Analysis of the Hearing Sense from Molavi’s Standpoint
Kuros Karimpasandi
Abstract
In Molavi’s attitude, the sense of hearing has a privilege and superior position compared to the other human senses. according to the external dimension of humanity and based on the physiological attitude, he apparently sees hearing sense as the first and most important active sense contributing to human perception of sensible words. Listening to the elders’ words provides true development in human beings. On the other hand, reading the texts written by humans with epistemological attitudes is considered to serve as an existential and psychological inner ear, which makes it possible to comprehend and receive heavenly words and revelation when the veils are removed. The present study analyzed Molavi’s attitude towards the position of ears in the creational framework of human beings, which has resulted in human’s use of sensory ears to communicate with the outside world. Ears must work as for as possible to help the hearing sense ultimately reach the level of inward hearing and deeply benefit from the sounds of sublime words, thus seeking to reach perfection.
1. Introduction
One of the basic topics in the study and discussion of ancient Greek philosophers, Islamic scientists, and European sages is the discussion of the tools of human knowledge and perception of the outside world and their own emotional states. Different philosophical schools have addressed the quality and manner of this knowledge. Philosophers have always asked these questions: How are human perceptions found? Is the basis of these perceptions the five external senses, the internal five senses, or a sense beyond the external and internal senses? Is perception a material phenomenon that is formed through the external senses in the evolution of matter and reaching a certain stage? Or is it an abstract phenomenon and a type of existence that is achieved with internal senses different from matter? Philosophers such as Plato, Aristotle, Farabi, Avicenna, Descartes, John Locke, and others have expressed numerous diverse and sometimes conflicting opinions and statements that deserve to be examined in an independent study. In this regard, the present study aims to analyze Molavi’s attitude towards the position of the hearing sense in the creational framework of human beings.
2. Review of the Literature
Zarrinkoob (2004) believes that Molavi is one of the thinkers who is influenced by the Quranic teachings in dealing with the five external senses (especially the sense of hearing) and derives his opinions and thoughts “because of his involvement in the secrets and mysteries of the Quran from the source of revelation” (p. 16). He is also influenced by the opinions of earlier philosophers such as Avicenna on the subject of direct knowledge. Therefore, he finds a unique mystical attitude to the outer and inner spheres of man. Through this attitude, he considers the five external and internal senses from the illuminations and manifestations of God in the building of human creation, which, while understanding and receiving the forms of the material world and meaning, are the guide of man to the source of truth. In the attitude of Molavi, among the five senses of human appearance, the sense of hearing has a privilege and superior position to the other senses of humans. Molavi, according to the external dimension of humanity and with physiological attitude, sees the apparent ear as the first and most important active sense of
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Chalous Branch, Iran (Corresponding Author Email: [email protected])
human perception of sensible words, which provides the true development of human beings through listening to the words of the elders. On the other hand, the inner aspect of humans and epistemological attitudes of the inner ear are considered to be existential and psychological dimensions. Due to the removal of the veils, they make it possible to comprehend and receive the word of heaven and revelation. According to the conducted studies, there is no independent study entitled ‘analysis of hearing sense from Molavi's point of view’. Therefore, this study aims to fill this gap.
3. Methodology
The present analytical study investigates the attitude of Molavi about the position of the hearing sense in human creation. The study uses library resources to answer the following research questions: Why is the sense of hearing superior and more important than other external human senses? What are the degrees of sense of hearing in Molavi's mysticism? What is the relationship between the sense of hearing and the human heart? In Molavi's attitude, what things become the veil of the sense of hearing? What are the factors affecting a better understanding of the sense of hearing?
4. Results
The results of the study showed that Molavi is influenced by Quranic teachings as well as the opinions and words of the sages and philosophers before him. This shows the close relationship between Quranic and mystic sciences and natural sciences. In the Qur'an and Molavi's mysticism, the status and rank of the sense of hearing are superior and more important than other external human senses for the following reasons: 1) direct activity of the sense of hearing after birth, 2) perceiving the sense of hearing in the matter of learning and studying science from the outside world and transferring it to the inside world, 3) non-stop activity of the sense of hearing in all circumstances, and 4) stopping speech during the activity of the sense of hearing. Molavi has three scientific, educational, and mystical views about the place of the sense of hearing in the structure of human creation. From the scientific point of view, he is placed in the position of a physiologist and considers the sense of hearing as the first active human sense. From the educational perspective, like educational scientists, he considers the sense of hearing in interaction with the power of speech that is effective in creating social communication and healthy behavior. In the mystical view, inspired by the Quranic verses, he considers the inner ear to be one of the existential and spiritual levels of man. In light of God's revelations and manifestations, Molavi considers all creatures of the world, from inanimate objects to plants and from particles to galaxies, to have a level of hearing.
Keywords: Molavi, Mysticism, Hearing Sense, Inward Ear
لیلحت سح ییاونش زا
هاگدید یولوم
روک س میرک یدنسپ
هدیکچ نایب :هلئسم رد شرگن یولوم هب ساوح جنپ ۀناگ یرهاظ
،یمدآ سح ییاونش یهاگیاج زاتمم
و رترب دراد
؛ نیاربانب یولوم اب
هجوت هب تحاس ینوریب ناسنا و اب شرگن
،کیژولویزیف سح
ییاونش ار تسخن نی و مهم نیرت سح لاعف ناسنا یارب ا کارد یایند
تاسوسحم یم
دناد ا . نی سح رد دنویپ اب لد و نورد
،یمدآ هنیمز یاه لماکت یقیقح ناسنا ار ب ا نش ندی نانخس ناگرزب ارف مه یم دروآ .
زا وس ی رگید اب هجوت هب تحاس ینورد ناسنا و اب شرگن تفرعم
،هناسانش شوگ ینطاب ار زا بتارم یدوجو و یحور یمدآ م ی دناد
هک رثارد عفر باجح
،اه بجوم کرد و مهف نخس و یادص دامج و تابن و ملاع شرع و شرف یم دوش .
نیا:شور هلاقم هب شور یلیلحت هب یواکاو شرگن یولوم ۀرابرد سح ییاونش رد نامتخاس شنیرفآ یمدآ یم دزادرپ .
هتفای :جیاتن و اه یولوم
رب نآ تسا هک ناسنا
،اه نمض هرهب یریگ زا سح ییاونش یارب طابترا اب یایند
،نوریب ب دیا
ّدحات ناکما
دنشوکب ات ۀبترم سح ییاونش یرهاظ ار هب ۀبترم ییاونش ینطاب ار نآ و دنناسرب لماکت
دنشخب ات زا توص ملاع ب لاا و قوذ و دجو
یناحور لصاح زا نآ هرهب دنم دنوش زین ؛ یپزا نآ هب ادص و زاوآ قح دنسرب ( تفگ ربمغیپ هک زاوآ ادخ / یم دسر رد شوگ م ن نوچمه
ادص ).
هژاو یاه یدیلک
؛یولوم
؛نافرع سح
؛ییاونش شوگ
؛یرهاظ شوگ ینطاب
رایداتسا
یسراف تایبدا و نابز
،ناریا ،سولاچ دحاو ،یملاسا دازآ هاگشناد ،یسراف تایبدا و نابز هورگ ، [email protected]
:لوصو خیرات 02
/ 11 / 1911 :شریذپ خیرات
92 / 21 / 1022
© The author(s)
شهوژپ ینافرع بدا یاه
لاس مهدزناش ةرامش ، لوا یپایپ ، 04 ، راهب ناتسبات و 1021
صص ، -1 11
Doi: 10.22108/jpll.2021.127342.1578
1 ـ همدقم
یکی زا ثحابم یساسا رد هعلاطم و ثحابم ۀ نافوسلیف نانوی
ناتساب و نادنمشناد و
فسلاف ۀ یملاسا و نامیکح
،ییاپورا ثحب
یاهرازبا تخانش
و کاردا ناسنا زا ناهج نوریب و تلااح یناسفن دوخ تسا
؛ کم بت یاه فلتخم یفسلف هب فیک تی و
یگنوگچ نیا
تخانش هتخادرپ دنا . نیا شسرپ هراومه یارب هفسلاف حرطم هدوب تسا هک « تاکاردا ناسنا
نوگچ ه ادیپ
یم دنوش و ایآ ساسا نیا
،تاکاردا ساوح
جنپ ناگ ۀ یرهاظ
،تسا ای ساوح جنپ ۀناگ
،ینطاب ای یسح رتارف زا سح رهاظ و
نطاب
؟
» ا و هکنی « ایآ
،کاردا هدیدپ یا
ّدام ی تسا هک هب طساو ۀ ساوح یرهاظ رد ریس یلماکت
ّدام ه و ندیسر هب لحرم ۀ یصاخ
لکش یم دریگ و ای هدیدپ یا درجم و یعون زا یتسه تسا هک اب ساوح ینطاب توافتم اب هّدام لصاح یم دوش
؟
» . ف ینافوسلی
دننام
،نوطلافا
،وطسرا
،یباراف نبا
،انیس
،تراکد ناج
کلا و نارگید ارآ و نانخس ددعتم و عونتم و هاگ ضراعتم ی نایب
هدرک دنا هک یاج یسررب رد یشهوژپ لقتسم
دراد
1.
1 ـ 1 نایب هلئسم
یولوم یکی زا ینادنمشیدنا تسا
هک رد نتخادرپ هب
ساوح جنپ ناگ ۀ یرهاظ هب ـ هژیو سح ییاونش ـ تحت ثأت ری هزومآ یاه
ینآرق رارق دراد و ارآ و راکفا دوخ ار « هب ببس نیمه شلامتشا رب
رارسا و زومر نآرق زا عبنم یحو و ملع نم ندل ادج
یمن دبای و نآ ار نوچمه یرون یهلا یقلت یم دنک
» ( نیرز
،بوک 1841 : 11 )
؛ ن زی رد ثحبم تفرعم یروضح هب
یاوق کردم ۀ
،یمدآ تحت ت أ ریث یارآ فسلاف ۀ نیشیپ دننام نبا انیس رارق دراد . یولوم نیا ود عبنم ماهلا یرکف ار اب قوذ م یتفرع دوخ قیفلت
یم دنک
؛ نیاربانب شرگن ینافرع رصحنم هب یدرف هب تحاس ینوریب و ینورد ناسنا یم
؛دبای زا رذگهر گن نیا شر
، ساوح
جنپ ناگ ۀ یرهاظ و ینطاب ار زا تاقارشا و تایلجت دنوادخ رد نامتخاس شنیرفآ
ناسنا یمرب درامش هک نمض کرد و تفایرد
تروص یاه ملاع
ّدام ه و
،انعم ربهار یمدآ هب ۀمشچرس تقیقح
تسا :
ا نـی جنـپ ۀــمـــشچ سح
اــت رب تــنت ناور تــــسا قارــــشاز
نآ یرــپ ناد هــگ هــتــــسب هاــگ
یرــجــم
و نآ جـنـپ سـح نطاــب نوچ و مه و نوچ روـــصت مـه
جـنـپ هــمـــشچ یم
ناد ناــیوپ هــب یوـــس یعرم
(
،یولوم 1834 : 144 )
هتبلا دیاب تفگ یولوم هب زج ساوح هد
،هناگ هب ساوح رترب رد رشب هدیقع دراد هک لحم تاماهلا و تاقارشا و
أشنم
هبرجت یاه ینافرع و یدوهش تسا . وا نیا ساوح ار یسب را ردقنارگ یم
درمش و نآ ار هب « سّح رز
»
،
« سح ینید
»
،
« سح
شاپرُد
»
،
« سح ناج
»
،
« سح لد
» و « سح رگد
» ریبعت یم
؛دنک اریز « هچنآ هب ۀلیسو ساوح یرهاظ هب ام ناشن هداد یم وش
،د
بقاعت روما تسا
، هن تابسانم و
یطباور دننام للع ییاغ و
؛یلعاف و طقف اب کاردا ینادجو تسا هک ام هب نیا نم
،تابسا اب
یوحن زا دراوت و داحّتا
ِردُم ک و کَردُم هب میهافم و لوصا تلع یلعاف و تلع ییاغ
، یپ یم میناوت درب
» (
،هیکلوف 1883 :
148 ).
نیازا ور یولوم هدیقع دراد نیا ساوح رترب « دنچره هب تروص هتفخ و هوّقلاب رد ۀمه نایمدآ دوجو
؛دراد نکیل نت اه
یهورگ صاخ یم دنناوت نیا ساوح ار رادیب دننک و هب
ّیلعف ت دنناسرب و زا نآ قیرط هب بتارم لامک یحور و عم یون دنسرب
»
(
،ینامز 1841 : 882 ).
یولوم نیا تقیقح ار هنوگنیا نایب یم دنک :
جنپ یّــسح تــسه زـــــــــــــــج نیا
جـــــنپ ســـــح نآ
وــچ
ِرّز رـــــس و
نــیا ســح اــه وــچ ســم
ردــــــنا نآ رازاـــــــــب ناشیاــــــک
دــــــنرــــــهاــــــم
ِّســح ســم ار نوــچ ســح رز یــک ؟دــنرــخ
ّســــــح نادـــــــــبَا
توــــــُق تمــــــلظ
یم دروخ ّســــــــــــح
،ناــــــــج زا
یــــباــــــــــــتفآ یم
دَرَچ
(
،یولوم 1818
، د 2 : 223 )
لاح رد نیا هلاقم زا نیب ساوح جنپ ۀناگ
،یرهاظ سح ییاونش ار رد شیدنا ۀ
،یولوم یواکاو و لیلحت م ی مینک . رد
تیمها نیا ثحب نامه سب هک دنوادخ رد تایآ
،ددعتم سح ییاونش ار رب سح ییانیب و رگید ساوح
،ناسنا مدقم د هتسنا
و نیا دوخ نّیبم نیا تقیقح تسا هک سح ییاونش هب یعون رترب زا رگید ساوح یرهاظ یمدآ تسا . ریبعت آرق ن میرک
ۀرابرد سح ییاونش هب یتروص تسا هک ام ار هجوتم هاگیاج رترب نیا سح رد کاردا و یریگارف تبسن
هب گید ر ساوح
یم
؛دنک زا نیا ور رد عضاوم
،نوگانوگ عمس
ار رب رصب میدقت یم دراد و یم دیامرف
2 :
« لـُق
َوُه یذَّلا مُکاَشنأ
َو لَعَج مـُکَل
َعمَّسلا و
َراـصبَلأا و دـ ئفلاا ه
ًلایلَق اــم
َنوُرُکشَت
» ( کلم : 28 ).
زا نیا ور یولوم زین تحت ت أ ریث تایآ ینآرق و نینچمه یارآ
،هفسلاف شرگن
،یملع یتیبرت و ینافرع ب ه سح ییاونش
دراد هک رد نمض هلاقم نادب هراشا میهاوخ درک .
1 ـ 2 شور و فده شهوژپ
ام رد نیا هلاقم مینآرب هک هاگیاج سح ییاونش ار رد نافرع یولوم هب شور یلیلحت و اب هعجارم هب عبانم باتک هناخ یا یسررب
؛مینک اب نیا فده هک هاگیاج رترب سح
،ییاونش تبسن هب رگید
ِساوح یرهاظ ناسنا نییبت وش د .
1 ـ 3 شسرپ یاه شهوژپ
نیا هلاقم م ی دشوک هب شسرپ یاه ریز زا هاگدید یولوم خساپ دهد :
ارچ سح ییاونش رترب و مهم رت زا رگید
ِساوح یرهاظ ناسنا تسا
؟ بتارم سح ییاونش رد نافرع یولوم هنوگچ
؟تسا طابترا نیب سح ییاونش و بلق
،ناسنا هنوگچ
؟تسا رد شرگن
،یولوم هچ چ ییاهزی باجح هار سح ییاونش
یم
؟دنوش لماوع م ؤ رث رب کرد رتهب سح ییاونش مادک
؟دنا
1 ـ 4 ۀنیشیپ شهوژپ
ۀرابرد ۀنیشیپ نیا شهوژپ دیاب تفگ اب هجوت هب یسررب یاه ماجنا
،هدش هلاقم یا لقتسم اب ناونع « لیلحت ح س ییاونش زا
هاگدید یولوم
» فیلأت هدشن
؛تسا اما ۀرابرد رگید
ِساوح یرهاظ
،ناسنا یشهوژپ تروص
هتفرگ تسا
؛ هلاقم یا ب ا ناونع
« لیلحت سح ییاشچ رد راثآ یولوم
» زا هرهاط یمیرک و ناراکمه ناشیا
رد ود لصف ۀمان یملع ـ یشهوژپ تایبدا
فرع ینا
هاگشناد
،ارهزلا لاس
،مجنپ رامش ۀ 1
، زییاپ و ناتسمز 1812 هب پاچ هدیسر تسا . ناگدنسیون نیا
،هلاقم سح ییاشچ ار یکی
زا ساوح دربراکرپ یم
دنناد هک رد راثآ یولوم یارب ندنایامن تحاس
ّدام ی و یناحور ناسنا هدافتسا هدش تسا .
2 ـ ثحب و یسررب
2 ـ 1 سح
،ییاونش تسخن
نی و مهم نیرت
ِسح لاعف ناسنا
اب یسررب ارآ و هشیدنا یاه یولوم یم ناوت پ ی درب هک
،وا رد ماقم کی
،تسیژولویزیف یتقو
هب نامتخاس یرفآ
شن ناسنا
یم
،درگن سح ییاونش ار تسخن نی سح لاعف
،یمدآ تبسن هب رگید ساوح یرهاظ یم دناد ؛ نیازا ور یولوم رد نرق س هدزی م
،یدلایم نوچمه تسیژولویزیف یاه
،رصاعم سح ییاونش یمدآ ار هب ود لـیلد یـملع و کی لیلد ینآرق ـ
،ینافرع ن تسخ نی
و مهم نیرت سح لاعف ناسنا یفرـعم یم دنک :
لیلد لوا نیا تسا هک سح ییاونش
، فلاخرب رگید
ساوح یرهاظ
،ناسنا تیلاعف دوخ ار هب ضحم هداز ندش وک کد
زاغآ یم دنک و رداق هب کرد و تفایرد یاهادص فارطا
دهاوخ دوب
؛ یتح هزورما تفرشیپ ملع نینج یسانش زین اث تب هدرک
تسا « شوگ یلخاد لبق زا
،دلوت دشر یلصا دوخ ار هدومن تسا و نینج رد تسیب و هس
ِیگتفه یگلماح هب حت کیر ییاونش
خساپ یم دهد
» (
،روم 1831 : 88 ).
،نیاربانب تسخن نی
ِسح
ِلاعف کدوک یارب یرارقرب طابترا اب طیحم فارطا
،دوخ سح ییاونش تسا :
کدوک لوا نوچ دــــــــیازــــــــب شوــــنرــــــــیــش
یتدــــــــم شوماــــخ
دــــشاب هــــــــلمج شوــــــــگ
یتدم یــــــــم شدــــــــیاــــــــب بــــــــل
نــــتــــــــخود زا
نــــــخــــــس ات
وا نــــــخس نــــــتــــــخوــــــمآ
(
،یولوم 1818
، د 1 : 11 )
لیلد رگید یولوم رب نیا اعدم نیا تسا هک نیب سح ییاونش و ملکت کدوک طابترا میقتسم دوجو دراد
؛ هب یروط هک
« یناکدوک هک
رک هب ایند یم
،دنیآ للا دنهاوخ
؛دوب رگم هکنیا ملکت زا هار یرگید هب ریغ زا شوگ هب اهنآ مآ هتخو دوش
»
( رمیاهسیرگ و
،ناراکمه 1838
: 218 )
؛ نیازا ور
،یولوم قطن و ملاک ار فقوتم رب تیلاعف سح ییاونش یم دناد و نرق اه
رتولج زا ناور ناسانش دشر یم دیوگ :
نانچمه هک شوگ لفط زا تــــــــــــفــــــگ ماــــــم
رــــــــــــُپ ،دوـــــــــــــش
قطان دوش وا رد ملاــــــــک
رو دــــــشاــــــبــــــن لــــــفــــــط
ار ِشوــــــگ دَشَر
تفگ ردام ،دونـــــشن یگــــــــــــــــنگ
دوــــــــــــش
ًاــــــمــــــیاد رــــــه
ِّرــــــک یـــــــــلصا ــــــنگ
دوب قطاــــــــــــن
نآ سک دـــش هک زا رداــــــم دونـــش
(
،یولوم 1818
، د 8 : 344 )
لیلد موس یولوم رب نیا اعدم هک سح
،ییاونش مهم نیرت سح لاعف یمدآ رد نیب ساوح جنپ ناگ ۀ یرهاظ
،تسا ب ناین
ینآرق ـ ینافرع دراد
؛ اریز زا کی وس رد نآرق میرک و رد نأش ربمایپ
(مرکا
ص
، )
ۀیآ « و مهنم نیذلا نوذؤی یبنلا و ی نولوق
وه نذا لق نذا ریخ مکل ...
» ( هبوت : 11 ) لزان هدش تسا
؛ نیا هیآ رگنایب هاگیاج ۀژیو سح ییاونش تبسن هب رگید اوح س یمدآ
؛تسا زا نیا ور یولوم اب یریذپریثأت زا
هزومآ یاه
،ینآرق تیصاخ شوگ
ترضح
(دمحم
ص
ار )
توافتم اب نارگید م ی دناد
هک جیتنرد ۀ ندزرانک باجح
یاه یناملظ و
،ینارون رداق تسا زار ملاک قح یلاعت ار دبایرد
؛ زا نیا ور دنوادخ رد نآرق
،میرک ربمایپ ار « شوگ
» هدناوخ تسا :
دـــــشکرـــــس شوـــگ
دـــمـــحـــم رد
نُـــخُـــــس شـــک
دـــیوـــگـــب رد
یـــبُـــن قـــح وـــه نُذُا
(
،یولوم 1818
، د 8 : 814 )
زاب یم دیوگ :
تــفــگ رــــــــــبــمــغــیــپ هــک
زاوآ ادــــــــــــــــــخ یــم
دـــــسر رد
شوــگ نــم نوــچــمــه ادـــــص
رـــهُـــم رد
شوـــگ اـــمـــــش
داـــهـــنـــب قـــح
اــــــــت هب زاوآ ادــــــــــــخ دَراــــــــــــــــن
قــــــــــــَبَس
کـــن ـــیرــــــص زاوآ
قـــح یـــم مدـــیآ وــــــــــــچمه
فاــــــــص زا
درُد یم مدــــــــــــیلااپ
( نامه : 838 )
زا یوس رگید رد ملاع نافرع « شیپ زا نیا بلاق و
،حابشا رب ریارذ
،حاورا باطخ
ُتسَلَا مُکِبّرِب
،دندومرف عمش
آ ن
تولخ هناخ زج عمس دوبن . نیتسخن باطخ نیا تلاقم هب
،عمس یب تلآ دیسر و زا تساجنیا هک
عمس ار رب رصب یجرت و
لیضفت تسا
» (
،یخلب 1841 : 44 ).
نینچمه نآرق میرک یم دیامرف :
«
َناک للها
ًاعیمس
ًاریصب
» ( ءاسن : 188 )
؛ زا نیا ور یولوم زین
اب شرـگن یتفرعم
،دوخ سح ییاونش ار رــترب و مهم رت زا رگید ساوح یرهاظ یمدآ یم
؛دناد هب هنوگ یا هک رگا گ شو ییاه
دوبن هک رابخا یبیغ ار تفایرد
،دنک چیه یربمایپ زا
،نامسآ ملاک یحو یمن دروآ :
رـــگ یدوـــبـــن شوـــگ
یاـــه بـــیـــغ رـــیـــگ
یـــحو یدرودـــن
ز نودرـــگ کـــی
رـــیـــــشب
(
،یولوم 1818
، د 1 : 1123 )
2 ـ 2 تیمها و
یاهدرکراک سح
ییاونش
نامتخاس شوگ
یمدآ زا هس ۀقطنم
،یجراخ ینایم
و یلخاد لیکشت هدش تسا .
« شخب یجراخ و ینایم
ًافرص شقن ا لاقتن
توص ار
؛دنراد یلو شوگ
،یلخاد لمع ناگود ۀ یلداعت و ییاونش دراد . شوگ
،یلخاد نیتسخن تمسق زا شوگ تسا هک
رد ۀتفه
ِمراهچ لماکت ینینج عورش هب لماکت یم دنک
» ( یناطلس بسن و نارگید
، 1832 : 81 ).
رد شرگن هفسلاف زین سح
ییاونش « و تاعومسم زا
یهجو
،رگید فیطل رت زا تارصبم
؛دوب اریز تاوصا یقیسوم هک ناسنا ار هب ملاع راونا و
ّیناحور ت
یربهر هدرک و قوس یم
؛دهد هب ۀلیسو ۀوق
،هعماس کاردا یم دوش
» ( یدرورهس
، 1848 : 823 ).
لاح اب نیا تیمها و یهاگیاج هک
سح ییاونش رد نامتخاس شنیرفآ
یمدآ دراد
، یولوم رد ییورایور اب
،نآ ود ید هاگد
یتسه هناسانش و ناسنا هناسانش دراد . رد شرگن یتسه ۀناسانش
،یولوم ۀمه تادوجوم ناهج
شنیرفآ زا
هّرذ ات شکهک
،نا زا
دامج ات
،تابن هب قوشعم یقیقح قشع یم دنزرو
؛ نیاربانب ۀیاپرب نیا تیلباق و
،دادعتسا هرهب
یا زا ۀوق کردم ۀ ییاونش دنراد
هک زا دید رایغا ناهنپ تسا :
شیپ وا ره ۀّرذ نآ کاــــــــــــــــــخ روــــــــــــگ
شوــــــــــــگ
،دراد شوــــــــه دراد
تقو روــــــــش
عمتـــسم دــناد
هــب
ّدِــج نآ کاــــــــــــــــــــــخ ار
شوخ رگن نیا
ِقــشع کاــــــــنرحاــــــــــــــــــس ار
(
،یولوم 1818
، د 3 : 113 )
اما یولوم رد شرگن ناسنا
،هناسانش هس هاگدید
،یملع یتیبرت و ینافرع دراد
؛ زا نیا ور اب هجوت هب تحاس ب ینوری ناسنا و
اب شرگن یملع و رد ماقم کی
،تسیژولویزیف شوگ
یرهاظ و هاگتسد ییاونش ناسنا ار یکی زا مهم نیرت ساوح وا یم دناد
؛
شوگ « جاوما یتوص ار تفایرد یم
،دنک سناکرف یاه فلتخم ار زیمت یم دهد و ماجنارس تاعلاطا ییاونش
ار هب خاد ل
متسیس یبصع یزکرم لاقتنا یم دهد هک رد اجنآ نیا تاعلاطا صیخشت
هداد یم دنوش
» (
،نوتیاگ 1838 : 1281 )
؛ زا نیا ور
رد ناتساد مگ ندش ترضح
،فسوی بوقعی زا شنارسپ یم
دهاوخ هک ۀمه ساوح
،دوخ هلمجزا سح ییاونش
، ار یارب
نتفای
(فسوی
ع
هب )
راک دنریگ :
تـــفگ نآ بوــــــقعـــی اب
داــــــلوا شــــــیوـــــــــخ
نتـــسُج فـــسوی دــــــینک
زا دــــــح شــــــیــــــب
رــــــــــه ســــــــــح
دوخ ار رد نیا نتــسج هب دج ره
فرط
،دیـــــنار لـــــکــش
دــــــــــعــــــــــتـــــــسم
زا هر ّســــــح ناــــــهد
ناــــــسرــــــُپ دـــیوــــــش
شوــــــــگ ار
رــــــــب راــــــــچ هار
نآ دــــیــــهــــن
(
،یولوم 1818
، د 8 : 834 )
یولوم رد شرگن یتیبرت
، دننام ناور ناسانش دشر و لماکت یسح و
،یکاردا دقتعم
تسا سح ییاونش هارمه ب ا ۀوق
،ییایوگ رد
داجیا طابترا یعامتجا شقن
یزراب
؛دراد اریز « سح ییاونش رد دشر و لماکت نابز و راتفر ییایوگ ک
،ناکدو
تیمها یدایز دراد و یکی زا لماوع مهم و رثؤم رد
ْیریگدای تراهم
نخس نـتفگ تسا و شیادــیپ ره
عون صــقن رد ع لم
،ییاونش بجوم قیوعت دــشر ییایوگ یم دوش
» ( یراعش
،داژن 1832 : 238 ).
هب نیمه لیلد زا تسد نداد سح
،ییاونش
ًابلاغ
ببس للاتخا راتفر یم دوش :
رو دــشابن شوــــــــــگ و
یــــــــــت یـــــت
یم دـــــنک نتــشیوخ
ار ــــــــــنگ یتیــــــــــگ
یم دــــــــــنک
ّرک یلصا شک دوــــــــبــــــــن زاــــــــغآ
شوــــــــگ للا
دــشاب یک دــــــــــنک رد
قـــــطـــــن شوـــــج
(
،یولوم 1818
، د 1 : 11 )
نینچمه هدیقع دراد تیبرت و لماکت یقیقح ناسنا
، اب سح ییاونش و زا هار ندینش نانخس ناگرزب دهاوخ ب دو . هب ریبعت
ماما
(یلع
ع
« )
ینامز هک دزن یدنمشناد یتسشن
، سپ رب
،ندینش تبسن هب نتفگ صیرح رت شاب و بوخ شوگ نداد ار زومایب
»
(
،یسلجم 1848
، ج 2 : 88 )
؛ نیازا ور یولوم تحت ریثأت میلاعت
،یملاسا تیبرت زا هار سح ییاونش ار مهم رت زا رگید ساوح
یم دناد و یم دیوگ :
یــــــــمدآ هــــــــبرــــــــف
دوــــــــش زا
هار شوــــگ روــــــــناــــــــج
هبرف دوــش زا قــــلح و شوــــــــن
(
،یولوم 1818
، د 1 : 1411 )
زا یوس رگید یولوم اب هجوت هب تحاس ینورد ناسنا و رد ماقم کی
،فراع هب نییبت هاگدید ینافرع دوخ یم دزادرپ . زا
رظن نافرع
، ناسنا اهنت یدوجوم تسا
هک یم دناوت نتشیوخ ار
رییغت دهد و یزاسون
؛دنک ییافوکش ناسنا
کی هرس عبات لماوع
ینوریب
؛تسین هکلب رتشیب زا نورد دوخ ماهلا یم دریگ و هچ اسب لماوع یجراخ ار رد دوخ
، ای ب ه یلک یثنخ و ای هب دوس شیوخ
نوگرگد یم
دنک . رب ۀیاپ نیا
،لصا یولوم هدیقع دراد رد تروص هتسب ندش سح ییاونش
،یرهاظ زا ندینش نخس نا هوای و
یب
،هیاپ شوگ ینطاب ناسنا افوکش یم دوش
؛ نیا شوگ تّیلباق کرد رارسا و تقیقح ملاک ینامسآ ار دراد :
ۀـــبـــنـــپ ساوـــــسو
نورـــیـــب نـــک
ز شوـــگ اــت
هــب تَـــــشوــگ دــیآ
زا نودرــگ شورــخ
(
،نامه د 2 : 812 )
ِشوگ رــــــَس رــــــب
َـــب دــــــنـــ زا
لزــــــه و
غورد اــــــــت
یــــــــنیــــــــبب ِرهــــــــــش
ِناج اب غورــــــــف
(
،نامه د 8 : 814 )
2 ـ 3 بتارم سح ییاونش
رد شرگن یتفرعم یولوم هب تحاس یدوجو
،ناسنا نمض یرورض نتسناد ره یزیچ هک رد ملاع جراخ و نوریب ناسنا رارق
دراد
، رظانتم یبیغ و ینامسآ نآ ار شیپ یور یم
؛دراذگ اریز رد هاگن
،وا تلاصا اب ملاع بیغ تسا . یولوم ناوارف ا ز شوگ
،ناج شوگ
،لد شوگ
،رگد شوگ
ّرس نخس هتفگ تسا . رگا شوگ یرهاظ و یسح دوجو
،دراد لصا نآ شوگ ینطاب
تسا .
،تقیقحرد هچنآره
رد ملاع تداهش
،تسه هیاس و هنومن یا زا ملاع بیغ تسا :
« هچره نیرد ملاع یم ینیب رد نآ
ملاع ( بیغ ) نانچ
؛تسا هکلب اهنیا همه
ِجذومنا نآ ملاع دنا و هچره نیرد ملاع تسا همه زا نآ ملاع دندروآ هک « ن ا ن م
یَش
ٍء اّل ا انَدن ع
ُهُن ئازَخ
َو ام
ُهُّلِزَنُن اّل ا
ٍرَدَقِب
ٍموُلعَم
» (
،یولوم 1843 : 12 ).
نیاربانب یولوم هدیقع دراد رد ربارب سح ییاونش
،یرهاظ لکش ینیتسار زا ییاونش ینطاب دوجو دراد هک ق تّیلبا کرد
و تفایرد رارسا ملاع لااب و ناهج شنیرفآ ار اراد تس و عقاورد نامه « ۀنیمز ینطاب حور تسا و رد ۀبترم رتلااب زا ق بل و
حور رارق هتفرگ تسا
» (
،ییامه 1881
، ج 1 : 814 )
؛ زا نیا ور یولوم رد توافت سح ییاونش یرهاظ هک نخس یداع مدرم
ار یم دونش و سح ییاونش ینطاب هک رارسا تیّشم یهلا ار عامتسا یم دنک
، یم دیوگ :
شوگ رهاظ نیا نــــــــخــس ار
طــــــــبــض نــــــــُک
شوــــــــــگ شــــــــــَناج
ِبذاج ِرارــــــــــــسا نُک
(
،یولوم 1818
، د 3 : 1411 )
زین هتفگ تسا :
وــــــــت ینــــــــیبن کــــــــیل
رهــــــــب ناـــــشــشوگ
رــــــــــب اــــــــــه
رــــــــــب هخاــش
اه مه فک نانز
وت ینیبن رــــــــــــب اــــــــــــه
ار فــــــــک ندز
شوگ لد دــــــــیاــــــــــــب هــــــــن
نیا شوــــگ ندب
(
،نامه د 8 : 814 )
هتبلا دیاب تفگ نتخادرپ هب
ساوح
،ینطاب ۀنیشیپ رایسب ینهک
؛دراد « زا هفسلف یاه نهک یدنه فرگ هت ات ثاریم ینانوی و
رد نهرف یملاسا زین زا هرود یاه
،نیزاغآ سح
نطاب ار رد ربارب سح یرهاظ رارق هداد دنا
» (
،ناگیاش 1831
: 328 )
؛ اما
چیه کی هب ۀزادنا
،یولوم ساوح ینطاب ار یبیغ یمن
؛دنناد نیاربانب یتقو
ّرس یرگید دوجو دراد
، ۀمزلا نآ تشاد ن شوگ
رگد تسا : ّرــــــس رــــــگید ،تــــــسه
وـــک شوـــگ ؟رــــــگد یطوط
ا ی وــــــــــک ّ دـــــعتــسم
نآ ؟رـــــَکـــــ ــش
(
،یولوم 1818
، د 1 : 1433 )
یولوم رد شرگن تفرعم ۀناسانش دوخ هب بتارم سح ییاونش
،ناسنا سح ینطاب ار لصا و ساسا یم دناد و ره نا یناس
دیاب ۀنیمز زورب و یّلجت نآ ار هب یلکش مهارف دنک ات هب قیاقح یناعم هاگآ دوش . رد ۀطقن
،لباقم یولوم یارب ناشن نداد
بتارم سح
ِییاونش ناسنا ییاه هک یمن دنناوت ۀنیمز ییافوکش سح
ییاونش ینطاب دوخ ار مهارف دنروآ و رد ب دن سح
ییاونش یرهاظ دوخ راتفرگ هدنام دنا
، بیکرت « شوگ کرتشم
» و « شوگ رخ
» ار هب راک یم درب هک یبیکرت ب عید یم
؛دیامن
اریز شوگ رخ اب دوجو یگرزب و
،یزارد توص ار رتهب زا نارادناج رگید
یمن دونش :
هراـچیب شوگ کرتـــشم هک
وا دونـــشن ناب کلف هراــچـیـب
ناــج یـب هزـم هــک زا قــح درادــن یتــحار
(
،یولوم 1834 : 434 )
شوـــــــــگ رــــــخ
شورــــــفب و
رگید شوگ رــــــخ نــــــیــــــک
نــــــخس ار
رد دباــــــیــــــن
ِشوگ رخ
( نامه
، 1818
، د 1 : 34 )
زاب یم دیوگ :
رــــم نارــــــخ ار
چــــــــیه یدـــــــــید
؟راوـــــشوگ شوــــــــگ
و شوــــــــــــه رــــــــخ
دَوُب رد هزبس راز
(
،نامه د 1 : 1411 )
نیاربانب هب ناسنا هیصوت یم دنک بترم ۀ سح ییاونش یرهاظ ار هب ۀبترم ییاونش ینطاب لیدبت دنک و نآ ار رتلااب درب ات
شوگ
ِناج وا نّیزم هب رارسا یهلا و ملع ینّدل دوش :
عمس وش یــــــگراـــــــــبکـــــــــی وـــــــــت
شوـــــــــگ راو
اــــــت ز ۀـــــــــقلــــــح لــــــعــــــل
یباــــــی راوشوــــــگ
(
،نامه د 3 : 184 )
2 ـ 4 طابترا سح ییاونش اب
بلق
رد نآرق میرک و رد یتایآ هک « بلق
»
،
« عمس
» و « رصب
» رانک رگیدکی و اب مه هدمآ
،تسا یم ناوت یپ درب هک « مس
،ع ۀزاورد
بلق تسا . یسح هک هطبار میقتسم اب بلق و حور یناسنا
،دراد سح ییاونش تسا
» ( یداوج
،یلمآ 1811
، ج 8 : 18 )
؛ نیاربانب
هزاورد ندوب سح ییاونش یارب بلق و ۀطبار صاخ نیا ود هلوقم اب مه رد یضعب زا تایآ
،ینآرق هب لکش ینشور ا طابنتس ریذپ
تسا
؛ هب یروط هک هچره زا هار سح ییاونش دراو بلق یم
،دوش تاریثأت تبثم ای یفنم دوخ ار هب یاج یم دراذگ .
زا یوس رگید امکح و ۀفسلاف یملاسا دننام نبا
،انیس ساوح جنپ ناگ ۀ یرهاظ و ساوح جنپ ناگ ۀ ینطاب ار ت تح
ّیزکرم ت
و یهدنامرف بلق
یم دناد . هب ۀدیقع نبا انیس « ندب ناسنا یاراد ییاوق تسا هک لاعفا یاضعا نوگانوگ زا
نآ چرس همش
یم دریگ . ۀوق هیناویح لوئسم ظفح سفن و ساوح و تکرح بلق تسا
؛ ۀوق هیعیبط یورین ۀیذغت دبک و لاوت د و یلسانت ار
هرادا یم دنک
؛ و ۀوق هیناسفن رب زغم و یورین یرکف ناسنا مکح تسامرف . نبا انیس دقتعم تسا هچرگا نیا وق ا رد یاضعا یلصا
ندب هدنکارپ
،تسا زکرم و أدبم نآ بلق ناسنا تسا
» (
،رصن 1831 : 811 ).
لاح یولوم زا کی وس تحت ریثأت هزومآ یاه ینآرق و یوسزا رگید تحت ریثأت یارآ ۀفسلاف یملاسا رد حبم ث
ملع سفنلا رارق دراد
؛ وا نیا ارآ و هزومآ اه ار اب شرگن یتفرعم دوخ قیفلت هدرک تسا و ییوگ نخس هزات یا ار لخ ق یم دنک
؛
نیازا ور لد ار ناطلس و هاشداپ ندب ناسنا یم دناد هک ساوح و یاضعا
،ندب رومأم و تلآ لعف نآ ناطلس یونعم دنتسه :
نینچمه رــــــــه جــــــــنپ ســــــــح
نوچ هزــــیاــــن رــــــــب
دارــــــــم و
رــــــــــــما لد
دــــــــش هزیاــــــــج
ره فرــــــــط هک
لد تراــــــــشا ناــــــــشدرــــــــک
یم دور ره جنپ
،سح نــــــماد ناـــــــــــــــشــــــک
(
،یولوم 1818
، د 1 : 111 )
زین یم دیوگ :
لد رــــــــگــــــــم رــــــــهُم
ناــــــــمیلس هتفای
؟تــــسا هــــــــــــک
راهــــــــــــــــــم جنپ
سح هتفاترب تـــسا
جــــــنـــــــــپ یــــــســـــــــح
زا
،نورـــــــــب روســـیم
وا جــــــــــــنــــــــپ یــــــــسح
زا
،نورد رومأــــــــم وا
( نامه )
لاح اب نیا
،لیلحت یولوم اب هاگدید ینافرع دوخ هک ناهج ار هشیمه
ِلاحرد ندشون و هزات ندش یم
،دنیب دقتعم تسا نیب
سح ییاونش و لد ناسنا یطابترا میقتسم دوجو
؛دراد هب هنوگ یا هک تاوصا ملاع جراخ هب ۀطساو کاردا سح یاونش ی
،
ثعاب یتسم نورد و لد یمدآ یم دوش :
رـــــــــه ناــــــــــــمز
ون یتروــــــص و
ون لاـــمج ات
ز وــــن ندــــــــــــید درــــــــیمورــــــــــــف
للام
نم یــــمه منیب ناــــــــهج ار
رــــُپ مــــــــیعــــــــن بآ
اه زا همشچ اه ناــــــــــــشوــــــــج مــــیــــــــقُم
ــــناب شــــبآ یــــم دـــــــــسر رد
شوــــــــگ نم
تـســــــــم یــــــــم
ددرگ ریــــــــمض و
شوه نــــم
(
،نامه د 8 : 312 )
2 ـ 5 باجح یاه سح ییاونش
رد تیمها نیا ثحب نامه سب هک دنوادخ رد تایآ ددعتم زا نداهنرهُم رب
سح ییاونش نخس یم دیوگ :
«
َمَتَخ للها یلَع
مهِبوُلُق
َو یلَع مِه عمَس و یلع م هِراصبَا ۀَواَش غ
» ( هرقب : 3 ).
لاح و اب هجوت هب یرترب سح ییاونش هب رگید ساوح یرهاظ
،ناسنا دنوادخ رد ناتساد باحصا
،فهک اب نیا ت هیجو
هک « سح ییاونش ( شوگ ) همه تقو و همه اج هچ رد ییانشور و
هچ رد یکیرات یم دونش
، اما سح ییانیب ( مشچ ) یاهنت ی
رد ییانشور یم
دنیب
» (
،یوارعش 1843
: 13 ) هدومرف تسا هک رب شوگ یاه نانآ رهُم میداهن ات رد باوخ قیمع دنورورف و
چیه ییادص دناوتن ناشرادیب دنک
:
« انَبَرَضَف یَلع مِه ناذآ ی ف فهَکلا
َنین س
ًادَدَع
» ( فهک : 11 .)
یولوم زین نُب هیام یاه یرکف ـ یتفرعم دوخ ار زا روخشبآ یونعم نآرق میرک ماو یم دناتس و قوذ ینافرع یوخ ش ار
نادب رد یم دزیمآ
؛ ییوگ نخس هزات یا ار قلخ یم دنک
؛ زا نیا ور تحت ریثأت میقتسم تایآ
،ینآرق هدیقع دراد ک ه دنوادخ رب
سح ییاونش و ییانیب
،یمدآ رهُم هداهن
؛تسا هنرگو « رد تشپ باجح یاه یویند و هدرپ یاه ملاع
،سوسحم تروص
یاه ی
زا تایّلجت هّیفطل و ۀّیرهق ترضح قح یلاعت و شورس یاه یبیغ و تاماهلا یناّبر دوجو دراد هک یارب مشچ اه و وگ ش ییاه
هک رد باجح ییایند روتسم هدش
،دنا لباق ندید و ندینش تسین . اهنت مشچ اه و شوگ ییاه یم دنناوت رب نآ فقاو دنوش هک
زا دنمک ملاع تاسوسحم هتسر
دنشاب
» (
،ینامز 1811
، د 2 : -244 111 )
؛ یولوم یم دیوگ :
تــــــســــــه رب
عــــــمس و
رـــصب رـــهُم ادـــــــــخ رد
بُجُح سب تروــص تـــــــسا
و ســـــب دـــــــص ا
(
،یولوم 1818
، د 2 : 233 )
لاح رد شرگن یتفرعم
،یولوم ساوح یرهاظ ناسنا هلمجزا سح ییاونش
، سح ییانیب و ریاس ساوح و یاضعا ردا
،یکا
أشنم تیلاعف یاه یکاردا
؛دنتسین هکلب طقف رازبا کاردا یایند تاسوسحم و
رد ۀبترم
،رتلااب تاسوسحمریغ دنتسه
هک زا
یلصا دحاو هب دوجو هدمآ دنا و هب ۀطساو کی ۀریجنز ییلاط و یئرمان هب مه هتسویپ
؛دنا هب هنوگ یا هک رگا یکی زا اهنآ
ّیلباق ت
کرد و تفایرد فراعم یدوهش و قیاقح ینامسآ ار هتشاد
،دشاب یقاب ساوح زین زا نآ سح رثأتم دنهاوخ دش و نیا ع لم
اب داحتا ساوح زا یور ینعم و قارغتسا رد
میلست و هجوت قیقد هب کی فده
،دحاو بجوم هب مه یگتخیمآ و
یدبت ل
یاهدرکراک ساوح
یم دوش :
جنپ ســــــــــــــح اب
رــــــــــــــگیدکی هتـــسویپ
دنا هــکــناز
نــیا رــه جــنــپ ز یــلــــصا هــتــــسر
دــنا
نوــچ یــکــی ســح رد شور داـــــشگــب دــنــب
یـــــــقباـم ســــــــــــــح
اـه همه لدـــــــبم دوـــش
نوــچ یــکــی ســح رــیــغ تاـــــسوـــــسحــم دــید
تــــشگ یــبــیــغ
رــب هــمــه ســــــــــح اــه
دــیدــپ ( نامه : 834 )
زا نیا ور
،یولوم سح ییاونش و ییانیب و ۀوق ییایوگ ار
ًافرص یلمع یوضع هب رامش یمن دروآ
؛ هکلب نآ ار ور یح و
یّسحارف یم
دناد . وا ۀرابرد سح ییاونش دقتعم
،تسا همشچ یاه تمکح و تفرعم اب ۀوق ییایوگ هب یوس ش ناور م ی دوش و
زا اجنآ هب نورد و ناتسوب حور یمدآ هار یم دبای و ماجنارس هب شوه و کاردا لیدبت یم دوش :
زا ود ۀراــــــــــــپ هــــــــــــیپ
نــــــــیا روــــــــن
ناور
ِجوم شرون یــــــــم دــــنز رــــــــــــب ناــــــــمــــــــسآ
تــــشوگ هراــــــــپ
هــــــــک ناــــــــبز دــــــــمآ
وزا یم
دور بلاــــــــــیــس تمکــــــــــح
وچمه وـــــُج
یوــــس یــخاروــــس
هــک شــماــن شوــگ تــــساــه اــت
هــب غاــب ناــج هــک هوـــــــیم شا
شوه تــــساــه
( نامه : 883 )
لاح اب نیا
،لیلحت سح ییاونش هک لُپ یطابترا نیب یایند نورب و نورد ناسنا هب رامش یم
،دور یهاگ راچد م عناو و
باجح ییاه یم دوش و یمن دناوت فراعم یدوهش ار دبایرد . باجح یاه سح ییاونش ترابع تسا زا :
فلا ) صرح : صرح باجح سح ییاونش تسا . هتبلا دیاب تفگ صرح رد ۀشیدنا یولوم رب ود عون تسا : صرح
دومحم و هدیدنسپ
؛ صرح مومذم و
؛هدیهوکن «
صرح
،دومحم صرح تبسن هب دوهش قح و بسک فراعم و یلاعم یقلاخا
؛تسا اما صرح
،مومذم صرح و شلات رد هار هب تسد ندروآ تاذل یدام
» (
،یدابآربکا 1848
، د 8 : 112 ) تسا و یارب
نیمه یم دیوگ :
صرح ردــــــــــنا قـــــــشع
وت رخف تــسا و هاـــــج صرح
ردنا ریغ وــــــــت ــــنن و هاــــــــبــــــــــــت
توهش و صرح نارــــــــن یــــــــشیــــــــپ
دَوــــــــُب و
نآ نازیــــح ــــــــنن
و دــــب یــشــــــــیک دَوُب
صرح نادرــــــــم زا
هر یــــــــشــــــــیــــــــپ دَوــــــــُب
رد ثَّــــنَخُم صرــــح
یوــــــــس ســــــــــــپ
دور
نآ یکــــــــی صرــــــــــــح
زا لامک یدرم تــسا و
نآ رــــــــــگد صرح
حاــضتفا و
یدرــس تــسا
(
،یولوم 1818
، د 8 : 813 )
یصرح هک یولوم نآ ار باجح هار سح ییاونش یم
،دناد صرح مومذم
؛تسا نیاربانب هدیقع دراد « یسک هک شوهدم
صرح
؛تسا اهدص تیاکح یم
؛دونش اما کی ۀتکن اهنآ ار مه رد شوگ صرح دز ۀ شیوخ اج یمن دهد
» ( نیرز
،بوک
1841 : 283 )
؛ هب هنوگ یا هک رس و یادص کیپ رم ار یمن دونش :
دــــص هــچـیرد و
رد یوـــس رم یدـــــــــــــــل یــــــــــــم
دنک ردنا نداــــــــــشگ ــــیژ
ــــــــیژ
یژ یژ خــــــــــلت نآ
یاـــــــــــــــهرد رــــــــــم
دوـنـــشن شوـگ
صـیرـح زا
صرـــــــــــــــح رب
(
،یولوم 1818
، د 8 : 348 )
ب ) ره ۀدیدپ یناوهش :
ره ۀدیدپ یناوهش باجح هار سح ییاونش تسا . یولوم دقتعم تسا تاوهش و تایناسفن ک
ه رب
یمدآ بلاغ یم
،دوش لقع ار راچد لاوز یم
؛دنک « یلقع هک یامرفراک تکلمم
ندب تسا هب ۀطساو نآ روهقم و بوکنم و
ۀوق هلقاع هک مودخم اوق و ساوح
،تسا مداخ و بولغم یم ددرگ . ات راک هب ییاج یم دسر هک تّمه ناسنا رب عّتمت قم روص
و زا کولس ترخآ روجهم یم دوش
» (
،یقارن 1848 : 284 )
؛ زا نیا ور توهش ترهش
،یبلط توهش لضف و
،یشورفدهز
توهش ییامندوخ و
...
هار سح ییاونش ار یم ددنب و عنام رکفت و لقعت یم دوش :
هک وت نآ ّیـــــــــشوـــــــــه و
یقاــــــب شوه
شوپ نتـــشیوخ
ار مگ
،نکم هوای شوــــــــــــکــــــــــــم
ناد هــک رـه توهـــش وچ
تــــسرمخ و
وچ ــنب ۀدرپ
تـــســـشوه و
لقاع تـــسوز ــــــــــــــــــند
رمخ اهنت تسین رــــــــــــس ّیــــــــتسم
شوــــــــــــه هــچرــه
تــــسیــناوــهــــش ددــنــب
مــــشچ و
شوــگ
(
،یولوم 1818
، د 8 : 444 )
ج ) سح ییاونش یرهاظ
: سح ییاونش یرهاظ باجح سح ییاونش ینطاب
؛تسا زا نآ ور « ات یتقو شوگ رهاظ ار
دیدنبن زا هچنآ رد یاروام یایند سح تسه
، یب هرهب دیهاوخ دنام . سح رهاظ نوچ شدوخ زا مسج و نت هک کشخ و
بلص و
ّدام ی تسا دلوتم یم
،دوش هب هچنآ رد یارو یایند کشخ
ّدام ه تسا
، هار یمن
؛درب اما سح نطاب هب یسیع یم
،دنام
کشخ و رت شیارب ناسکی ا تس و زا ریس رد ایرد هک ملاع وحم و رکس و
،تسانف یاپ سپاو یمن دشک
» ( نیرز ک
،بو 1841 :
14 )
؛ نیاربانب یولوم هیصوت یم دنک هک ناسنا دیاب سح ییاونش یرهاظ دوخ ار زا ندینش نانخس تسس و یب پ هیا ددنبب ات
سح ییاونش نطاب ی وا افوکش دوش و یادن قح یلاعت ار دبایرد
8:
هبنپ ردنا شوگ ّســــــــــــــــــح نود
دــــــــــــینک دــنـب
سـح زا مـــشچ دوـخ نورـیـب دـــــــــــــــینک
ۀبنپ نآ شوگ
ّر ــس شوــــگ تــــــــــــــــــسرــــَــس
ات ددرگن نیا
،رک نآ نطاب تـــــــــــــــسرــــــــــــک
یـب سـح و یـب شوـگ و یـب ترکـــــــف دــیوـــش
ات باطــــــخ یــــــعــــــجر ا
ار دــــــیوــــــنــــــشب
(
،یولوم 1818
، د 1 : 83 )
2 ـ 6 لماوع رثؤم رب کرد رتهب سح ییاونش
اب یسررب شرگن یاه یتفرعم یولوم ۀرابرد هاگتسد ییاونش
،ناسنا یم ناوت یپ درب هک ره یزیچ رد نیا ملاع ص ییاد
؛دراد
اما سح ییاونش یرهاظ یمدآ هب ببس قرغ ندوب رد اهادص و هلغشم یاه یویند تیلباق ندینش نآ ار
؛درادن نیاربانب ناسنا
دیاب سح ییاونش ینطاب و
ِشوگ شوه دوخ ار هب راک ددنب ات نیا تاوصا ار دبایرد :
زوـــــــــــــــَج ار
رد تــسوپ اه تــــــــــــساهزاوآ زــغــم
و نــغور ار دوــخ یزاوآ ؟تـــــساــجــک
دراد یزاوآ هن ردنا دروــــــــــــــــــــخ شوــــــــــگ
تــــسه شزاوآ
ناــهــن رد
ِشوــگ شوــــــــــــــــن
رگ هن شوخ یزاوآ یزــــــــــغـــــــــــــــم دَوــــــــــُب
غَژغَژ
ِزاوآ یرــــــــــشق هــــــــک
؟دَوــــــــَنــــــــــش (
،نامه د 3 : 181 )
نیاربانب یولوم اب شرگن ینافرع
،دوخ یلماوع ار یارب کرد رتهب سح ییاونش ناسنا هئارا یم دنک هک خرد رو جوت ه
تسا : فلا ) یولوم لاب و تبیصم ار ثعاب کرد رتهب سح ییاونش رتشیب شوگ یم
؛دناد اریز « لاب ترابع زا وهظ ر ناحتما قح
تبسن هب ۀدنب دوخ تسا
؛ هب طساو ۀ یلاتبا یو هب تآلاتبا زا بیذعت و جنر و تقشم
» (
،یسوط 1114 : 838 )
؛ زا نیا ور یم دیوگ :
اــــــت هــــــب راوــــــید لاــــــب
دــــــیدــــــن شرـــس
دوــــــــنشــــــــن دنــــــــپ
لد نآ
ِشوــــــــگ شرــــک
(
،یولوم 1818
، د 3 : 181 )
ب ) یولوم یکی رگید زا لماوع رثؤم رب کرد رتهب سح ییاونش ار درد ینامسج یم
؛دناد اریز « درد هب ناونع لماع ی هک
ناسنا ار راداو هب تیعبت زا لقع یم
،دنک بوسحم یم
دش . ساسارب نیا
،اهرواب درد ثعاب دشر و یلاعت ۀیحور ناسنا یم ددرگ
و رداق تسا یتسس اه ار زا نیب دربب و یاهورین ۀتفهن ندب ار هب تکرح دروآرد
» ( لچگ و
،ناراکمه 1841
: 144 ).
یولوم زین یارب درد ینامسج یتیصاخ لئاق تسا و هدیقع دراد نیا درد ثعاب تیلاعف هچره رتشیب سح نش ییاو یم دوش :
نوـــــــــچ هـــــــــک
درد شــــــلبنُد زاــــــغآ
دــــــش رد
تــــــــحیصــــــــن رــــــــه
ود ششوگ زاــــب دش
(
،یولوم 1818
، د 3 : 182 )
ج ) یولوم یکی رگید زا لماوع رثؤم رب کرد رتهب سح ییاونش ار یّلجت لامج یهلا یم دناد هک ناسنا « رد بارب ر نیا
ییابیز هب ناجیه یم دیآ و وزرآ یم دنک زا دنب نت ییاهر دبای و اهنت اب ییابیز نیتسار و یقیقح مه نیشن دوش
» (
،نیطولف
1811 : 111 )
؛ زا نیا
،ور کرد لامج یهلا و ییابیز دنوادخ ببس یم
،دوش ۀبترم سح ییاونش یرهاظ هب ۀبترم ییاونش ینطاب
لیدبت دوش و رتلااب
؛دور نیاربانب یم دناوت تاوصا و تامغن ملاع شرع و شرف ار دبایرد :
نوچ هک دیامن لامج شوگ یوــــــــس بــــــیغ
راد شرع
رپ زا هرعن تــــساــه شرف
رپ زا هو و هـــــــه
(
،یولوم 1834 : 411 )
3 ـ هجیتن یریگ
زا نیا ثحب یم ناوت هنوگنیا هجیتن تفرگ :
یولوم ۀرابرد سح ییاونش اب یریذپریثأت زا
هزومآ یاه ینآرق و نینچمه ارآ و نانخس نامیکح و فوسلیف
ِنا شیپ
زا
،دوخ قوذ یتفرعم دوخ ار زین نادب رد یم دزیمآ
؛ نیا
، رگنایب دنویپ و ۀطبار کیدزن مولع ینآرق و ینافرع اب مولع یعیبط
تسا . رد آرق ن و نافرع
،یولوم ماقم و ۀبترم سح ییاونش هب لیلاد
،ریز رترب و مهم رت زا رگید ساوح یرهاظ سنا نا
تسا : 1 ) تیلاعف میقتسم سح ییاونش سپ زا دلوت
؛ 2 ) کاردا سح ییاونش رد رما یریگدای و
لیصحت مولع زا یایند نوریب
و لاقتنا نآ هب یایند نورد
؛ 8 ) تیلاعف نودب ۀفقو سح ییاونش رد ۀمه لاوحا
؛ 8 ) فقوتم ندوب قطن و ملاک رب تیلاعف سح
ییاونش
؛ 3 ) سح ییاونش ( شوگ ینطاب ) لماع کاردا تاوصا و تامغن ملاع شرع و شرف .
یولوم ۀرابرد هاگیاج سح ییاونش رد نامتخاس شنیرفآ
،یمدآ هس هاگدید
،یملع یتیبرت و ینافرع د درا . رد
هاگدید
،یملع رد ماقم کی تسیژولویزیف رارق
یم دریگ و سح ییاونش ار نیتسخن سح لاعف ناسنا رب یم مش درا . رد هاگدید
،یتیبرت دننام نادنمشناد مولع
،یتیبرت سح ییاونش ار رد لماعت اب ۀوق ییایوگ
، رد داجیا طابترا یعامتجا و
راتفر ملاس
شخبرثا یم
دناد . رد هاگدید ینافرع اب ماهلا زا تایآ
،ینآرق شوگ ینطاب ار زا بتارم یدوجو و یحور ناسنا یم دناد .
یولوم اب هجوت هب تحاس ینوریب
،ناسنا سح ییاونش یرهاظ ار یفن یمن
؛دنک هکلب نآ ار هبترم یا زا ش ییاون ملاع
تاسوسحم هب
رامش یم دروآ هک ناسنا دیابن هب نیا هبترم زا ییاونش هدنسب
؛دنک هکلب دیاب دشوکب بترم ۀ سح ییاونش یرهاظ
دوخ ار هب ۀبترم سح ییاونش ینطاب لیدبت دنک ات تاوصا و تامغن ملاع شرع و شرف ار دبایرد و یپزا نآ هب ع تمظ ملاع
شنیرفآ و تردق یدنوادخ دسرب
.
یولوم رد وترپ تاقارشا و
تایّلجت دنوادخ و اب شرگن یتسه ۀناسانش
،شیوخ ۀمه تادوجوم ملاع
،شنیرفآ زا
دامج ات تابن و زا هّرذ ات ناشکهک ار
یاراد هبترم یا زا سح ییاونش یم دناد .
رد نآرق و نافرع
،یولوم سح ییاونش ۀزاورد لد و نورد ناسنا تسا
؛ زا نیا ور یمدآ دیاب دشوکب باجح اه و
عناوم هار سح ییاونش ار زا نایم درادرب .
یولوم اب شرگن یتفرعم صاخ
،دوخ لماوع رثؤم رب کرد رتهب سح ییاونش ار لاب و
،تبیصم درد
مسج ینا و
یّلجت لامج یهلا یم دناد .
تشاددای اه
1 . یارب
،لاثم نوطلافا و وطسرا
،دندقتعم اب
یساوح هک لماش تایئزج یم
،دوش یمن ناوت قیاقح روما ار کرد درک
و دیمهف
؛ اما هب کمک لقع نیا کرد و مهف رسیم یم دوش . یباراف زین نیا رظن نوطلافا ار یمن دریذپ هک یملاع ب ه مان ملاع
تلاوقعم دوجو
دراد و قوف سح و یادج زا نآ تسا
؛ اریز هب رظن وا تلاوقعم زج
رد لقع دوجوم دنتسین . ای ناج کلا
رد باتک فورعم دوخ هب قیقحتمان رد مهف رشب هدیشوک تسا ات تخانش و ملع و کاردا ناسنا ار ۀیاپرب برجت ۀ یسح نییبت
؛دنک هب ۀدیقع وا تاروصت ینهذ
و
،تامولعم لصاح
ۀبرجت یسح تسا و . ...
0 . زین کر . فاقحا : 21
، هیثاج : 28
، هرقب : 3 .
9 . یولوم یاهزیچ یرگید ار زین باجح شوگ ینطاب یم دناد هک ترابع تسا زا
