Co unts

(1)

An Archeology Study of the Identification of Ilkhanid Coins (A Case Study of Abu Zaid

Ilkhani's Golden Coins Discovered from Tabriz Jame Mosque in the National Museum of Iran) Orinab Nazarean ¹ ,Mohammad Mortezayi ² , Arman Shishegar ³ , Reza Shabani ⁴ , 1.Department of Archaeology, Islamic Azad University of Tehran, Tehran, Iran.Corresponding Author Email:

[email protected].

2.Department of Archeology of Cultural Heritage and Tourism Research Institute, Iran. Email:

[email protected]

3.Department of Archeology, Research Institute of Archeology, Cultural Heritage Organization, Iran. Email:

[email protected]

4.Department of History, Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Beheshti University, Iran. Email: r- [email protected]

Cite this The Author(s): Nazarean,O; Mortezayi, M; Shishegar, A; Shabani, R; 2023: An Archeology Study of the Identification of Ilkhanid Coins (A Case Study of Abu Zaid Ilkhani's Golden Coins Discovered from Tabriz Jame Mosque in the National Museum of Iran): Journal of Archaeological Studies No. 1, Vol.15 , Serial No. 32 / Winter –

Spring (243-259)- DOI: 10.22059/JARCS.2019.269224.142761.

Publisher: University of Tehran Press.

Article Info Abstract

Article type:

Research Araticle

Article history:

Received:

16, September, 2019 In Revised Form:

31, October, 2019

Accepted:

27, November, 2019

Published onlin:

20, June, 2023

Keywords:

Coins are amongst the most recognized and protected data in archaeological research. For this very reason, they are used as a basis for detailed analytical and methodical research to resolve existing uncertainties related to historical periods. In this research, 25 coins out of a collection of 105 gold coins stored in the National Museum from Tabriz Grand (Jame) Mosque belonging to the 7th century AH. were selected and studied that belonged to the reign of Abu Saeed Bahadur Ilkhani. Based on the methodical research of numismatics, in order to obtain the political, cultural, artistic and economic historical data, detailed documentation, weighting and surface examination of the coins were first performed. Afterwards the symbolic and non-symbolic signs and patterns of the coins were identified. In the final stage, in order to obtain the type of metal that was used in the coins (Their elemental basis), three samples of the coins were selected, after which their mints and weights were determined and they were hencewworth subjected to an elemental decomposition (PIXI) test in the Iranian Atomic Energy Laboratory and Endograph. The most accurate laboratory tests were conducted in order to obtain the data from the elemental analysis of the tested samples, after the tests were concluded statistical analysis was used on the metal impurities measured in the coins. Based on the investigations and examinations of the surface of the coins as well as the archaeological studies of the internal structure which includes the elemental analysis of metal of the coins, The coins were subsequently categorized and separated from each other. It is important to note that the historical, economic, geographical, artistic and political factors were considered in all stages.

Coin studies, Mint, Ilkhani era, statistical analysis, Pixy testing.

(2)

1. Introduction

Coins are amongst the most recognized findings in archeological researches due to the fact that they have patterns and writings on them as well as the fact that they are made from sturdy materials. It is for this reason, that they can be used as documented and scientific subjects for detailed and methodical studies to resolve existing uncertainties associated to historical periods.

In this research, a collection of Ilkhanid coins have been subjected to detailed archaeological studies in order to their origins, artistic characteristics and internal structure.

At first, a collection of 105 gold coins from the reign of Sultan Abu Saeed Bahadur, the ruler of the Ilkhanate, recovered from the Tabriz Grand Mosque, which is currently being kept in the National Museum of Iran, was selected and a systematic analysis was prepared for them. Coin surface examination including the identification of the factors on the coin’s surface, which entails the pattern, line drawing, time and place of minting, weight and size was perfomed.

Methodical studies were perfomed in order to obtain the political, artistic, economic or historical data, using the knowledge of numismatics. This study was done by studying the outer surface of the available coins and emphasizing the qualitative approach of documenting the collection. For this purpose, the studied coins were first photographed, then weighed and accurately measured, afterwards which further studies were carried out to identify the symbolic and non-symbolic signs and motifs on the surface of the coins. After the identification phase was through and the surface of the coins were thouroughly examined and documented, we move on to the next step in which 25 coins were selected as samples for the purpose of analytical study and testing. The symbolic motifs on the coins were identified and the geographical location of the mints, coins and classification were determined. At last, the typology of the coins were perfomed based on the type of motifs and the geographical location of the mints which was executed with detailed technical and theoretical studies. In the studies of the outer surface of the coins, the mints were identified, classified and separated from each other. The geographical distribution of the studied coins in the mints indicates the existence of different gold and silver mines. Based on the examination of the outer surface of the coins, according to the date minted on them, the coins relate to the years (1324-1327A.D- 725-728 AH. Q. of the reign of Sultan Abu Saeed (from 1335-1316 A.D- 716 to 736 A.H.) who is one of the Mongols Iilkhani. Based on the date of minting and the appearance and symbols on the coins in the different years in which they were minted, they were classified into three main groups. By studying the analysis of the external surface motifs and categorizing them according to their differences, design and forms we can determine that these three groups of coins were minted in different time periods.

Twenty-five coins from the collection were selected as samples based on the data obtained from the elemental studies. Afterwards, three coins were selected as samples based on the type of mint and the weight of the coin in order to obtain data elemental make up of the metal of the coins. This step is performed in order to the identify the constituent elements of the metal of the coin. In order to achieve this, the elemental analysis of the coin was performed using laboratory methods. In the elemental analysis test (PIXI), we have tried to obtain the data obtained from the elemental analysis of the tested samples with the most accurate laboratory methods. From the total of 25 coins, three of the Tabriz mints have been selected and tested for elemental analysis and the purity percentage of the metallic elements of these coins has been analyzed and the results are based on the data as well as on the degree of concentration of impurities caused by the metallic elements present in these coins, changes in the denomination of the coins of the three different mints has also been taken into consideration.

(3)

A Study on the Reasons of Inshushinak's Absence in the Religious Texts of Persepolis 245 Finally, the metal’s impurities were measured using statistical analysis. At first, the percentage difference of each element in the tested samples was discussed. Using one-way analysis of the variance, the percentage of each element in three types of coins was investigated. Due to the small percentage of data, the non-parametric Kruskal-Wallis test was used, and the one-way analysis of variance method and the Lyons test were used to test the homogeneity of variances, Tukey's test was also used to identify the homogeneous subgroups. According to the results of the laboratory studies, all the elements are in the lower percentage of purity. The highest degree of purity is related to gold metal. Coins of three different mints were studied and tested in the statistical analysis. In the testing of the samples, the purity percentage of the metal elements of the coins was analyzed and the results obtained were based on the degree of concentration of impurities caused by the metal elements present in them, in the statistical analysis however, the changes in the denominations of the coins of three different mints were taken into consideration

In general, in the studies of the outer surface of the discussed coins in relation to their weight, the data obtained from weighing and measuring the dimensions of this collection shows that during the era of Abu Saeed, the coins were minted with a specific weight standard (3.87 grams). The standard of a coin is that it should be the weight of a third of hammered bars, however this has changed in different time periods. The difference and diversity in the forms and symbols are symbolic of the diversity in the absence of an official model in the ruled regions and as a result, their forms and appearances have been affected by political issues, especially in the first three years of Abu Said's rule. Differences in design, role and diversity in the forms and symbols as well as themes of calligraphy in different years are indicative of an absence of an official pattern in the ruled areas and in some cases even indicate political disorder and war. The effect of the form and appearance of coins is influenced by political issues, especially in the early days of Abu Said's rule. This is also evident in the coins minted in the middle years, especially in their symbols and calligraphy. Sentences with themes and holy verses of victory and defeating the enemy can be seen on the coins.

In the elemental analysis experiments, it was determined that the impurities caused by the metal elements present in the coins, which play an important role in determining the value of the Ilkhani gold coins, as well as the difference in the percentage of impurities, all show us that the technology for separating impurities was different in different regions and some regions were not well versed in this practice. Also, the emphasis on using different places to mint coins and the changes in the denominations of the coins of different cities of the studied period, are all indications that most of the different regions under the territory of this Mongol Ilkhani had some sort of political and economic independence.

The range of changes from silver to gold in all three coins is very small. According to historical studies, the ratio of impurity of gold is completely compatible with the economic conditions of the governments at the time. Yet another parameter that is crucial in coin minting technology. Considering the low percentage of impurity in the tested coins, it can be concluded that they had advanced technology in order to be able to separate the elements and that gold was used as a mineral quite frequently. The geographical distribution of coins indicates the existence of different mines for the supply of gold and silver, and it also shows that the technology of separating impurities was different in different regions and some places were not adept at this practice, all this emphasizes the diversity of the places in which the coins were minted.

(4)

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 15 رامش ، ۀ 1 ناتسمز ، 1401

راهب و 1402 - پ ی پا ی 32

246

هعلاطم ناتساب

یتخانش هکس

یناخلیا یاه

هکس یدروم هعلاطم(

رود نیرز یاه ۀ

زوم نزخم رد دوجوم ،زیربت عماج دجسم زا هفوشکم یناخلیا دیعسوبا ۀ

)ناریا یلم

نایرظن بنیرا

، 1

ییاضترم دمحم نامرآ ،2

ش ی هش

3رگ ینابعش اضر ،

4

1 . ،لوئسم هدنسیون اتساب هورگ

ن یسانش )یملاسا نارود(

یملاسا دازآ هاگشناد ، تاقیقحت مولع دحاو ،

، .ناریا :همانایار . [email protected]

2 . اتساب هورگ ن یسانش یرگشدرگ و یگنهرف ثاریم هاگشهوژپ

، .ناریا :همانایار .

[email protected]

3 اتساب هورگ ن یسانش هدکشهوژپ ناتساب یسانش یگنهرف ثاریم نامزاس

، .ناریا :همانایار [email protected] .

4 . هورگ خیرات بدا هدکشناد ی تا مولع و ناسنا

،ی هاگشناد یتشهب دیهش

، .ناریا :همانایار

[email protected].

هلاقم تاعلاطا

هدیکچ

:هلاقم عون یملع یشهوژپ–

:تفایرد خیرات 25 / 06 / 1398

:شریذپ خیرات 09 / 08 / 1398

خیرات :یرگنزاب

06 / 09 / 1398

:راشتنا خیرات 30 / 03 / 1402

هژاو یدیلک یاه :

هکس اه زا نیرتدنتسم و

نیرترادیاپ هداد

اه رد شهوژپ یاه ناتساب یسانش دنتسه . نیمه هب لیلد

یم دنناوت هب ناونع هداد یاه دنتسم و یملع هیامتسد شهوژپ یاه قیقد یلیلحت و دنمشور یارب عفر

تاماهبا دوجوم رد هطبار اب هرود یاه یخیرات رارق .دنریگ رد نیا شهوژپ دادعت 25 هکس زا عومجم ۀ 105

هکس یلاط دوجوم رد نزخم زوم ۀ یلم هفوشکم زا دجسم عماج زیربت قلعتم هب نرق متفه ـه . زا رود ۀ

تموکح دیعسوبا رداهب مکاح یناخلیا باختنا و دروم شهوژپ رارق تسا هتفرگ .

رب ساسا قیقحت دنمشور

هکس یسانش هب روظنم یبایتسد هب

هداد یاه یخیرات

،یسایس

،یگنهرف یرنه

و یداصتقا ادتبا

یراگندنتسم هکس حطس شناوخ و نیزوت و قیقد

ماجنا دیدرگ و لحرم رد ۀ ییاسانش یدعب مئلاع

و شوقن

نیدامن و غ ی ر دامن ی ن هکس اه ماجنا تفرگ . رد لحرم ۀ ییاهن یارب یبایتسد هب هداد ییاه ینبم رصانع رب

کشت ی ل هدنهد زلف

،هکس هس هنومن زا هکس اه زا دعب ییاسانش هناخبارض و ساسا رب نزو هکس باختنا

رد و دندیدرگ هاگشیامزآ

دروم ناریا یمتا یژرنا فارگودناو شیامزآ

تفرگ رارق )یسکیپ( یرصنع هیزجت

هک رد نیا شیامزآ یعس رب نآ هدوب هک اب قیقد نیرت شور یاه یهاگشیامزآ ادتبا

هب هداد یاه لصاح زا

هیزجت یرصنع هنومن یاه دروم شیامزآ تسد ی هتفا و رد تیاهن اب هدافتسا زا لیلحت یرامآ رب یور

یصلاخان یاه یزلف هزادنا یریگ هدش رد هکس

،اه رب ساسا سررب ی اه و شناوخ حطس هکس تاعلاطم و

ناتساب یتخانش راتخاس ینورد لماش زیلانآ رصانع کشت ی ل دنهد ۀ زلف هکس اه ار هقبط یدنب و زا رگیدکی

کیکفت هدومن هکنیا نمض درکیور

،یخیرات یداصتقا و

،ییایفارغج یرنه

س و ی سا ی لحارم یمامت رد

.تسا هدوب هجوت دروم

هکس ،هکس سانش

ی ا نارود ، ی ناخل ی

، شیامزآ پ ی سک ی

، هکس شوقن .

:دانتسا رظن ی نا ، را ی بن ؛ اضترم یی ، دمحم

؛ ش ی هش

،رگ نامرآ

؛ نابعش ی

، اضر ؛ 1401 - 1402 : هعلاطم ناتساب یتخانش هکس یاه ا ی ناخل ی دروم هعلاطم ی هکس اه ی

رز ی ن رود ۀ عسوبا ی د ا ی ناخل ی ربت عماج دجسم زا هفوشکم ی

،ز زوم نزخم رد دوجوم ۀ

لم ی ا ی نار : ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 15 رامش ، ۀ 1 راهب و ناتسمز ، -

پ ی پا ی 32 - ( 259 - 243 )

DOI: 10.22059/JARCS.2019.269224.142761

نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسوم :رشان

(5)

247 هعلاطم ناتساب تخانش ی هکس یاه ا ی ناخل ی دروم هعلاطم(

ی هکس یاه رز ی ن عسوبا هرود ی د ا ی ناخل ی ربت عماج دجسم زا هفوشکم )زی

1 . همدقم

رد نیا شهوژپ اب تاعلاطم ینادیم

دنچ رد هلحرم

دادعت 25 هکس زا 105 تمرم هورگ طسوت هفوشکم هکس

عماج دجسم زیربت

هک دش فشک دجسم تمرم تایلمع ماجنا نامز رد رد

رد رضاح لاح نزخم

زوم ۀ یلم

یرادهگن یم

دوش . شهوژپ اب یاه

قیقد ینادیم دروم مود هلحرم رد و یراگندنتسم ادتبا یهاگشیامزآ و یسررب

دنمشور رارق

تفرگ . اجنآ زا یی هکس تاعلاطم هک هکس حطس تاعلاطم :تسا یساسا هلحرم ود لماش یسانش

حطس رب دوجوم رصانع ییاسانش لماش هکس

زا یخرب نزو رکذ هب مزلا( هراگن طخ و شقن و هزادنا و زا معا

هکس اه هدش کح هکس حطس یور رب )

؛ هکس تاعلاطم مود هلحرم هدنزاس رصانع ییاسانش هب طوبرم یسانش

هکس زلف هک تسا

روظنم نیدب زیلانآ

دربراک اب هکس یرصنع شور

یاه یهاگشیامزآ ماجنا

یم دوش یسکیپ .

شور نیون و ناوت یدنم یارب زیلانآ هنومن یاه یناتساب تسا اریز یشور غ ی ر رخت یب ی تسا هک ؛ نیا شیامزآ یارب

زیلانآ ینورد راتخاس هکس

اه یور رب هنومن یاه رد هدنراگن یباختنا هتسه یژرنا نامزاس هاگشیامزآ

ا ناریا ی

.تفریذپ ماجنا ناسانشراک و ناصصختم طسوت هداد هب یبایتسد یارب اب هطبار رد دنتسم یاه

هکس هعلاطم دروم یاه رد هک دیدرگ هیهت یمظنم حرش

دش هداهن یلم هزوم رایتخا زا دعب

یرادا لحارم ندومن یط دادعت

105 هکس دش هتفرگ لیوحت هزوم نزخم رد

هکس ییاسانش هلحرم زا دعب و اب اه

یسررب یاه هکس حطس یراگندنتسم و

اهنآ دادعت لماش 25

هب هکس ناونع

هداد یاه هعلاطم دروم شور اب

هنومن و یلیلحت هعلاطم روظنم هب یریگ شیامزآ

زا دعب هلحرم رد هک دش کیکفت

هزادنا و نیزوت تاعلاطا هب یبایتسد یا رب هکس حطس ییاسانش داعبا یریگ

یور رب دوجوم نیدامن شوقن

هکس هناخبارض ییایفارغج ناکم و اه س اه

هک هقبط و اه ماجنا یدنب

درگ ی د هک هنوگ تیاهن رد

هکس یسانش اه

هب

لد ی ل تاعلاطم اب هناخبارض ییایفارغج هاگیاج و شوقن عون .دش ماجنا قیقد یرظن و ینف

رامش لودج رد ۀ

1 تاعلاطا طوبرم

هب رود ۀ برض 25 هب هکس مان لماش هعلاطم دروم هنومن ناونع

یاورنامرف هطوبرم

و نینچمه لحم

برض هکس حرط و ریواصت ،برض خیرات ،اه هکس هب طوبرم یاه

اه هئارا هدش

تسا . هکس تاعلاطم مود هلحرم رد هنومن رد یسانش

هرهب اب هعلاطم دروم یاه شور زا یریگ

یشیامزآ یسکیپ

زیلانآ دادعت یرصنع 3

هنومن هرهب اب یدنم زا باتش هدنهد فارگودنا و هدکشهوژپ

کیزیف و اهرگباتش لحم رد

هاگشیامزآ ژرنا

هتسه ی یا

ناریا ماجنا هدش تسا . جیاتن هلصاح رب ساسا هداد ییاه ینبم هجرد رب تظلغ

یصلاخان یاه یشان زا رصانع یزلف دوجوم رد نیا هکس اه رد لیلحت یاه یرامآ تارییغت یرایع

هکس یاه هس

هناخبارض فلتخم

دروم هجوت رارق هتفرگ تسا .

1 - 1 . پ ی ش ی ن ۀ قیقحت

مهم نیرت تاقیقحت رد

هنیمز هکس سانش ی یناخلیا رد 1881 طسوت یلناتسا نیل لپ ماجنا تفرگ هک جیاتن هلصاح رد

گولاتاک هکس

اه ی لوغم رد زوم ۀ ایناتیرب پاچب هدیسر تسا . لایش رلب رد هعلاطم دنمشور هکس

یسانش یناخلیا

تاعلاطم طوبرم

هب نازاغ ات دیعسوبا ار یسررب و هعلاطم و یراگندنتسم دومن

و رد لاقم ۀ دوخ شوقن هکس ار اه

ًاقیقد

دروم لیلحت و یبایزرا رارق .داد زلیام رد باتک دوخ رد لاس 1939 یدلایم

ًاقیقد شوقن و اهدامن ی هکس اه ی

یناخلیا هب وی هژ هکس اب شوقن یبارحم ار دروم لیلحت قیقد رارق داد . نیل لوپ 1881 و لیودرت 2005 ره کی رد راثآ

دوخ هب لیلحت شوقن هکس اه ی یناخلیا دنتخادرپ د .

ی رل یدوجو سابلک رد 2006 لماک رت ی ن گولوتاک هکس

یسانش

(6)

راهب و 1402 - پ ی پا ی 32

248

یناخلیا اب کأت ی د رب هنوگ سانش ی هکس اه ار هئارا دنداد . رد نیب نیققحم یناریا

س ی د لامج یبارت ییابطابط

هکس سانش یناریا نیلوا شهوژپ اه ی یملع رب یور هکس اه ی یناخلیا ار ماجنا هداد تسا

1 - 2 . و داوم شور اه

هکس یاه دروم هعلاطم طوبرم تسا هب نارود تموکح دیعسوبا رداهب مکاح یناخلیا خیرات برض هدش رب یور هکس اه

طوبرم هب 725 - 728 ه ـ . ق . ناطلس دیعسوبا ( زا 716 ات 736 ه . ق ) زا ناناخلیا لوغم و رسپ وتیاجلا تسا هک رد نس

هدزاود گلاس ی هب یناخلیا ناریا دیسر . هکس یور رب ارما نایم یلخاد تافلاتخا دیعسوبا ندیسر تموکح هب اب هس یاه

سکعنم یو تموکح لوا لاس م

ی وش د .

هکس نیلوا یور رب دیعسوبا یاه

ترابع

« کلم یهاشداپ یتسه

هب تسد وا و تسوا رب

همه زیچ تساناوت .

»

هتشاگن هدش و تشپ هکس اب شقن ریز کی شش

علض ی لماش نیوانع ناطلس و برض هکس و خیرات تسا

( .

Blair,

S.1983:295-317 )

نیلوا عون نیا زا هعومجمریز هکس

هک اه هنومن آ زا ییاه رد ن

یلوتانآ زین یزکرم تفای

تسا هدش .

رد کی رداک

عبرم دامن رد ،یبهذم یور

هکس هدید یم دوش . نیا خیرات هکس

اه 717 و 718 یم ناشن ار یرجه دهد

(Blair, S.,

1983:295-317)

تملاع راذگ ی و یفارگوتراک یسدنه

رد یور رگید هکس

ًامیقتسم زا

لئاسم رخاوا ردپ دیعسوبا

اجلا ی وت تسا رد نارود دیعسوبا هب تعرس گداس و ی اب دیلقت زا یاهوگلا تامارتحا ،یلبق ینلاوط

وتیاجلوا هب ترابع

« ناخلیا اناد

» ، لیلقت تفای . یاهدامن یعیش

وتیاجلوا هک رد آ ن تمحر رب هدزاود نایب ،ماما هدش

هک اب کی ترابع

ینآرق یارب دییأت تیعورشم تموکح

ناطلس ناوج نیزگیاج هدش

تسا .

هکس رگید عون شقن ریز اب اه

شش یعلض اب ترابع

« تکرب ادخ و حلص رب تسوا

» روصحم اما ،هدش ترابع

ینآرق هیشاح ناسکی تسا . یور رگید هکس کی شش یعلض اما ،تسا یور

هکس یمک توافتم اب تسا ترابع

« بحاص ندرگ اه ی ناهج ناخلیا مدرم عسوبا

ی د دنوادخ یهاشداپ ار وا

دنادرگ نادواج »

تسا هتفای رییغت .

هب روط

هکس عون نیا تشپ رد یلک .دراد دوجو ینارق ترابع اب یعلض شش کی اه

1992:Blair, S.),224:

)

هنومن رد اه یی هک زا کی ای ود رهش ره ناتسا روتارپما ی ناخلیا تسا هدش هدهاشم هب

یلوملا رییغت هدرک .تسا رد

هکس نزو اب هطبار اه

هداد یاه لصاح زا نیزوت هزادنا و گ ی ر ی ناشن هعومجم نیا داعبا یم

دهد دیعسوبا نارود رد هک

هکس اب اه درادناتسا نزو

( ًلاومعم 87 / 3 مرگ ) برض یم دنوش توافت عونت و اه مرف رد

و اهدامن رگنایب عونت رد مدع

دوجو کی ، یمسر یوگلا قطانم رد

تحت هطلس تسا و رد مرف ،هجیتن رهاظ و

آ تحت اهن ریثأت

لئاسم یسایس

هب وی هژ رد هس لاس لوا تموکح دیعسوبا

ناپوچ ریما و چنوس ریما نیب تردق گنج هلمج زا تسا

. هکنیا نمض

هب روط یمسر دیعسوبا هدزاود هلاس تحت تظافح رادنامرف ناسارخ ریما ناپوچ .دوب

یدرونجب یوسوم(

1394 : 737 -

762 )

زا لاس 719 / 1319 هک تارییغت رد هدمع هکس

اه دمآ دوجو هب رط

ح اه ی دیدج ی رد درادناتسا نزو

دیدج هدید

یم دوش حرط نیا رد هک اه

تشپ هکس لکشتم زا ی ک تشه علض ی هریاد رد طاحم هک

یرصانع هباشم

اب هکس اه ی

نیشیپ دنراد . ترابع نمرصنلا ( للها

یزوریپ زا ادخ یم دیآ ) هقلح اه ار رپ م ی دنک . یور هکس اب یبهذم دامن مان

هیفلخراهچ ناشن

یم دهد . اب نیا رد ،لاح کی

تکرح هناروآون رود ات رود هکس کی هیآ ینآرق هک تسا رد

بلاق

بارحم هتشون هدش تسا . ره ود باختنا هیآ و لکش نآ لباق هجوت تسا . اب نیا اوتحم - ادخ یارب امش رد ربارب اهنآ

( نانمشد امش

) یفاک تسا . وا هب روط لماک ییاونش دراد و همه زیچ هاگآ –تسا و هب یعون یارب تیوقت یسایس

تردق دیعسوبا هدنامرف و یو

ریما ناپوچ تسا . هب نیمه ترابع ،بیترت رصنلا

نم للها ار یم ناوت رد یانعم یقیقح

(7)

249 ب هعلاطم ناتساب تخانش ی هکس اه ی ا ی ناخل ی دروم هعلاطم(

ی هکس یاه رز ی ن عسوبا هرود ی د ا ی ناخل ی ربت عماج دجسم زا هفوشکم ی

ز )

یزوریپ رد دروم ریما و هرهچ اه ی هتسجرب ریسفت

(درک

Blair, S., 1983:299 (.

نیرتشیب رامآ

حرط بارحم ی هب

نارود دیعسوبا نارمکح رداهب ا

ی ناخل ی طوبرم هک تسا ساسا رب عبانم

دنتسم ا رد ی ن هرود دودح 90 هناخبارض مادقا

هب برض هکس یاه حرط یبارحم هدومن

.دنا

: 16) (Treadwell, L., 2005

هجوت اب هب تعسو دادعت و هناخبارض اه

ًلاامتحا هکسرس نآ رد هناخبارض اه ی یزکرم هدامآ سپس هب ریاس طاقن هداتسرف یم

دش

(Diler 2006:444-452)

عون شقن یبارحم رب هکس دیعسوبا یاه زا

عون شوقن یبارحم یدبنگ تسا .

(Ettinghausen, R., Grabar, O.,

1991:40)

هک هب حوضو قیفلت بارحم دبنگ و ار اب یمرف یعازتنا هولج رگ هتخاس تسا هکس تشپ رد اب اه

حرط

یبارحم شقن کی تشه علض ی میسرت هدیدرگ هک رتشیب نلاپ کی انب ار اب ییاهاضف راد دبنگ

یعادت یم دزاس .

هراگن طخ یاه

یور و مان لماش هکس باقلا

عسوبا ی د اب ماضم ی ن

« دیعسوب مظعلاا ناطلسلا رداهب

ناخ دلخ هکلم هلا

رداهب دیعسوبا مظعلاا ناطلسلا دیعسوبا ملاعلا ناخلیا مملاا باقر کلام مظعلاا ناطلسلا ناخ

» لخاد و یبارحم شوقن

لماش مان للها یماسا و ربمایپ هناگراهچ یافلخ و تسا

. هکس رد هعلاطم دروم یاه رد

فرط رگید للها لاا هلا لا ترابع

لوسردمحم للها

نامثع رمع رکبوبا هناگراهچ یافلخ یماسا یور .تسا هدمآ یلع و

تشپ و هکس یبارحم شقن اب اه

آی تا ی مهکیفکیس . . .

رد هیشاح یور ؛ تمسق ی هیآ زا 29 هروس حتف رد هیشاح تشپ هکس هدید یم دوش هک دربراک

نیا هیآ اه موسرم هدوبن تسا نیا . آ هیآ اب تای یاه

هکس یاه ه ناورم کلملادبع دراد یناوخم

هک یروئت یرادربوگلا زا

هکس یاه یوما رد نارود دیعسوبا یناخلیا ار حرطم یم ( دزاس

lane poole:1881:lv)

هکنیا نمض نیماضم

طخ

هراگن رب اه حتف یزوریپ و رب

نمشد هراشا دراد ساسا رب هک عبانم

یخیرات رد نامز نآ دیعسوبا

رد لاح گنج اب

هدنامرف شترا دوخ ریما ناپوچ تسا ( lane poole:1881:lv )

2 . و جیاتن هتفای یاه هب طوبرم زیلانآ

یرصنع هکس

اه

عومجم زا 25

هکس هس ددع زا هناخبارض یاه و زیربت دروم رازاب شیامزآ

هیزجت یرصنع یسکیپ رارق هتفرگ تسا . اب

هجوت هب هکنیا رصانع یزلف شقن یمهم رد نییعت رایع هکس یاه یلاط یناخلیا دنراد

، م ی ناز دصرد صولخ رصانع

یزلف نیا هکس اه زیلانآ هتشگ جیاتن و هلصاح ساسا رب هداد

یاه ی ینبم هجرد رب تظلغ یصلاخان یاه یشان زا رصانع

یزلف دوجوم رد نیا هکس اه رد لیلحت یاه یرامآ

یمانکین(

، 1395 : 26 - 57

تارییغت )

یرایع هکس یاه هس هناخبارض

فلتخم دروم هجوت رارق هتفرگ .تسا

مولآ ی ن ی مو (

)Al

، ( درگوگ ،)s

( رلک

)Cl

، سلک ی مو (

)Ca

ت ی نات ی مو (

)Ti

، ( زنگنم

،)Mn

( نهآ

،)Fe

( سم

)Cu

ور ی

(

)Zn

، ( هرقن

،)Ag

( برس

)Pb

و ( لاط

رد )Au

هکس اه رب انب عون رصنع تقد اب

10 ppm100-

هزادنا یریگ .دیدرگ

رد دوجوم رصانع تظلغ دصرد هکس

اه لاط ی

The concentration percentage of elements in gold coins

(8)

راهب و 1402 - پ ی پا ی 32

250

صخاش لودج رد هکس عون هس رد لاط رصنع دصرد یفیصوت یاه 1

.تسا هدمآ نامه

روط هدهاشم هک یم

دوش

رازاب برض و زیربت برض هکس 1

نیگنایم اب بیترت هب 41

/ 95 و 20 / 88 مک و نیرتشیب یاراد لاط رصنع دصرد نیرت

یم شرازگ رازاب برض هکس هب طوبرم لاط رصنع نازیم رد یریذپرییغت نازیم نیرتشیب نینچمه .دنوش

1 فارحنا اب

درادناتسا 56

/ 1 درادناتسا فارحنا اب زیربت برض هکس هب طوبرم یریذپرییغت نازیم نیرتمک و 57

/ 0 تسا .

1 10 100 1000 10000

1 4 7 10 13 16 19 22 25

Co unts

Energy(KeV)

# 30

Au(La) Au(Lb)

Au(Lg)

Ag(Ka) Au(M)

Cu

Si Au(Ll)

K Ca(Ka) Fe(Ka) Ti

Al

1 10 100 1000 10000

1 4 7 10 13 16 19 22 25

Co unts

Energy(KeV)

# 44

Au(La) Au(Lb)

Au(Lg)

Ag(Ka) Au(M)

Cu(Ka)

Si Au(Ll)

K Fe(Ka) Ca(Ka) Al

1 10 100 1000 10000

1 4 7 10 13 16 19 22 25

Co unts

Energy(KeV)

# 46

Au(La) Au(Lb)

Au(Lg)

Ag(Ka) Au(M)

Si Cu Au(Ll) K Fe(Ka)

Ca(Ka) Ti Al

(9)

ز )

صخاش لودج رد هکس عون هس رد هرقن رصنع دصرد یفیصوت یاه 2

.تسا هدمآ نامه

روط هدهاشم هک یم

دوش

رازاب برض هکس 1

نیگنایم اب بیترت هب زیربت برض و 36

/ 8 و 89 / 1 هرقن رصنع دصرد نیرتمک و نیرتشیب یاراد

یم شرازگ رازاب برض هکس هب طوبرم هرقن رصنع نازیم رد یریذپرییغت نازیم نیرتشیب نینچمه .دنوش

1 فارحنا اب

درادناتسا 12

/ 1 رض هکس هب طوبرم یریذپرییغت نازیم نیرتمک و درادناتسا فارحنا اب زیربت ب

29 / 0 تسا .

3 . یطابنتسا رامآ

یارب یسررب هیضرف

« توافتم هکس عون هس رد دوجوم یلاط رصنع دصرد تسا

.»

زا شور لیلحت سنایراو هفرط کی

هدافتسا یارب .دش ماجنا

لیلحت سنایراو هفرط کی یم

دیاب پی ش ضرف ینگمه سنایراو اطخ یاه دشاب رارقرب

؛ نیاربانب

ینگمه نومزآ یسررب هب ادتبا رد سنایراو

یم اطخ یاه سنایراو ینگمه نومزآ یارب .میزادرپ

زنویل نومزآ زا اه

لودج رد نآ جیاتن هک دش هدافتسا 3

.تسا هدمآ

نامه روط لودج رد هک 3

هدهاشم یم

دوش ساسا رب رامآ رادقم

ۀ ل ی زنو ( p>0. 05 ینگمه هیضرف نومزآ )

سنایراو دروم لاط رصنع دصرد ریغتم یارب اطخ یاه دییأت

یم رارق انب و دریگ رب

سنایراو نیا ریغتم یارب اطخ یاه

لقتسم ریغتم حوطس رد هتسباو یواسم )هکس عاونا(

تسا . هیضرف یسررب هب نونکا

« رد دوجوم یلاط رصنع دصرد

توافتم هکس عون هس تسا

.»

یم هفرط کی سنایراو لیلحت شور زا هدافتسا اب لودج رد .میزادرپ

4 طوبرم تاعلاطا

لودج 1 صخاش هس رد لاط رصنع دصرد یفیصوت یاه هکس عون

نانیمطا هلصاف 95

دصرد درادناتسا فارحنا نیگنایم رارکت دادعت هکس عون

لااب دح نییاپ دح 81

/

96 94/00 0/57 95/41 3 زیربت برض هکس

07 /

92 84/32 1/56 88/20 3 1 رازاب برض هکس

07 /

96 88/56 1/51 92/31 3 2 رازاب برض هکس

53 /

94 89/42 3/33 91/97 9 لک

لودج 2 صخاش هکس عون هس رد هرقن رصنع دصرد یفیصوت یاه

Table 1. Descriptive indicators of percentage of gold element in three types of coins نانیمطا هلصاف

95

دصرد درادناتسا فارحنا نیگنایم رارکت دادعت هکس عون

لااب دح نییاپ دح 61

/

2 1/16 0/29 1/89 3 زیربت برض هکس

14 /

11 5/59 1/12 8/36 3 1 رازاب برض هکس

48 /

7 2/04 1/09 4/76 3 2 رازاب برض هکس

25 /

7 2/76 2/92 5/00 9 لک

لودج 3 سنایراو ینگمه نومزآ اطخ یاه

Table 3 homogeneity test of error variances

p یدازآهجرد زنویل هرامآ هتسباو ریغتم

509 /

0 2-6 0/76 لاط رصنع دصرد

(10)

راهب و 1402 - پ ی پا ی 32

252

رادقم هب هجوت اب .تسا هدمآ هکس عون هس رد لاط رصنع دصرد یسررب یارب هفرط کی سنایراو لیلحت نومزآ هب رشیف هرامآ 35

/ 23 و -p رادقم 001 / 0 یضرف ۀ نیگنایم یربارب ینعی رفص

س رد لاط رصنع دصرد حطس رد هکس عون ه

یرادانعم 5

در دصرد یم

دوش ؛ نیگنایم رگید ترابع هب

ینعم توافت هکس عون هس رد لاط رصنع دصرد هتشاد یراد

هیضرف و تسا

« توافتم هکس عون هس رد دوجوم یلاط رصنع دصرد تسا

»

، دییأت یم اب ،رتشیب نانیمطا یارب .ددرگ

هداد مک مجح هب هجوت نومزآ زا اه

ان رتماراپ ی یاک روذجم رامآ رادقم اب هک دش هدافتسا زین سیلاو لاکسورک 20

/ 7

و -p رادقم 027 / 0 .دش لصاح هجیتن نیمه

لودج 4 هکس عون هس رد لاط رصنع دصرد یسررب یارب هفرط کی سنایراو لیلحت

Table 4 One-way analysis of variance to check the percentage of gold element in three types of coins

رادقم

p F رادقممود ناوت نیگنایمیدازآ هجرد مود ناوت عومجم عبنم 001

/

0 23/35 39/22 2 78/43 هکس عاونا

68 /

1 6 10/08 اطخ

8 88/51 لک

هورگریز ییاسانش یارب هک یکوت نومزآ ماجنا اب نینچمه یم رارق هدافتسا دروم نگمه یاه

گ ی در ( لودج 5 )

یرادانعم حطس رد لاط رصنع دصرد رظن زا دش صخشم 5

هکس دصرد رازاب و زیربت برض یاه

2 و هورگ کی رد

رازاب برض هکس 1

یم رارق رگید هورگ رد رادومن .دنریگ

1 ناشن ار عوضوم نیا یبوخ هب یم

دهد .

رادومن 1 تامش ی ک هورگ ریز ییاسانش یارب یکوت نومزآ لاط رصنع دصرد رظن زا نگمه یاه

یارب یسررب هیضرف

« رقن رصنع دصرد ۀ

توافتم هکس عون هس رد دوجوم تسا

.»

زا شور لیلحت سنایراو هفرط کی

هدافتسا یارب .دش ماجنا

لیلحت سنایراو هفرط کی یم

دیاب پی ش ضرف ینگمه سنایراو اطخ یاه .دشاب رارقرب

انب رب

ینگمه نومزآ یسررب هب ادتبا رد نیا سنایراو

یم اطخ یاه سنایراو ینگمه نومزآ یارب .میزادرپ

زنویل نومزآ زا اه

رد نآ جیاتن هک دش هدافتسا لودج

6 .تسا هدمآ

لودج 5 هکسریز ییاسانش یارب یکوت نومزآ لاط رصنع دصرد رظن زا نگمه یاه

Table 5. Tukey's test to identify homogeneous coins in terms of percentage of gold element زی

هورگر اه ی حطس رد نگمه 5

دصرد تادهاشم دادعت هکس عون

2 1

41 /

95 3 زیربت برض هکس

31 /

92 3 2 رازاب برض هکس

20 /

لودج 6 سنایراو ینگمه نومزآ اطخ یاه

Table 6 homogeneity test of error variance

P یدازآهجرد زنویل هرامآ هتسباو ریغتم

376 /

0 2 و6 1/16 هرقن رصنع دصرد

(11)

ز )

نامه روط لودج رد هک 6

هدهاشم یم

دوش ساسا رب رامآ رادقم

ۀ زنویل ( p>0. 05 ینگمه هیضرف نومزآ )

سنایراو دروم هرقن رصنع دصرد ریغتم یارب اطخ یاه دییأت

یم رارق سنایراو نیاربانب و دریگ ریغتم یارب اطخ یاه

لقتسم ریغتم حوطس رد هتسباو یواسم )هکس عاونا(

تسا . هیضرف یسررب هب نونکا

رد دوجوم

توافتم هکس عون هس تسا

.»

یم هفرط کی سنایراو لیلحت شور زا هدافتسا اب لودج رد .میزادرپ

7 طوبرم تاعلاطا

رادقم هب هجوت اب .تسا هدمآ هکس عون هس رد هرقن رصنع دصرد یسررب یارب هفرط کی سنایراو لیلحت نومزآ هب رشیف رامآ 48

/ 37 و -p رادقم 000 / 0 یضرف ۀ نیگنایم یربارب ینعی رفص

س رد هرقن رصنع دصرد حطس رد هکس عون ه

یرادانعم 5

در دصرد یم

دوش ؛ نیگنایم رگید ترابع هب

ینعم توافت هکس عون هس رد هرقن رصنع دصرد هتشاد یراد

هیضرف و تسا

توافتم هکس عون هس رد دوجوم تسا

»

؛ دییأت یم اب ،رتشیب نانیمطا یارب .ددرگ

هداد مک مجح هب هجوت نومزآ زا اه

ان ماراپ یرت یاک روذجم هرامآ رادقم اب هک دش هدافتسا زین سیلاو لاکسورک 20

/ 7

و -p رادقم 027 / 0 .دش لصاح هجیتن نیمه

لودج 7 هکس عون هس رد هرقن رصنع دصرد یسررب یارب هفرط کی سنایراو لیلحت لودج

Table 7 One-way analysis of variance table to check the percentage of silver element in three types of coins

رادقم

p ^F رادقم مود ناوت نیگنایم یدازآ هجرد مود ناوت عومجم عبنم

000 /

0 37/48 31/58 2 63/17 هکس عاونا

84 /

0 6 5/06 اطخ

8 68/22 لک

هورگریز ییاسانش یارب هک یکوت نومزآ ماجنا اب نینچمه یم رارق هدافتسا دروم نگمه یاه

دریگ لودج(

8 )

یرادانعم حطس رد هرقن رصنع دصرد رظن زا دش صخشم 5

هکس دصرد رازاب و زیربت برض یاه

1 و 2 هورگ هس رد

یم رارق توافتم رادومن .دنریگ

2 هب بوخ ی ناشن ار عوضوم نیا یم

دهد .

رادومن 2 تامش ی ک ییاسانش یارب یکوت نومزآ زی

هورگر اه ی هرقن رصنع دصرد رظن زا نگمه

Diagram 2 of Tukey's test schematic to identify homogeneous subgroups in terms of percentage of silver element

4 . هجیتن

هکس اه ی دروم هعلاطم طوبرم تسا هب نارود تموکح عسوبا ی د رداهب مکاح ا ی ناخل ی رات ی خ برض هدش رب ور ی هکس اه

طوبرم تسا هب 725 - 728 ـه . ق . ناطلس عسوبا ی د ( زا 716 ات 736 ه . ق ) هک زا ا ی ناناخل لوغم و رسپ اجلا ی وت دوب ه

تسا رد یور تاعلاطم هکس

اه هقبط دنب ی هکس اه رد هکس یور یمسجت رصانع ساسا رب هورگ

اه ی

(

،C ,B A

ماجنا(

لودج 8 ییاسانش یارب یکوت نومزآ زی

ر هکس اه ی هرقن رصنع دصرد رظن زا نگمه

Table 8 Tukey's test to identify homogeneous sub-coins in terms of percentage of silver element

زی هورگر اه ی حطس رد نگمه 5

دصرد تادهاشم دادعت هکس عون

3 2 1

89 /

1 3 زیربت برض هکس

76 /

36 /