕﻧﺎﺷ ﺐﺸﺗوا ﯽﺟﺎﻤﺷ ﻢﯿﻠﺴﻣ
) ﻦﺸﺟ رد ﮓﻨﻫﺮﻓ و نﺪﻤﺗ
نﺎﻨﻤﻠﺴﻣ هوﺮﮔ ﯽﻨﯾد (
ﻪﺘﮑﻠﮐ ، : ،سرداﺮﺑ ﮏﯿﻠﻣ 2012
م .
11 . ،ﺮﺘﺧا را ﻢﯾا ،لﻮﮐﻮﻣ ﻧاﺪﻨﺷ ﺮﯿﺷورﻮﭘ ﻮﺑرﻮﭘ
ﯽ ) ﻦﯿﺸﯿﭘ مدﺮﻣ شﻼﺗ ﺎﮐاد ،(
:
،ﺎﻨﻧآ 2001 م.
ﯽﺴﯿﻠﮕﻧا يﺎﻬﺑﺎﺘﮐ
1. Arberry, A. J. (Editor), The Legacy of Persia, London: Oxford At the Clarendon Press, 1968.
2. Ikram, S. M. & Spear, P. (Editor), The cultural Heritage of Pakistan, Karachi: Oxford University Press, 1955.
3. Frye, N. Righard, The Heritage of Persia, London: 20 New Bond Street, 1965.
4.
Hilali, Shaikh Ghulam Maqsud, Iran & Islam, Dhaka: Islamic Foundation Bangladesh, 1989.
5. Karim, Abdul, Iran and Bangladesh, Dhaka: Asitic Society of Bangladesh, 2002.
