ﺪﻜﺸﻧاد ة ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ 0
10.22059/jipa.2018.247098.214 DOI:
رود ة 9 رﺎﻤﺷ ، ة 3
ﺰﻴﻳﺎﭘ 1396
ﺻ ﺺ . 516 - 489
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ ﺔﻌﺳﻮﺗ ﻂﺧ
ﻲﺸﻣ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺶﺨﺑﺮﺛا
يﺎﻀﻋا ﺖﺌﻴﻫ
ﻲﻤﻠﻋ رد ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ
ﻲﻠﻘﻨﺴﺣ ﻪﻤﻴﻜﺣ
1رﻮﭘ يﺮﻴﻣا ﻲﺒﺘﺠﻣ ، تﺰﻋرﻮﭘ ﺮﻐﺻا ﻲﻠﻋ ،2
3
هﺪﻴﻜﭼ ﺮﻫﻮﺟ: ة شزﻮﻣآ
،ﻲﻟﺎﻋ ﻳﺎﻣﺮﺳ ﺔ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺖﺳا نآ
؛ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺲﭘ ياﺮـﺑ يﺰﻳر ﻦﻴﻣﺄـﺗ
ﺔﻳﺎﻣﺮـﺳ
ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺖﻳﻮﻟوا زا ، نﺎﻳﺎﺷ
ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﻲﻬﺟﻮﺗ .
ﺶﻫوﮋـﭘ ﺮـﺿﺎﺣ دﺪـﺻرد ﻌـﺳﻮﺗ ﺔ
ياﺮـﺑ ﻲﻟﺪـﻣ
» ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﺸﻣ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
شزﻮـﻣآ رد ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﺶﺨﺑﺮﺛا ﻲﻟﺎـﻋ
« ﺖـﺳا . عﻮـﻧ
ﺶﻫوﮋﭘ زا ظﺎﺤﻟ
،فﺪﻫ يدﺮﺑرﺎﻛ و زا ﺒﻨﺟ ﺔ شور ﺶﻫوﮋﭘ
، ﻪﺘﺨﻴﻣآ ) ﻲﻔﻴﻛ ـ ﻲﻤﻛ ( ﺖﺳا . ﺶﻫوﮋﭘ
ﻪﻠﺣﺮﻣ ود رد
؛ﺖﺳا هﺪﻣآرد اﺮﺟا ﻪﺑ ﻠﺣﺮﻣ رد
ﺔ لوا ) ﻲﻔﻴﻛ ( و دﺎﻌﺑا ﻪﻔﻟﺆﻣ ﻖﻳﺮﻃ زا لﺪﻣ يﺎﻫ ﻲﺳرﺮﺑ
و يﺮﻈﻧ تﺎﻴﺑدا ﺒﺣﺎﺼﻣ
ﺔ نﺎﮔﺮﺒﺧ ﺎﺑ ﻖﻴﻤﻋ )
16 ﺮﻔﻧ يﺎـﻀﻋا و ناﺮﻳﺪﻣ زا ﺖـﺌﻴﻫ
شزﻮـﻣآ ﻲـﻤﻠﻋ
ﺎﺑ اﺪﺘﺑا ﻪﻛ ﻲﻟﺎﻋ شور
ﻪﻧﻮﻤﻧ يﺮﻴﮔ ﺪﻨﻤﻓﺪﻫ ﻪﻣادا رد و ﻪﺑ ﻮﻴﺷ ة ﻟﻮﻠﮔ ﺔ ﺎﻳ ﻲﻓﺮﺑ هﺮﻴﺠﻧز يا مﺎﺠﻧا ﺪـﺷ
و ﻠﺣﺮﻣ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ﺎﺗ ﺔ
ﻪﻣادا عﺎﺒﺷا ﺖﻓﺎﻳ
( ﻊﻤﺟ يروآ ﺪﺷ ه ،ﻢﺗ ﻞﻴﻠﺤﺗ شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ و ﻲـﺳرﺮﺑ
ﺪﻧﺪﺷ و ﻲﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺑﺎﺸﺗ ناﺰﻴﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ هﺪﺷ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ يﺎﻫﺪﻛ
، ﻪﺘﺳد ﺪﺷ ﺐﻴﻛﺮﺗ و يﺪﻨﺑ ﺎـﺗ ﺪﻧ
50
ﻟﻮﻘﻣ ﺔ ،ﻲﻋﺮﻓ 22 ﻟﻮﻘﻣ ﺔ ﺖﻳﺎﻬﻧ رد و ﻲﻠﺻا 9
ﺪـﻳدﺮﮔ جاﺮﺨﺘـﺳا لﺪﻣ ﻲﺣاﺮﻃ ياﺮﺑ ﺪﻌﺑ .
ـﻠﺣﺮﻣ رد ﺔ
مود ) ﻲﻤﻛ ( ﺰﻴﻧ ياﺮﺑ ﻲﺠﻨﺳرﺎﺒﺘﻋا ﻪﻔﻟﺆﻣ
هﺪﺷ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ يﺎﻫ ،
ﻪﻣﺎﻨـﺸﺳﺮﭘ راﺰﺑا و ﻲﻔﻟد شور زا )
رد
د ﺎﺑ ﻪﻠﺣﺮﻣ و 20 ﺮﻔﻧ ﻖﻳﺮﻃ زا شور ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺪﻨﻤﻓﺪﻫ يﺮﻴﮔ (
ﺎﺗ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺑ
نﺎﮔﺮﺒﺧ عﺎﻤﺟا ﺪﻴﺳر
و
ﻪﺑ ﻲﻳﺎﻬﻧ لﺪﻣ ﺪﻣآ ﺖﺳد
.
هژاو يﺪﻴﻠﻛ يﺎﻫ :
،ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
ﻲﺸﻣ
، ﻪﺘﺨﻴﻣآ شور
ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا لﺪـﻣ ،
، ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺶﺨﺑﺮﺛا .
1 . ﺪﻜﺸﻧاد ،ﻲﺘﻟود ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ يﺮﺘﻛد يﻮﺠﺸﻧاد ة
اﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ،ن
،ناﺮﻬﺗ ناﺮﻳا
2 .
،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ةﺪﻜﺸﻧاد ،ﻲﺘﻟود ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هوﺮﮔ رﺎﻴﺸﻧاد
،ناﺮﻬﺗ ناﺮﻳا
3 . ﺪﻜﺸﻧاد ،ﻲﺘﻟود ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ هوﺮﮔ دﺎﺘﺳا ة
،ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻳا ،ناﺮﻬﺗ ،ناﺮﻬﺗ ،
رﺎﺗ ﻳ ﺦ رد ﻳ ﺖﻓﺎ ﻪﻟﺎﻘﻣ : 11 / 02 / 1396
رﺎﺗ ﻳ ﺦ ﺬﭘ ﻳ شﺮ ﺎﻬﻧ ﻲﻳ ﻪﻟﺎﻘﻣ : 29 / 05 / 1396
ﻮﻧ ﻳ ﺪﻨﺴ ة لﻮﺌﺴﻣ ﻪﻟﺎﻘﻣ : ﻲﻠﻘﻨﺴﺣ ﻪﻤﻴﻜﺣ رﻮﭘ
E-mail: hgholipur@gmail.com
ﻪﻣﺪﻘﻣ
ﺶﻧاد
، ﺖﺳا ترﺪﻗ و ﺖﻨﻄﻠﺳ
؛ ﺮﺑ ﺪﻫﺪﺑ ﺖﺳد زا ار نآ ﻪﻛ ﺮﻫ و دﺮﺑ شرﻮﻳ نآ ﺎﺑ ﺪﺑﺎﻴﺑ ار نآ ﻪﻛ ﺮﻫ
ﺪﻧﺮﺑ شرﻮﻳ وا .1
ﺶﻧاد دﺎﺼﺘﻗا رد ﻤﻫ ﻪﻛ نﺎﻴﻨﺑ
ﺔ ﺶﺨﺑ ﻳﺎﭘ ﺮﺑ ﺎﻫ ﺔ هﺪﺷ ﺎﻨﺑ ﺶﻧاد
هﺎﮕـﺸﻧاد ،ﺪـﻧا رد ﺎـﻫ
ﻴﻠﻛ ﺔ دﺮﮔاﺮﻓ لﺎﻌﻓ رﻮﻀﺣ نآ يﺎﻫ ﺪﻧراد
) ،ترﺎﻫ و تراﻮﺘﺳا 2010
: 507 .(
ﻪـﻛ ﺖﺳا ﻞﻴﻟد ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ ياﺮﺑ هﺎﮕﺸﻧاد ﺖﻴﻔﻴﻛ دﻮﺒﻬﺑ ﺎﻫ
، ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يراﺬﮔ ياﺮﺑ
ﺪﻨﻳآ ة بﺎﺴﺣ ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻲﻣ ﺪﻳآ ) ،نورﺎﺑ 2011 : 34 .(
زا ﻢﺘﺴﻴﺳ شزﻮﻣآ ﻪﺑ ﻲﻟﺎﻋ ﻟﺰﻨﻣ ﺔ ﻦﻳﺮﺗﻻﺎﺑ ﺢﻄـﺳ شزﻮـﻣآ رد ﻪـﻌﻣﺎﺟ
،
رﺎﻈﺘﻧا ﻲﻣ دور ﻪﻛ ﺶﻴﺑ زا ﺮﻫ ﻬﻧ دﺎ يﺮﮕﻳد رد تﻻﻮﺤﺗ يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا و ﻪﻌﻣﺎﺟ
ﺮﻴﺛﺄـﺗ دراﺬـﮕﺑ و
رد يﺎﻘﺗرا ﺶﺨﺑ يﺎﻫ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ نآ ﺶﻘﻧ ﻲﻤﻬﻣ ﺎﻔﻳا ﺪﻨﻛ .
ﻲـﺸﺨﺑﺮﺛا و ﺶـﻘﻧ ﻦـﻳا يﺎـﻔﻳا شزﻮـﻣآ
ﻲﻟﺎﻋ
، رد وﺮﮔ ﻲﻳارﺎﻛ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا و ﻪـﺑ
دﺮـﻜﻠﻤﻋ هﮋـﻳو يﺎـﻀﻋا
ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ نآ
ﺖـﺳا . رد ﻦـﻳا
،صﻮﺼﺧ ﻲﺧﺮﺑ
زا ﺐﺣﺎﺻ ناﺮﻈﻧ ﺪﻧﺪﻘﺘﻌﻣ ﻪﻛ
» ﻣآ شزﻮ ﻲﻟﺎﻋ
، ﻲﻨﻌﻳ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ «
) ﺐـﺤﻣ نﺎـﮔداز ،
هاﻮﺨﺘﺳاﺮﻓ و ﻲﻧﺎﻣﺮﻬﻗ ،ﻲﭽﺘﺧادﺮﭘ
، 1392 : 2 .(
ﻞﻴﻠﺤﺗ زا يرﺎﻴﺴﺑ ناﺮﮔ
ﺰﻴﻧ ﺪﻧروﺎﺑ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻪﻛ
ﻦﺘﺷاﺪﻧ
ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﺑ ﻲﻓﺎﻛ ﻪﺟﻮﺗ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ
ﻂﺧ ﺮﻫ ﺖﺴﻜﺷ ﻪﺑ ﻲﺸﻣ
دﻮﺷ ﺮﺠﻨﻣ )
،ﻮﻫﺎﭘ 2001 .(
رﻮﺸﻛ ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ
، بﻼﻘﻧا يزوﺮﻴﭘ زا ﺲﭘ ،ﻲﻣﻼﺳا
ﻫﺎﺷ هﺎﮕﺸﻧاد هدﺮﺘﺴﮔ و ﻲﻤﻛ ﺪﺷر ﺪ و ﺎﻫ
نآ ﻊﺒﺗ ﻪﺑ ﺶﻳاﺰﻓا
ﺶﻧاد و نﺎﻳﻮﺠﺸﻧاد ،ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا داﺪﻌﺗ ﺖﺳا هدﻮﺑ نﺎﮕﺘﺧﻮﻣآ
. نﺎـﻣﺰﻤﻫ
ﺖﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا ﺰﻴﻧ رﻮﺸﻛ ﻲﻤﻠﻋ ﺪﺷر ﺖﻋﺮﺳ ،هدﺮﺘﺴﮔ ﻲﻤﻛ ﺪﺷر ﻦﻳا ﺎﺑ
؛ ﻪﺑ ﻪﻛ يرﻮﻃ ﻪﺑ
ﺞﻳرﺪﺗ ﺶﻴﺑ
زا 40 ﻤﻠﻋ ﺪﺷر ﺰﻛﺮﻣ ﻲ
ﺶﻧاد ﺖﻛﺮﺷ راﺰﻫ ﻪﺳ ،يروﺎﻨﻓ كرﺎﭘ و نﺎـﻴﻨﺑ
زا ﺶﻴـﺑ و 50
ﺪﻜـﺸﻫوﮋﭘ ة
ﺪﻳﺪﺟ ﺪﺷ دﺎﺠﻳا ﺪﻧ . ﻲﻤﻛ ﻦﻳا ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ رد ﻲﻳاﺮﮔ
، ﻪﺑ ار ﻲﻧاواﺮﻓ تﺎﻌﺒﺗ ﺖﺷاد لﺎﺒﻧد
. ﻦـﻳا زا ﻲﻜﻳ
رد ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ يﺪﻣآرﺎﻛﺎﻧ ،تﺎﻌﺒﺗ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
و ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎـﻀﻋا ﺶﺨﺑﺮﺛا ﻲـﺑ
ﻬﺟﻮـﺗ ﻲ ﻪـﺑ
رﻮﻀﺣ ﻣ ﺆ ﺮﺛ ﺖﺳا ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد يﺎﻀﻓ رد ﺎﻬﻧآ .
زا رﻮﻈﻨﻣ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ رد ﺶﺨﺑﺮﺛا
ﺶﻫوﮋﭘ ﺮـﺿﺎﺣ ﻦـﻳا
رﻮﻀﺣ داﺮﻓا ﻪﻛ ﺖﺳا ﺮﺛﺆﻣ
ﺪﻧزادﺮﭙﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﺑ هﺰﻴﮕﻧا ﺎﺑ و ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد نﺎﻣزﺎﺳ رد ي
، ﺎﻬﻧآ يﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ
و دوﺮﻧ رﺪﻫ ﻪﺑ ﺔﻤﻫ
ﺑ نﺎﻣزﺎﺳ و دﻮﺧ فاﺪﻫا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ياﺮﺑ ار دﻮﺧ ناﻮﺗ و ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻪ
ﺪﻧﺮﻴﮔ رﺎﻛ .
ﺪﻫﺎﺸﻣ ة كراﺪﻣ و دﺎﻨﺳا ﻲﺳرﺮﺑ و دﻮﺟﻮﻣ ﻊﺿو )
ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ ( ﻪﻛ ﺖﺳا نآ زا ﻲﻛﺎﺣ ، هﺎﮕﺸﻧاد
و ﺎـﻫ
ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ ﺰﻛاﺮﻣ
، رد ﻨﻴﻣز ﺔ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ دﻮﺧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
، ﻪﺑ ﻲﻤﻧ ﻞﻤﻋ ﺪﻣآرﺎﻛ رﻮﻃ ﺪـﻨﻨﻛ
ﻲﻣ ﻪﻛ ﻢﻴﺘﺴﻫ ﻲﺠﻳﺎﺘﻧ ﺪﻫﺎﺷ زور ﻪﺑ زور و ﻂﺧ ياﺮﺟا ﻞﺻﺎﺣ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻲﺸﻣ ﻂﻠﻏ يﺎﻫ و
بﻮﻴﻌﻣ ﺎﻳ دﻮﺒﻧ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ رد مزﻻ يﺎﻫ ﻨﻴﻣز
ﺔ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺪـﺷﺎﺑ ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎـﻀﻋا .
عﻮـﺿﻮﻣ زا ندﺮـﻛ ﺖـﻠﻔﻏ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﺶﺨﺑﺮﺛا
، يﺎﻫﺪﻣﺎﻴﭘ ﺮﻳز
درادﺮﺑ رد ار :
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 . ﻲﻠﻋ ﻦﻴﻨﻣﻮﻤﻟاﺮﻴﻣا لﺎﻗ )
ع
" :(
ﻪﻴﻠﻋ ﻞﻴﺻ هﺪﺠﻳ ﻢﻟ ﻦﻣ و لﺎﺻ هﺪﺟو ﻦﻣ ،نﺎﻄﻠﺳ ﻢﻠﻌﻟا
"
ﺞﻬﻧ حﺮﺷ ، ﻲﺑا ﻦﺑا ،ﻪﻏﻼﺒﻟا ج ،ﺪﻳﺪﺤﻟا
20 ص ، 319 .
1 . ﻂﺧ ﻪﻛ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻲﺸﻣ
ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ يراﺬﮔ ياﺮﺑ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ دﻮﺧ داﺮﻓا
دراﺪﻧ هرﺎـﻈﻧ ﺪﻳﺎﺑ رﺎﭼﺎﻧ ﻪﺑ ﺮـﮔ
ﻧآ جوﺮﺧ ﺎﻬ ؛ﺪﺷﺎﺑ ا
2 . ﻲﺑ ﻬﺟﻮﺗ ﻲ هﺎﮕﺸﻧاد ﺖﺸﮔزﺎﺑ مﺪﻋ ﺐﺟﻮﻣ ،دﺮﺑرود هﺎﮕﻧ رد ،ﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا ﻦﻳا ناﻮﺗ ﻦﺘﻓر رﺪﻫ ﻪﺑ ﺎﻫ
ﻔﻧ ﻪﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رﻮﺸﻛ ﻊ
ﻲﻣ دﻮﺷ
؛
3 . رد ار ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد ﻢﺘﺴﻴﺳ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺶﻫﺎﻛ ،ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﻲﻔﻴﻛ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﻛ
؛دراد ﻲﭘ
4 . ﻲـﺑ رﻮـﻀﺣ ،ﻲــﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎــﻀﻋا ﻲـﮔﺰﻴﮕﻧا ﺮﺛﺆــﻣ
ﻲﻫﺎﮕــﺸﻧاد ﻂﻴـﺤﻣ رد ار ﺎــﻬﻧآ لﺎـﻌﻓ و
ﺖﺤﺗ ﻲﻣ راﺮﻗ عﺎﻌﺸﻟا ﻲﻣ ﻞﺻﺎﺣ ﺮﻳز عﺎﺿوا ﻪﺠﻴﺘﻧ رد ،ﺪﻫد
ﺪﻧﻮﺷ :
ــﻤﻠﻋ ﺖــﺌﻴﻫ يﺎــﻀﻋا زا ﻲــﺧﺮﺑ ﺪــﻬﻌﺗ ﺶﻫﺎــﻛ •
دﺮــﻜﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎــﻛ و ﻲ ﺮﺛﺆــﻣ
ﻂﻴــﺤﻣ رد
؛ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد
ﻪﺑ •
ﺶﻫوﮋﭘ و تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ندﻮﺒﻧزور
؛ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا زا ﻲﺧﺮﺑ يﺎﻫ
ﺋارا •
ﺔ ﺗ ﺎﺑ ،نﻮﻣزآ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺄ
ﺖﻗد ﻢﻛ و ﺮﻴﺧ .
5 . ﻲﺑ و ﻒﻴﻌﺿ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺑ ﺐﺟﻮﻣ ،ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﻲﮔﺰﻴﮕﻧا
ﺮﻴـﺴﻣ رد نﺎﻳﻮﺠﺸﻧاد ﻲﮔﺰﻴﮕﻧا
ا ﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا ﻦﻳا جوﺮﺧ ﺐﺟﻮﻣ ﻲﻫﺎﮔ و هﺪﺷ ﻢﻠﻋ ﺪﻴﻟﻮﺗ رﻮﺸﻛ ز
ﻣ ﻲ دﻮﺷ ؛
6 . ﺖﺻﺮﻓ شﺮﻳﺬﭘ ﻪﺑ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﻞﻳﺎﻤﺗ ﻪـﻛ ﻲﻫﺎﮕـﺸﻧاد يﺎـﻀﻓ زا جرﺎـﺧ ﻲﻠﻐـﺷ يﺎﻫ
دراد ﻲﭘ رد ار ﺮﻳز يﺎﻫﺪﻣﺎﻴﭘ :
ﻲﮕﺘﺴﺧ ندروآ و ﻲﻫﺎﮕﺸﻧادﺮﻴﻏ يﺎﻀﻓ رد ندﻮﺑ بادﺎﺷ •
؛ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد ﻂﻴﺤﻣ ﻪﺑ ﺎﻫ
ﺖﻗو صﺎﺼﺘﺧا •
ﺋارا ياﺮﺑ هدﺮﻣ يﺎﻫ ﺔ
؛نﺎﻳﻮﺠﺸﻧاد ﻪﺑ سرد
و ﺖﺒﻴﻏ •
رد سﺮﺘﺳد ندﻮﺒﻧ ﻲﺧﺮﺑ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا زا .
7 . ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻲﻣﻮﻤﻋ ﻒﻌﺿ زوﺮـﺑ و ﻪﺘﻓﺮـﺸﻴﭘ ﻊـﻣاﻮﺟ ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد ﺰﻛاﺮﻣ ﻲﺸﻫوﮋﭘ يﺎﻫ
ﺮﻳز ﺞﻳﺎﺘﻧ : ﻪﻳﺮﻈﻧ ﺮﻘﻓ •
و يدﺎـﺼﺘﻗا ،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ،ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ ﻢﻴﻠﻗا ﺎﺑ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ و ﻲﻣﻮﺑ ﻢﻠﻋ ﺪﻴﻟﻮﺗ و يزادﺮﭘ
؛ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﻂﺳﻮﺗ ﻲﺳﺎﻴﺳ ﻢﻛ رﻮﻀﺣ •
ﻠﻋ ﻊﻣﺎﺠﻣ رد ،ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﮓﻧر رﻮﺸﻛ زا جرﺎﺧ ﻲﻤ
.
8 . دﺎﻔﺘﺳا مﺪﻋ ة
نﺪﺷ ﺖﺧﻮﺳ و ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا يﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ﺖﻴﻓﺮﻇ زا يﺮﺜﻛاﺪﺣ و بﻮﻠﻄﻣ
ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻦﻳا ﺎﻫ
.
ﻂﺧ ﻦﻳوﺪﺗ و ﻲﺣاﺮﻃ رد ﺢﻴﺤﺻ ﻲﺸﻣ
ﻨﻴﻣز ﺔ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺐﻧﺎﺟ زا ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﺶﺨﺑﺮﺛا
شزﻮﻣآ ناﺮﻳﺪﻣ ﻲﻟﺎﻋ
، ﻲﻣ
هﺎﮕـﺸﻧاد ﺖـﻴﻘﻓﻮﻣ يﺪﻴﻠﻛ ﻞﻣاﻮﻋ زا ﻲﻜﻳ ﺪﻧاﻮﺗ
نآ ﻲـﭘ رد و ﺎـﻫ
، ﻌـﺳﻮﺗ ﺔ
رد رﻮﺸﻛ ﻲﻤﻠﻋ ﺪﺷﺎﺑ دﺮﺑرود هﺎﮕﻧ
.
ﻢـﻬﻣ ﻦـﻳا ﻖﻘﺤﺗ
، وﺪـﺑ
ﻂـﺧ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا زا هدﺎﻔﺘـﺳا ن ﻲـﺸﻣ
ﺎـﻫ
نﺎﻜﻣا دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺨﻧ ﺮﻳﺬﭘ
؛ ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا زا فﺪﻫ اﺮﻳز ﺋارا ،ﻲﺸﻣ
ﺔ ﻂﺧ ﻪﺑ رﻮﺧزﺎﺑ ﻲﺸﻣ
ناراﺬﮔ
، ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ
ﻂﺧ دﻮﺒﻬﺑ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ﻲﺸﻣ
ﻪﺑ ﺮﺘﻬﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﺖﻬﺟ رد نآ ياﺮﺟا ﻒﻗﻮﺗ و ﻪﻣادا ﺎﻳ دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ فاﺪﻫا
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻦﻴﻴﻌﺗ .
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
» ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﺶﺨﺑﺮﺛا
«
، ﻪﺑ ﻚﻤﻛ رﻮﻈﻨﻣ
ﻂﺧ دﻮﺒﻬﺑ ﻪﺑ ﻲﺸﻣ
ﺖـﺌﻴﻫ يﺎـﻀﻋا دﺮﻜﻠﻤﻋ دﻮﺒﻬﺑ ﺖﻬﺟ رد شﻼﺗ و ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ يﺎﻫ ﻲـﻤﻠﻋ
، ﻪـﺑ
ﻪﻛ ﻲﻠﻜﺷ ﺮﺑ هوﻼﻋ
،ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ ﻞﻛ
دزﺎﺳ ﻊﻔﺘﻨﻣ ار ﻪﻌﻣﺎﺟ
، ﻲﻳاﺰﺴﺑ ﺖﻴﻤﻫا دراد
. ﻦﻳا عﻮـﺿﻮﻣ ﺎـﺑ
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو ﻪﻛ رﻮﺸﻛ ﻲﻠﻌﻓ ﻪـﺑ
ﺪﻌﺘـﺴﻣ و شﻼﺗﺮـﭘ يﺎـﻫوﺮﻴﻧ دراد زﺎـﻴﻧ
، ﻲﻳﻻﺎـﺑ ﺖـﻳﻮﻟوا زا
رادرﻮﺧﺮﺑ ﺖﺳا .
ﺋارا دﺪﺻرد ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا ﺔ
ﻢﺸﭼ رﺎﺑرد ﻦﺷور زاﺪﻧا ة
ﻂﺧ زا ﻲﺸﺨﺑ شزﻮﻣآ رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﺸﻣ
ﺖﺳا رﻮﺸﻛ ﻲﻟﺎﻋ ﻪﻜﻨﻳا ﻦﻤﺿ ،
ﻲﻣ
ﻂـﺧ ﻲـﻠﻤﻋ ياﺮـﺟا و ﺖﻳﻮﻘﺗ ياﺮﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﻲـﺸﻣ
و ﻦﻴـﺸﻴﭘ يﺎـﻫ
ﻂﺧ ﻦﻳوﺪﺗ ﺸﻣ
ﻲ ﺪﻳﺪﺟ يﺎﻫ
، ﺪﻫد ﻪﺋارا ﻲﺑﻮﺧ يدﺮﺑرﺎﻛ ﺞﻳﺎﺘﻧ .
يﺮﻈﻧ ﺔﻨﻴﺸﻴﭘ ﺶﻫوﮋﭘ
ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﺸﻣ
ﻲﻣﻮﻤﻋ
ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﻣﻮﻤﻋ ﻲﺸﻣ
دﺮﮔاﺮﻓ ﻲﻣ ﺺﺨﺸﻣ نآ رد ﻪﻛ ﺖﺳا ي ﻂﺧ ﻚﻳ دﻮﺷ
زا ﻞـﻤﻋ رد ﻲـﺸﻣ
ﺖﺳد ﺮﻈﻧ ﺪﻣ فاﺪﻫا ﻪﺑ ناﺰﻴﻣ ﻪﭼ ﺎﺗ و هدﻮﺑ ﻲﻓاﺪﻫا ﻪﭼ ﻖﻘﺤﺗ دﺪﺻرد ،هدﺮﻛ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻳﺎﻫراﺰﺑا ﻪﭼ هدﺮﻛ اﺪﻴﭘ ﺖﺳا
) ﺖﻟوﺎﻫ
، لﺮـﭘ و ﺶﻣار
، 2009 .(
ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻲـﻠﻛ فﺪـﻫ
، ﻢﻫاﺮـﻓ ندروآ يرﻮﺧزﺎـﺑ
ﻢﻴﻤﺼﺗ ياﺮﺑ ﺪﻨﻣدﻮﺳ يﺮﻴﮔ
) ،ﻒﻳوﻮﻨﻳز 2008
( ﺋارا و ﺔ ﻂﺧ ﻪﺑ رﻮﺧزﺎﺑ ﻲﺸﻣ
ﻪﺑ راﺬﮔ ﻪـﺑ ﻚـﻤﻛ رﻮﻈﻨﻣ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ دﻮﺒﻬﺑ ﺎﻳ ﺎﻫ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻪﻣادا و دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ ﺎﻳ
ﻧآ ياﺮﺟا ﻒﻗﻮﺗ ،ﺎﻬ
ﻪـﺑ ﺮـﺘﻬﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘـﺳد ﺖـﻬﺟ رد
ﺪﺷ ﻦﻴﻴﻌﺗ فاﺪﻫا ﺖﺳا ه
) ﻲﻠﻗ ،رﻮﭘ 1391 : 141 .(
ﻦﻤﻟو ) 2003 ( عاﻮﻧا نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﻦﻴﻨﭼ ار ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﺰﻳﺎﻤﺘﻣ
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ :
ﻦﻴـﺸﻴﭘ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ،1
2يرﺎﺟ ﻦﻴﺴﭘ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ، ﻪﻛ3
ار هﺪﻤﻋ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ود ﺪﻧرادﺮﺑرد
. رﺎـﻈﺘﻧا درﻮﻣ فاﺪﻫا ﻪﻜﻨﻳا ﺶﺠﻨﺳ ،لوا
ﻂﺧ هﺪﺷ ﻖﻘﺤﻣ ﺪﺣ ﻪﭼ ﺎﺗ ﻲﺸﻣ
4ﺪﻧا ﻦﻳا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ ،مود ؛ لاﺆﺳ
ﻛ ﻪ رﺎﺛآ هﺪـﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ تاﺮﻴﻴﻐﺗ و
، ﺎـﺗ
ﻂﺧ ﺎﻳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻪﺑ ﺪﺣ ﻪﭼ ﻂﺒﺗﺮﻣ هﺪﺷ اﺮﺟا ﻲﺸﻣ
ﺪﻧا ) ،ﻦﻤﻟو 2003 ( . يو ﺖـﺳا نآ ﺮـﺑ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻪـﻛ
ﻂﺧ ﻪﻳور و ﻲﻠﻴﻠﺤﺗ راﺰﺑا ،ﻲﺸﻣ ﻲﻣ مﺎﺠﻧا رﺎﻛ ود ﻪﻛ ﺖﺳا يا
ﺪﻫد . ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ،ﺖﺴﺨﻧ ـﻟﺰﻨﻣ
ﺔ راﺰـﺑا
ﻂﺧ ﻚﻳ ﻲﺳرﺮﺑ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻠﻴﻠﺤﺗ ﻲﺸﻣ
، ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻊﻤﺟ يروآ ﻴﻠﻛ ﺔ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﺎـﺑ ﻂﺒﺗﺮـﻣ تﺎﻋﻼﻃا
زا نآ دﺮﻜﻠﻤﻋ هﺎﮕﻧ
دﺮﮔاﺮﻓ هدﺎﻔﺘﺳا هﺪﺷ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ،مود و ﺖﺳا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﻳﺎﺘﻧ و ﻟﺰﻨﻣ
ﺔ ﻪـﻠﺣﺮﻣ زا يا
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. Ex-ante Evaluation
2. Ongoing Evaluation 3. Ex-post Evaluation 4. Goal Attainment
ﺧﺮﭼ ﺔ ﻂﺧ ﻪﻛ ﻲﺸﻣ ﺮﺑ
ﻪﺑ تﺎﻋﻼﻃا شراﺰﮔ ﺖـﺳد
ﻂـﺧ ﻪـﺑ هﺪـﻣآ ﻲـﺸﻣ
رد ﺮـﻴﮔرد ناراﺬـﮔ دﺮـﮔاﺮﻓ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ يراﺬﮔ دراد ﺖﻟﻻد ، )
،نﺎﻳرﻮﻨﻣ 1394 : 274 .(
ﺐﺣﺎﺻ ﻲﺧﺮﺑ ﻦﻳا ﺮﺑ ناﺮﻈﻧ
ﺪﻧروﺎﺑ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻛ
، ﻠﺣﺮﻣ ﻪﺑ ﺔ ﻲﺻﺎﺧ ﺧﺮﭼ زا ﺔ ﻂﺧ ﻲـﺸﻣ
ﻲﻤﻧ دوﺪﺤﻣ ﻲﻣﻮﻤﻋ ﺎﺑ ﻪﻛ دﻮﺷ
ﻤﺗﺎﺧ ﺔ ﻂﺧ حﻼـﺻا كاردا يﺎـﻨﺒﻣ ﺮـﺑ ﻪﺧﺮﭼ دﺪﺠﻣ ﻲﺣاﺮﻃ ﺎﻳ ﻲﺸﻣ
دﺪﺠﻣ يراﺬﮔرﻮﺘﺳد و ﻞﻜﺸﻣ زا هﺪﺷ
، ﺪﺳﺮﺑ نﺎﻳﺎﭘ ﻪﺑ
؛ شﺮﮕﻧ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ﻪﻜﻠﺑ ﺧﺮﭼ
ﺔ ﻂﺧ ياﺮﺑ ،ﻲﺸﻣ
ﻞﻛ دﺮﮔاﺮﻓ ﻂﺧ ﻲﺸﻣ يراﺬﮔ ﻂﺧ ياﺮﺟا زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ،ﻲﻧﺎﻣز شﺮﮕﻧ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ و ـﺑ ﻲﺸﻣ
ﻪ هدﺮـﺑ رﺎـﻛ
ﻲﻣ دﻮﺷ . ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ار ﻲﻣ ناﻮﺗ رﻮﺧزﺎﺑ يﺎﻫرﺎﻛوزﺎﺳ ﺐﺴﺣ ﺮﺑ ،1
يﺮﻴﮔدﺎـﻳ زا ﻲﺗوﺎـﻔﺘﻣ يﺎـﻫﻮﮕﻟا ﻪـﺑ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ دﺮﻛ ﺖﻳاﺪﻫ و
ار نآ ﻄﻘﻧ زﺎﻏآ ﺔ هﻮﻘﻟﺎﺑ يا ياﺮﺑ دﺮﮔاﺮﻓ ﻂﺧ ﻲـﺸﻣ دﺮﻤـﺷ )2
،ﺮـﺸﻴﻓ و ﺮـﻠﻴﻣ
،ﻲﻧﺪﻴﺳ 2007 : 46 .(
ﺎﻄﻣ رد ﻌﻟ ﺔ نﻮﺴﻧاﺮﺑ ور ، ﻳ ﻮﻜﻳﺮﭼ و ﺮ )
2009 ( ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ، ﻠﺣﺮﻣ ﻪﺳ ﻞﻣﺎﺷ ﻲﺸﻣ
ﺔ اﺮـﺟا ،اﻮﺘﺤﻣ
ﻂﺧ يﺎﻫﺪﻣﺎﻴﭘ و ﻲﺸﻣ
،هدﻮﺑ ﺮﻫ ﻚﻳ ﻞﺣاﺮﻣ زا ﻲﻜﻳ ﺮﺑ ﺎﻬﻧآ زا دﺮـﮔاﺮﻓ
ﻂـﺧ ﻲـﺸﻣ
ﺰـﻛﺮﻤﺘﻣ يراﺬـﮔ
ﺖﺳا . ياﻮﺘﺤﻣ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻂﺧ3
ﻲـﺸﻣ :
ﺪـﻧرادﺮﺑرد ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا زا عﻮـﻧ ﻦـﻳا ة
زا ﻲـﻤﻬﻣ ﻞـﺣاﺮﻣ دﺮـﮔاﺮﻓ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ يراﺬﮔ ) ﻌﺗ ﻒﻳﺮ ﺔﻠﺌﺴﻣ ﻂﺧ ﻦﻳوﺪﺗ و ﻞﻴﻠﺤﺗ ،ﻲﻣﻮﻤﻋ ﻌﺳﻮﺗ و بﺎﺨﺘﻧا و ﻲﺸﻣ
ﺔ ﻂـﺧ ﻲـﺸﻣ (
،هدﻮﺑ دﺪﺻرد ﻦﻳا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ لاﺆﺳ
ﻂـﺧ ياﻮـﺘﺤﻣ ﺎـﻳآ ﻪـﻛ ﺖﺳا ﻲـﺸﻣ
، فاﺪـﻫا ﺮﮕﻧﺎـﻴﺑ حﻮـﺿو ﻪـﺑ
ﻂﺧ ﻂﺧ ﻲﻟﺎﻤﺘﺣا رﺎﺛآ ﻲﺳرﺮﺑ ياﺮﺑ ﻲﺳﺎﺳا ﻖﻄﻨﻣ و نآ ياﺮﺟا ،ﻲﺸﻣ ﻲﺸﻣ
ﺖﺳا ﻞـﻳﻻد ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ؟
ﻌﺳﻮﺗ و بﺎﺨﺘﻧا ﺔ
ﻂﺧ ﻚﻳ ﻲﺸﻣ
، ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺑ ﮔ ﻲﻣ ﻚﻤﻛ ناﺮ ﺪﻨﻛ
ﺎﺗ ﻂﺧ نآ ياﻮﺘﺤﻣ و ﻪﻨﻴﻣز ار ﻲـﺸﻣ
ﻲﺘﺳرد ﻪﺑ كرد
ﺪﻨﻨﻛ . ياﺮﺟا ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻂﺧ4
ﻲﺸﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا نآ ﺮﺑ لاد ﻂﺧ ﺎﻳآ
و ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﻖﺒﻃ ﻲﺸﻣ
نﺎﻤﻫ ﻲﻣ رﺎﻈﺘﻧا ﻪﻛ رﻮﻃ ﺖﺳا هﺪﻣآ رد اﺮﺟا ﻪﺑ ﺖﻓر
ﻪـﻧ ﺎﻳ
!
ﻂـﺧ ياﺮـﺟا و ﺖـﻴﻘﻓﻮﻣ ﻢـﻬﻓ رد ﻲـﺸﻣ
نآ ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا
، ﻠﺣﺮﻣ ﺔ ﻲﺳﺎﺳا بﻮﺴﺤﻣ ﻲﻣ و دﻮﺷ ﻳﺮﻃ زا
ﻂـﺧ ياﺮـﺟا ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻖ
ﻲـﻣ ﻲـﺸﻣ ناﻮـﺗ
ﻲﻤﻬﻣ تﺎﻋﻼﻃا ار
ةرﺎﺑرد ﻞﻴﻬﺴﺗ و هﺪﻧرادزﺎﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﺪﻨﻨﻛ
ة اﺮـﺟا
، ﻪـﺑ ﺖـﺳد دروآ .
ﺪـﻣﺎﻴﭘ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا
5
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻢﻬﻣ ﻦﻳا ﺮﺑ لاد ﻂﺧ ﺎﻳآ
ﺖـﺳا ﻪﺘﺴﻧاﻮﺗ ﺮﻈﻧ ﺪﻣ ﻲﺸﻣ درﻮـﻣ يﺎﻫﺪـﻣﺎﻴﭘ و ﺞﻳﺎـﺘﻧ
ﺪﻨﻛ ﻞﺻﺎﺣ ار رﺎﻈﺘﻧا
!
؟
ﻞﻜﺷ 1 يﺎﻳﻮﮔ ﻲﻠﺻا ﻞﺣاﺮﻣ طﺎﺒﺗرا ﺮﻓ
دﺮﮔا ﻂﺧ ﻲﺸﻣ
ﻂـﺧ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا عﻮـﻧ ﻪﺳ و يراﺬﮔ ﻲـﺸﻣ
ﻌﺳﻮﺗ ﺮﻴﺴﻣ ،هدﻮﺑ ﺔ
ﻂﺧ ﺪﻨﻳاﺮﻓ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ار ﻲﺸﻣ
ﺪﻫد .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. Feed-back mechanisms
2. Werner Jann & Kai Wegrich: Theories of the policy cycle.
3. Content Evaluation 4. Implementation Evaluation 5. Impact Evaluation
ﻞﻜﺷ 1 . ﻞﺣاﺮﻣ طﺎﺒﺗرا دﺮﮔاﺮﻓ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا عاﻮﻧا و يراﺬﮔ
ﻊﺒﻨﻣ : نﻮﺴﻧاﺮﺑ ور ، ﻳ ﻮﻜﻳﺮﭼ و ﺮ ) 2009 (
د ﻲﮕﺘﺴﺑ يدﺪﻌﺘﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا عﻮﻧ بﺎﺨﺘﻧا درا
ﻪﻛ عاﻮـﻧا زا ﻚـﻳ ﺮﻫ
ﺖـﺳا ﻦـﻜﻤﻣ نآ
يﺪﻨﻤﺷزرا تﺎﻋﻼﻃا ار
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ياﺮﺑ عاﻮﻧا ﺮﻳﺎﺳ ﺮﻴﺴﻔﺗ و يﺰﻳر
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ) ﺪﻣﺎﻴﭘ و اﺮﺟا ،اﻮﺘﺤﻣ (
ﻢﻫاﺮﻓ
ﺪﻨﻛ ) ﺴﻧاﺮﺑ نﻮ
، ور ﻳ
،ﻮﻜﻳﺮﭼ و ﺮ 2009
: 1579 .(
نﺎﻤﻫ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻪﻛ رﻮﻃ
، دﺮﮔاﺮﻓ ﻂﺧ ﻲـﺸﻣ ار يراﺬـﮔ
ﺖﺤﺗ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻣ راﺮﻗ نآ زا و ﺪﻫد ﺮﻴﺛﺄﺗ
ﻲﻣ ﻳﺬﭘ ﺰـﻴﻧ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻞـﺣاﺮﻣ زا ﻚـﻳ ﺮﻫ ،دﺮ
ﺖـﺳا ﻦـﻜﻤﻣ
ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ ﺎﻳ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ
، ﻢﻫ ﺮﺑ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺪﻧراﺬﮕﺑ . ﻲﻣ ﺐﺟﻮﻣ ﺮﻣا ﻦﻳا دﻮﺷ
ﺧﺮﭼ ﻪﻛ ﺔ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
، ﻪـﺑ ـﻟﺰﻨﻣ ﺔ
ﻲﻋﻮﻧ دﻮﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد هﺪﻴﭽﻴﭘ و ﻲﻄﺧﺮﻴﻏ زﺎﺑ ﻢﺘﺴﻴﺳ )
،نﻮﺳﺎﻴﭼ و ﺎﮔو 2015
: 362 .(
لﺪﻣ ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا يﺎﻫ ﻲﻣﻮﻤﻋ ﻲﺸﻣ
ﻌﺳﻮﺗ و ﻲﺣاﺮﻃ ﺔ
لﺪﻣ يﺎﻫ ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﻠﺻا رﻮﺤﻣ ،ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﻣ ﻞﻴﻜﺸﺗ ار ﻲﺸﻣ
ﺪﻫد .
لﺪﻣ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻚـﻳ تﺎـﺼﺨﺸﻣ و هدﺮـﻛ ﺺﺨﺸﻣ ار ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ياﺮﺟا و ﻲﺣاﺮﻃ شور ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﺎﻫ
ﻲﻣﺮﺑ ار بﻮﺧ ﺪﻧرﺎﻤﺷ
) ،ﻦﻴﻜﻟآ 2004 : 5 .(
لﺪﻣ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا يﺎﻫ
،
ﺶـﺳﺮﭘ ﻦـﻳا ﻪـﺑ ًﻻﻮـﻤﻌﻣ
ﺦـﺳﺎﭘ ﺎـﻫ
ﻲﻣ ﺪﻨﻫد : ؟ﺪﻧﻮﺷ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﻳﺎﻫﺰﻴﭼ ﻪﭼ ترﻮـﺻ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻲﻧﺎـﻣز ﻪﭼ ؟ﺪﻨﻨﻛ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﻧﺎﺴﻛ ﻪﭼ
ﻮﺤﻧ ؟دﺮﻴﮔ ة
؟ﺪـﺷﺎﺑ ﻪـﻧﻮﮕﭼ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا )
،ترﻻﺎـﺑ 1998 : 152 .(
ﻪـﺑ ﻪـﻣادا رد
لﺪـﻣ زا ﻲـﺧﺮﺑ يﺎـﻫ
ﻂﺧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﺸﻣ
ﺎﻳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲﻣ هرﺎﺷا دﻮﺷ .
ﻒﻟا ( فﺪﻫ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ اﺮﮔ
) فﺪﻫ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ لﺪﻣ ﻦﻳا:(
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻧﻮﻤﻧ ﺔ ﻠﻣﺎﻛ ﻲ و ﻲﮔدﺎـﺳ زا
حﻮﺿو ﺖﺳا . ﻢﻬﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﻟاﺆﺳ ﻲـﻣ حﺮﻄﻣ لﺪﻣ ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﻲ دﻮـﺷ
نآ ياﺮـﺟا ﺞﻳﺎـﺘﻧ ﺎـﻳآ ﻪـﻛ ﺖـﺳا
ﻂﺧ
؟ﺪﻧراد ﻲﻧاﻮﺨﻤﻫ و ﻖﺑﺎﻄﺗ نآ فاﺪﻫا ﺎﺑ ﻲﺸﻣ ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ
لﺪـﻣ ﻦـﻳا رد مﺎـﮔ
، ﻲﻳﺎـﺳﺎﻨﺷ
ﻲﻨﻴﻋ فﺪﻫا ﻂﺧ
ﺶﺠﻨـﺳ فاﺪﻫا ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ ﻞﻳﺪﺒﺗ و ﺎﻬﻧآ ﻲﻌﻗاو يﺎﻨﻌﻣ جاﺮﺨﺘﺳا و ﻲﺸﻣ ﺮﻳﺬـﭘ
ﺖـﺳا
؛
ندﺮﻛ ﺺﺨﺸﻣ ،مود مﺎﮔ آ
ﺖﺳا ن فاﺪﻫا ﻪﻛ هﺪﺷ دﺎﻳ
ﻪﺘﺸﮔ ﻖﻘﺤﻣ هزاﺪﻧا ﻪﭼ ﺎﺗ ﻞﻤﻋ رد مﺎﮔ و ﺪﻧا
مﻮﺳ
، ﻂﺧ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺎﻳ ﺎﻘﺗرا ناﺰﻴﻣ ندﺮﻛ ﻦﻴﻌﻣ ﺮﻈﻧ ﺪﻣ ﻲﺸﻣ
ﺖﺳا ) ،ﮓﻧادو 2009 : 58 .(
ﻌﺳﻮﺗ و بﺎﺨﺘﻧا ﺔ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﺐﻳﻮﺼﺗ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ
ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ ﻪﻨﻳﺰﮔ و يزﺎﺳ
ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ
ﺔﻠﺌﺴﻣ ﻲﻣﻮﻤﻋ ﺑ و اﺮﺟا
ﻪ يﺮﻴﮔرﺎﻛ
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ
اﻮﺘﺤﻣ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا اﺮﺟا ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
ﺪﻣﺎﻴﭘ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
ب ( فﺪﻫ زا دازآ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ :1
لﺪﻣ ﻦﻳا
، نﻮﻳﺮﻜﺳا ﻂﺳﻮﺗ رﺎﺑ ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ ﻪﻟﺎﻘﻣ رد2
ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ يا
شور ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻪﺋارا ﺷ ﺪ . عﻮﻧ ﻦﻳا رد ،ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
ﻂﺧ فاﺪﻫا ﻲﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ هﺪﻳدﺎﻧ ﻲﺸﻣ
ﺪﻧﻮﺷ و نﺎﺑﺎﻴﺷزرا
ﻲﻣ شﻼﺗ دﻮﺧ توﺎﻀﻗ ﺪﻨﻨﻛ
ار رد رﺎﺑ ة ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ، ﻲﻌﻗاو ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺮﺑ ﺪﻧزﺎﺳ ﻲﻨﺘﺒﻣ
نوﺪﺑ ، ﻪﻜﻨﻳا تﻼﻳﺎﻤﺗ
ﻢﻴﻤﺼﺗ و يﺎﻫ ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ناراﺬﮔ ﺪﻣ ار ﺪﻨﻫد راﺮﻗ ﺮﻈﻧ .
ﺪـﻳﺎﺑ ﻪـﻛ ﺖﺳا ﺪﻘﺘﻌﻣ يو فﺮـﺻ
رﺎـﺛآ زا ﺮـﻈﻧ
ﺗ دﺪﺻرد ،ﻪﺘﺳاﻮﺧﺎﻧ ﺎﻳ ﻪﺘﺳاﻮﺧ ﻖﻘﺤ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲﻠﻤﻋ و ﻲﻌﻗاو رﺎﺛآ ﺎﻫ
ﺪﻣآﺮﺑ )
،ﻦﺗرو 1990 : 45 .(
ج ( يرﺎﻜﻤﻫ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ :3
ﺪﻴﻛﺄﺗ ناﺮﺑرﺎـﻛ و نﺎﺒﺣﺎﺻ ﻲﻋﺎﺴﻣ ﻚﻳﺮﺸﺗ ﺮﺑ لﺪﻣ ﻦﻳا
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲﻠﺻا /
ﻂﺧ رد ﻲﺸﻣ دﺮﮔاﺮﻓ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﺎـﺑ و ﻪﺘﺧﺎﻨـﺷ ﺮﺘﻬﺑ ار ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺎﻬﻧآ اﺮﻳز ؛ﺖﺳا ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا
نآ
، ﺞﻳﺎﺘﻧ زا ﻪﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳد ﺗ ياﺮﺑ
ﻢﻴﻤﺼ يﺮﻴﮔ ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻫ ﺪﻨﻨﻛ
ﻪﻛ ضﺮﻓ ﻦﻳا ﺎﺑ و ﻲﺑﺎﻴﺷزرا
ﺪـﻳﺎﺑ
ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﻲﻌﻗاو دﺮﺑرﺎﻛ
، ﻲﻣ زﺎﻏآ ﻨﻨﻛ ﺪ . ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ،ﻚﻴﺗاﺮﻛﻮﻣد ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا
ﺪـﻨﻤﻧاﻮﺗ ،زﺎـﺳ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا
يذ و نﺎﻌﻔﻧ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﺘﻛرﺎﺸﻣ
، ﻪﺧﺎﺷﺮﻳز زا لﺪﻣ يﺎﻫ
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲﻋﺎﺴﻣ ﻚﻳﺮﺸﺗ ﻪﺑ
ﻲـﻣ رﺎﻤﺷ ﺪـﻧور
ﺷا ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ ﻪﻣادا رد ﻪﻛ ﻲﻣ هرﺎ
دﻮﺷ )
،نﺎﻫﺎﻛ 2008 : 40 .(
1 . زﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ :4
يزﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و مدﺮـﻣ ﻪـﺑ ﻚﻤﻛ ياﺮﺑ ،ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ ﻦﻳا
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ دﻮﺒﻬﺑ و دﻮﺧ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ ياﺮﺑ ﺎﻬﻧآ ﻦﺘﺨﻴﮕﻧاﺮﺑ و ﻲﺑﺎﻴﺷزرا دﻮﺧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ،نﺎﺸﻳﺎﻫ
» ﺗﺄ ﻪﺸﻳﺪﻧا و ﻞﻣ
« ﺖﺳا هﺪﺷ ﻲﺣاﺮﻃ ، .
ﺖﻛرﺎﺸﻣ
ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﻦـﻳا رد نﺎﮔﺪـﻨﻨﻛ ﺎـﻫ
) زا ﻪـﻠﻤﺟ
فﺮﺼﻣ ،نﻼﻛﻮﻣ نﺎـﻨﻛرﺎﻛ و ﺎﻀﻋا ،نﺎﮔﺪﻨﻨﻛ
(
ﻲـﻣ دﻮـﺧ ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا ﻪـﺑ دﻮـﺧ ، و ﺪـﻧزادﺮﭘ
ﻪﺑ ًﺎﻓﺮﺻ ﺰﻴﻧ ﻲﻧوﺮﻴﺑ بﺎﻴﺷزرا ﺑﺎﺜﻣ
ﺔ ﻞﻴﻬﺴﺗ ﺎﻳ ﻲﺑﺮﻣ ﻲﻓﺎـﺿا ﺮﮔ
)5
ﺖـﻴﻠﺑﺎﻗ ﻪـﺑ ﻪﺘـﺴﺑ يﺎـﻫ
ﻣﺎﻧﺮﺑ ﺔ ﻲﻠﺧاد ( ﻲﻣ ﻞﻤﻋ ﺪﻨﻛ . ﻲﻧورد ﺎﺑ ،ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﻨﻳدﺎﻬﻧ و يزﺎﺳ
و ﺎـﻫدﺮﮔاﺮﻓ يزﺎـﺳ
ر ،ﻲﺑﺎﻴﺷزرادﻮﺧ لﺎﻤﻋا ﻲﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻪﺑ ﺎﻳﻮﭘ و ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ يدﺮﻜﻳو
ﺪـﺑﺎﻳ ) و تﺰﻋرﻮـﭘ
،ﻲﻳﺎﺿرﺪﻴﺳ 1396
سﺎﺳا ﺮﺑ ، ،ﻦﻣﺮﺘﻓ
2005 : 72 .(
2 . يذ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ نﺎﻌﻔﻧ
:6
ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻄﻳاﺮﺷ رد لﺪﻣ ﻦﻳا هوﺮﮔ ﻪﻛ دﻮﺷ
يذ يﺎـﻫ ﻊـﻔﻧ
ﻪﺑ ﺪﻨـﺳﺮﺑ عﺎﻤﺟا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ﺪﻳﺎﺑ و ﺪﻧراﺪﻧ ﻖﻓاﻮﺗ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ فاﺪﻫا يور ﻲﻠﻛ رﻮﻃ .
ﺑ يذ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ،ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨ ﻞﺣ ياﺮﺑ شور ﻦﻳﺮﺘﻬﺑ ،نﺎﻌﻔﻧ
ﻪﻠﺌﺴﻣ ﻢﻴﻤﺼﺗ ، ﻲﺑﺎﻴـﺷزرا و يﺮﻴﮔ
ﺖﺳا ﻲﻤﻛاﺮﺗ )
،نﺎﻫﺎﻛ 2008 : 41 .(
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. Goal Free Evaluation
2. Screven
3. Collaborative Evaluation
ﻄﺑار ﻲﻋﻮﻧ ﺔ ﻲﻣ سﺎﺴﺣ ﺰﻴﻧ ﺮﮕﻳد ﺺﺨﺷ يﺎﻫزﺎﻴﻧ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ دﺮﻓ ،نآ رد يرﺎﻜﻤﻫ دﻮﺟو ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻪﻛ ﺖﺳا يدﺮﻓ ﻦﻴﺑ دﻮﺷ
.
4. Empowerment Evaluation 5. Additional Facilitator 6. Stakeholder-based Evaluation
د ( ﭗﻴﺳ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا لﺪﻣ :1
ﻢﻴﺑ ﻞﻓﺎﺘﺳا ﻂﺳﻮﺗ ﻪﻛ لﺪﻣ ﻦﻳا )
2002 ( ﻲﻓﺮﻌﻣ ﺷ ﺎﭼ ،ﺪ ر ﻌﻣﺎـﺟ بﻮﭼ ﻲ
ار ﺖﻳاﺪﻫ ياﺮﺑ ةﻮﺤﻧ
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻂﺧ
ﻲﺸﻣ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ،ﺎﻫ هژوﺮﭘ ،ﺎﻫ
،ﺎـﻫ نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ﻣ ، و ﺎـﻫدﺎﻬﻧ ،تﻻﻮـﺼﺤ
ﻢﺘﺴﻴﺳ ا ﺎﻫ ﻲﻣ ﻪﺋار ﺪﻫد . نﻮﻣزآ ،فاﺪﻫا رد ﻪﺸﻳر نآ ﻢﻴﻫﺎﻔﻣ حﺮﻃ و ﺎﻫ
دراد ﻲـﺑﺮﺠﺗ يﺎﻫ .
ور ﻦـﻳا زا
ﻪﺑ ﺰﻛاﺮﻣ زا يرﺎﻴﺴﺑ رد ﻟﺰﻨﻣ
ﺔ ﻲﻠﻤﻋ فوﺮﻌﻣ و ﻦﻳﺮﺗ لﺪﻣ ﻦﻳﺮﺗ
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﺑ ﻪ
ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ رﺎـﻛ .
رد لﺪﻣ ﻲﻠﺻا ﻢﻴﻫﺎﻔﻣ ژاو
CIPPة ﻪـﺘﻔﻬﻧ ﺪـﻧا . ﻦـﻳا ﻊـﻗاو رد هژاو
ﻪـﺑ ـﻨﻴﻣز ،داﺪـﻧورد ،ﻪ دﺮـﮔاﺮﻓ
و
لﻮﺼﺤﻣ ) ﻲﺟوﺮﺧ ( دراد هرﺎﺷا ﺮﺑ و
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻲـﻣ ﺖﻟﻻد ﺎﻬﻧآ ﺪـﻨﻛ
. ﻢـﻬﻣ لﺪـﻣ ﻦـﻳا فﺪـﻫ ﻦﻳﺮـﺗ
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ﻂﺧ حﻼﺻا و دﻮﺒﻬﺑ ، ﻲﺸﻣ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و ﺎﻫ ﺎﻫ
) ﺎﻬﻧآ تﺎﺒﺛا ﻪﻧ و (
ﺖﺳا ) ﻞﻓﺎﺘﺳا ﻚﻨﻴﺷ و ﻢﻴﺑ ،ﺪـﻠﻴﻓ
2007 .(
و ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
شزﻮﻣآ ﻧﺎﻣزﺎﺳ ،ﻲﻟﺎﻋ
ﺮﻫﻮـﺟ ﻪـﻛ ﺖﺳا رﻮﺤﻣ نﺎﺴﻧا و نﺎﻴﻨﺑ ﺶﻧاد ﻲ ة
،نآ ﻲﻠـﺻا
ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﺔﻳﺎﻣﺮـﺳ
ﺖﺳا . ﻦﻳا زا ور
، ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ عﻮﻨﺗ تﺎﻣﺪﺧ و ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ و ﺶﻘﻧ ﻪﻛ يﺮﻴﻄﺧ رد
ﻪـﻌﻣﺎﺟ
،دراد هﺪـﻬﻋﺮﺑ
يروﺮﺿ ﺖﺳا ﻪﻛ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻤﻴﻈﻋ
رد رﺎﻴﺘﺧا نآ راﺮﻗ دﺮﻴﮔ ؛ ﺎﻣا
ًًﻻﻮﻤﻌﻣ ﻦﻳا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﺑ ﻲﮕﺘﺴﻳﺎﺷ
بﺎﺨﺘﻧا هﺪﺸﻧ ﺑ ﺎﻳ ﻪ رﻮﻃ ﺮﺛﺆﻣ و ﺪﻣآرﺎﻛ
، ﺖﻴﻓﺮﻇ زا ﺎﻬﻧآ
هﺮﻬﺑ ﻲﻤﻧ يرادﺮﺑ دﻮﺷ
)
،ﺪﻨﺒﻗﻼﻋ 2011 : 15 .(
ﻲﻣ ﺖﺳد ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻲﮔﺪﻨﻟﺎﺑ و ﺪﺷر ﻪﺑ رﻮﺸﻛ ﻚﻳ ﻲﻧﺎﻣز ﺶﻘﻧ ﻪﻛ ﺪﺑﺎﻳ
يدﺮﺒﻫار ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻊﺑﺎـﻨﻣ
ﺶﻧاد ،ﺮﻫﺎﻣ ﻪﺘﺴﻳﺎﺷ ،رﻮﺤﻣ
كرد ار دﻮﺧ ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ﻪﺒﺨﻧ ، ﺪﻨﻛ
)
،ﺮﺒﻛا و زﺎﺟا 2015
.( ﺚﺣﺎﺒﻣ زا ﻲﻜﻳ
زﻮـﺣ رد ﻲﻠـﺻا ة
،ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺖـﺳا نﺎـﻨﻛرﺎﻛ .
ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺮـﺑ
ﻪـﻋﻮﻤﺠﻣ
ﺶﺷﻮﻛ ﻲﻳﺎﻫ دراد ﺖﻟﻻد ياﺮﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﻛ
ﺘﺷاﺪﻬﮕﻧ دﻮﺧ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻆﻔﺣ و ﻦ تردﺎﺒﻣ ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ
ﻲﻣ ﺪﻨﻛ
ﺎﻬﻧآ ﻖﻳﺮﻃ زا ﺪﻧاﻮﺘﺑ ﺎﺗ
، فاﺪﻫا ﻪﺑ دﻮﺧ
ﺪـﺑﺎﻳ ﺖﺳد )
،رﻮـﻠﻴﺗ و ﻚـﻧاﺮﻓ 2004
: 21 ( ﻊـﻗاو رد ؛ دﺮـﮔاﺮﻓ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ،نﺎﻨﻛرﺎﻛ
ﻪﺑ ﻣ رﻮﻈﻨ ﻪﺠﻴﺘﻧ رد و دﻮﺧ رﺎﻛﺮﺑ ﺎﻬﻧآ لﺮﺘﻨﻛ ﺶﻳاﺰﻓا
، و ﻲﻠﻐـﺷ ﺖﻳﺎـﺿر دﻮـﺒﻬﺑ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻲﺣاﺮﻃ ﻲﻧﺎﻣزﺎﺳ ﺪﻬﻌﺗ ﺶﻳاﺰﻓا )
،ﻞـﻴﻧ و ﻮﺸﻠﺳ 2014
: 296 .(
ياﺮـﺟا بﻮـﻠﻄﻣ ﻲـﺟوﺮﺧ
ﻢﺘﺴﻴﺳ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ نﺎﻣزﺎﺳ ﺢﻄﺳ رد
،
ﺖـﺳا شزرا ﺎـﺑ نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ﻆﻔﺣ و ﺪﻬﻌﺗ ،ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻳﺎﺿر دﺎﺠﻳا
)
،ﺰﻨﻴﻜﭙﻣﺎﺗ 2002 .(
ﻳﺮﻳﺪﻣ ﻲﺘﻨﺳ ﺮﻜﻔﺗ رد ،ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖ
ﻂﻘﻓ ﻂـﺳﻮﺗ ﻪﻟﻮﺤﻣ ﻒﻳﺎﻇو مﺎﺠﻧا و نﺎﻨﻛرﺎﻛ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻪﺑ
ﻲﻣ ﻪﺟﻮﺗ نﺎﻧآ ﺪﺷ
؛ رد ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد يﺎﻫدﺮﻜﻳور
ﻦﻳﻮﻧ ﻪﺑ ﺮـﺑ دﺎﻘﺘﻋا ،داﺪﻌﺘﺳا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ
نآ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻪﻛ ﺖﺳا
، نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻛﺮﺷ هدﻮﺑ
دراﺪـﻬﮕﻧ ار نﺎـﻧآ ﺪـﻫاﻮﺨﺑ نﺎﻣزﺎـﺳ ﺮـﮔا و
، ﻪـﺑ ﺪـﻳﺎﺑ
ر ؤ ﺪﻫد ﺎﻬﺑ نﺎﺸﻳﺎﻫﺎﻳ .
ﺑ ﻞﻴﻟد ﻦﻴﻤﻫ ﻪ ﺎﻋدا ﻦﻴﻨﭼ
ﻲـﻣ
يﺮﻳﺪـﻣ ﺮـﻫ ﻪـﻛ دﻮـﺷ
، لﻮﺌـﺴﻣ ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺖﺳا دﻮﺧ ﺪﺣاو ﺪﻌﺘﺴﻣ يﺎﻫوﺮﻴﻧ .
ﻲﺘﻨﺳ ﺮﻜﻔﺗ رد ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد
،
بﺬـﺟ لﻮﺌـﺴﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺶﺨﺑ
،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. CIPP Evaluation Model
و ماﺪﺨﺘﺳا ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
وﺮﻴﻧ ﻪﺑ ﻲﻣ رﺎﻤﺷ ﺖﻓر . زا يرادرﻮـﺧﺮﺑ ﺖﻬﺟ ﻲﻳﺎﻀﻓ دﺎﺠﻳا ﺎﺑ داﺪﻌﺘﺳا ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ
ﻲﮔﮋﻳو ﻪﺑ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻲﻠﻐﺷ ﻂﻳاﺮﺷ ﺮﺑ يﺎﻫ
داﺮﻓا ﻪﺘﺴﺟ ﻲﻣ ﻪﺟﻮﺗ
ﺎﺑ و ﺪﻨﻛ ﻢﻫاﺮﻓ ندﺮﻛ رد ﻪﻛ ﻲﻄﻳاﺮﺷ
ﺪﻧﺮﻴﮔ هﺮﻬﺑ نﺎﺸﻳﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا زا ﻲﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ داﺮﻓا نآ
، ﺔﻨﻴﻣز ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻳﺎﺿر نﺎﻧآ
ﻲـﻣ ﻪﻛ ار ﺪـﻧاﻮﺗ
هﺮﻬﺑ و شﺰﻴﮕﻧا رد ﻲﮕﻧرﺮﭘ ﺶﻘﻧ ﻪﺘﺷاد ﺎﻬﻧآ يرو
ﻲﻣ ﻢﻫاﺮﻓ ،ﺪﺷﺎﺑ دروآ
)
،دوﺮﻠﺴﻛا 2001 .(
ﻪﺘـﺳد نآ
ﻛ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ تﺎﻣاﺪﻗا زا ﻪ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺖـﺤﺗ ار نﺎﻨﻛرﺎﻛ
ﺮﻴﺛﺄـﺗ
ﺰـﻴﮕﻧا و هداد راﺮـﻗ ة
ﻻﺎـﺑ ار داﺮـﻓا
ﻲﻣ دﺮﺑ
، ترﺎﺒﻋ ا زا ﺪﻧ : يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و تﺎﻣﺪﺧ ناﺮﺒﺟ ،دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺑﺎﻴﺷزرا ،شزﻮﻣآ .
ﻨﻴﺸﻴﭘ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺔ ﺶﻫوﮋﭘ
ﺶﻫوﮋﭘ يﺎﻫ زﻮﺣ ة ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
ﻲﻣ ار
ﻪـﺑ ناﻮـﺗ و ﻲـﻠﺧاد تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ ﺶـﺨﺑ ود
ﻲﺟرﺎﺧ ﻪﺘﺳد يﺪﻨﺑ دﺮﻛ .
ﺸﻠﺳ ﻞﻴﻧ و ﻮ ) 2014 ( رد ﺸﻫوﮋﭘ ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ ﻲ
» ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
، ﻪـﺑ ﻚـﻳ ناﻮـﻨﻋ
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻞﻣﺎﻋ
« ﻞﻣاﻮﻋ ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ، ﺮﺛﺆﻣ
ﺮﺑ ناﺰﻴﻣ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا ﻒﻴﻌﺿ
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﻲﻤﻠﻋ يﺎﻫ
آ ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ ﻲﺑﻮﻨﺟ يﺎﻘﻳﺮﻓ .
ﻦﻳا ﺶﻫوﮋﭘ ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻲﻔﻴﻛ شور ﺎﺑ .
ﻌﻣﺎﺟ ﺔ
زا ﻞﻜﺸﺘﻣ نآ يرﺎﻣآ هﺎﮕﺸﻧاد ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
يﺎﻫ آ ﺎـﻬﻧآ نﺎﻴﻣ زا ﻪﻛ دﻮﺑ ﻲﺑﻮﻨﺟ يﺎﻘﻳﺮﻓ 80
ﺮـﻔﻧ
ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻪﺑ و ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺪﻧﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا ﻲﻓدﺎﺼﺗ رﻮﻃ
. زا ﺶﻴـﺑ ﻪـﻛ ﺪـﺷ بﺎﺨﺘﻧا يرﻮﻃ ﻪﻧﻮﻤﻧ 35
زا ﺪـﺻرد
ﻢﻛ ﺖﺳد نآ يﺎﻀﻋا 10
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺎﻳ لﺎﺳ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ
. ﻊﻤﺟ راﺰﺑا يروآ تﺎﻋﻼﻃا
،
ﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﺔ ﺑ و دﻮﺑ زﺎ ﻪﺑ ﻚﻤﻛ هداد ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ شور ﻞـﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ ﻲﻠﻣﺎﻌﺗ لﺪﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ،ﺎﻫ
هداد ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻲﻔﻴﻛ يﺎﻫ .
ﻴﻠﻛ نﺪﺷ زﺎﺑ زا ﺲﭘ ﺔ
ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﺦﺳﺎﭘ ،ﺎﻫ ﺪﻛ ﺎﻫ هداد و ﺪﻧﺪـﺷ يراﺬﮔ ﺎـﺑ ﺎـﻫ
ﻣﺎﻧﺮﺑ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺔ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ درﻮﻣ ﻞﺴﻛا .
اﻮﻋ يﺮـﺴﻜﻳ داد نﺎـﺸﻧ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﻳا ﻞـﻣ
دﺮﮔاﺮﻓ ﺮﺑ ﻲﻧوﺮﻴﺑ و ﻲﻧورد ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
يﺎﻀﻋا ،ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﺮﻴﺛﺄﺗ
ﻲﻣ ﻢﻬﻣ ﻪﻛ دراﺬﮔ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﻳﺮﺗ
ﺮﺛﺆـﻣ
،دﺰﻤﺘـﺳد و قﻮـﻘﺣ ،يﺮـﺒﻫر و ﻲﻠﻐـﺷ ﺖﻳﺎـﺿر ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا هﺎﮕﻧ زا ﻌـﺳﻮﺗ
ﺔ ﺮﻴـﺴﻣ ،ﻲـﻤﻠﻋ
ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻴﻨﻣا و ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ دﻮﺑ
. ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻳﺎﺿر ﻪﺑ
ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻲﻧورد ﻞﻣﺎﻋ
، ﺰﻴﮕﻧا ة ار نادﺎﺘـﺳا مﺎـﮕﻨﻫ
رﺎﻛ ﻲﻣ ﻆﻔﺣ ﺪﻨﻛ . ﻞﻣاﻮﻋ زا ﺮﮕﻳد ﻲﻜﻳ ﻪﺑ
ﻲﺑ دﺎﻤﺘﻋا ي ﻪﺑ ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد نﺎﻨﻛرﺎﻛ دﻮﺧ ناﺮﺒﻫر
طﻮـﺑﺮﻣ
دﻮﺑ ﻓﺮﺣ زا ﻲﺘﻳﺎﺿرﺎﻧ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺔ
دﻮﺧ ﻲﻠﻌﻓ ﺮﺠﻨﻣ
ﻲﻣ ﺪﺷ . تارﺎـﻈﺘﻧا ﻪﻛ ﺪﻧدﺮﻛ سﺎﺴﺣا ﺎﻬﻧآ داﺮـﻓا
دﺎـﻳ
هﺪﺷ ﻨﻴﻣز رد ﺔ ﻌﺳﻮﺗ و ﻲﻠﻐﺷ يﺎﻘﺗرا ،دﺰﻤﺘﺳد و قﻮﻘﺣ ﺔ
ﺖﺳا هﺪﺸﻧ هدروآﺮﺑ ﻲﻤﻠﻋ .
ﻮﻤﻧ و وواﺮﻳا ،ﺖﻧ ﮓﻧﺎﺳ
) 2012 ( رد ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ
» ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻞﻣاﻮﻋ ﺪﻨﻨﻛ
ة ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ يﺎـﻀﻋا
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﺎﻴﻨﻛ ﻲﺘﻟود يﺎﻫ
« رد تﺎﻴﺑدا ﻲﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻛ ﻨﻴﻣز
ﺔ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ يﺎـﻀﻋا
ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻪﺑ
رﻮﻈﻨﻣ ﻸﺧ نداد نﺎﺸﻧ ﺸﻫوﮋﭘ
ياﺮﺑ هزﻮﺣ ﻦﻳا رد ﻲ ياﺮﺟا
ﺶﻫوﮋﭘ يﺎﻫ مﺎﺠﻧا ﻲﺗآ
هﺪﺷ
،دﻮﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﻪﺑ ﺮﺛﺆﻣ
رد ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺘﺧادﺮﭘ ﻲـﺸﻧاد نﺎـﻨﻛرﺎﻛ ﺪـﻨ
. ﺎـﻬﻧآ ﻪـﺑ هرﺎـﺷا ﺎـﺑ
ﻳﺮﻈﻧ ﻪ يﺎﻫ و گﺮﺑﺰﺗﺮﻫ ﻲﻠﻣﺎﻋ ود ،رﺎﻈﺘﻧا ،يﺮﺑاﺮﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺔﻳﺎﻣﺮﺳ
ﺪﻴﻛﺄﺗ ﺪﻧدﺮﻛ هﺎﮕﺸﻧاد ﻪﻛ ﺎﻴﻨﻛ يﺎﻫ
ﺪﻳﺎﺑ ﻲﺘﺑﺎﻗر ﺖﻳﺰﻣ ﻆﻔﺣ ياﺮﺑ
، يﺎﻫدﺮﺒﻫار ﺮﺛﺆﻣ
ﻨﻴﻣز رد ﺔ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ار دﻮـﺧ ﻲـﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
ﺪﻨﻫد ﻪﻌﺳﻮﺗ .
ﻞﻜﺷ 2 . ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛﺆﻣ رد ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد نﺎﻨﻛرﺎﻛ
ﻊﺒﻨﻣ : ﮓﻧﺎﺳﻮﻤﻧ و وواﺮﻳا ،ﺖﻧ )
2012 : 210 (
ﻧارﺎـﻜﻤﻫ و ﻲـﺳﻮﻛ كﺎﺴﻳا ﺶ
رد ـﺸﻫوﮋﭘ ناﻮـﻨﻋ ﺎـﺑ ﻲ
» و ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ تﺎﻣاﺪـﻗا
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد ﺪﺷرا نﺎﻨﻛرﺎﻛ
« دﺪﺻرد ﻲﺳرﺮﺑ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺣ رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ تﺎﻣاﺪﻗا ﻆﻔ
و ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ هﺎﮕﺸﻧاد نﺎﻨﻛرﺎﻛ
،هﺪﻣآﺮﺑ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ تﺎﻣاﺪﻗا ار
،ﺎـﻘﺗرا ،ﻪﻌـﺳﻮﺗ و شزﻮـﻣآ ،ﻞﻣﺎـﺷ
،رﺎﻛ ﺶﺧﺮﭼ ﻢﺘﺴﻴﺳ
ﻲﻣ تﺎﻣﺪﺧ ناﺮﺒﺟ و شادﺎﭘ ﺪﻨﻧاد
. ﻊﻤﺟ راﺰﺑا هداد يروآ ﻪﻣﺎﻨـﺸﺳﺮﭘ ﺎـﻫ
و شور
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﻛ دﻮﺑ هدﺎﺳ ﻲﻓدﺎﺼﺗ يﺮﻴﮔ ،نآ رد
291 عﻮﻤﺠﻣ زا ﺮﻔﻧ 1262
ﺮﻔﻧ ﺪﻨﻣرﺎﻛ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ لوﺪﺟ
بﺎﺨﺘﻧا نﺎﮔرﻮﻣ ﺪﻧﺪﺷ
. نﺎﻧآ هداد ﺶﻫوﮋﭘ يﺎﻫ ار
ﻪﻧﺎﮔﺪﻨﭼ نﻮﻴﺳﺮﮔر و نﻮﺳﺮﻴﭘ ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ شور ﺎﺑ
رد مﺮﻧ راﺰﻓا ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗSPSS
ﺪﻧدﺮﻛ . ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ تﺎﻣاﺪـﻗا داد نﺎـﺸﻧ ﺎـﻫ
ﻪﺑ صﻮﺼﺧ ﻢﺘﺴﻴﺳ شادﺎﭘ و تﺎﻣﺪﺧ ناﺮﺒﺟ
، ﺮﻴﺛﺄﺗ نﺎﻳﺎﺷ رد ﻲﻬﺟﻮـﺗ ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
ﺪـﻧراد نﺎـﻨﻛرﺎﻛ .
ﻳﻮﻧ نﺎﮔﺪﻨﺴ تروﺮﺿ ﻪﺑ ﻚﻳ ﻲﺣاﺮﻃ
ﻢﺘﺴﻴﺳ شادﺎﭘ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ و ﻪﻧﻻدﺎﻋ ﻢﺘﺴﻴﺳ
دﺮـﻜﻠﻤﻋ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ
ﺪﻴﻛﺄﺗ ﺪﻨﺘﺷاد ) ﻲﺳﻮﻛ
،
،يرﻮﻓا و ﻮﻛﻮﭘا 2015
: 64 .(
ﺶﻧارﺎﻜﻤﻫ و ﻻﻮﻜﻣ ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ ﻲﺸﻫوﮋﭘ
» دﺮـﺒﻫار
رﺎـﻛ ﻂﻴـﺤﻣ يرادا يﺎـﻫ
، ﺖـﻬﺟ ﺖـﺷاﺪﻬﮕﻧ
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
« ﺪﻧداد مﺎﺠﻧا .
ﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا ﻲﺳرﺮ
دﺮـﺒﻫار ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ يﺎـﻫ
ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻆﻔﺣ ياﺮﺑ رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ دﺪﺻرد ،
ﻪﺑ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻻاﺆﺳ
ﺮﻳز ت ﺖﺳا :
1 . د رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ ﻞﻣاﻮﻋ زا ﻚﻳ ماﺪﻛ ر
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
ﺮﺛﺆﻣ
؟ﺪﻧ
2 . دﺮﺒﻫار هﺎﮕﺸﻧاد ﻲﺘﻳﺮﻳﺪﻣ يﺎﻫ
، ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ دﻮﺒﻬﺑ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ماﺪﻛ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا
ا
؟ﺪﻧ
ﻲﻧورد ﻞﻣاﻮﻋ :
يﺮﺒﻫر ﻲﻌﻳزﻮﺗ ﺖﻟاﺪﻋ
ﺎﻳاﺰﻣ و قﻮﻘﺣ
رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ
ﻲﻧوﺮﻴﺑ ﻞﻣاﻮﻋ :
ﻊﻴﻓﺮﺗ ﺖﺻﺮﻓ ﻪﻌﺳﻮﺗ و شزﻮﻣآ
لﻼﻘﺘﺳا ﻦﺘﺧﺎﻨﺷ ﺖﻴﻤﺳر ﻪﺑ ﻪﮕﻧ
ﻲﺸﻧاد نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﺖﺷاد :
نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺎﻘﺑ ﺎﻳ كﺮﺗ ﺪﺼﻗ
شور ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﺘﺨﻴﻣآ عﻮﻧ زا )
ﻲﻔﻴﻛ و ﻲﻤﻛ (
دﻮـﺑ . عﻮـﻤﺠﻣ رد 250
زا ﺮـﻔﻧ 5 ياﺮـﺑ هﺎﮕـﺸﻧاد
رد دﻮﺟﻮﻣ ﻊﺿو ﺶﺠﻨﺳ ياﺮﺟا
ﻦﻳا ﺶﻫوﮋﭘ ﺪﻨﺘﺷاد ﺖﻛرﺎﺸﻣ .
ﻊﻤﺟ راﺰﺑا ﻠﺣﺮﻣ رد تﺎﻋﻼﻃا يروآ ﺔ
ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﻲﻤﻛ دﻮﺑ
ياﺮـﺑ نﻮـﺳﺮﻴﭘ ﻲﮕﺘـﺴﺒﻤﻫ زا و نآ ﻲﺠﻨـﺳرﺎﺒﺘﻋا ياﺮـﺑ خﺎـﺒﻧوﺮﻛ يﺎﻔﻟآ زا و
هداد ﻞﻴﻠﺤﺗ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻫ
. ﻊﻤﺟ راﺰﺑا ﻃا يروآ رد تﺎﻋﻼ ﻠﺣﺮﻣ
ﺔ ﺒﺣﺎﺼﻣ ﻲﻔﻴﻛ ﺔ
ﻖﻴﻤﻋ دﻮﺑ هداد و ﺎـﻫ
يراﺬﮔﺪﻛ ﻖﻳﺮﻃ زا ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ
ﺪﻧﺪﺷ . ﻪﺘﻓﺎﻳ يﺎﻫ ﻪﺑ
زا هﺪـﻣآ ﺖـﺳد
ﻲـﻣ نﺎـﺸﻧ ﻪﺒﺣﺎـﺼﻣ ﺪـﻫد
ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛﺆﻣ ﺮﺑ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ
، و قﻮﻘﺣ ﻞﻣﺎﺷ ،ﻦﺘﺧﺎﻨـﺷ ﺖﻴﻤـﺳر ﻪـﺑ ،ﻪﻌﺳﻮﺗ و شزﻮﻣآ ،ﺎﻘﺗرا ،دﺰﻤﺘﺳد
هﺰﻴﮕﻧا دﻮﺟو ﻲﻜﻳﺰﻴﻓ تﺎﻧﺎﻜﻣا ،ﻲﻟﺎﻣ ﺮﻴﻏ و ﻲﻟﺎﻣ يﺎﻫ
ا ﺪﻧ . ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ يﺎﺘﺳار رد لاﺆﺳ
مود ، ﺖـﻔﮔ ﺪﻳﺎﺑ
هﺎﮕﺸﻧاد ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺎﻫ
ﺎﻳ ﭻﻴﻫ دﺮﺒﻫار ﻦﺘﺷاد ترﻮﺻ رد ﺎﻳ ﺪﻨﺘﺷاﺪﻧ ﻲﺼﺨﺸﻣ دﺮﺒﻫار
نآ ﻲﺘـﺳرد ﻪـﺑ ،
ﻲﻤﻧ اﺮﺟا ار ﺪﻧدﺮﻛ
. ﻫار رﺎﻜ ﻪﺑ يﺎﻫ ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ رد هﺪﻣآ ﺖﺳد لاﺆﺳ
مود ترﺎﺒﻋ ا زا ﺪﻧ : ،رﺎـﻛ ﻢﺠﺣ ﺶﻫﺎﻛ
ﺋارا ،ﻂﻳاﺮﺷ ﺪﺟاو داﺮﻓا ماﺪﺨﺘﺳا ﺔ
ﺎﺑ تﺎﻣﺪﺧ سﺎـﺳا ﺮـﺑ ﺎـﻘﺗرا ،ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎـﻀﻋا ﻪـﺑ ﺖﻴﻔﻴﻛ
ﺋارا ،دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺔ
،ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ يﺎﻳاﺰﻣ و قﻮﻘﺣ هدواﺮﻣ دﻮﺒﻬﺑ
ﺋارا ،نارﺎﻜﻤﻫ نﺎﻴﻣ ﺔ
شادﺎـﭘ و ﻲﺘﺑﺎـﻗر يﺎـﻫ
ﻪﺑ ﻲﻠﻛ رﻮﻃ
، ﺖﺳا بﻮﻠﻄﻣ رﺎﻛ ﻂﻴﺤﻣ دﺎﺠﻳا )
ﻻﻮﻜﻣ
،ﻮﻧاﺪﻧﻮﺗﺎﻛ ،ﻮﺒﻣﺎﻴﻫدا ، 2017
: 80 .(
ﻲﺒﺳﺎﻤﻬﻃ ﻲﻠﻗ ،
يﺮﻫاﻮﺟ و رﻮﭘ هداز
) 1391 ( ﻪﻟﺎﻘﻣ رد ﺎﺑ يا ناﻮﻨﻋ
» ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ و ﻪﺒﺗر يﺪﻨﺑ ﻞﻣاﻮﻋ
ﺮﺛﺆﻣ ﺮﺑ و بﺬﺟ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ يﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا
ﻲﻤﻠﻋ
«
، ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ ﻪﺑ و
ﻪﺒﺗر يﺪﻨﺑ ﻢﻬﻣ ﻦﻳﺮﺗ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛﺆﻣ ﺮﺑ
بﺬﺟ و ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ يﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا
ﻲﻤﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد رد ﺎﻫ
ﺪﻨﺘﺧادﺮﭘ . ﻦﻳا ﮋﭘ ﺶﻫو زا عﻮﻧ يدﺮﺑرﺎـﻛ و
ﻪـﺑ
شور ﻲﻤﻛ و ﻪﺑ ﻞﻜﺷ ﻲﻔﻴﺻﻮﺗ رد هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻬﺗ هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ا
ﺖﺳ . داﺪﻌﺗ ﻞﻛ ﻌﻣﺎﺟ ﺔ يرﺎـﻣآ ﻦـﻳا
ﺶﻫوﮋﭘ رد دوﺪﺣ ﺞﻨﭘ راﺰﻫ ﺮﻔﻧ هدﻮﺑ ﻪﻛ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا لوﺪﺟ نﺎﮔرﻮﻣ
، داﺪﻌﺗ 381 ﺮﻔﻧ ﻪﺑ ﺔﻟﺰﻨﻣ ﻪﻧﻮﻤﻧ
بﺎﺨﺘﻧا ﺪﺷ ﺪﻧ . ﻦﻳﺪﺑ رﻮﻈﻨﻣ 400 ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﻪﻴﻬﺗ
و ﻊﻳزﻮﺗ ﺪﺷ ﻪﻛ رد ﺖﻳﺎﻬﻧ 385 ﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ﻞـﻣﺎﻛ ﺔ
ﻊﻤﺟ يروآ ﺪﻳدﺮﮔ . زا ﻦﻳا ،داﺪﻌﺗ 185 ﺮﻔﻧ دﺮﻣ و داﺪﻌﺗ 196 ﺮﻔﻧ نز ﺪـﻧدﻮﺑ . ﻪـﻧﻮﻤﻧ يﺮـﻴﮔ ﻪـﺑ شور
ﻲﻓدﺎﺼﺗ هدﺎﺳ و راﺰﺑا يروآدﺮﮔ هداد
ﺎﻫ
، ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ
.دﻮﺑ رد ﻦﻳا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ رد
عﻮﻤﺠﻣ 39 ﻞﻣﺎﻋ ﺮﺛﺆﻣ
ﺮﺑ بﺬﺟ و ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ يﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا
ﻲﻤﻠﻋ
، ﻲﻳﺎﺳﺎﻨﺷ
، ﺖﺳﺮﻬﻓ ﺪﻧﺪﺷ و ﺖﻔﻫ رد ﻪﻘﺒﻃ
ﺪـﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ .
اﺪﺘﺑا زا نﺎﻳﻮﺠﺸﻧاد يﺮﺘﻛد
ﺪﺷ ﻪﺘﺳاﻮﺧ ﺎﺗ
ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛﺆﻣ ﺮﺑ ﺟ بﺬ و ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ار
ﺎﺑ يدﺪﻋ ﻦﻴﺑ 1 ﺎـﺗ
10 ﻲﺑﺎﻳزرا ﺪﻨﻨﻛ . دﺪﻋ 1
، يﺎﻳﻮﮔ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ ﺖﻴﻤﻫا )
ًﻼﻣﺎﻛ ﻒﻟﺎﺨﻣ ( و دﺪﻋ 10 ﺮﮕﻧﺎﻴﺑ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﺖﻴﻤﻫا
)
ًﻼﻣﺎﻛ ﻖﻓاﻮﻣ ( دﻮﺑ . اﺪﺘﺑا ﻞﻣاﻮﻋ ﻲﺳ ﻪﻧو ﻪﻧﺎﮔ رد ﺖﻔﻫ ﻪـﻘﺒﻃ ﻪﺘـﺳد يﺪـﻨﺑ ﺪﻧﺪـﺷ رد و ـﻠﺣﺮﻣ ﺔ مود
،
ﺦﺳﺎﭘ نﺎﮔﺪﻨﻫد نآ
تﺎﻘﺒﻃ ار ﺮﺑ ﺐﺴﺣ نزو و ﺘﻴﻤﻫا نﺎﺸ از ﻚﻳ ﺎﺗ ﺖﻔﻫ ﻪﺒﺗر يﺪـﻨﺑ ﺪـﻧدﺮﻛ ﺞﻳﺎـﺘﻧ.
ﺶﻫوﮋﭘ نﺎﺸﻧ داد ﻢﻬﻣ ﻦﻳﺮﺗ رﺎﻴﻌﻣ ياﺮﺑ يﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا ﻲﻤﻠﻋ
» ﻮﺟ ﻖﻴﻘﺤﺗ و ﺶﻫوﮋـﭘ رد
هﺎﮕـﺸﻧاد
«
ﺖﺳا . ﻮﺟ ﻖﻴﻘﺤﺗ و ﺶﻫوﮋﭘ رد هﺎﮕﺸﻧاد ﺮﺑ ﻞﻤﺘﺸﻣ ، ﻞﻣاﻮﻋ
ﻲﻧﻮﮔﺎﻧﻮﮔ زا
ﻪـﻠﻤﺟ
، نﺎـﻣز مزﻻ ياﺮـﺑ
ﺶﻫوﮋﭘ
، ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻲﻓﺎﻛ ياﺮﺑ مﺎﺠﻧا رﺎﻛ ﻲﻤﻠﻋ و شزرا ﻞﺋﺎﻗ نﺪﺷ اﺮﺑ ﺶﻫوﮋﭘ ي ﺖـﺳا
. ﻦـﻳا ﻪـﺠﻴﺘﻧ
نﺎﺸﻧ ﻲﻣ ﺪﻫد هﺎﮕﻧ رد ﻫداﺪﻌﺘﺳا مﺎﮕﻨﻫ ،ﺎ دورو ﻪﺑ ﻚﻳ نﺎﻣزﺎﺳ
، ﺮﺘﺸﻴﺑ زا ،ﺰﻴﭼ ﺮﻫ دﻮﺟو ﻲﻳﺎﻀﻓ ﻪـﻛ
ﻦﻳا داﺮﻓا ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ يﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ يﺎﻫ
،ﻲﺸﻫوﮋﭘ ﻲﺗﺎﻘﻴﻘﺤﺗ
ﺪـﺷر و ﻲـﻤﻠﻋ دﻮـﺧ ار رد نآ ﻖـﻘﺤﻣ ﺪﻧزﺎـﺳ ،
دراد ﺖﻴﻤﻫا .
ﻊﻗاو رد ﻲﻜﻳ زا هﺰﻴﮕﻧا يﺎﻫ ﻢﻬﻣ ياﺮﺑ بﺬﺟ و ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ا
،ﺎﻫداﺪﻌﺘـﺳ دﺎـﺠﻳا
ﺖـﺻﺮﻓ
ﻦﺘﺧﻮﻣآ و يﺮﻴﮔدﺎﻳ ﺖﺳا . رد ﺮﺼﻋ يروﺎﻨﻓ
، ﺑذﺎﺟ ﺔ نﺎﻣزﺎﺳ ﺎﻫ رد ﻦﻳا ﺖﺳا ﻪـﻛ نﺎـﻜﻣا يﺮﻴﮔدﺎـﻳ و
ﻪﺑﺮﺠﺗ يزوﺪﻧا ار ياﺮﺑ نﺎﻨﻛرﺎﻛ ﻢﻫاﺮﻓ
.ﺪﻨﻨﻛ ياﺮﺑ ﻦﻳا
،داﺮﻓا ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﻪﺑ ﺖﺻﺮﻓ يﺎﻫ
،يﺮﻴﮔدﺎﻳ ﺪﺷر
و رﺎﻛ رد حﺮﻃ يﺎﻫ
،ﻲﺸﻟﺎﭼ زا و قﻮﻘﺣ ﺎﻳاﺰﻣ ﻢﻬﻣ ﺮـﺗ
.ﺖـﺳا
ـﺘﻧ سﺎـﺳا ﺮـﺑ
،ﺞﻳﺎ ياﺮـﺑ ﺎﻫداﺪﻌﺘـﺳا
،
شادﺎﭘ يﺎﻫ ﻲﻧورد رﺎﻴﺴﺑ ﻢﻬﻣ ﺮﺗ شادﺎﭘ زا يﺎﻫ ﻲﻧوﺮﻴﺑ
؛ﺖﺳا ﻪﺘﺒﻟا ﺪﻳﺎﺑ هرﺎﺷا دﺮﻛ ﻪﻛ شادﺎـﭘ يﺎـﻫ
ﻲﻧوﺮﻴﺑ ، ﻲﺑ ﺖﻴﻤﻫا ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ؛ ﻦﻳا ﺎﻣا شادﺎﭘ ﻲﻧورد ﺖﺳا ﻪﻛ ياﺮﺑ ﺎﻫداﺪﻌﺘﺳا ﺖﻳﻮﻟوا
دراد . شادﺎﭘ يﺎﻫ
ﻲﻧوﺮﻴﺑ ﺰﻴﻧ ﺮﮔا هدﻮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ و
ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ ﻪﻏﺪﻏد يﺎـﻫ يدﺎـﻣ ﺎـﮕﺒﺨﻧ ن ﻲﻫﺎﮕـﺸﻧاد ار
فﺮـﻃﺮﺑ
،ﺪـﻨﻨﻛ
ﻲﻣ ﻧاﻮﺗ ﻨ ﺪ رد ﺎﻬﻧآ يﺪﻨﻤﺘﻳﺎﺿر رﺎﻴﺴﺑ
ﺮﺛﺆﻣ ﺷﺎﺑ ﻨ ﺪ .
ﻲﻧﺎﺧارﺎﻗ ) 1393 ( ﻲﻔﻴﻛ ﻲﺸﻫوﮋﭘ رد )
يدﺎﻨﺳا ﻞﻴﻠﺤﺗ و اﻮﺘﺤﻣ ﻞﻴﻠﺤﺗ (
، ناﻮﻨﻋ ﺎﺑ
» ﺖﺳﺎﻴﺳ يﺎﻫ
ﻲﻫﺎﻓر يﺎﻀﻋا ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ رد
ناﺮﻳا
« دﺎﻨﺳا ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ، )
ﻦﻴﻳآ ،ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﻪﻣﺎﻧ
ﻪﺑﻮﺼﻣ و ﺎﻫ ﺎﻫ
(
ﻪﺑ ﻧورد ناﻮﻨﻋ ﻂﺧ ﻲﻧﻮﻧﺎﻗ داﺪ
ﻲﺸﻣ ﺎـﺑ ﻂﺒﺗﺮـﻣ ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا يﺎﻫ ﻦﻴﻣﺄـﺗ
ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ يﺎـﻀﻋا هﺎـﻓر
هﺎﮕﺸﻧاد ناﺮﻳا ﻲﺘﻟود يﺎﻫ )
ﻲﻃ لﺎﺳ يﺎﻫ 1360 - 1390 ( ﻢﻫا ﻪﻛ ﺖﺧادﺮﭘ ﻂﺧ
ﻲﺸﻣ ﺎﻫ ار ﺪـﻌﺑ ود رد
» ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻲﻠﻐﺷ هﺎﻓر يﺎﻫ
« و
» ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻴﻨﻣا و ﺎﻘﺗرا يﺎﻫ
« ﻲﻣ راﺮﻗ ﺮﻈﻧﺪﻣ ﺪﻫد
.
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻲﻠﻐﺷ هﺎﻓر يﺎﻫ ﻋﻮﻤﺠﻣ:
ﺔ ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ ﻞﻐﺷ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ يﺎﻫ
ﻦﻤﺿ ﻦﻴﻣﺄﺗ
ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا يﺎـﻳاﺰﻣ و ﻲﺘـﺸﻴﻌﻣ يﺎﻫزﺎﻴﻧ
،
ﻪـﻓﺮﺣ يزﺎـﺴﻬﺑ ﻪـﺑ
ﻲـﻣ ﺮـﺠﻨﻣ وا يا دﻮـﺷ
.
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﺎﺑ ﻲﻫﺎﻓر يﺎﻫ ﺮﻴﺛﺄﺗ
ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا نﺎﻴﻣ رد هﺰﻴﮕﻧا دﺎﺠﻳا و ﻲﮔﺪﻧز ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺮﺑ ﻲﮔﺪﻧز ،ﻲﻤﻠﻋ
ﻪﻓﺮﺣ و يدﺮﻓ ﺖﺤﺗ ار نﺎﻧآ يا
ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻣ راﺮﻗ ﺪﻫد . ﺺﺧﺎـﺷ زا ﻲﻜﻳ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ يﺎﻀﻋا هﺎﻓر يﺎـﻫ
ﻲﺑﺎﻴﺷزرا مﺪﻋ و ﺖﺳا ﻲﻟﺎﻋ شزﻮﻣآ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﻣﺄـﺗ
و ناﺮﮕـﺸﻫوﮋﭘ و ناﺪﻨﻤـﺸﻧاد يدﺎـﻣ ﻲﮔﺪـﻧز
ﻒﻌﺿ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﺪﻨﻤﺸﻳﺪﻧا ﺮﺸﻗ ﻪﺑ ماﺮﺘﺣا
،
ﺺﺧﺎـﺷ زا ﻲـﻜﻳ ﻲـﻤﻠﻋ ﻲﮔﺪـﻧز رد ﻲﮔﺪـﻧﺎﻣ ﺐـﻘﻋ يﺎـﻫ
ﻲﻣ بﻮﺴﺤﻣ دﻮﺷ
. ﻦﻳا ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﺎﻫ ترﺎـﺒﻋ ا زا ﺪـﻧ : تﺎﻣﺪـﺧ ،دﺰﻤﺘـﺳد و قﻮـﻘﺣ ﺄـﺗ
ﻦﻴﻣ ،ﻲﻋﺎـﻤﺘﺟا
و ﻲﻜﻧﺎـﺑ تﻼﻴﻬـﺴﺗ ،ﻦﻜـﺴﻣ تﻼﻴﻬـﺴﺗ ،يﺪﻘﻧ ﺮﻴﻏ يﺎﻫﻻﺎﻛ ،ﺢﻳﺮﻔﺗ و ﺖﻏاﺮﻓ تﺎﻧﺎﻜﻣا ،ﺖﻣﻼﺳ شادﺎﭘ رد ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺎﻫ ﺮﺑاﺮﺑ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ قﻮﻓ يﺎﻫ هدﺎﻌﻟا
.
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻲﻠﻐﺷ ﺖﻴﻨﻣا و ﺎﻘﺗرا يﺎﻫ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ:
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﺖﺻﺮﻓ دﺎﺠﻳا ﻦﻤﺿ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻳﺎﻫ يﺎﻫ
ﻌﺳﻮﺗ ﺔ ﻲﻤﻠﻋ
،
ﻪـﻓﺮﺣ و ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﻴﻔﻴﻛ يﺎﻘﺗرا ﻪﺑ
ﻲـﻣ ﺮـﺠﻨﻣ ﻲـﻤﻠﻋ ﺖـﺌﻴﻫ ﻮـﻀﻋ يا دﻮـﺷ
. ﻦـﻳا
ﻂﺧ ﻲﺸﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﺎﻫ سرﻮﺑ زا هدﺎﻔﺘﺳا ،ﻲﺟرﺎﺧ و ﻲﻠﺧاد ﻲﻤﻠﻋ تﻻدﺎﺒﻣ
تﻻﺎـﻘﺘﻧا ،ﻲﻫﺎﮕـﺸﻧاد يﺎـﻫ
ﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا هروﺎﺸﻣ و ﺶﻫوﮋﭘ ،ﻲﺷزﻮﻣآ تﺎﻣﺪﺧ ﺖﻓﺎﻳرد ،ﻲﻫﺎﮕﺸﻧاد ﻦﻴﺑ ﺆ
ﻲﻟﺎـﻋ شزﻮـﻣآ تﺎـﺴﺳ
،
ﻢﻫاﺮﻓ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ ياﺮﺑ ﻲﻣ
ﺪﻨﻛ ) ،ﻲﻧﺎﺧارﺎﻗ 1393
.(
مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻒﻄﻋ تروﺮﺿ ،هدﺮﻛ ﺖﻳﺎﻜﺣ عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا ﺖﻴﻤﻫا زا عﻮﻤﺠﻣ رد ،هﺪﺷ
ﻲﻣ راﺮﻗ ﺮﻈﻧﺪﻣ ار ﻢﻬﻣ ﻦﻳا ﺪﻨﻫد
.
شور ﺶﻫوﮋﭘ ﻲﺳﺎﻨﺷ
ﺶﻫوﮋﭘ ﺮﺿﺎﺣ زا ﺚﻴﺣ فﺪﻫ يدﺮﺑرﺎﻛ ﺖـﺳا و زا ظﺎـﺤﻟ ﻲﮕﻧﻮـﮕﭼ يروآدﺮـﮔ
هداد ﺎـﻫ ، رد هوﺮـﮔ
ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﺘﺨﻴﻣآ يﺎﻫ راﺮﻗ
ﻲﻣ دﺮﻴﮔ ﻪﻛ رد ود ﻪﻠﺣﺮﻣ و ﻪﺑ شور ﻲﻟاﻮﺘﻣ مﺎﺠﻧا ـﺷ هﺪ
.ﺖـﺳا ﻞـﺣاﺮﻣ
ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ترﺎﺒﻋ
ﺪﻧا زا :
ﻒﻟا ( ﺶﺨﺑ ﻲﻔﻴﻛ ﺶﻫوﮋﭘ
رد ﻦﻳا ﺶﺨﺑ
، ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا ﺒﺣﺎﺼﻣ راﺰﺑا ﺔ
و ﻖﻴﻤﻋ ﻪﻤﻴﻧ ﻪﺘﻓﺎﻳرﺎﺘﺧﺎﺳ هداد
يﺎﻫ يروآدﺮﮔ ﻲﻔﻴﻛ ﻧﺪﺷ
ﺪ .
ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ ﻞﻜﺗوﺮﭘ
، ﺶﺳﺮﭘ ﺮﺑ ﻞﻤﺘﺸﻣ رد ﻲﻳﺎﻫ
رﺎﺑ ة ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺛﺆﻣ ﺮﺑ ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ﺶﻴﭘ ،
طﺮﺷ تﺎﻣاﺰﻟا و ﺎﻫ
ﺖﺷاﺪﻬﮕﻧ ،ﺶﺨﺑﺮﺛا
ﻛوزﺎﺳ رﺎ ﻲﻳاﺮﺟا يﺎﻫ ﺶﻴﭘ ﻦﻳا نﺪﺷ
طﺮﺷ تﺎﻣاﺰﻟا و ﺎﻫ ﻧآ
ﺎﻬ ﺮـﺑ ﻪـﺘﺒﻟا ﻪـﻛ دﻮـﺑ
سﺎﺳا ﻮﺤﻧ ة ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ نﺎﮔﺪﻧﻮﺷ
، ﺶﺳﺮﭘ حﺮـﻄﻣ ﻪﺒﺣﺎـﺼﻣ ﺮـﻫ رﻮـﺧاﺮﻓ ﺰﻴﻧ يﺮﮕﻳد يﺎﻫ
ﻲﻣ ﺪﺷ . ﻪﺒﺣﺎﺼﻣ داﺮﻓا هﺎﮕﺸﻧاد و مﻮﻠﻋ ترازو ناﺮﻳ
