ﯽﺳرﺮﺑ ﺮﺑ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺮﺛا صاﻮﺧ
ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ و
ﯽﺴﺣ ﯽﮐﻮﮐ نوﺪﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ نزرا درآ يوﺎﺣ و
ﺎﯾﻮﺳ
يوﺮﺴﺧ ﻪﻬﻟا
1
، *
ﺎﯿﻧ دﻮﻌﺴﻣ ﺎﺿﺮﯿﻠﻋ ﺎﯿﺿ ﻪﻤﻃﺎﻓ هﺪﯿﺳ ،2
يﺮﺑﺎﯿﺿ
3
1 - ﺪﺷرا ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ يﻮﺠﺸﻧاد
، هوﺮﮔ و مﻮﻠﻋ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ
، ﻪﺴﺳﻮﻣ ﯽﻟﺰﻧارﺪﻨﺑ ﻦﯿﯾآﺮﻬﻣ
2 - ﺳﺪﻨﻬﻣ و مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ،رﺎﯾدﺎﺘﺳا ﯽﻟﺰﻧا رﺪﻨﺑ ﻦﯿﯾآﺮﻬﻣ ﻪﺴﺳﻮﻣ ،ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ ﯽ
3 - ﯽﺑﺮﻣ
، و مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ
، ﻪﺴﺳﻮﻣ ﯽﻟﺰﻧارﺪﻨﺑ ﻦﯿﯾآﺮﻬﻣ
تﺎﻋﻼﻃا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﮑﭼ
ﯿ هﺪ
رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺎﻫ ي ﻪﻟﺎﻘﻣ :
رﺎﺗ ﯾ ﺦ رد ﯾ ﺖﻓﺎ : 18 / 07 / 99
رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺬﭘ ﯾ شﺮ : 09 / 12 / 99
تﺎﻤﻠﮐ ﻠﮐ ﯿ ﺪ ي :
ﯽﺑﺎﯾزرا
،ﯽﺴﺣ
ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ درآ
،
،ﯽﮐﻮﮐ
،كﺎﯿﻠﺳ
،ﺖﺑﺎﯾد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ .
DOI: 10.29252/fsct.18.06.04
لﻮﺌﺴﻣ
تﺎﺒﺗﺎﮑﻣ :
com . gmail
@ 6873 khosravi .
elahe
يرﺎﻤﯿﺑ كﺎﯿﻠﺳ ﯽﻋﻮﻧ يرﺎﻤﯿﺑ دﻮﺧ ﯽﻨﻤﯾا ﺖﺳا ﻪﮐ رد داﺮﻓا ﺪﻌﺘﺴﻣ ﯽﮑﯿﺘﻧژ خر ﯽـﻣ ﺪـﻫد و فﺮﺼـﻣ
ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺮﺠﻨﻣ ﻪﺑ ﺐﯿﺳآ رد هدور ﮏﭼﻮﮐ ﯽﻣ دﻮﺷ . ﺪﯿﻟﻮﺗ هدروآﺮﻓ يﺎﻫ نوﺪﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ ياﺮﺑ ﻦـﯾا نارﺎـﻤﯿﺑ
ﺖﯿﻤﻫا هﮋﯾو يا دراد . ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ رد ﻦﯾا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ، ﺎﻣ ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫ ﺪﻗﺎﻓ ﻦﺗﻮﻠﮔ يوﺎﺣ نزرا ، ﺎﯾﻮـﺳ و درآ
ﺞﻧﺮﺑ ار ياﺮﺑ نارﺎﻤﯿﺑ كﺎﯿﻠﺳ ﯽﻓﺮﻌﻣ ﻢﯾدﺮﮐ . ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ياﺮﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗ لﻮﺼﺤﻣ ﯽﻤﯾژر ﻢﮐو يﺮﻟﺎـﮐ ياﺮـﺑ
نارﺎﻤﯿﺑ ﻼﺘﺒﻣ ﻪﺑ
،ﺖﺑﺎﯾد ﯽﮐﻮﮐ ﺎﻫ ﺎﺑ هرﺎﺼﻋ ﻦﯾﺮﯿﺷ نﺎﯿﺑ ﯽﻨﻏ يزﺎﺳ ﺪﻧﺪﺷ . ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫ ﻪﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ
ترﻮﺻ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ )
0 نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺪﺻرد (
رﺎﻤﯿﺗ ، 1 ) 2 / 0 نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺪﺻرد (
رﺎﻤﯿﺗ ، 2 ) 3/
0 ﺪﺻرد
نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ (
رﺎﻤﯿﺗ و 3 ) 4/
0 نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺪﺻرد (
و ﻪﯿﻬﺗ ﺖـﻓﺮﮔ راﺮـﻗ ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮـﻣ .
يرﺎـﻣآ ﺰﯿﻟﺎـﻧآ
هداد زا هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ يﺎﻫ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ
ندﺮﮐ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ،نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ ﺎﺑ ﺮﮑﺷ
يرادﺎﻨﻌﻣ ﺮﯿﺛﺎﺗ راﺪﻘﻣ رد
،ﺖﺑﻮﻃر ،pH ،ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ
،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺪﯿﺴـﮐاﺮﭘ و ﯽـﺑﺮﭼ ،ﺪﻨﻗ
ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺖﺷاد ) P < 0.05 .(
داد نﺎﺸـﻧ ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا زا هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ
رﺎﻤﯿﺗ 1 ﺮﻈﻧ زا ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ داد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ ار زﺎﯿﺘﻣا
رﺎـﻤﯿﺗ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و ﺖﺳا ه
ﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا .
ﻪﻠﺠﻣ
مﻮﻠﻋ و ﺎﻨﺻ ﯾ ﻊ اﺬﻏ ﯽﯾ اﯾ ناﺮ
www.fsct.modares.ac.ir :ﻪﻠﺠﻣﺖﯾﺎﺳ
ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻤﻠﻋ ﯽ ﺸﻫوﮋﭘ_ ﯽ
1 - ﻪﻣﺪﻘﻣ
يرﺎﻤﯿﺑ كﺎﯿﻠﺳ ﮏﯾ لﻼﺘﺧا دﻮﺧ ﯽﻨﻤﯾا هدور ﮏﯾرﺎﺑ ﺎﺑ ﻪﻨﯿﻣز
ﯽﮑﯿﺘﻧژ ﺖﺳا . رد ﻦﯾا يرﺎﻤﯿﺑ ﯽﺷراﻮﮔ يﺎﻫزﺮﭘ هدور ﮏﯾرﺎﺑ ﺐﯿﺳآ
هﺪﯾد و رد بﺬﺟ داﻮﻣ لﻼﺘﺧا دراد . رد ﻪﮑﯿﺗرﻮﺻ نارﺎﻤﯿﺑ ﻼﺘﺒﻣ ﻪﺑ
كﺎﯿﻠﺳ ﯽﻨﯿﺌﺗوﺮﭘ زا ﻪﺘﺳد ﻦﺗﻮﻠﮔ ) ﻦﯾدﺎﯿﻠﮔ ( ﻪﮐ رد ﯽﺧﺮﺑ زا تﻼﻏ
ﺪﻨﻧﺎﻣ
،مﺪﻨﮔ
،ﻮﺟ رادوﺎﭼ و هﺎﮔ يﻮﺟ ﺮﺳود دﻮﺟو دراد ار فﺮﺼﻣ
ﺪﻨﻨﮐ رﺎﭼد ﻢﯾﻼﻋ مﺪﻋ ﻞﻤﺤﺗ ﯽﻣ ﺪﻧﻮﺷ .
ًاﺮﻫﺎﻇ دورو ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻪﺑ
لﻮﻠﺳ يﺎﻫ يﺎﻫزﺮﭘ هدور ﺐﺟﻮﻣ ﺦﺳﺎﭘ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﯽﻨﻤﯾا ﯽﻣ دﻮﺷ .
ﺶﻨﮐاو ﯽﺑﺎﻬﺘﻟا دﺎﺠﯾا هﺪﺷ ﺐﺟﻮﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ يﺎﻫزﺮﭘ هدور و ﺶﻫﺎﮐ
ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ يﺎﻬﻤﯾﺰﻧآ هدور
ﯽﻣ دﻮﺷ . نﻮﭼ ﺶﺨﺑ هﺪﻤﻋ يا زا بﺬﺟ
داﻮﻣ ﯽﯾاﺬﻏ رد هدور رد يﺎﻫزﺮﭘ هدور مﺎﺠﻧا ﯽﻣ دﺮﯿﮔ ﺐﯾﺮﺨﺗ
ﺎﻫزﺮﭘ ﺐﺟﻮﻣ ءﻮﺳ بﺬﺟ ﯽﻣ دﻮﺷ .
ﻈﻧ ،ﯽﮐﺎﯿﻠﺳ نارﺎﻤﯿﺑ زﺎﯿﻧ ﻪﺑ ﺮ درﻮﻣ رد يدﺎﯾز تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ
شور يﺎﻫ
ﺪﯿﻟﻮﺗ نﺎﻧ ا ،ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ درﻮﻣ رد ﺎﻣ
ﺮﯾﺎﺳ
هدروآﺮﻓ ،ﺖﯾﻮﮑﺴﯿﺑ ،ﻪﭼﻮﻠﮐ ،ﮏﯿﮐ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ
،ﯽﮐﻮﮐ و لدﻮﻧ ﺎﺘﺳﺎﭘ شراﺰﮔ يدﺎﯾز يﺎﻫ دﻮﺟو
ﻧ دراﺪ ] 1 .[
ﯽﮐﻮﮐ ﻢﻬﻣ زا ﯽﮑﯾ ﺎﻫ هدروآﺮﻓ ﻦﯾﺮﺗ
ﺎﻧ يﺎﻫ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﯾاﻮﻧ
ﺖﻟﻮﻬﺳ ياﺮﺑ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﯾاﺬﻏ ﺖﯿﻔﯿﮐ و ﻻﺎﺑ يرﺎﮔﺪﻧﺎﻣ تﺪﻣ ،ﺖﺨﭘ
هوﺮﮔ ﻪﻤﻫ ﻣ ﯽﻨﺳ يﺎﻫ ﺐﺳﺎﻨ
ﺪﻨﺘﺴﻫ . ﯽﮐﻮﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ ،ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ
زا ﻞﺻﺎﺣ ﺮﯿﻤﺧ ﻪﺑﺎﺸﻣ هﺪﻨﺒﺴﭼ ﺮﯿﻤﺧ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﻪﺑ زﺎﯿﻧ ﻻﺎﺑ ﺖﯿﻔﯿﮐ ﺎﺑ درآ دراد مﺪﻨﮔ ]
2 .[
ﺮﯿﻤﺧ فﻼﺧﺮﺑ ﯽﮐﻮﮐ و ﺖﯾﻮﮑﺴﯿﺑ ﺮﯿﻤﺧ رد
ﺎﯿﻧ ،نﺎﻧ ﺖﺴﯿﻧ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻞﻣﺎﮐ و ﻢﺠﺴﻨﻣ ﻪﮑﺒﺷ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﻪﺑ ز ]
3 [ ، اﺬﻟ
ﯽﻣ ناﻮﺗ يﺬﻐﻣ داﻮﻣ ﯽﻋﻮﻨﺘﻣ
ﯽﮐﻮﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ رد ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ
داد راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ .
دﺎﺠﯾا ﺚﻋﺎﺑ و هدﻮﺑ درآ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﯽﻠﺻا ﻞﻣﺎﻋ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﯽﮔﮋﯾو شﺮﺘﺴﮔ ،ﮏﯿﺘﺳﻻاﻮﮑﺴﯾو يﺎﻫ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ و مزﻻ يﺮﯾﺬﭘ
ﺨﺗ ﻦﯿﺣ هﺪﺷ دﺎﺠﯾا زﺎﮔ يراﺪﻬﮕﻧ ﺮﯿﻤﺧ رد ﺮﯿﻤ
ﯽﻣ دﻮﺷ ﺮﻫﺎﻇ رد و
هدروآﺮﻓ رﺎﺘﺧﺎﺳ و هﺪﺷ ﻪﺘﺨﭘ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﺮﺛﻮﻣ .
زا ﺮﮕﯾد يﻮﺳ
هدروآﺮﻓ ﺖﯿﻔﯿﮐ ﻦﯿﯾﺎﭘ ﺰﯿﻧ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯽﯾاﻮﻧﺎﻧ يﺎﻫ
هدروآﺮﻓ زا ﺮﺗ -
ﯽﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ يوﺎﺣ يﺎﻫ ﺪﺷﺎﺑ
] 4[
. ﺖﯿﻔﯿﮐ دﻮﺒﻬﺑ و ﺪﯿﻟﻮﺗ ور ﻦﯾا زا
هدروآﺮﻓ ﺶﻟﺎﭼ زا ﯽﮑﯾ ﺪﯾﺪﺟ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ ﺖﻌﻨﺻ ﻢﻬﻣ يﺎﻫ
اﺬﻏ ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ . تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هدروآﺮﻓ ﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫ ﺮﺑ ﺮﺘﺸﯿ
هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ،ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ تﻼﻏ زا
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،ﺎﻫ و ﺎﻫﺪﯿﺋﻮﻠﮐورﺪﯿﻫ ،ﺎﻫ
نﻮﯿﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ﻦﯾا ﯽﻤﯾﺰﻧآ دﻮﺒﻬﺑ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺰﮐﺮﻤﺘﻣ ﺎﻫ
] 5،3 [.
ﻪﺠﯿﺘﻧرد ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻪﺑ ﺖﯿﺳﺎﺴﺣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ رد
ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
،كﺎﯿﻠﺳ ﯽﻣ ناﻮﺗ ﻻﻮﺼﺤﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ ﯽﻀﻌﺑ درآ زا ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ت
ﻪﻧاد ،ﺖﻧارﺎﻣآ ،مﻮﮔرﻮﺳ ﺮﯿﻈﻧ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ تﻼﻏ ﺮﯿﺷ و تﻼﻏ ،ﺎﻫ
،آﻮﻨﯿﮐ ،نزرا و ﻦﯿﭘﻮﻟ ،دﻮﺨﻧ ﺮﯿﻈﻧ تﻻﻮﻘﺑ درآ و ﺎﯾﻮﺳ درآ ،ﺞﻧﺮﺑ
هدﺎﻔﺘﺳا وﺪﮐ ﻪﻧاد ﻪﻟﺎﺠﻨﮐ درآ دﺮﮐ
.
هدروآﺮﻓ زا ﯽﮑﯾ نزرا يﺎﻫ
ﻢﻬﻣ ﺮﺑاﺮﺑ رد موﺎﻘﻣ يزروﺎﺸﮐ
ﺖﺳا ﯽﻟﺎﺴﮑﺸﺧ .
ﺸﮐ رد نزرا ﻪﻧاد ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮ
ﻮﯿﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗ رد ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫرﻮﺸﮐ زا ﯽﺧﺮﺑ رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و اﺬﻏ ﻢﻠﯿﻓﻮﯿﺑ و لﻮﻧﺎﺗا رﺎﯿﺴﺑ
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ]
6 .[
ﯽﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ ﻪﭼ ﺮﮔا نزرا درآ رد ﯽﯾاﺬﻏ شزرا ﺮﻈﻧ زا ﺎﻣا ،ﺪﺷﺎﺑ
ﻪﻧاد ﺮﯾﺎﺳ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﻣآ يﺎﻫﺪﯿﺳا ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﯽﻨﻏ ﻊﺒﻨﻣ تﻼﻏ يﺎﻫ
ﻪﻨﯿ
ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو ،يژﺮﻧا ،يروﺮﺿ ﯽﻣ ﯽﻧﺪﻌﻣ داﻮﻣ و ﺎﻫ
ﺪﺷﺎﺑ . نآ ﺮﺑ هوﻼﻋ
ﻐﻣ ﺰﯾر و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﺘﯿﻓ داﻮﻣ ،ﯽﻤﯾژر يﺎﻫﺮﺒﯿﻓ زا رﺎﺷﺮﺳ يﺬ
ﺖﺳا ﺎﻫ
] 8،7 .[
ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو ،يروﺮﺿ ﻪﻨﯿﻣآ يﺎﻫﺪﯿﺳا ﻦﺘﺷاد ﻞﯿﻟد ﻪﺑ نزرا ﻦﯿﻣﺎﺘﯾو ،A
ﺪﯾ و ﻦﻫآ ،ﻢﯿﺴﻠﮐ ،ﺮﻔﺴﻓ ،B
، ،نﺎﮐدﻮﮐ ياﺮﺑ ﯽﺑﻮﺧ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﺒﻨﻣ
،رادرﺎﺑ نﺎﻧز نارﺎﻤﯿﺑ و ﻦﺴﻣ داﺮﻓا
هﮋﯾو ﻪﺑ و كﺎﯿﻠﺳ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ
ﺖﺑﺎﯾد هدﻮﺑ نﺎﻧ و ﯽﻨﯾﺮﯿﺷ ياﺮﺑ يزﺎﺳ ﯽﻨﻏ ﻊﺒﻨﻣ ﮏﯾ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و
هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﻣ ددﺮﮔ ] 9 .[
ﺎﯾﻮﺳ درآ ﺰﯿﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ ياﺮﺑ ﯽﻌﯿﺳو رﻮﻃ ﻪﺑ
ﯽﻣ دﻮﺷ و ﻪﺼﺨﺸﻣ زا ندﻮﺑ ﯽﻨﻏ نآ ي ﻟ
ﻢﮐ و ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ ظﺎﺤ
ناﺰﯿﻣ ندﻮﺑ ﺖﺳا راددﺮﮔﻮﮔ ﻪﻨﯿﻣآﺪﯿﺳا
] 10 .[
ﻪﺠﯿﺘﻧ رد و ﺎﯾﻮﺳ درآ
هدروآﺮﻓ ﺎﻫ صاﻮﺧ دﻮﺒﻬﺑ و ﯽﻨﯿﺌﺗوﺮﭘ يﻮﺘﺤﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ياﺮﺑ نآ ي
هدروآﺮﻓ يرﺎﺘﺧﺎﺳ ﯽﻣ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ يﺎﻫ
دﺮﯿﮔ .
زا ﯽـﻤﯿﻧ فﺮـﺼﻣ درﻮـﻣ تﻻﻮـﺼﺤﻣ ﻦﯾﺮـﺘﻤﻬﻣ زا ﯽﮑﯾ ﺞﻧﺮﺑ ﯽﻣ يژﺮﻧا ﺪﯿﻟﻮﺗ ﯽﻠﺻا ﻊﺒﻨﻣ و ﺖﺳا نﺎﻬﺟ مدﺮﻣ ﺑ
زا ﺲـﭘ و ﺪـﺷﺎ
ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﺎﯿﻧد ﯽﻓﺮﺼﻣ ﻪﻠﻏ ﻦﯾﺮﺘﻤﻬﻣ مﺪﻨﮔ ﺪﯾآ
سﺎﺳا ﺮﺑ .
،هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺖـﺳا ﺮﺗﻻﺎـﺑ ﺰـﯿﻧ مﺪﻨﮔ زا نآ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ شزرا
كﺎﯿﻠـﺳ ﻪـﺑ ﻼﺘـﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ياﺮﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ ءاﺰﺟا ﻦﺘﺷاﺪﻧ ﻞـﯿﻟد ﻪـﺑ و ﯽﻣ ﺐـﺳﺎﻨﻣ ﺪﺷﺎﺑ
. درآ ﻪﯾﺬﻐﺗ صاﻮﺧ ياراد ﺞﻧﺮﺑ ﻪﺑ ﺮﺼﺤﻨﻣ يا
،دﺮﻓ
،ﮓـﻧر ﯽﺑ
،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،ﻢﯾﺪﺳ ﻢﮐ ﺮﯾدﺎﻘﻣ يوﺎﺣ و ﺮﯾﺬﭙﻟد ﻢﻌﻃ
تارﺪﯿﻫﻮﺑﺮﮐ دﺎﯾز راﺪﻘﻣ و ﺮﺒﯿﻓ ،ﯽﺑﺮﭼ ﻢـﻀﻫ ﺖـﯿﻠﺑﺎﻗ ﺎـﺑ
ﺖـﺳﻻﺎﺑ . ياﺬﻏ رد نآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ،ور ﻦـﯾا زا ﮓـﻨﯾدﻮﭘ ،كدﻮـﮐ
ﺳا ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا كﺎﯿﻠﺳ ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎـﻤﯿﺑ ياﺬـﻏ و ﺎـﻫ ﺖ
] 11 .[
ﯽﮔﮋﯾو ﻦﯾا ﺐﺒﺳ ﺎﻫ
ﯽﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ ﺞﻧﺮﺑ درآ دﻮﺷ تﻻﻮﺼﺤﻣ
ﺪﺷﺎﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯽﯾاﻮﻧﺎﻧ ]
12 .[
مﺎﺠﻧا يﺎﻫ ﯽﺳرﺮﺑ رد
نارﺎﮑﻤﻫ و يﺰﯾﺮﺒﺗ ﯽﮑﻠﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ )
1394 (،
ﺪﯾﺪﺟ لﻮﺼﺤﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ
نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ و نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ ﻪﯾﺎﭘ ﺮﺑ ،ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ شراﺰﮔ ار
ﺪﻧدﺮﮐ ﺢﻄﺳ رﺎﻬﭼ رد نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ ندوﺰﻓا ﺮﯿﺛﺄﺗ نآ رد ﻪﮐ
ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺢﻄﺳ ﻪﺳ رد نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ و )
0 ، 1/
0 و 2/
0 ﺪﺻرد ( ﺮﺑ
ﯽﮔﮋﯾو يور ﻪﻧﻮﻤﻧ ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ
ﯽﮔﮋﯾو و ﺮﯿﻤﺧ يﺎﻫ يﺎﻫ
ﺪﻗﺎﻓ ﮏﯿﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ ﻦﺗﻮﻠﮔ
ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﺞﻧﺮﺑ درآ زا ﻞﺻﺎﺣ
ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ .
ﺐﺒﺳ نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﯽﻨﻌﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﯽﮔﮋﯾو ﯽﺧﺮﺑ راد
ﯽﯾﺎﻨﺷور ﻞﯿﺒﻗ زا ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ و
دﺮﮔ ﮏﯿﮐ صﻮﺼﺨﻣ ﻢﺠﺣ ﯽﻟﺎﺣرد ،ﺪﯾ
ﻎﻤﺻ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ
نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ حﻮﻄﺳ ﻪﻤﻫ رد نﺎﺘﻧاز )
ﺰﺟ ﻪﺑ 30 ﺪﺻرد ( تاﺮﺛا
ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا و هدﻮﺑ ﺖﺒﺜﻣ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ
ﺪﻨﺘﻓﺎﯾ دﻮﺒﻬﺑ ﺎﻫ .
ﺢﻄﺳ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ رد
ﻦﯾا ﺖﻓا ﺐﺒﺳ و هدﻮﺑ ﯽﻔﻨﻣ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ ﯽﮔﮋﯾو
ﺎﻫ
ﻪﺑ ،ﺪﺷ ﮏﯿﮐ رد ﻪﻧﻮﮔ
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﮐ يا 30
ﻣ درآ ﺪﺻرد ﻪﺑ ﺖﻟﺎ
هاﺮﻤﻫ
2/
0 ﻪﺑ نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ ﺪﺻرد ﻒﯿﻌﺿ ناﻮﻨﻋ
ﺮﻈﻧ زا رﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾﺮﺗ
ﺮﺘﻣارﺎﭘ ﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ رﻮﮐﺬﻣ ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ .
درآ راﺪﻘﻣ ﻦﺘﻓر ﻻﺎﺑ ﺎﺑ
ﺪﺷ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﮏﯿﮐ ﯽﺘﻔﺳ ناﺰﯿﻣ ،نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ و نزرا ﺖﻟﺎﻣ .
ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
ﺐﺒﺳ نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ و نزرا ﺖﻟﺎﻣ درآ دﻮﺒﻬﺑ
تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﻧﻮﻤﻧ و ﺪﺷ ﺎﻫ 30
رد درآ ﺪﺻ ﻪﺑ ﺖﻟﺎﻣ هاﺮﻤﻫ 2 / 0 ﺪﺻرد
ﺖﺒﺴﻧ ار ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ و ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ ،ﺖﺑﻮﻃر ناﺰﯿﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ نﺎﺘﻧاز ﻎﻤﺻ رﺎﻤﯿﺗ ﺮﯾﺎﺳ ﻪﺑ د نﺎﺸﻧ دﻮﺧ زا ﺎﻫ
دا ] 13 [.
نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﻣﺮﮐ )
1397 ( ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ يدﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻧﻮﻤﻧ
ﺎﻫدرآ و
ﺐﯿﮐﺮﺗ درآ نزرا و درآ ﺞﻧﺮﺑ ﺎﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺎﻫ ) 50:50
، 25:75
،
15:85
، 0:100 ﺪﺻرد ( رد ﻪﯿﻬﺗ ﯽﮐﻮﮐ نوﺪﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻧدﺮﮐ ﯽﺳرﺮﺑ .
رد ﻦﯾا ﺎﺘﺳار ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ ﻪﻧاد
نزرا )
،ﺖﺑﻮﻃر
،ﯽﺑﺮﭼ
،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ و ﺮﺒﯿﻓ (،
درآ ) بﺬﺟ
،بآ بﺬﺟ ﻦﻏور (
و ﯽﮐﻮﮐ )
،ﺮﻄﻗ
،ﺖﻣﺎﺨﺿ ناﺰﯿﻣ
شﺮﺘﺴﮔ
،يﺮﯾﺬﭘ ﮓﻧر و ﯽﺘﻔﺳ (
درﻮﻣ ﯽﺳرﺮﺑ راﺮﻗ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ . ﺮﺑ سﺎﺳا ﺞﯾﺎﺘﻧ
،ﻞﺻﺎﺣ ﺎﺑ ﺶﯾاﺰﻓا
ﺪﺻرد ﺎﺟ ﯽﻨﯾﺰﮕﯾ درآ نزرا ﺖﯿﻓﺮﻇ يراﺪﻬﮕﻧ بآ رﻮﻄﺑ ﯽﻨﻌﻣ يراد
ﺶﯾاﺰﻓا و ﺖﯿﻓﺮﻇ بﺬﺟ ﻦﻏور رﻮﻄﺑ ﯽﻨﻌﻣ يراد ﺶﻫﺎﮐ
ﺖﻓﺎﯾ . رد ﻪﻧﻮﻤﻧ يﺎﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﺎﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﺻرد ﯽﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ درآ
،نزرا
ناﺰﯿﻣ شﺮﺘﺴﮔ يﺮﯾﺬﭘ ﯽﮐﻮﮐ ﺎﻫ ﻪﺑ يرﻮﻃ ﯽﻨﻌﻣ يراد ﺶﯾاﺰﻓا و
ناﺰﯿﻣ ﯽﯾﺎﻨﺷور (L*) ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺎﻫ ﻪﺑ ﻞﯿﻟد ﺶﯾاﺰﻓا ياﻮﺘﺤﻣ وﺮﭘ ﻦﯿﺌﺗ و
مﺎﺠﻧا ﺶﻨﮐاو درﻼﯾﺎﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻓﺎﯾ . ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﯾﺎﻫ ﻪﮐ يوﺎﺣ
درآ نزرا ﺶﯿﺑ يﺮﺗ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ يﺎﻫ ﺮﮕﯾد
،ﺪﻧدﻮﺑ ﯽﺘﻔﺳ ﺖﻓﺎﺑ
،ﺮﺗﻻﺎﺑ ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﯽﺑآ ﻦﯿﯾﺎﭘ
،ﺮﺗ و ﺶﯿﺑ ﻦﯾﺮﺗ ﺖﻓا ﺖﺨﭘ ار زا دﻮﺧ
نﺎﺸﻧ ﺪﻧداد . زﺎﯿﺘﻣا شﺮﯾﺬﭘ ﯽﻠﮐ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﯽﮐﻮﮐ يوﺎﺣ 15 ﺪﺻرد درآ
نزرا ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﺮﯾﺎﺳ ﻮﻤﻧ ﻪﻧ ﺎﻫ ﻻﺎﺑ ﺮﺗ دﻮﺑ ] 14 [.
نارﺎﮑﻤﻫ و ﺮﯿﺸﺑ )
2016 ( ﯽﮐﻮﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ار ﺮﮑﺷ نوﺪﺑ يﺎﻫ
ﯽﮕﻧﺮﻓدﻮﺨﻧ درآ زا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ ﺮﺳود ﻮﺟ ﻪﺘﺳﻮﭘ درآ و ﺎﯾﻮﺳ درآ ،
ﺪﻧداد راﺮﻗ . ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ و ﯽﺑﺮﭼ ،ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ ،ﺖﺑﻮﻃر
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺮﺒﯿﻓ دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧ زا ﺮﺘﺸﯿﺑ هﺪﺷ ﯽﻨﻏ يﺎﻫ
. ﻞﮐ ﺪﻨﻗ
ﻪﻧﻮﻤﻧ يﺎﻫ ﯽﻨﻏ ﺖﺷاد يﺮﺘﻤﮐ راﺪﻘﻣ ﺪﻫﺎﺷ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد هﺪﺷ ]
15 [.
ﻪﯾدآ و ﯽﻤﻓﻮﯾآ )
2018 ( ﻪﯿﻬﺗ ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫ درآ و ﺞﻧﺮﺑ درآ ياراد
ﺪﻧداد راﺮﻗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ لﻮﺼﺤﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار ﺎﯾﻮﺳ .
ﻪﯿﻬﺗ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ تﺎﺘﯿﻓ و ﻦﻧﺎﺗ ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد هﺪﺷ دراد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺪﻫﺎﺷ
] 16 [.
هﺎﻓر ﺢﻄﺳ ﻦﺘﻓر ﻻﺎﺑ و ﺖﯿﻌﻤﺟ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﯿﻣﺄﺗ ﻊﻣاﻮﺟ هﺪﻤﻋ تﻼﮑﺸﻣ زا ﯽﮑﯾ ﯽﻣﻮﻤﻋ ﺖﺳا . داﻮﻣ ﯽﺠﯾرﺪﺗ ﯽﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ رد ﯽﻧﺎﻬﺟ ﺖﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻣزﺎﺳ ﺪﯿﮐﺄﺗ
اﻮﻣ يﺎﺟ ﻪﺑ ﯽﻌﯿﺒﻃ د
ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﮐ ﺎﺗ هﺪﺷ ﺐﺟﻮﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ
ﻬﺟ ﻪﯾﺎﻣﺮﺳ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ،يراﺬﮔ
هﻮﺒﻧا ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺖﺸﮐ يﺰﯾر
ﻊﯾﺎﻨﺻ رد نآ زا هدﺎﻔﺘﺳا و ﯽﺘﻌﻨﺻ حﻮﻄﺳ رد ﯽﯾوراد نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻨﻨﮐ ماﺪﻗا ﯽﯾاﺬﻏ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ ،ﯽﯾوراد ﺪ
] 17 [.
هﺪﻨﻨﮐ ﻦﯾﺮﯿﺷ زا ﯽﻀﻌﺑ ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ ﻢﻌﻃ هﺪﻨﻨﮐ ﺪﯾﺪﺸﺗ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺎﻫ
-
ﺪﻧور
، ﻦﯾﺮﯿﺷ نﺎﯿﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻧﺎﻫﺎﯿﮔ ﻪﺘﺳد زا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ
داﻮﻣ ﯽﻧدوﺰﻓا
ﻢﻌﻃ هﺪﻨﻨﮐ ﺪﯾﺪﺸﺗ و ﯽﯾاﺬﻏ ﯽﻣ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ
دﺮﯿﮔ . ﺪﯿﺳا
و هﺪﻨﻨﮐﺎﯿﺣا يﺎﻫﺪﻨﻗ ،ﻢﯿﺴﻠﮐ و ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ يﺎﻫ ﮏﻤﻧ و ﮏﯾﺰﯾﺮﺴﯿﻠﮔ ﺳﺎﺸﻧ ،هﺪﻨﻨﮐﺎﯿﺣا ﺮﯿﻏ ﺎﻫ ﻦﻏور ،ﺎﻫ ﻦﯾزر ،ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ ﻎﻤﺻ ﻪﺘ
ي
،ﺎﻫ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯽﻧژوﺮﺘﯿﻧ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ زا ﯽﻤﮐ ﺢﻄﺳ و يروﺮﺿ يﺎﻫﺪﯿﺳا و ﻪﻨﯿﻣآ يﺎﻫﺪﯿﺳا رد دﻮﺟﻮﻣ تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ زا ﮏﯿﺗﻮﺌﻠﮐﻮﻧ
ﺪﻨﺘﺴﻫ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ .
ﯽﺗﻻﻮﺼﺤﻣ رد اﺬﻏ ﺖﻌﻨﺻ رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ زا
ﻪﺑﺎﺷﻮﻧ ،تﻼﮑﺷ نﻮﭼ هﺮﯿﺗ ﮓﻧر ﺎﺑ تﻻﻮﺼﺤﻣ و ﺎﺑﺮﻣ ،ﻮﺠﺑآ ،ﺎﻫ
ﯽﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ددﺮﮔ
. هرﺎﺼﻋ زا نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ يرﺎﺠﺗ تﻻﻮﺼﺤﻣ نآ ي
ﯽﻣ ﻖﺘﺸﻣ ﺪﻧﻮﺷ ] 18 [ . رد ﯽﻧﻻﻮﻃ تﺪﻣ ﻪﺑ هدﺎﻣ ﻦﯾا ﻢﻌﻃ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
ﻫد ﯽﻣ سﺎﺴﺣا ﺞﯾرﺪﺗ ﻪﺑ نآ ﯽﻨﯾﺮﯿﺷ و هﺪﻧﺎﻣ ﯽﻗﺎﺑ نﺎ دﻮﺷ
. ﻦﯾا
ﯽﮔﮋﯾو هﺪﻨﻨﮐ ﻦﯾﺮﯿﺷ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ هدﺎﻣ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺐﺟﻮﻣ ﺎﻫ ي
يﺮﻟﺎﮐ ﺎﺑ زﺎﺠﻣ ﻦﯿﯾﺎﭘ ﯽﯾاز
) 100 ﺎﯾ ﺲﻧوا ﺮﻫ رد يﺮﻟﺎﮐ 28
/ 35
مﺮﮔ ( يرﺎﻤﯿﺑ دﺎﺠﯾا رد ﺖﮐرﺎﺸﻣ نوﺪﺑ ﻢﻌﻃ ي هﺪﻨﻨﮐ ﺪﯾﺪﺸﺗ و و ﺎﻫ
ناﺪﻧد ﯽﮔﺪﯿﺳﻮﭘ و ﺖﺑﺎﯾد نﻮﭼ ﯽﺿراﻮﻋ ﯽﯾاﺬﻏ ﻊﯾﺎﻨﺻ رد
درﻮﻣ
دﺮﯿﮕﺑ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا ]
19 [ . هرﺎﺼﻋ ﻪﺸﯾر ي ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ي
ﺮﯾﺎﻔﯿﺴﻟﻮﻣا رد
يدﺎﻨﻗ تﻻﻮﺼﺤﻣ ]
20 [ هﺪﻨﻨﮐ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﮏﯾ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ -
ﺰﯾﺮﻓ ﯽﻨﺒﻟ يﺎﻫﺮﺳد ،هﺪﺷ ﻪﺘﺨﭘ ﯽﯾاﺬﻏ تﻻﻮﺼﺤﻣ رد ﯽﻌﯿﺒﻃ ي هﺪﺷ و ﻞﯿﺟآ ﯽﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ ﯽﺘﺑﺎﯾد نارﺎﻤﯿﺑ ﯽﻤﯾژر يﺎﻫ دور
] 21 [.
ﻫ و فﺮﻄﯿﺑ نارﺎﮑﻤ
) 1390 ( ﺎﺑ زرﺎﮐﺎﺳ ندﺮﮐ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﺮﯿﺛﺎﺗ
ﻦﯾﺮﯿﺷ هرﺎﺼﻋ ﻢﺠﺣ ﻞﻣاﻮﻋ ﯽﺧﺮﺑ و زﻮﻟاﺮﮐﻮﺳ و نﺎﯿﺑ
يور هﺪﻨﻫد
ﯽﮔﮋﯾو ﯽﺧﺮﺑ ﻢﮐ ﺦﻠﺗ تﻼﮑﺷ يﺎﻫ
راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ار يﺮﻟﺎﮐ
ﺪﻧداد . تﻼﮑﺷ ﻪﯿﻬﺗ رد ،رﻮﻈﻨﻣ ﻦﯾا ياﺮﺑ ﻢﮐ ﺦﻠﺗ
يﺎﺟ ﻪﺑ يﺮﻟﺎﮐ
ﺖﺒﺴﻧ زا زرﺎﮐﺎﺳ ﻦﯾﺮﯿﺷ هرﺎﺼﻋ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ﮐﻮﺳ و نﺎﯿﺑ زﻮﻟاﺮ
) ﻪﺑ
هﺪﻨﻨﮐ ﻦﯾﺮﯿﺷ ناﻮﻨﻋ (
ﺖﺒﺴﻧ و ﯽﺗوﺎﻔﺘﻣ يﺎﻫ )
0 ، 25 ، 50 ، 75 و
100 (%
ﻦﯿﻟﻮﻨﯾا زا )
يﺮﭘ ﺐﯿﮐﺮﺗ ﮏﯿﺗﻮﯿﺑ
( و زوﺮﺘﺴﮐد ﯽﻠﭘ ،
ﻦﯾﺮﺘﺴﮐدﻮﺘﻟﺎﻣ )
ﻢﺠﺣ داﻮﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ هﺪﻨﻫد
( ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا .
ﺦﺳﺎﭘ يﺎﻫ
ﻦﯾﺮﯿﺷ ﻪﮐ دﻮﺑ نآ زا ﯽﮐﺎﺣ هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ رد نﺎﯿﺑ
و ﺎﻫ
اﺮﺑ ﯽﺑﻮﺧ ﻪﻨﯾﺰﮔ ﻒﻠﺘﺨﻣ لﺎﮑﺷا و ﺖﺴﯿﻧ تﻼﮑﺷ ﯽﻨﯾﺮﯿﺷ ﻦﯿﻣﺎﺗ ي
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻦﻤﺿ رد ﺖﺒﺴﻧ ﻪﮐ ﯽﺗﻼﮑﺷ يﺎﻫ
تﺎﺒﯿﮐﺮﺗ زا ﯽﯾﻻﺎﺑ يﺎﻫ
ﺶﯿﺑ ﺖﺑﻮﻃر ياراد ﺪﻨﻗ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﻢﮐ ﯽﺘﺨﺳ ،ﺮﺗ
يوﺮﻧاﺮﮔ و ﺮﺗ
ﺶﯿﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺮﯾﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺗ ﺪﻧدﻮﺑ ﺎﻫ
. ﯽﮔﮋﯾو ظﺎﺤﻟ زا يﺎﻫ
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺰﯿﻧ ﯽﺴﺣ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻦﯿﺑ يراد
ﺪﺸﻧ هﺪﯾد ﺪﻫﺎﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧ و ﺎﻫ
] 22 [.
د نوﺪﺑ يﺎﻫدرآ زا ﺶﻫوﮋﭘ ﻦﯾا ر ﻦﺗﻮﻠﮔ
) درآ ﺎﯾﻮﺳ و ﺞﻧﺮﺑ درآ ،
درآ نزرا ( هرﺎﺼﻋ ﺰﯿﻧ و نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ي
ﺪﺻرد رد ﺎﻫ
ﻒﻠﺘﺨﻣ ي
ﻦﯾﺮﯿﺷ هرﺎﺼﻋ يوﺎﺣ يﺮﻟﺎﮐ ﻢﮐ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯽﮐﻮﮐ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﯿﺑ ﺪﯾدﺮﮔ
.
2 - ﻖﯿﻘﺤﺗ شور
2 - 1 - هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ داﻮﻣ
2 - 1 - 1 - ﻪﯿﻟوا داﻮﻣ ﻪﯿﻬﺗ
ﯽﮐﻮﮐ
درآ ﺞﻧﺮﺑ زا ﺖﮐﺮﺷ ﻪﻨﯿﺧﺮﺗ و درآ ﺎﯾﻮﺳ زا ﺖﮐﺮﺷ ﺎﻬﻠﮔ يراﺪﯾﺮﺧ
ﺪﻧﺪﺷ . ﻦﻏور فﺎﺻ يدﺎﻨﻗ و ﻊﯾﺎﻣ زا ﻪﻧﺎﺧرﺎﮐ
،ندﻻ ردﻮﭘ هرﺎﺼﻋ
ﻦﯾﺮﯿﺷ نﺎﯿﺑ و ﻪﻧاد يﺎﻫ نزرا زا يرﺎﻄﻋ و ﻎﻤﺻ نﺎﺘﻧاز ﺎﺑ ﺪﻧﺮﺑ
) ﺖﮐﺮﺷ
،ﺎﯾدور ﻪﺴﻧاﺮﻓ ( زا ﺖﮐﺮﺷ مﺎﮔ ﮏﺗ ﺰﯾﺮﺒﺗ ﻪﯿﻬﺗ ﺪﺷ . ﺮﯾﺎﺳ
داﻮﻣ درﻮﻣ زﺎﯿﻧ ﻮﭘ ﮓﻨﯿﮑﺑ ،غﺮﻣ ﻢﺨﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﯽﮐﻮﮐ ﻞﯿﻧاو ،رد
زا
ﯽﯾاﺬﻏ داﻮﻣ ﺮﺒﺘﻌﻣ يﺎﻫ هﺎﮕﺷوﺮﻓ ﻪﯿﻬﺗ
ﺪﯾدﺮﮔ .
2 - 1 - 2 - نﻮﻣزآ مﺎﺠﻧا رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ داﻮﻣ
ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ
داﻮﻣ ﻪﯿﻠﮐ لﻼﺣ و ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ
،هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ يﺎﻫ صﻮﻠﺧ ﻪﺟرد ﺎﺑ
ﻮﻟرﺎﮐ ﺖﮐﺮﺷ زا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ )
ﯽﯾﺎﯿﻟﺎﺘﯾا ( راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ و ﻪﯿﻬﺗ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ .
2 - 2 - ﺎﻫ شور
2 - 2 - 1 - ﻪﯿﻬﺗ شور ﯽﮐﻮﮐ
لوﺪﺟ رد ﯽﮐﻮﮐ ﺮﯿﻤﺧ هﺪﻨﻫد ﻞﯿﮑﺸﺗ ﻪﯿﻟوا داﻮﻣ 1
هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ
ﺖﺳا . ياﺮﺑ ﯽﮐﻮﮐ ﻪﯿﻬﺗ اﺪﺘﺑا
ﻪﻧاد يﺎﻫ نزرا ﻪﺑ تﺪﻣ 24 ﺖﻋﺎﺳ رد
بآ هﺪﻧﺎﺴﯿﺧ ﺪﺷ
، رد ﯽﻃ ﻦﯾا تﺪﻣ 5 ﯽﻟا 6 رﺎﺑ بآ نآ ﺾﯾﻮﻌﺗ
ﺪﯾدﺮﮔ ﺎﺗ ﯽﺨﻠﺗ ﻪﻓﺎﺿا ﯽﺷﺎﻧ زا نزرا زا ﻦﯿﺑ دوﺮﺑ ﺲﭙﺳ رد نوآ 85
ﻪﺟرد ﻪﺑ تﺪﻣ 5 ﻪﻘﯿﻗد ﮏﺸﺧ و ﻂﺳﻮﺗ بﺎﯿﺳآ ﯽﻫﺎﮕﺸﯾﺎﻣزآ ﻪﺑ
رﻮﻈﻨﻣ ﻞﯾﺪﺒﺗ نﺪﺷ ﻪﺑ درآ نزرا ود رﺎﺑ بﺎﯿﺳآ ﺪﺷ و ﻪﺳ رﺎﺑ ﮏﻟا
ﺪﯾدﺮﮔ . ياﺮﺑ ﻪﯿﻬﺗ ﺮﯿﻤﺧ ﯽﮐﻮﮐ اﺪﺘﺑا ﺎﻫدرآ ) درآ
،نزرا درآ ﺞﻧﺮﺑ و
درآ ﺎﯾﻮﺳ ( ﺎﺑ ﺪﺻرد يﺎﻫ ﺺﺨﺸﻣ هﺪﺷ لوﺪﺟ رد 1
ﺎﺑ ﻢﻫ ﮏﻟا و
ﺐﯿﮐﺮﺗ ﺪﻧﺪﺷ . ﺲﭙﺳ ﻦﻏور فﺎﺻ يدﺎﻨﻗ و ﻦﻏور ﺎﻣ ﻊﯾ ﻪﺑ ﺎﻫدرآ
ﻪﻓﺎﺿا و طﻮﻠﺨﻣ ﺪﯾدﺮﮔ ﺎﺗ يﺮﯿﻤﺧ ﻞﺻﺎﺣ دﻮﺷ . رد ﺮﺴﮑﯿﻣ
ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ﻢﺨﺗ
،غﺮﻣ
،ﺮﮑﺷ ردﻮﭘ
،ﻮﺋﺎﮐﺎﮐ
،ﻞﯿﻧاو ﻎﻤﺻ نﺎﺘﻧاز مﺎﮔ و
ردﻮﭘ ﻦﯾﺮﯿﺷ نﺎﯿﺑ ﺎﺑ ﻢﻫ طﻮﻠﺨﻣ ﺪﯾدﺮﮔ . ﺲﭙﺳ ﻦﯾا ﺐﯿﮐﺮﺗ ﻪﺑ ﺮﯿﻤﺧ
ﻪﻠﺻﺎﺣ هدوﺰﻓا ﺪﺷ و ﺎﺑ ﻢﻫ طﻮﻠﺨﻣ ﺪﯾدﺮﮔ رد ﺖﯾﺎﻬﻧ
،ودﺮﮔ
،ﺶﻤﺸﮐ
،ﺮﯿﺷ ﮓﻨﯿﮑﺑ ردﻮﭘ و دﻮﺒﻬﺑ هﺪﻨﻫد ﻊﯾﺎﻣ ار ﻪﺑ ﺮﯿﻤﺧ ﻪﻠﺻﺎﺣ
هدوﺰﻓا و ﻂﺳﻮﺗ ﮏﺴﯿﻟ هدﺰﻤﻫ ﺪﺷ . ﺮﯿﻤﺧ ﻪﻠﺻﺎﺣ ﻪﺑ تﺪﻣ ﺪﻨﭼ
ﺖﻋﺎﺳ رد لﺎﭽﺨﯾ يراﺪﻬﮕﻧ هﺪﺷ و ﺲﭙﺳ رد ﺮﻓ ﺎﺑ يﺎﻣد 190
ﻪﺟرد ﻪﺑ تﺪﻣ 15 ﻪﻘﯿﻗد ﺖﺨﭘ ﺪﯾدﺮﮔ .
Table 1 Formulations of gluten free cookies
Treatment 3
Treatment 2
Treatment 1
Control Ingredients (%)
30 30
30 30
Flour
10 10
10 10
Egg
0.4 0.4
0.4 0.4
Baking powder
0.4 0.4
0.4 0.4
Vanilla
27.6 16.7
14.8
11 Milk
0.6 0.6
0.6 0.6
Xanthan
0.2 0.2
0.2 0.2
Gel
0 11
13
17 Sugar
0.4 0.3
0.2
0 Glycyrrhizia glabra
13.4 13.4
13.4 13.4
Shortening
4.6 4.6
4.6 4.6
Liquid shortening
0.2 0.2
0.2 0.2
Cacao powder
2 - 2 - 2 - نﻮﻣزآ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يﺎﻫ
نﻮﻣزآ مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ
هﺪـﺷ ﻪﯿﻬﺗ يﺎﻫ )
،pH
رد لﻮﻠﺤﻣﺎـﻧ ﺮﺘﺴـﮐﺎﺧ ،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ،ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ ،ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا ،ﯽﺑﺮﭼ ،ﺖﺑﻮﻃر ﻞــﮐ ﺪــﻨﻗ و ﺪﯿــﺳا (
هرﺎﻤــﺷ ﻪــﺑ ناﺮــﯾا ﯽــﻠﻣ دراﺪﻧﺎﺘــﺳا زا 3493
) ﯽﻨﯾﺮﯿﺷ يدرآ يﺎﻫ -
شور و ﺎﻬﯿﮔﮋﯾو نﻮـﻣزآ يﺎـﻫ
( ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘـﺳا
] 23 [.
2 - 2 - 3 - ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا ﻪﻧﻮﻤﻧ
ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫ
ﯽﺴﺣ يﺎﻬﯿﮔﮋﯾو ﯽﺑﺎﯾزرا ياﺮﺑ ﯽﮐﻮـﮐ
يﺎـﻫ زا هﺪـﺷ ﻪـﯿﻬﺗ 10
ﺮـﻔﻧ
ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا هﺪﯾد شزﻮﻣآ بﺎﯾزرا .
زا ،مزﻻ تﺎﺤﯿﺿﻮﺗ ﻪﺋارا زا ﺲﭘ
زﺎـﯿﺘﻣا ﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ دراﻮﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺪﺷ ﻪﺘﺳاﻮﺧ ﺎﻬﻧآ ﺪﻨﻫد . ﺪﺑ رﺎﯿﺴﺑ زا ﺎﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﻫد زﺎﯿﺘﻣا ﺐﯾﺮﺿ )
1 ( رﺎﯿﺴﺑ ﺎﺗ بﻮـﺧ
) 5 ( دﻮﺑ . ﯽـﻣ ﺮﯾز رد هﺪﺷ ﺮﮐذ دراﻮﻣ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﯽﺑﺎﯾزرا ﺖﺴﯿﻟ ﮏﭼ
ﺪﺷﺎﺑ :
- ﺖﻓﺎﺑ : نﺪﯾﻮﺟ مﺎﮕﻨﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﻣﺮﻧ و ﯽﺘﻔﺳ
- ﻢﻌﻃ : ﯽﯾﺎﺸﭼ ﺖﺴﺗ رد بﻮﻠﻄﻣ ﻢﻌﻃ كرد ناﺰﯿﻣ
- ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ :
ﺮﯾﺎﺳ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺎﺑ ﯽﮐﻮﮐ شﺮﯾﺬﭘ ناﺰﯿﻣ
ﯽﺴﺣ يﺎﻬﯿﮔﮋﯾو - ﺖﻓﺎﺑ : ﺟ مﺎﮕﻨﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﯽﻣﺮﻧو ﯽﺘﻔﺳ نﺪﯾﻮ
- ﻪﺘﺳﻮﭘ ﮓﻧر تروﺪﮐ :
و ﯽﮐﻮﮐ يﺮﻫﺎﻇ ﮓﻧر
2 - 2 - 4 - يرﺎﻣآ ﺰﯿﻟﺎﻧآ
هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ًﻼﻣﺎﮐ حﺮﻃ سﺎﺳا ﺮﺑ يرﺎﻣآ نﻮﻣزآ 4
و رﺎﻤﯿﺗ 3
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ،رﺎﻤﯿﺗ ﺮﻫ ياﺮﺑ راﺮﮑﺗ .
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺪﻨﭼ نﻮﻣزآ ﺎﺑ ﺎﻫ
راد ﯽﻨﻌﻣ حﻮﻄﺳ رد ﻦﮑﻧاد يا ﻪﻨﻣاد )
P<0/05 ( ﯽﻣ ترﻮﺻ دﺮﯿﮔ
هداد ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ و راﺰﻓا مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺎﻫ
SPSS19 و
راﺰﻓا مﺮﻧ ﺎﺑ ﺎﻫرادﻮﻤﻧ ﻢﺳر Excel
ﺪﯾدﺮﮔ مﺎﺠﻧا .
3 - ﺚﺤﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ و
3 - 1 - نﻮﻣزآ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫ
ﯽﮐﻮﮐ ﯽﺴﺣ و
3 - 1 - 1 - تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ pH
ناﺰﯿﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻞﮑﺷ رد pH
1 ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮕﻧﺎﻤﻫ تاﺮﯿﯿﻐﺗ
ﺮﺘﻣارﺎﭘ ﻦﯾا ،داد نﺎﺸﻧ pH
فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا هﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد دراد يرادﺎﻨﻌﻣ )
P < 0.05 .(
راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ pH
3 راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ pH
. ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ 3
راﺪﻘﻣ دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﺑ pH
. ﻪﮑﻨﯾا ﻪﺑ ﺮﻈﻧ
ﻦﯿﺑ وﺎﮔ ﺮﯿﺷ pH 4/
6 ﺎﺗ 8/
6 ،ﮏﯿﺘﮐﻻ ﺪﯿﺳا دﻮﺟو ﻞﯿﻟد ﻪﺑ و ﺖﺳا
ﯽﻣ يﺪﯿﺳا ﯽﻤﮐ ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ
ﺶﻫﺎﮐ ناﻮﺗ ار ﺮﯿﺷ ﺶﯾاﺰﻓا زا ﯽﺷﺎﻧ pH
ﺖﺷاد رﺎﻈﺘﻧا ]
24 و 25 [.
ﺎﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا
ﻪﮐ يا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد اﺮﯾز دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺰﯿﻧ نارﺎﮑﻤﻫ و كرﺎﭘ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ ﺮﺛا يور ﺮﺑ ﯽﻋﻮﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷﻮﮑﯾﺰﯿﻓ يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﺮﺑ
ناﺰﯿﻣ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ ﺪﺻرد ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ،ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا ﮏﯿﮐ pH
ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ ]
26 [ . ﻪﮑﻨﯾا ﻪﺑ ﺮﻈﻧ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ pH
هدوﺪﺤﻣ رد 7/
5 - 5 ﯽﻣ ،نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ
ﯽﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﺰﯿﻧ ﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ pH ﺪﺑﺎﯾ
] 27 [.
3 - 1 - 2 - ﺘﻧ ﯽﺳرﺮﺑ ﺖﺑﻮﻃر يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎ
ﻞﮑﺷ رد ﺖﺑﻮﻃر ناﺰﯿﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺞﯾﺎﺘﻧ 2
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
ﺮﺑ
هﺪﺷ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺖﺑﻮﻃر ناﺰﯿﻣ ،هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ يرﺎﻣآ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﻪﻧﻮﻤﻧ ياﺮﺑ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد هﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫ
دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا )
P < 0.05 .(
رﺎﻤﯿﺗ زا ﺖﺑﻮﻃر راﺪﻘﻣ
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ 3
دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ .
ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد
ﺖﺑﻮﻃر راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺖﺑﻮﻃر راﺪﻘﻣ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ 3
دﻮﺑ . زا ﯽﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﺖﺑﻮﻃر ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا
ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ رد ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﯿﻬﺗ رد ﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ ﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ 11
رد رﺎﻤﯿﺗ رد و ﺪﺻ 3
ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ
ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ ﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ 6/
27 ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﺪﺻرد
] 24 و 25 [.
3 - 1 - 3 - ﯽﺳرﺮﺑ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧﺮﺘﺴﮐﺎﺧ
ﻞﮑﺷ رد ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 3
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
ﺎﺧ راﺪﻘﻣ ،هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ يرﺎﻣآ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐ
ﻪﻤﻫ رد هﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ ﯽﮐﻮﮐ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ياﺮﺑ هﺪﺷ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺪﯿﺳا دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ )
P < 0.05 .(
راﺪﻘﻣ
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ 3
ﺎﺑ
دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﺶﯾاﺰﻓا .
رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد
طﻮﺑﺮﻣ ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ
رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺪﯿﺳا 3
دﻮﺑ . لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻦﯾا
ﯽﻓﺮﺼﻣ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا زا ﯽﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﺪﯿﺳا رد رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا 3
ﺪﺷﺎﺑ . ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ راﺪﻘﻣ
لدﺎﻌﻣ ،نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ ياﺮﺑ 5/
9 ﯽﻣ ﯽﻧزو ﺪﺻرد رد ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ ناﺰﯿﻣ ،نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ نآ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺪﺑﺎﯾ
] 27 [.
3 - 1 - 4 - ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺳرﺮﺑ
ﻞﮑﺷ رد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﺞﯾﺎﺘﻧ 4
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
ﺮﺑ
هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﻞﮑﺷ رد
4 رد هﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ناﺰﯿﻣ ،
دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ )
P < 0.05 .(
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ راﺪﻘﻣ 3
هاﺮﻤﻫ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ
دﻮﺑ . ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ
رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ راﺪﻘﻣ 3
دﻮﺑ . ﺪﻘﻣ ﻪﻨﯿﻤﮐ ﺮﯿﺷ رد ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ را مﺎﺧ
3 % دوﺪﺣ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ رد و 7
% ﯽﻣ ﯽﻧزو ﻪﺠﯿﺘﻧ رد ﺪﺷﺎﺑ
ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ و ﺮﯿﺷ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ 3 ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ، .
ﯽﻣ ار ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﯽﻠﯿﻟد ناﻮﺗ
ﺖﺴﻧاد ﺎﻫ هدروآﺮﻓ ﺮﺗﻻﺎﺑ ﯽﯾاﺬﻏ شزرا ﺮﺑ ]
24 و 25 [.
3 - 1 - 5 - ﺳرﺮﺑ ﺪﻨﻗ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽ
ﻞﮑﺷ رد ﺪﻨﻗ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 5
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ ﺮﺑ
ﻪﻤﻫ رد هﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﻞﮐ ﺪﻨﻗ ناﺰﯿﻣ ،هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ )
P < 0.05 .(
راﺪﻘﻣ
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﺪﻨﻗ 3
دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﺑ .
ﻤﮐ ﻦﯾﺮﺘ
رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺪﻨﻗ راﺪﻘﻣ 3
رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺪﻨﻗ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و
دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ . ﺶﻫﺎﮐ و ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﯿﻬﺗ رد نﻮﯿﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﺑ ﺮﻈﻧ
ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﺮﮑﺷ ناﺰﯿﻣ )
17 ﺪﺻرد ( رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ 3
) ﺮﻔﺻ
ﺪﺻرد ( شزرا و يﺪﻨﺴﭘ يﺮﺘﺸﻣ ﻪﮐ ﺖﻓر ﯽﻣ رﺎﻈﺘﻧا ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ،
ار هدروآﺮﻓ ﺮﺗﻻﺎﺑ ﯽﯾاﺬﻏ ﺪﻫد ﯽﻣ نﺎﺸﻧ
] 28 [.
ﺎﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﯽﮐﻮﮐ ﻪﯿﻬﺗ ياﺮﺑ نارﺎﮑﻤﻫ و ﺮﯿﺸﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺰﯿﻧ ﺪﻨﻗ نوﺪﺑ يﺎﻫ
رد ﯽﻓﺮﺼﻣ ﺮﮑﺷ ناﺰﯿﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﺮﺛا ﺮﺑ ﺎﻬﻧآ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ،دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ﻞﮐ ﺪﻨﻗ راﺪﻘﻣ ،ﺪﻫﺎﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﯿﻬﺗ ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ هﺪﺷ ]
15 [.
3 - 1 - 6 - ﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺑﺮﭼ يﺮﯿﮔ هزاﺪ
ﻞﮑﺷ رد ﯽﺑﺮﭼ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 6
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ
. ﻪﻤﻫ رد هﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﯽﺑﺮﭼ ناﺰﯿﻣ ،هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ
دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ )
P < 0.05 (
. راﺪﻘﻣ
رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﯽﺑﺮﭼ 3
دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﺶﻫﺎﮐ ﺎﺑ .
ﻣ ﯽﺑﺮﭼ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮ
3 ﯽﺑﺮﭼ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و
دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ .
و يرﺎﺸﻓا ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺎﺑ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻪﮐ دﻮﺑ هداد نﺎﺸﻧ ﺎﻬﻧآ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ،دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺰﯿﻧ نارﺎﮑﻤﻫ رﺎﻤﯿﺗ ،دﻮﺑ ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﺮﮑﺷ نوﺪﺑ ﯽﻤﯾژر ﯽﻨﯾﺮﯿﺷ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ ياراد 1 و 2 ﻫﺎﺷ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺪﺻرد ﯽﺑﺮﭼ راﺪﻘﻣ ﺪ
داد نﺎﺸﻧ يﺮﺘﻤﮐ ]
28 و 29 [.
3 - 1 - 7 - ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻞﮑﺷ رد ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 7
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ
هﺪﺷ جاﺮﺨﺘﺳا ﯽﺑﺮﭼ ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا ناﺰﯿﻣ ،هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ دراﺪﻧ يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد )
P >
.(0.05 ﻧ رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﯽﺑﺮﭼ عﻮﻧ و راﺪﻘﻣ ندﻮﺑ نﺎﺴﮑﯾ ﻪﺑ ﺮﻈ
ﯽﮐﻮﮐ ﻪﯿﻬﺗ ردﻮﭘ و دﻮﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﺖﻓر ﯽﻣ رﺎﻈﺘﻧا ﺎﻫ
ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﺷاﺪﻧ ﺎﻫ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا ناﺰﯿﻣ ﺮﺑ يدﺎﯾز ﺮﯿﺛﺎﺗ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺰﯿﻧ نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﻤﻈﻋا ﻖﯿﻘﺤﺗ .
رﺪﻘﻧا ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا توﺎﻔﺗ
ﻣﺮﻓ رد ﻦﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ زا ﺲﭘ ﻪﮐ دﻮﺑ ﻢﮐ ﻪﺑﺎﺸﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ندﺮﮐ دﺮﮔ و لﻮ
ا ﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ي .
يﺮﺗ توﺎﻔﺘﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ دﺮﮑﯿﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻦﻏور ناﺰﯿﻣ ﺮﮔا
ﯽﻣ ﺖﺳﺪﺑ ﺪﻣآ
. ﻦﯾﺮﯿﺷ و ﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ نﺎﯿﺑ نﺎﻘﻘﺤﻣ ﻦﯾا
نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺎﺑ هﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ يﺎﻫﺮﯿﺷ ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا ﺮﺑ يدﺎﯾز ﺮﯿﺛﺎﺗ نﺎﯿﺑ ) ﻮﺋﺎﮐﺎﮐ ردﻮﭘ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ (
دراﺪﻧ ] 24 و 30 [.
3 - 1 - 8 - ا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا ز
ﻞﮑﺷ رد ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ يﺮﯿﮔ هزاﺪﻧا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 8
هﺪﺷ هدروآ
ﺖﺳا . هﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ،هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ سﺎﺳا ﺮﺑ
دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد )
P <
(0.05 . رﺎﻤﯿﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ زا ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ تاﺮﯿﯿﻐﺗ راﺪﻘﻣ 3
ﺎﺑ
هاﺮﻤﻫ ﺶﻫﺎﮐ دﻮﺑ
. رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ تاﺮﯿﯿﻐﺗ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﻤﮐ
3 دﻮﺑ ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ و .
ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺑ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺎﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﻪﯿﻬﺗ رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ردﻮﭘ راﺪﻘﻣ
ﯽﻣ ﺮﯾز ترﻮﺻ ﺪﺷﺎﺑ
:
ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ )
0 ﺪﺻرد ( رﺎﻤﯿﺗ ، 1 ) 2/
0 ﺪﺻرد ( رﺎﻤﯿﺗ ، 2 ) 3/
0
ﺪﺻرد ( رﺎﻤﯿﺗ و 3 ) 4/
0 ﺪﺻرد ( ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ دﺮﮐ هﺪﻫﺎﺸﻣ ناﻮﺗ
ﺶﻫﺎﮐ ﺰﯿﻧ ﯽﺟاﺮﺨﺘﺳا ﯽﺑﺮﭼ ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ ناﺰﯿﻣ ،نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﯽﻧاﺪﯿﺴﮐا ﯽﺘﻧآ ﺖﯿﺻﺎﺧ تﺎﺒﺛا ﺮﺑ ﯽﻠﯿﻟد ﺪﻧاﻮﺗ ﯽﻣ ﻪﮐ ﺖﻓﺎﯾ لﺎﺳ رد ﻪﮐ نارﺎﮑﻤﻫ و ﺎﯿﺳرﻮﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﺎﺑ و ﺪﺷﺎﺑ نﺎﯿﺑ 2004
ﻮﻣ ﺮﮕﯾد ﯽﻧدوﺰﻓا ﺪﻨﭼو نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﯽﻧاﺪﯿﺴﮐا ﯽﺘﻧآ صاﻮﺧ در
داﻮﻣ رد ﺞﯾار يﺎﻫ ناﺪﯿﺴﮐا ﯽﺘﻧآ ﺎﺑ ار ﺎﻫﺮﺳد عاﻮﻧا رد هدﺎﻔﺘﺳا دراد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺪﻧدﺮﮐ ﯽﺳرﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ شور ﻪﺑ ﯽﯾاﺬﻏ .
ﻦﯾا
ﻦﻏور يراﺪﯾﺎﭘ دﻮﺒﻬﺑ ﺚﻋﺎﺑ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺎﯾرد نﺎﻘﻘﺤﻣ يﺎﻫ
رد ﻦﯾرﺎﮔرﺎﻣ و هﺮﮐ ﻞﺜﻣ ﯽﯾﺎﻫ ﯽﺑﺮﭼ و نﻮﺘﯾز ،ترذ ،نادﺮﮔ بﺎﺘﻓآ ﯽﻣ نﻮﯿﺳاﺪﯿﺴﮐا ﺮﺑاﺮﺑ و دﻮﺷ
ناﺪﯿﺴﮐا ﯽﺘﻧآ ﮏﯾ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار نآ
ﺪﻧدﻮﻤﻧ دﺎﻬﻨﺸﯿﭘ ﯽﻌﯿﺒﻃ ]
31 و 32 [.
Table 2 Chemical test results of gluten free cookies
Peroxide
Acidity Sugar Insoluble
Ash Protein
Fat Moisture
pH Treatments
0.88 a 1.4 a 24.49 a 0.028 d
15.91 d
39.76 a
12.55 d
6.52 a
0 (Control)
0.79 b 1.4 a
20.35 b 0.186 c
16.13 c
39.69 b
14.36 c
6.47 b
Treatment 1
0.66 c 1.4 a
19.53 c 0.232 b
18.18 b
39.62 c
18.75 b
6.42 c
Treatment 2
0.54 d 1.4 a
18.29 d 0.253 b
18.88 a
39.57 d
25.65 a
6.34 d
Treatment 3
Values in the same column followed by different superscripts are significantly different (P<0.05) 3 - 1 - 9 - ﯽﺴﺣ يﺎﻬﯿﮔﮋﯾو ﯽﺑﺎﯾزرا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﯽﺳرﺮﺑ
) ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ و ﻢﻌﻃ ،ﮓﻧر ،ﺖﻓﺎﺑ (
ﻞﮑﺷ رد ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ 1
ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ .
ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﯽﮐﻮﮐ ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺮﻈﻧ زا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ رد ﺎﻫ
يرﺎﻣآ
دراد يرادﺎﻨﻌﻣ فﻼﺘﺧا )
P < 0.05 . (
ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ
يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ 1 و 2 و 3 و ﻪﺘﺷاد يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺖﻓﺎﺑ ﺮﻈﻧ زا
دﺮﮐ ﺐﺴﮐ يﺮﺘﻤﮐ زﺎﯿﺘﻣا .
يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ 2 و 3 توﺎﻔﺗ ﮓﻧر ﺮﻈﻧ زا
رﺎﻤﯿﺗ و ﺪﻫﺎﺷ رﺎﻤﯿﺗ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد ﺎﻣا ﺪﻧراﺪﻧ يراد ﯽﻨﻌﻣ 1
توﺎﻔﺗ
ﻣا و ﻪﺘﺷاد يراد ﯽﻨﻌﻣ ﺪﻧدﺮﮐ ﺐﺴﮐ يﺮﺘﻤﮐ زﺎﯿﺘ
. و ﻢﻌﻃ ﺮﻈﻧ زا
ﺪﻧراد يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻪﻤﻫ ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ .
رﺎﻤﯿﺗ 2 زا
رﺎﻤﯿﺗ و ﻢﻌﻃ ﺮﻈﻧ 1
ﺐﺴﮐ ار زﺎﯿﺘﻣا ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ ﺮﻈﻧ زا
دﺮﮐ . رﺎﻤﯿﺗ رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ راﺪﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ 3
ناﺰﯿﻣ ﻪﺑ 4/
0 راﺮﻗ نآ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﺖﺤﺗ لﻮﺼﺤﻣ ﯽﯾﺎﻬﻧ شﺮﯾﺬﭘ و ﻢﻌﻃ ،ﺪﺻرد
ﺖﻓﺮﮔ
دﺮﮐ ﺐﺴﮐ ﯽﺑﺎﯾزرا رد يﺮﺗ ﻦﯿﯾﺎﭘ زﺎﯿﺘﻣا و .
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺎﺑ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا
ﺖﺷاد ﺖﻘﺑﺎﻄﻣ ﺰﯿﻧ نارﺎﮑﻤﻫ و يرﺎﺸﻓا .
فﻼﺘﺧا ﺎﻬﻧآ ﻖﯿﻘﺤﺗ رد
راد ﯽﻨﻌﻣ ﻦﯿﺑ ﺪﻫﺎﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧ و
نﺎﺸﻧ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﯽﻣ
ﺪﻫد ﻪﮐ فﺮﺼﻣ
رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺢﻄﺳ
1 ﺪﺻرد يﺮﺛا ﺮﺑ دﻮﺒﻬﺑ ﻢﻌﻃ لﻮﺼﺤﻣ ﯽﯾﺎﻬﻧ
و ﻪﺘﺷاﺪﻧ رد ﺢﻄﺳ 6 ﺪﺻرد ﺰﯿﻧ ﻦﯾﺮﯿﺷ نﺎﯿﺑ ياراد ﺲﭘ ﻢﻌﻃ صﺎﺧ
دﻮﺧ هدﻮﺑ ﻪﮐ رد ﺖﯾﺎﻬﻧ ﺐﺒﺳ ﺖﻓا ﻢﻌﻃ ﺪﯾدﺮﮔ . هدﺎﻔﺘﺳا زا
يﺎﻫﺪﺻرد ﺮﺗﻻﺎﺑ
نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺚﻋﺎﺑ
دﺎﺠﯾا ﻢﻌﻃ ﺲﭘ رد ﯽﺨﻠﺗ
لﻮﺼﺤﻣ ﯽﻣ ددﺮﮔ ] 28 و 30 [.
ﺰﯿﻧ يو نارﺎﮑﻤﻫ و كرﺎﭘ ﻖﯿﻘﺤﺗ
زا نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺪﺻرد ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ 0
ﺎﺗ 4 رد ﺪﺻرد
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﭘ ،ﮏﯿﮐ يﺎﻫ زا ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ و ﻢﻌﻃ ،ﮓﻧر يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎ
نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﺎﻣا ﺪﻧدﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ يﺮﺘﺸﯿﺑ ﺖﯿﺑﻮﻠﻄﻣ
زا ﺮﺗﻻﺎﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻪﺑ 6
ﺞﯾﺎﺘﻧ ،ﺪﺻرد يﺮﺘﻤﮐ زﺎﯿﺘﻣا زا ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا
ﺪﻧدﻮﺑ رادرﻮﺧﺮﺑ ]
26 [.
ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا زا هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ رﺎﻤﯿﺗ داد نﺎﺸﻧ
1 ﺬﭘ ﺮﻈﻧ زا ﯽﻠﮐ شﺮﯾ
ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ داد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ ار زﺎﯿﺘﻣا ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و ﺖﺳا ه
ﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا رﺎﻤﯿﺗ .
Fig 1 Sensory analysis results
4 - يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ
ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد و نزرا ،ﺎﯾﻮﺳ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ يﺎﻫدرآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ
ﺞﻧﺮﺑ . ﺪﻧﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ يﺎﻫ ﯽﮐﻮﮐ .
ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺎﺑ يزﺎﺳ ﯽﻨﻏ
هرﺎﺼﻋ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ياﺮﺑ يﺮﻟﺎﮐ ﻢﮐو ﯽﻤﯾژر لﻮﺼﺤﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ
ﺖﺑﺎﯾد ﻪﺑ ﻼﺘﺒﻣ نارﺎﻤﯿﺑ ﺰﯿﻧ
ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ .
يﺎﻫ ﯽﮐﻮﮐ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ
نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫﺪﺻرد ﺎﺑ ﻪﯿﻬﺗ
ﺪﺷ و راﺮﻗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ
ﺖﻓﺮﮔ . زا هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ يﺎﻫ هداد يرﺎﻣآ ﺰﯿﻟﺎﻧآ يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ
ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ترﻮﺻ رد
يﺎﺟ ﻪﺑ نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ
،ﺮﮑﺷ راﺪﻘﻣ ،ﺖﺑﻮﻃر ،pH
،ﺪﯿﺳا رد لﻮﻠﺤﻣﺎﻧ ﺮﺘﺴﮐﺎﺧ
،ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ
ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺪﯿﺴﮐاﺮﭘ و ﯽﺑﺮﭼ ،ﺪﻨﻗ ﺪﻫاﻮﺧ يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ
ﺖﺷاد
) P < 0.05 (
. درﻮﻣ يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﯽﺴﺣ ﯽﺑﺎﯾزرا زا هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ
رﺎﻤﯿﺗ داد نﺎﺸﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ 1
ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ﯽﻠﮐ شﺮﯾﺬﭘ ﺮﻈﻧ زا ﻪﺑ ار زﺎﯿﺘﻣا
ﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ داد ص
ﺑ و ﺖﺳا ه ﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا رﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪ
.
ﯽﻣ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﺮﻈﻧ ﺎﺑ ﺮﮑﺷ ندﺮﮐ ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﺎﺑ ناﻮﺗ
هدﺎﻔﺘﺳا ﺖﻬﺟ يﺮﺗ ﻢﻟﺎﺳ تﻻﻮﺼﺤﻣ ،ﯽﮐﻮﮐ ﻪﯿﻬﺗ رد نﺎﯿﺑ ﻦﯾﺮﯿﺷ ﺮﻈﻧ زا هﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ تﻻﻮﺼﺤﻣ و دﺮﮐ ﻪﯿﻬﺗ ﯽﺘﺑﺎﯾد و ﯽﮐﺎﯿﻠﺳ نارﺎﻤﯿﺑ ﯽﻣ بﻮﻠﻄﻣ ﺰﯿﻧ ﻢﻌﻃ ﺪﻨﺷﺎﺑ
.
5 - ﻊﺑﺎﻨﻣ
[1] Sumnu, G., Koksel, F., Sahin, S., Basman, A., & Meda, V. (2010). The effects of xanthan and guar gums on staling of gluten free rice cakes baked in different ovens. International journal of food science and technology, 45(1):
87-93.
[2] Jan, R., Saxena, D., and Singh, S. (2016).
Physico-chemical, textural, sensory and antioxidant characteristics of gluten–Free cookies made from raw and germinated Chenopodium (Chenopodium album) flour.
LWT-Food Science and Technology, 71: 281- 287.
[3] Schober, T. J., Messerschmidt, M., Bean, S.
R., Park, S. H., and Arendt, E. K. (2005).
Gluten free bread from sorghum: quality differences among hybrids. Cereal Chemistry, 82(4): 394-404.
[4] Matos, M. E., Sanz, T., and Rosell, C. M.
(2014). Establishing the function of proteins on the rheological and quality properties of rice based gluten free muffins. Food Hydrocolloids, 35, 150-158.
[5] Rosell, C. M. (2009). Enzymatic manipulation of gluten-free breads. Gluten- free food science and technology, 83-98.
[6] Van, K., Onoda, S., Kim, M. Y., Kim, K. D
& Lee, S. H. (2008). Allelic variation of the Waxy gene in foxtail millet [Setaria italica (L.) P. Beauv.] by single nucleotide polymorphisms. Molecular Genetics and Genomics, 279: 255–266.
[7] Chhavi, A., Sarita, S. (2012). Evaluation of composite millet breads for sensory and nutritional qualities and gly- cemicresponse.Malaysian journal of Nutrition 18(1):89–101
[8] NAAS, 2012.Integration of Millets in Fortified Foods, National Academy of Agricultural Sciences, New Delhi. Policy Paper No. 54:15p.
[9] Chappalwar, V. M., Peter, D., Bobde, H. &
John, S. M. (2013). Quality characteristics of cookies prepared from oats and finger millet based composite flour. IRACST-Engineering Science and Technology: An International Journal (ESTIJ), 3: 677-683.
[10] Huebner, F. R. and Bietz, JA. (1987).
Improvements in Wheat Protein Analysis and Quality Prediction by Reversed-Phase High- Performance Liquid Chromatography Cereal Chern.64(I):15-20.
[11] Gujral, HS., Guardiola, I., Carbonell, JV., Rosell, CM., (2003) Effect of cyclodextrinase on dough rheology and bread quality from rice flour. J Agr Food Chem. 18;51(13):3814-8.
[12] Lazaridou, A., Duta, D., Papageorgiou, M., Belc, N., and Biliaderis, C. G. (2007). Effects of hydrocolloids on dough rheology and bread quality parameters in gluten-free formulations.
J. Food Eng, 79: 1033–1047.
[13] Maleki Tabrizi, H., Alami, M., Maghsoudloo, Y., Ziaee Far, A. M. (2018).
The effect of millet malt flour and xanthan gum on the physical properties of gluten-free dough and the resulting cake. Iranian Food Science and Technology. 15 (83): 359-366.
[14] Karami, F., Aalami, M., Sadeghi Mahoonak, A., Shahiri Tabarestani, H. (2019) Evaluation of functional properties of millet flour ready for use in gluten-free cookie formulations based on rice flour. JFST 16 (86), 1-15.
[15] Amin, T., Bashir, A., Dar, B. N. and Naik, H. R., (2016) Development of high protein and sugar-free cookies fortified with pea (Pisum sativum L.) flour, soya bean (Glycine max L.) flour and oat (Avena sativa L.) flakes.
International Food Research Journal 23(1): 72- 76.
[16] Ayofemi, S., Adeyeye, O. (2018). Quality Evaluation and Acceptability of Cookies Produced from Rice (Oryza glaberrima) and Soybeans (Glycine max) Flour Blends. Food Chemistry, 316: 54-66.
[17] FAO. 1992. A commodity system assessment methodology.
[18] Lahot, A., Razek, A. M., Massoud, M., Gomaa, E. G. (2017). Utilization of Glycyrrhizin and Licorice Extract as Natural Sweetener in Some Food Products and Biological Impacts. J. Food and Dairy Sci., Mansoura Univ., Vol. 8(3): 127- 136.
[19] Miremadi, P., Ezatpanah, H., Larijani K., Aziznezhad, R., Motaghian, P. (2011) Comparision of different methods of obtaining glycyrrhizic acid from licorice extract powder, Journal of Food Technology and Nutrition, 8(1), 21-27.
[20] Maskan, M. Rheological behaviour of liquorice (Glycyrrhiza glabra): extract. (1999), Journal of Food Engineering 39(4), 389-393.
[21] Vosoughipour, Zahra and Askar Farahnaki, (2013), A Review of the Properties of Licorice and Its Products, 21st National Congress of Food Science and Technology, Shiraz University.
[22] Bitaraf, Sh., (2011). The effect of licorice extract and bulking agents on some physico- chemical, rheological and sensory properties of low-calorie dark chocolate. Master Thesis.
[23] Institute of Standards and Industrial Research of Iran, 3493, second revision.
(2017). Flour Sweets - Features and Test Methods.
[24] Institute of Standards and Industrial Research of Iran, 116, second revision. (2014).
Milk - Features and Test Methods.
[25] Mortazavi, A. Rohani, M. Joyandeh, H.
2005. Technology of milk and dairy products.
Ferdowsi University of Mashhad Publications, fourth edition.
[26] Park, G. H., Jun, H. L., (2014): The Quality and Antioxidant Properties of Pound Cakes
Containing Licorice Powder. Korean. J. Food.
Sci. Technol 46(1): 56–60.
[27] Institute of Standards and Industrial Research of Iran 2343 (2008) Licourice in powder and mould form -Specifications and test methods, 1-10.
[28] Afshary, M., Bolourian, Sh., (2012) Optimization of the sugar free cookies formulation with permitted additives in order to increase the quality and nutrition properties, [29] Azami, T. Niakousari, M., (2015).
Formulation, preparation and evaluation of physicochemical, rheological and sensory characteristics of licorice blended milk and its powder (cocoa powder substitution). Master Thesis.
[30] K. Sharif, M. S. Butt, M. Anjum, F. Nawaz, H. (2009). Preparation of Fiber and Mineral Enriched Defatted Rice Bran Supplemented
Cookies. Pakistan Journal of Nutrition, 8 (5):
571-577.
[31] Murcia, M. A., Egea, I., Romojaro, F., Parras, P., Jimenez,A. M., and Martinez-Tome, M. (2004). Antioxidant Evaluation in Dessert Spices Compared with Common Food Additives. Influence of Irradiation Procedure.
Journal of Agricultural and Food Chemistry 52: 1872- 1881.
[32] Karahan, F., Avsar, C., Ilker Ozigit, I., Berber, I. (2016) Antimicrobial and antioxidant activities of medicinal plant Glycyrrhiza glabra var. glandulifera from different habitats. Biotechnology &
Biotechnological Equipment, 30(4), 797-804.
