Fundamentals of the theory of domination or non-domination of body and soul; A Comparative Study of Islamic and French Law 1
Abbas Karimi
Professor, Private and Islamic Law Group, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
(Email: abkarimi@ut.ac.ir) Mohammad Hadi Javaherkalam*
Assistant Professor, Private Law Group, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University - Doctor of Law, Private Law, Faculty of Law and
Political Science, University of Tehran, Iran (Received: 2022/01/18, Accepted: 2022/03/18) Abstract
In this article, the basics of the theory of domination or non-domination of the self in Islamic jurisprudence and French law have been studied. The main question was whether there is a term "body and soul" in the narration of "people have dominion over their property" and in general, whether a person has dominion over his body and soul or whether domination and right over the soul has not been legislated, and in cases of doubt, is the principle on domination of the soul or on non-domination?
By studying the narrations and criticizing the views of the Imami juristsand separating legal domination from real domination, it was concluded that the word
"body and soul" does not appear in the aforesaid narration; and, all the verses and hadiths that forbid man from making harmful possessions in his body and soul deny dominion over body and soul as a rule. Therefore, the principle should be based on the lack of legal domination of man over his body and soul, except in cases where the Holy Shari'at has explicitly allowed a special possession or justifies the
"necessity" and the basic rules of permitting such possession, such as repelling existing or potential harm, the need to save the life (of oneself or another) and save the life of a living human being, to repel more severe harm with lesser harm, the rule that something more important takes precedence over something important and the like. French law also recognizes the principle of non-domination of body and soul, and provides for exceptions in case of "medical necessity" for the treatment of oneself or another person and the sampling of organs and cells of a living person.
French jurists have also opposed the approach of using human beings as a tool for scientific purposes with humanitarian and moral arguments, emphasizing human dignity and the place of the human soul in his body.
Keywords
Body and soul, Dominance and non-dominance, formative and intrinsic property, legislative property, real and legal domination.
1. This article is an excerpt from the second author's doctoral dissertation entitled "Fundamentals of Compensation for Personal Injury" with the guidance of the first author, which has been defended with honors in the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran.
* Corresponding Author; Email: javaherkalam@atu.ac.ir Tel:+2188805974, Fax:02122586963
ۀرود 13 ۀرامش ، 1
ناتسبات و راهب 1401
تاحفص 355
ات 381 یملع(
- )یشهوژپ
؛سفن رب طیلست مدع ای طیلست ۀیرظن ینابم هسنارف و ملاسا قوقح رد یقیبطت ۀعلاطم
1
یمیرک سابع
یملاسا و یصوصخ قوقح هورگ داتسا
، دکشناد ۀ یسایس مولع و قوقح
، نارهت هاگشناد
(
Email: abkarimi@ut.ac.ir
)
ملاکرهاوج یداهدمحم
*
هورگ رایداتسا یصوصخ قوقح
، دکشناد ۀ یس مولع و قوقح یسا
، یئابطابط هملاع هاگشناد
( :تفایرد خیرات 28
/ 10 / 1400 ، :شریذپ خیرات 27
/ 12 / 1400 )
هدیکچ
،راتشون نیا رد ۀیرظن ینابم
سفن رب طیلست مدع ای طیلست سسنارف قوسقح و یمیسلاا سقف رد
علاطم هدش تسیاور رد اسیآ ک دوب نیا یلصا شلارپ .تلاا
« هلاوسما یسلع نوطلسسم اسنلا
»
،ای دراد تنطللا و تیکلام دوخندب ربناسنا ایآ یلک روط ب و دراد دوجو زین » هسفنا« حیطصا کنیا طللا هدشن عیرشت فن رب یقح و ،دیدرت دراوم رد و
لصا اسی تسلاا سفن رسب طیلست رب
طیلست مدع
؟ علاطم اب ۀ ها دسید یسلاررب و دسقن و هدراو تایاور تنطلسلا لسیکفت و یسهقف اسه
للا زا )یقوقح( رابتعا )یقیقح( یعقاو ۀط
شیپ تیاور رد ک دش لصاح جیتن نیا ، او ستف
ۀ نایز تافرصت ماجنا زا ار ناسنا ک ه یتایاور و تایآ مامت وتلاا هدماین » هسفنا« سج رد راب
هدرک عنم دوخ ناج و ار فن رب طیلست ،دنا
ه ب یم یفن هدعاق ناونع ار لسصا ،نیارباسنب .دننک
نطللا مدع رب دیاب ت
یقوقح راسش سک دراوسم رد رسگم ،دراد رارق دوخ ناج و سج رب ناسنا
سسب دسسقم اسسی دسسشاب هداد هزاسسجا ار رظندروسسم ررسسصت تحارسسص
« ترورسسض
» ( یسسبت تارورسسضلا
)تاروضحملا و
لثم دعاوق و ) رسگید و دوسخ( سفن ظفح موزل ،یلامتحا ای دوجوم ررض عفد
هدنز ناسنا ناج تاجن رتدیدش ررض عفد ،
ض اب فیفخ رر ( رت
دشلاا ررضلا ی
لاز فسخلاا ررسضلاب )
و اسهنآ لاسثما و ) ها لباقم رد هم ندرک ادف( هم و ها ۀدعاق سیجوت ار یفرسصت نیسنن زاوسج ،
.دیامن ستفرییپ ناسج و سج رب طیلست مدع لصا زین سنارف قوقح رد رد ییاهانثتسلاا و هدسش
تروص
« ترورض کشزپ ی
» ارب دوسخ ناسمرد صسش
سی ا درسف د ی رسگ و سنومن سی ر اسضعا زا
و قوقح .تلاا هدیدر ینیبشیپهدنز درف اهلوللا
و تسمارک رسب دسیکدت اسب سه وسسنارف ناناد
ناسنا لااو تلزنم وا ندب رد یمدآ حور هاگیاج و
اب ، ب ناسنا یقلت رادسها ارسب رازسبا ناونع
للادتلاا اب یملع ناسنا اه
هدرک تفلاصم ،یقیخا و ناتلاود دنا
.
یدیلک ناگژاو
طیلست )تنطللا( طیلست مدع و
، تیکلام ،یقوقح و یقیقح ۀطللا یعیرشت
، رابتعا و تسیکلام
ینیوکت ،یتاذ و فن ( ناج و سج ).
1 . لاقم نیا تفر رب لالار زا ۀ دنسیون رتکد ۀ
ناونع اب مود
« تراسخ ناربج ینابم یندب اه
» هار اب ییامن
دنسیون ۀ جرد اب ک تلاا تسصن ۀ
دکشناد رد یلاع ۀ
.تلاا هدش افد نارهت هاگشناد یلاایلا مولع و قوقح
* دنسیون ۀ لوئسم ؛ : کف 02122586963 Email: javaherkalam@atu.ac.ir
همدقم
« طیلست ۀدعاق »
لومسش و نآ ورملق رد اهتنم ؛تلاا ناریا قوقح و یمیلاا قف لسم دعاوق زا یکی
رب هدعاق نیا
« فنا
» ، ها دید اه ارسفم ن
، یقوسقح نیرتکد و یمیلاا اهقف تسسین ناسسکی
رد .
کنیا رد ،تقیقح طبار ون ن یمدآ
ایآ و دراد شیوخ ندب اب ا ًالاالاا
طللا دوخ فن رب ناسنا
دودحم ،تنطللا دوجو تروص رد و ،ریخ ای دراد ۀ
ب و ،تلاا ردقن نآ اسیآ سکنیا هژیو
« لسصا » رسب
ت مدع رب ای تلاا دوخ فن رب ناسنا طلست قوقح و ناهیقف نیب ،شسفن رب طلس
ریتخا ناناد اسه
هدرتس ا نییبت .تلاا هدمآ دیدپ و دوخ ندب اب ناسنا ۀطبار یگنوگن
تنطللا وا اسی نتسشیوخ رب
طللا مدع ۀ رب یمدآ ناج و سج ب دوخ
دعاق لی ناونع ۀ
یقوقح و یهقف ،
ثحب نیا ریثدت تهج زا
رب مدع ای ناکما تافرصت ماجنا ناکما
نو ،شیوخ ندب رد ناسنا نو ا و شورف و دیرخ ناکما دننام
هراجا حر ،وضع ادها
،یعونصم یقلت ، ا
،تیسنج رییغت یرشت
ۀدودحم ، زاناتا ، نتخاسلا ریجا
شیوخ نت دازآ ای فیلکت ، یمدآ
شیامزآ لباقم رد نویلاانیسکاو و یملع اه
یمومع اه ریاسظن و
،اهنآ د ار تیمها لامک ینونک قوقح رد .درا
اما تشون رد ب یقوقح و یهقف اه سب نتخادرسپ اج
نیداینب ثحب نیا ییانبم و
، ًابلاغ اسم ب ئ نیا رب رف ک یل رما
دنتسه هم و
بنج ۀ ییانبور دسنراد ،
دننام اضعا دنویپ
، هدش تخادرپ تراسبع دوسبن اسی دوسجو ثسیح زا طیلسست ثیدسح ییاور یلاررب و
« هسفنا » قیبطت ۀعلاطم و نآ رد ها دسید زا هدافتلاا و میلاا قوقح رد ثحب ی
رسغ قوسقح اسه
هدنام لوفغم تلاا
ًابلاغ ،دوخ ندب اضعا اب ناسنا ۀطبار یگنوگن ۀرابرد ،یهگناو .
« تنطلسلا ۀیرظن
شیوخ ناج و سج رب ناسنا »
تفرییپ ها دید دقن نمض ، لاقم نیا رد .تلاا هدش ئارا اه
و هدسش
یقوقح( رابتعا تنطللا زیامت ۀیرظن زا ،)یقیقح( یعقاو ۀطللا و )
« سفن رسب طیلست مدع »
اسفد
نیا زا .دش دهاوخ ۀسعلاطم اسب یقوسقح و یسهقف یناسبم الاا رب دیدج ۀیرظن رضاح ۀلاقم رد ،ور
یم ئارا ، سنارف قوقح رد یقیبطت .دوش
ا ب نی روظنم اسنم رد هدراو تیاور نیا ایآ ک داد یهاوخ خلااپ شلارپ نیا ب ادتبا ، یسیاور عب
و
اهقف رظنم زا تروص ب
« هلاوسما یسلع نوطلسسم انلا »
لکسش سب اسی تسلاا هدسش دراو
« اسنلا
هسفنا و هلاوما یلع نوطلسم
» ، پلا ؟ یگنوگن طبار ۀ ها دید و دوخ ندب اب ناسنا یفلتصم اه
هدش حرطم هراب نیا رد ک تلاا
یم رارق یبایزرا دروم سنیمز رد هدسیز رب رسظن ،هاگنآ .دری
ۀ تسیاور
یم نییبت لدتسم و دنتسم تروص ب فن رب طیلست مدع ای طیلست و هدراو وش
.د یناسیاپ شصب رد
فن رب تنطللا مدع ای تنطللا ۀنیمز رد سنارف قوقح ها دید زین لیلحت
.دش دهاوخ
1 )؟مهسفنا و مهلاوما یلع نوطلسم سانلا( هدراو تیاور یسررب .
نیمز رد ریتخا ینابم زا یکی ۀ
ست تراسبع دوجو ، فن رب طلست مدع ای طل
« هسسفنا » ثیدسح رد
طیلست نر .تلاا تیاور
« هلاوما یلع نوطلسم انلا »
هدسش رسکذ تنسلا لسها عباسنم رد ًافرص
یناکوشلا(
، 1413 : 260 ؛ درواملا
، 1419 : 409 .ک.ر زین و ؛ ،یسقهیب
، رسبکلا ننسسلا 6
: 100 ؛
،ینطقرادلا ننلا 3
: 26 :زا لقن ب ، یقارن
، 1417 : 58 ؛ یلاوط ، 1407
« فلا :»
176 - 177
1) سب و
موصعم زا دنلا نتشادن و ندوب للارم لیلد تسلاا هدسماین عیسش یسیاور عبانم رد ،) (
. 2
اسهقف
هدرک لمع نآ ب و هدومن لوبق ب یقلت ار نآ نیرخدتم و نیمدقتم زا عا یماما دسنا
سمیع(
یسلح ،
1414 : 10 : 247 ، 16 : 92 ؛ یسسسلیبدرا ،
1403 ، 8 : 28 و 330 ؛ یسسسنارحب ، 1405 ، 18 : 65 و
362 ؛ رئاسسح ، 1418 ، 8 : 255 و 260 ؛ یلماسسع یسسکرک ، 1414 ، 3 : 386 ، 4 : 158 ؛ یسسغارم ،
1417 : 316 و 687 ؛ یفجن ، 1404 ، 8 : 298 ، 27 : 93 ، راسصنا ؛ 1415
، 2 : 98 ، 3 : 241 ؛
یناسسسث دیهسسسش ،
1413 ، 5 : 33 و 63 ؛ یفسسسلاوی یسسسبآ
، 1417 ، 1 : 465 و 514 ، 2 : 71 و 91 ؛
ققحم یلح ، 1412 : 354 ؛ یناث دیهش ،
1410 ، 4 : 302 ) فعسض نارسبج سجوم اهقف لمع نیا و
تلاا هدش نآ دنلا (
مراکم ، 1411 : 21 یسب ،ییوخ .ک.ر ،فلاصم رظن ارب و ؛ است
« فسلا
» ، 2 : 99 -
100 ) ب ؛ )ص( وبن ثیدح کنآ هژیو هدشدای
اق زین تایاور و تایآ زا رایسب زا ، تسلاا طابنتلاا لب
( ىنیسح ، زاریسش 1413
: 135 - 137 ، وفطسصم ؛ 1421
: 136 - 137 ) ۀسمادا رد سکنیا رد اسهتنم .
تیاور هدشدای ترابع ،
« هسفنا و » .دراد دوجو ریتخا ناهیقف نیب ،ریخ ای هدوب ه
1 . 1 . ژاو دوجو ۀ
« مهسفنا » تیاور رد
؛ یرظن ۀ سفن رب طیلست
اهقف ، راصنا خیش نامز ات یماما
ثیدح هدشدای ترابع نودب ار
« هسفنا و » یسم رکذ ؛دسندرک
اهقف زا رایسب یلو دعب
ترابع ،ثیدح نیا لقن ماگنه ،
« هسفنا و » هدوزفا نآ رب ه ار دسنا
( ،یناهفصا 1418
: 385 ؛ ،ییوخ 1418
، 23 : 31 ،یناگیاپل ؛ 1399
: 130 ،یکارا ؛ 1415 : 61
؛
،یناگیاپل 1413
، 1 : 239 ، 2 : 41 ؛ ینیسح ،ینارهت 1418 : 180 - 181 ، رتشوش ؛ 1406
،
6 : 368 ، 8 : 203 ، 10 : 60 ینیسح ؛ ، زاریش
یسب :است 2 : 279 ،یلاسصلخ ؛ 1427
: 423 ؛
ینیسح ، زاریش 1413 : 135 مراکم ؛ ، 1425
، 1 : 140 ییابطابط ؛ ،یمق
1426 : 412 ، دزی ؛
1415 : 218 و 221 ؛
،ىنیمخ 1418 : 50 ؛ ، راهدنق 1424
، 1 : 218 ) هدع یتح . ستف ا
دسنا :
دوجو نیا لسی سفنا و لاوسما رسب ناسسنا تنطللا و هدوب لقع قفاوم ،هدشدای تیاور رد ترابع
1 . تیاور ،اهقف زا یخرب رظن قبط
« هلاوما یلع نوطلسم انلا »
هدشن لقن تنلا لها روهشم ییاور تک رد لاا
ت
،یناتسیلا(
1414 : 329 ضعب ؛) ی تف رگید ترابع اب تیاور نیا :دنا
« هسفنا و » لها و عیش یثیدح تک رد
ىیابطابط( تلاا هدماین تنلا ، درجورب
1413 : 181 .)
2 . ( یلائللا یلاوع اتک رد تبلا 1
: 222 و 457 ، 2 : 138 و ، 3 : 308 راحب حاص و هدش رکذ تیاور نیا )
( راونلأا 2 : 272 ( ریصلا رد ه یلاوط خیش .تلاا هدرک لقن یلاوع اتک زا ار نآ ) 3
: 176 - 177 نیا )
( رهاوج حاص .تلاا هدروآ ار )ص( وبن ثیدح 25
: 228 تروص ب ار هدعاق نیا زین )
« ىلع انلا طلست
هلاومأ و هقوقح »
هدومن رکذ تلاا .
دعاق ۀ تلاا یییقع (
،ینیمخ 1410 : 41 - 42 ؛ مراسکم ، 1425 : 238 ،نممسم ؛ 1415
: 163 - 165 ؛
، رظتنم 1409
« فلا :»
496 - 495 ؛
،ىنیمخ 1418 : 50 ؛ نممسم ، 1382 : 12 ، زارسخ ؛ 1420
:
23 ینیسح .ک.ر ،نینچمه ؛ ، زاریش
1413 : 217 ،نا دنسیون زا یعمج ؛ 1421
: 240 یخرب .)
،رگید
« هسفنا و هلاوما یلع نوطلسم انلا »
هدرک یجوت یقع انب الاا رب ار راسش ک دنا
تسسلاا هدوسمن اسسضما ار نآ زسسین دسقم (
، راهدسسنق 1424
، 1 : 217 ، 2 : 13 و 254 مراسسکم ؛ ،
1411 : 36 - 37 ىیابطابط ؛ ، درجورب
1413 : 181 ) هدع . ه رگید ا دندقتعم
رسب ناسسنا یستقو
ب ،تلاا طلسم دوخ لاوما دراد طلسست زسین شیوسخ سفن رسب یلوا قیرط
، یسکح(
1416 : 17 ؛
، رظتنم 1409
« :»
263
؛ ،ضایف 1426 : 243 ؛ یسب ،ییوخ است
« فسلا
» ، 6 : 217 یناهفسصا ؛ ،
1410 ، 2 : 272 .ک.ر زین و ؛ مراکم
، 1411 : 25 - 27 و 36 ) ب . رسب ناسنا طلست دییدت رد ،هویع
یآ زا تلاا هدش تف شیوخ فن
«
ْ ِهِسُفْنَأ ْنِم َنیِنِمْمُمْلاِب ىلْوَأ ُّیِبَّنلا
» ازسحا(
: 6 ثیدسح و )
وبن :)ص(
« کسسفنا نسم سکب ىسلوا تسلا
» ( رسیمح ، 1413 : 431 ؛ ییاسبطابط درسجورب
،
1429 ، 23 : 742 ) هف یم هدیم ربماسیپ اسهتنم ؛تسلاا طلسم دوخ فن رب ناسنا ک دوش )ص(
تسیاش نیمز نیا رد نینممم دوخ ب تبسن تلاا رت
( ىنیسسح ، زاریسش
1413 : 135 ،نممسم ؛
1415 : 163 - 166 ،ىلاصلخ ؛ 1422
: 136 ینیسح ؛ ، زاریش
یسب است ، 1 : 147 ، 5 : 70 - 71
؛ و
ظحیم ارب ۀ
سیآ اسب وسسمه تایاور ۀ
، فیرسش .ک.ر ییاسبطابط درسجورب
، 1429 ، 23 : 742 ؛
ینیلک ، 1429 ، 1 : 406 و ، 5 : 63 ؛ ،یلماع رح 1409
، 26 : 251 ) سیآ ًارهاظ . ۀ
« َلا یسِّنِإ ِّ َر
یِخَأ َو یِسْفَن َّلاِإ ُلِلْمَأ »
ام(
ئ هد : 25 یسم دییدت ار تشادرب نیا ه ) دسنک
( رسظن ،یلکوست 1422 :
112 نیا ب دانتلاا دقن ارب و ؛ ،ییوخ .ک.ر ، یآ
1418
، 33 : 299 ۀسلدا سب دانتسلاا ارسب و ؛
.ک.ر ، فن رب تنطللا تابثا ارب رگید ییاور و ینآرق ،نممم
1415 : 164 - 166 خسلااپ ارب و ؛
،یها رد .ک.ر ،اهنآ ب 1395
: 50 - 52 ).
شیپ تایاور و تایآ ب دانتلاا ،نیا دوجو اب ب فن رب طیلست تابثا ارب تف
اق ناونع ۀدسع
سفن رسب تنطلسلا ۀدودسحم و نازیم )ص( وبن ثیدح و یرک نآرق رد اریز ،تلاا راوشد یلک یف و یلک تروص ب طقف کلب ،هدشن نایب یعوسن شیوسخ سفن سب تبسسن ناسنا ارب ، لمجلا
دوسخ حراوسج و اسضعا زا لسی مادک رب ناسنا ک دیامن نییعت کنیا نودب ؛تلاا هدش لئاق طللا للا و دراد تنطللا ب و تلاا رادقم ن ب وا ط
یم حرطم ار هم شلارپ نیا ، کنآ هژیو ک دزالا
.تلاا یفنم نآ خلااپ ًاعطق ک ،دراد طللا زین شیوخ تایح رب ناسنا ایآ صوسصخ رد دارسیا نیا
اسی لسقع ارسیز ،تسلاا دراو زسین فن رب تنطللا عیرشت ارب یقع انب ای یلقع یلیلد ب دانتلاا رب یتللاد یقع ۀریلا زاوج
« ررصت ون ره »
و
« ررصت زا نازیم ره »
و یسمدآ ناسج و سسج رد
ررصت
« ناسنا تایح یتح و اضعا زا لیره رد »
( درادن .ک.ر ،رظن نیا دییدت رد ها رد
ی
، 1395 :
49 ) سفن رسب ناسسنا تنطلسلا یجوت ارب هدشدای یلقع و ییاور ،ینآرق لیلاد ، یترت نیا ب .
.دنتسین یفاک شیوخ
1 . 2 . نادقف ترابع
« مهسفنا و »
تیاور رد
؛ یرظن ۀ سفن رب طیلست مدع
ررسصت زاوج مدع رب ار لصا و تخانشن دوخ فن و ندب للام ار ناسنا رصاعم ناهیقف زا یخرب تشای نآ رد دنا
( ،ىنارحب 1423 : 115
؛ ىنیسح ، زاریش 1413 : 139 - 140 ) ناسهیقف زا یکی .
،رصاعم رد ۀراب رب طیلست ۀدعاق نایرج
« فنا » یم یو ن عسجار یسهقف تک و احصا میک رد :د
یمن هدید ینایب دوخ فن ب تبسن ناسنا طلست ب سفن رسب ناسسنا طلسست زا روظنم ر ا .دوش
ب ،دشاب هراجا اب رد طلست نامه دوخ ا
یسم صسش ک انعم نی رسیجا دوسخ راسیتخا سب دسناوت
ین یکش تنطللا ون نیا رد و تلاا تلارد ررح نیا ،دوش رگید اسب زا طلسلا نیا یلو .تس
نینن ه حاکن دروم رد .هوقلاب ولو ،تلاا لام ه ناسنا لمع اریز ، فنا ن تلاا لاوما رب طلست ب و دراد دوجو یتنطللا تسلاا راسیتخا سب زاسین ک یعرش رما ره رد یلک روط
، دوسخ رسب ناسسنا
ب ناسنا طلست زا روظنم ها ره اما .تسین دیدرت نیا رد و دراد تنطللا وا راسیتخا ،دوسخ فن ر
رد دوخ نتخادنا و یشکدوخ رد کلهم
نودسب ،دسشاب دوسخ لسقع و سج و اضعا ب ندز ررض و
زیگنا چیه ۀ
.تسسین رادروسخرب یتنطلسلا نیسنن زا صش و تسین تباث طللا ون نیا ،ییوکین
یسمن یصصش چیه و تسین زاجم یییقعریغ تافرصت نینن زین یلام روما رد یتح نودسب دسناوت
زیگنا ۀ تسیاش یلوا قیرط ب ، پ( دنک دلااف ای دنازوسب ای دنک فلت ار دوخ لاوما ، ا
، رد ناسنا
ناسسنا طلسست دروسم رد سه یماسع لسیلد ر ا ،نیاربانب .)درادن رایتخا نینن دوخ فن دروم یلاسم روما رد تافرصت نیا لثم ب تبسن یصصت لباق ،دشاب تشاد دوجو دوخ فن ب تبسن دننام(
دوب دهاوخ )ندز مدص و ریتا (
مراکم ، 1411 : 36 - 37 ).
مامت تلاا رکذ نایاش تایاور و تایآ
ی یسشکدوخ زا ار ناسسنا ک و
رد نتفرس رارسق ضرسعم
تکیه و هدرک عنم دافم
دعاق ۀ ررضلا نایز تافرصت زا یهن و ناج و سج رد راب
ها دسید نیا ، ار
یم دییدت ( دنک ،تایاور و تایآ ندید ارب ،میکرهاوج .ک.ر
1400 : 63 - 67 ها دسید دسییدت رد و ؛
،یناجیلع و یمیرک .ک.ر ،ریخا 1399
: 410 - 431 ).
2 . هاگدید یگنوگچ ۀرابرد نوگانوگ یاه
طبار ۀ دوخ ندب اب ناسنا
ثحب رد ک یثحابم زا رگید یکی سفن رسب طیلسست مدسع ای طیلست
شسقن نیسیعت ،دراد هدسننک
یگنوگن طبار ۀ وخ ندب اب ناسنا نیا رد .تلاا شی
هراب دنن مزلا ک هدش ئارا ریز حرش ب یرظن
دنوش یبایزرا و نییبت راصتخا ب لیره تلاا .
2 . 1 . یرظن ۀ تناما دوخ ندب هب تبسن ناسنا یراد
ناهیقف زا یخرب یماما
طبار ۀ تناما ون زا ار دوخ ندب اضعا اب ناسنا یهلا
یم دنناد
؛ ینعی ناسسنا
تناما ادخ للم راد دنو
و تلاا درادن دوخ ندب رب یتیکلام چیه یسنیعم و دودحم تافرصت اهنت کلب ،
یم ار ( دسهد ماسجنا شیوسخ ندب رد دناوت داوسج
،یسلمآ 1385 : 96 ،یسنارحب .ک.ر زسین و ؛ 1423
:
115 ).
حاص زا یهور ب ،یبرع اهروشک نارظن
نیسمه زا زسین رسصم قوقح املع زا یخرب هژیو
هدرک افد هدیقع دنا
:یشناب .ک.ر(
1400 : 47 .) یآ زا تلاا نکمم ۀ
72 یم ک ازحا ۀرولا :دسیامرف
«
ِلاَبِجْلا َو ِضْرَدْلا َو ِتاَواَمَّسلا ىَلَع َۀَناَمَدْلا اَنْضَرَع اَّنِإ ...
» ناوتب زین .درک هدافتلاا رظن نیا دییدت رد
2 . 2 . یرظن ۀ دوخ ندب هب تبسن ناسنا تیکلام
حاص زا یعمج بار ،نارظن
ط ۀ هدرمش تیکلام ون زا ار شیوخ ندب اضعا اب ناسنا دنا
( ،ییوسخ
یب ات
« فلا :»
2 : 4 - 5
؛ ،نممم 1415 : 178 ، راهدنق ؛ 1424
: 217 ) رد دننره ؛ ون
تیکلام رب
فن ریتخا تلاا هدمآ دیدپ :
)فلا ینیوکت تیکلام .
یهور دندقتعم اسی ینیوکت تیکلام ون زا دوخ ندب رب ناسنا تیکلام
یقح زا ون نیا .تلاا یق ب .درادن یصصش ولا زا رما ضیوفت ب زاین و تلاا قلطم و مات ،تیکلام
ب تیکلام ،رگید ترابع ا
اد یقح انعم نی ئ
رد صسش ماست تنطلسلا و ییاسناوت رسثا رد ک تلاا یم
ب للم ماود و داجیا قلطم یگتسباو رگید ولا زا و للم اقب و ثودح و ارسب صسش دوجو
ا للم رد یم داجی ب و دوش یسم صاسصتخا و سب نآ رد تافرصت یمامت یقح نینن جوم ؛دسبای
دوسخ یسنهذ روص رب ناسنا تیکلام و دوخ تاقولصم مامت رب دنوادخ تیکلام دننام (
،ییوسخ یسب است
« فلا
» ، 2 : 20 ؛ یمظاک و دهشمقآ ،
1385 : 35 .) رسفم زا یخرب ا
طبار زین ن ۀ
اسضعا اسب ناسسنا
ون زا ار دوخ هدرک یفرعم ینیوکت تیکلام
اسم دوسجو زا ادسج و ناسسنا نودسب ارسیز ،دنا
، یتسسه
سسنا ادج درادسسن ا (
،ییاسسبطابط 1368
: 35 ، وداسسه .ک.ر نآ دسسییدت رد و ؛ 1418
: 78 یمسسشاه ؛
، دورهاش 1419
: 137
؛ ،یجر 1372 : 303 و 9
؛ یمشاه ، دورهاش 1375
: 25 - 26 ).
)ب یتاذ تیکلام یاپ تیکلام ون نیا .
نی راسبتعا تسیکلام زا رتلااسب و ینیوسکت تیکلام زا رت
درادسن یجراسخ رما ب زاین ققحت ارب ک تلاا و یستاذ تسیکلام ۀسسیاقم و ثسحب لیسصفت ارسب(
.ک.ر ، رابتعا ،ییوخ
یسب است
« فسلا
»
، 1 : 26 ، 2 : 4 - 5 و 39 ،یناسحور ؛ 1412
، 9 : 118 و
16 : 207 .) اهقف زا یخرب تف
دنا ناسنا کلام اریز ،دراد دوخ اضعا رب یتاذ تی رد لاسعتم دسنوادخ
دنراد ب قلعتم ار ناسنا اضعا و فن ، یرک نآرق ۀ
تلاا هدرمش نآ :
« لاوما اب ناسج و ناست ناستیاه
دینک داهج ادخ هار رد
» : بوت(
41 ) ،
« ناج نانممم زا دنوادخ لاوما و ناشیاه
هدرک رادیرخ ار ناش
تلاا
» : بوت(
110 ) و
« تلاد شیاه دوش هدیرب ناشیاهاپ و نا
» :هدئام(
33 ) ب . ،هویسع لسلم تسعیبط
ب ناسنا ندب ینعی نو
سک ار تسیکلام نسیا ، راسبتعا ای و یجراخ بلا ب زاین نودب ک تلاا ا
یسم داسجیا ناسسنا ارب ،تلاا نآ رد ررصت و ندب اضعا رب ناسنا تنطللا نامه صسش و دسنک
یم ب دناوت یناوق دودح رد نآ جوم زا و دسهد صاسصتخا دوسخ سب ار شیاضعا و ندب رد ررصت ،ن
نوناسق و راش و تلاا یتیکلام نینن دیمم یقع هریلا و نادجو تللاد .دنک هدافتلاا نآ عفانم مامت هدرک اضما ار یتنطللا و تیکلام نینن زین رای دنا
( ،ییوخ یب است
« فسلا
» ، 2 : 38 - 39 ،یناسحور ؛
1425 : 121 ؛ یئاجر ،نارگید و 1390
: 52 - 55
، ک یتح ص رد 59
، قسح وسضوم ار ندب اضعا
هدرمش یلامریغ و دام و لوقنم ،ینیع ، دیهش ؛دنا
1388 : 327 ).
)ج یعیرشت تیکلام .یرابتعا ای
طبار ،تیکلام زا سق نیا ۀ
ک تلاا ءیش و صش نیب
نوناق ای راش ولا زا اسحنا و هدسش رابتعا )ررع ای( رای
اوسق دودسح رد ار تافرسصت ارسب نین
یم ییالاانش للام ب .دنک
ب یعیرشت تیکلام ،رگید ترابع طلسلا نتسشاد اسنعم
ۀ رسب راسبتعا
تلاا زین یئاجر(
،نارگید و 1390
: 52 - 53 یمظاک و دهشمقآ ؛ ،
1388 : 37 ) . یسخرب اسهقف
وسن زا ، راسش وسلا زا نآ در مدسع و یسقع اسنب دانتسلاا ب ار دوخ اضعا رب ناسنا تیکلام تیکلام رابتعا تسناد دنا ، راهدنق(
1424 ، 1 : 85 ) . اسلاا رسب زسین نا دنسسیون زا یسضعب
للادتلاا یخرب زا لسبق لوتقم تیاضر ندوب رثمم و اضعا رب ید لعج دننام ،یقوقح و یهقف اه
تفر جیتن نینن ،دوخ راکفا و لامعا رب ناسنا تیلاو و صاصق طوقلا و لتاق اربا رد توف دنا
ناسنا ک رابتعا تیکلام زج زین تیلاو و طللا نیا و دراد ییتلاا شیوخ حراوج و اضعا رب
( تسین شیاضعا و ناسنا نیب ملااق
ی نا ،رازم 1389 : 63 .)
2 . 3 . یرظن ۀ طلس ۀ شیوخ ندب رب ناسنا
رگید یعمج طبار
ۀ شندب و ناسنا ار
تنطلسلا و طلسلا وسن زا تسسناد
تسیکلام سن ،دسنا (
.ک.ر
ینیمخ ، یب ،ات 1 : 24
؛ ،داسماد ققحم 1390
: 31 و 32
؛ وسق یسهقف تاسقیقحت زسکرم ۀ
، یئاسضق
1377 ؛ ملااق ی نا ،رازم 1389 : 62 و 63 ،یها رد ؛ 1395
: 58 و 62 .ک.ر ،ثسحب لیصفت ارب و ؛
،نارگید و یئاجر 1390
: 12 - 32 زا یسخرب ۀراسبرد سطبار نسیا یگنوسگن نیسیبت ارسب یخرب .)
هدروارف زا ،نوخ دننام ندب اه ۀیرظن
« صاصتخا قح »
هدرسک هدافتلاا ،ناودرا( دسنا
1385 : 57 -
58 و 60 یسب ،ییوسخ .ک.ر ،صاسصتخا قسح موهفم ندید ارب و ؛ است
« فسلا
» ، 1 : 143 - 144 ؛
یمشاه ، دورهاش 1423
: 290 .)دعب ب قباطم تنطللا ۀیرظن نامه ناسنا ،
لاوسما رسب سک نو
زین دوخ فن رب ،دراد طلست دوخ تلاا طلسم
یم و وت نب نآ رد یفرصت ره دنا یام
د
؛ رسب طورسشم
یقع و راش رظن زا کنیا دشاب هدشن دراو یعنم
( یمظاک و دهشمقآ ،
1388 : 40 ثحب ارب و ؛
،یهاس رد .ک.ر ،تنطلسلا مدع ۀلدا یلاررب و دقن و لصفم 1395
: 48 - 62 ) . ، اسلاا نیسمه رسب
تف یخرب دنا
شیامزآ ارب دسج زین و نوخ شورف ،رضاح رصع رد ه
یفاکشدبلاک و یکشزپ ا
ب رما نیا و هدش لومعم دسج حاص توف زا پ لیلد
طلسلا وسفن رسب دارسفا سک تسلاا ا
وفن رب مدرم تنطللا ،نیاربانب .دنراد شیوخ تسلاا یسییقع ناش
( ،یسنیمخ 1410
، 1 : 23 ) .
یآ ب ،ها دید نیا رد ۀ
« یِسْفَن َّلاِإ ُلِلْمَأ َلا یِّنِإ »
هدئام(
: 25 و ) یآ ۀ
« ْنسِم َنیِنِمْمُمْلاسِب ىسلْوَأ ُّیِبَّنلا
ْ ِهِسُفْنَأ
» ازحا(
: 6 یم تابثا نتشیوخ رب ار ناسنا تیلاو ک ) زین و ،دنک
رب دانتسلاا یسقع اسنب
لسیدزن عسقاو سب حراوج و اضعا رب ررصت و طللا قح نتشاد ک تلاا هدش تف و هدیدر رست
نیا رد اریز ،تلاا تروص
، یم ناسنا م رد دناوت
دوخ ندب اضعا رد ،هداد هزاجا تعیرش ک دراو
ررصت دنک زین تیعونمم دراوم . ترابع
دنا زا تاسحارج دارسیا ،دوخ نداد رارق تکیه ضرعم رد :
ناسنا تنطللا دییدت رد ،نینچمه .تسین ترتم اهنآ ماجنا رب یترورض ًیقع ک دراوم و دیدش ک رصاعم اهقف یخرب واتف ب ،دوخ اضعا رب لدابم
ۀ ب ار اضعا زیاج یناجم ای ضوعم تروص
یم ،دنناد تلاا هدش دانتلاا ؛
ب رگید درف تایح فقوت و فن ب رارضا مدع ب طونم ار نآ نر
یم نآ تفایرد دنناد
( یمظاک و دهشمقآ ،
1388 : 40 - 43 .)
2 . 4 ندب یارب ندب ۀیرظن .
شیوخ ندب اب ناسنا ۀطبار نییبت ارب ناققحم زا یخرب ۀیرظن زا ،نآ رد ررصت ورملق و
« ندسب
ندب ارب » هدرک افد تسناد شیوخ ندب للام ار ناسنا و
موسهفم اسب تسیکلام نسیا سنر ا ؛دنا
توافت نآ مولارم و یتنلا ۀیرظن .دراد زراب اه
« ندب ارب ندب
» راوتلاا نیداینب لصا دنن رب ،
:تلاا 1 - کلام ی ت وخ ندب ب تبسن ناسنا ی
ش ی ل ترورض اکنا ر یسپان ی ر تسلاا ؛ 2 - تسیکلام نسیا
؛تسلاا تعفنم یدقت و ندنالار ریخ ،یهاوخرگید ،نآ رده و دراد یقیخا ۀبنج 3
- رد ررسصت
نامز اهنت ندب ی
ارب ک تلاا زاجم دشاب ندب
، ینعی اهنت گنا اسب سی ز ۀ و دوسخ ناسمرد سی
ا د ی رسگ
)وضع دنویپ دننام(
ای شزومآ لثم(
موتانآ لع رد ندب زا هدافتلاا سیز و ی
ت یم ) روانف رد ناوست
؛درک ررصت ندب 4
- طرش لا دوجو اب اهنت ،ورملق ثیح زا
« یناسنا تمارک تیاعر
» ،
« دورو مدع
ندب ب هدمع ررض »
و
« تلاایلا تیاعر یناسمرد اسه
» ناسکما ندسب رد ررسصت ، ؛تسلاا رییسپ
5 -
ب وضع ادها ربارب رد نمث تخادرپ هرهب دننام( یقتسمریغ تروص
سمیب زا دنم اسه
یناسمرد
؛)هژیو 6 - تسیلا هراومه ،وضع دادرارق ررط ،یشناب( دنتسه یتلود اه
1400 : 177 ؛دسعب سب
،یشناب و ینیداب 1400
: 55 - 60 .)
3 . هاگدید یسررب و دقن و اه
رظن ۀی هدیزگرب
چیه ها دید زا لی ئارا اه
تافرسصت ورسملق و دوسخ ندب اب ناسنا ۀطبار یگنوگن نایب ارب هدش
رد یمدآ ب یفاک فن یمن رظن
ۀطلسلا نیسب دسیاب سطبار نسیا نیسیبت ارب .)یضقن لیلاد( دلار
ررسصت ۀدودحم و انبم نآ الاا رب و تشای توافت ) رابتعا(یقوقح ۀطللا و )یعقاو( یقیقح .)یلح لیلاد( تخالا صشم ار شیوخ ناج و سج رد ناسنا
3 . 1 نوگانوگ یارآ دقن ؛یضقن لیلاد .
ام ۀیرظن دقن )فلا .سفن رب ناسنا تنطلس و تیکل
رارسضا تمرح رب ک یتایاور و تایآ مامت
ب و فن ب دنراد تللاد دوخ ناج نتخادنا رطخ
ب و1
دعاق تموکح هژیو ۀ
ایز تافرصت رب ررضلا
ن ناج و سج رد راب ،یقارع .ک.ر(
1418 : 108 ،یلماسعرح ؛دسعب ب 1403
: 224 - 225 دیهسش ؛
،یناث 1413 ، 12 : 68 یسفجن ؛ ، 1404 ، 36 : 355 - 358 ؛ رسظن لکوست ی
، 1422 : 36 ارسب و ؛
.ک.ر ،فلاصم رظن ها رد
ی
، 1395 : 55 سترت تروسص رد راطفا وجو اب رد یتایاور دوجو و ،)
هزور درف رب ررض ره ندروخ تمرح ، آ لامعتلاا ندوب ررض تروص رد میت ندوب جاو و راد
دراد ررض ندب ارب ک زین
، کاخ ندروخ تمرح یسم رسم اسی راسمیب بسلا سک
و ،دوسش
ب هدومن یهن ندب ب رارضا زا ک یحیرص تایاور صوصخ یسلاوط( دنا
، 1407
«
» ، 4 : 256 ،
1 : 185 و 376 و 9 : 128 و 89 - 90
،یسسنیلک ؛ 1429
، 4 : 118 - 119 و 6 : 242 - 243 و
265 - 266 ...« :
ُ ُّلُک ٌماَرَح ُنیِّطلا
»...
،
«
َم
َأ یِف َلَمَهْنا ِن ِ سِسْفَن ِمَد یسِف َکِرسَش ْدسَقَف ِنیِّطلا ِلْک
» و ،
499 - 500
« :
ِنَدَبْلاِب َّرَضَأ َو َلاَمْلا َفَلْتَأ اَمیِف ُراَرْلاِإْلا اَمَّنِإ
» قودسص ؛ ، 1413 ، 1 : 71 و 121 ،
3 : 345 - 346 ،یلماسسسعرح ؛ 1409
، 10 : 219 - 220 و 3 : 346 - 348 و 16 : 392 و 24 :
99 - 100 و 221 و 25 : 9 و 2 : 79 - 80
؛ یناهفسسسصا ،
1404 ، 16 : 306 - 309 و 22 : 29
،دسعب ب 63 - 65 و 401 یسلاوط ؛ ، 1390 : 114 یناهفسصا ؛ ،
1410 ، 93 : 325 و 62 : 134 و
162 دعب ب قودص ؛ ، 1386 ، 2 : 483 - 284 ،یلماعرح ؛ 1403
: 224 - 225 یناهفصا ؛ ،
1406 ،
1 دننام .
« َلا ... اوُنَمآ َنیِیَّلا اَهُّیَأ اَی ...ْ ُکَسُفْنَأ اوُلُتْقَت
» ءاسن(
: 29 ؛)
«
ِۀَکُلْهَّتلا ىَلِإ ْ ُکیِدْیَدِب اوُقْلُت َلا َو »
هرقب(
: 195 تیاور ؛)
:) (یلع ماما
«
ُ َسْفَن ُلُتْقَی اَل ُ َّنَأ اَّلِإ ٍۀَتیِم ِّلُکِب ُتوُمَی َو ٍۀَّیِلَب ِّلُکِب ىَلَتْبُی َنِمْمُمْلا َّنِإ
» یبا ثیدح ؛ ما زا دلاو
ما
:) (قداص
« اَهیِف ًادِلاَخ َ َّنَهَج ِراَن یِف َوُهَف ًادِّمَعَتُم ُ َسْفَن َلَتَق ْنَم
» ؛
« ...) ( اضرلا ماملإا لاق
« ىنتیهن دق لنإ هللا
...ۀکلهتلا ىلإ دیب ءاقللإا نع »
،قودص(
1413 ، 3 : 571 و 4 : 95 ،ینیلک ؛ 1429 ، 2 : 254 و 7 : 45 ؛
،یلاوط 1407
«
» ، 9 : 207 ،یناهفصا ؛ 1410 ، 78 : 196 ،یلماعرح ؛ 1409
، 19 : 378 ، 29 : 24 ؛
،قودص 1372 : 36 ،میکرهاوج .ک.ر ،ثحب لیصفت ارب و ؛) 1398
: 39 - 43 و تایآ ب جوت اب اهقف ،نینچمه .)
ب ک لقع کح ب زین و هدش دراو ناسنا لتق تمرح و تایح ظفح وجو اب رد ک یناوارف تایاور نشور
ی
یم دیدهت ار نآ ک ییاهرطخ ربارب رد ناج ظفح موزل و فن رب رارضا تمرح رب ،دراد نآ رب تللاد امجا ،دنک
هدرک میع( دنا ،یلح 1420 : 162 ،قودص ؛ 1386 ، 2 : 478 ققحم ؛ ،یلح 1408 ، 3 : 181 - 182 ، رئاح ؛
1418 ، 13 : 437
« : ندبلا ىلع ررضلا ب لصحی ام مّرحملا طباض و ازملا داسفإ و
» ، دنوار ؛ 1405 ، 1 : 61 ؛
،یناث دیهش 1410
، 7 : 329 ،یقارن ؛ 1415 ، 15 : 15 - 17
« : ۀمرحلا :ندبلاب ۀّراضلا ءایشلأا یف لصلأا و ...
...ررضلا ب لصحی ام : یرحتلا یف طباضلا
» نبا ؛ ، یردا 1410 ، 2 : 22 و 3 : 125 - 126 ،یلح ؛ 1424 ، 2 :
437 یب ،ینیمخ ؛ ت
،ا 2 : 62 ،نممم ؛ 1415 : 47 هدومن یرصت زین یخرب .)دعب ب دصاقم زا فن ظفح ک دنا
،یلح( تلاا تابجاو زا ناج زا تنایص و ظفح و تعیرش رورض 1414
، 7 : 279 رویلا ؛ ،یلح 1425 ، 2 :
322 ،یناث دیهش ؛ 1413
، 3 : 24 و 14 : 461 ،یلیبدرا ؛ 1403 ، 1 : 280 ،یفجن ؛ 1404 ، 5 : 114 رعا ؛
،ینیسح 1416 ، 3 : 333 و 745 یب ،ىلیبدرا ؛ :ات
23 ، درونجب ؛ 1419
: 75 .)
7 : 140 ، 2 : 108 ، 3 : 91 - 92 ، 14 : 306 - 309 یسسسسفجن ؛ ،
1404 ، 36 : 240 ،یسسسسقارع ؛
1418 : 108 - 112 ؛ رظن لکوت ی
، 1422 : 36 ورسم( سفن سب رارضا عنم رب لقع کح زین و ،)
، رئازج 1416 : 181 ؛ میع ىلح
، 1412 ، 15 : 227
؛ یلماع رح ،
1403 : 506 یقارن ؛ ، 1415 ،
3 : 376
،ىلماع ؛ 1390 : 83
؛ ،یناسشاک ضیف 1429
: 18 ؛ ،نممسم 1415 : 49 ،) لسیلد نیرستهب
تیکلام نادقف ارب مدع یتح و
نتسشیوخ ندب رب ناسنا تنطللا یسمعت ،نآ رسب نوزسفا .تسلاا
قلطم ،لاوما رب طیلست ک تلاا حرط لباق یتروص رد ندب رب تنطللا ب لاوما رب تنطللا کح یلاحرد ؛دشاب تسین قلطم شلاوما رب ناسنا تنطللا ک
نیا زا و یمن ،ور ت نیا زا ناو سکح
رسب ا
رب طللا ندب درک هدافتلاا تیمها اریز ،تسین شرییپ لباق ندب رب لاوما تیولوا ایق ،یهگناو .
تلاا لاوما زا رتشیب ناج و سج (
،میکرهاوج .ک.ر 1400
: 67 - 70 ) و نسکمم ،تسهج نسیا سب
سب ار سفن رسب طلسلا یلو ،دشاب تفرییپ ار لاوما رب تنطللا دقم راش تلاا اوسنع
هدسعاق ن
،نیاربانب .دنکن زیوجت یمن
ب لاوما کح ک تفرییپ ناوت سه ناسج و سسج رد تسیولوا ایق
دشاب راج .ک.ر ،تیولوا ایق رب رگید دقن ارب(
ها رد ی
، 1395 : 48 ) اسلاا نسیا رب . اسب و
تفر تروص ییاور تک رد ک یصحفت ب جوت
، ب یم رظن ک دلار تسیاور
« نوطلسسم اسنلا
یلع هلاوما » ترابع دقاف
« هسفنا و » سب یسنهذ سنا لسیلد ب اهقف و نابتاک و نایوار و تلاا
ه رانک ه او ود نیا و تشاد دوجو یفطع نینن اهنآ رد ک یتایاور و دیجم نآرق تایآ زا یخرب ب حیطصا ، تفر راک
« هسفنا و » ثیدح رب ار هدشدای
هدوزفا دسنا ( .ک.ر ،تسشادرب نسیا دسییدت رد
ط ییاسسبطاب ، دزسسی
1421 ، 2 : 179 قسسقحم ؛ ،داسسماد
1385 ، 1 : 233 ،یناسسجیلع و یسسمیرک ؛
1399 : 410 - 431 ).
ب هویع رد یرییپب یتقو ، نیا
ثیدح نیا اب میسلاا ربمایپ ک ماسقم رد )ص(
هدوب نایب سب ینصسلا سفن رب تنطللا زا و هدش نایب لاوما رب طلست اهنت ، هدسماین ناسیم
تسلاا ،
یرظن ۀ لا مدع یم تیوقت فن رب تنطل ب .ددر
تسیکلام سک یتاسیاور و تاسیآ ماسمت ، سکنآ هژیو
یم در ار دوخ ندب رب ناسنا طللا ،دننک
ۀ یب راسکنا زسین ار شندسب اسضعا رسب ناسسنا طرش و دیق
یم .دنیامن ۀسیرظن زسین و یعیرسشت تسیکلام ،یتاذ تیکلام ،ینیوکت تیکلام ۀیرظن ، یترت نیا ب
فن رب ناسنا ۀطللا یم رابتعا زا یلقع و یلقن ۀلدا اب تریاغم لیلد ب یگمه
.دنتفا
)ب دقن یرظن ۀ تناما دوخ ندب هب تبسن ناسنا یراد نیا .
ها دید ه فسلتصم تاهج ب
تلاا داقتنا لباق :
چیه قح نیما یلاسحرد ؛درادن ار تناما دروم رد یفرصت نو
دسعاوق قسبط سک
یم یناسنا ره ،ینوناق نوتم و یهقف وت
دراوم رد شحراوج و اضعا زا و دوش رگید ریجا دنا ک
وا ارب ررض درادن
ب .دنک هدافتلاا ، یرظن ،هویع
ۀ شیپ تف و سسج ظفاسحم ب ًافرص ار ناسنا
یم لیدبت دوخ اضعا دراد تریاسغم یسمدآ راسیتخا و دازآ اسب رسما نیا ک دنک
( و دهسشمقآ
یمظاک ، 1388 : 43 ) یرظن ر ا ،یهگناو . ۀ
تناما رد ،دوسش ستفرییپ شندسب سب تبسن ناسنا راد
زوح ۀ تناما دیاب ناسنا زین لاوما یلاحرد ؛دشکب ررصت زا تلاد و دشاب دنوادخ للم راد
یسک ک
ب جیتن نینن رد .تسین مزتلم ا
ره ب ،لاح یسم رظن سیرظن دسلار ۀ
هدسشدای نیسیبت ددسص رد
ک تلاا تاقولصم ب تبسن یعرش و یهلا ها دید یسم ادخ للم ار یتسه مامت
سکنیا سن ؛دسناد
دوش زین للام دناوتن دنوادخ تیکلم لوط رد ناسنا .ک.ر ، سقف رد(
، راهدسنق 1424
، 1 :
178 ،یلمآ داوج ؛ 1397
: 234 ).
ندب یارب ندب ۀیرظن دقن )ج .
ورسملق دسح ات و تلاا لاج و ون رظن نر ها دید نیا
یم صشم ار ندب رب ناسنا تافرصت سب اما ،دنک
یسمن یسلک و عماسج ۀسیرظن لسی ناوسنع دسناوت
یخرب دروم رد ًافرص روئت نیا اریز ،دشصب نامالا دوخ ناج و سج اب ار ناسنا ۀطبار یگنوگن سب یلو ؛دراد دربراک ندب ور یملع تاقیقحت ماجنا و اضعا دنویپ دننام ،تافرصت زا زا رایسسب
یظن ، عماج رورض و نیداینب اهزاین هراجا حر ،یعونصم یقلت ،تیسنج رییغت ر
دسیرخ و ا
یمن خلااپ اضعا شورف و ب( یهقف رظن زا ،یهگناو .دهد
یقوسقح و )رسصاعم و رخدستم ناهیقف هژیو
هدروارف زا یخرب ب تبسن لماعم سب اسهنآ ریاسظن و نخاسن ،وسم ،نوخ ،نانز ریش دننام ،ندب اه
فت ارب( تلاا یحص ناگیار و ضوعم تروص ،یناقمام .ک.ر ،ثحب لیص
1316 : 63 - 65 ،یسفجن ؛
1404 ، 22 : 34 ،یلماع ینیسح ؛دعب ب 1419
، 12 : 131 یسب ،یسنیمخ ؛دسعب سب ،است
2 :
624 - 625 ،ینیمخ ؛ 1415
: 245 ،یسلاوط .ک.ر ،فلاصم رظن ارب و ؛دعب ب 1387
، 2 : 167 ؛
،یلاوط 1407
«
» ، 3 : 187 ن رگید ناسنا ندب ارب کنآ ولو ؛) و درسیگن رارق هدافتلاا دروم زی
تلاا یلاحرد نیا نیا یرظن نیا ک
یسمن ربرد زین ار تافرصت نو روسئت رد ،نیسنچمه .درسی
یم یهن یقتسم تروص ب ضوع تخادرپ زا ،ندب ارب ندب یلاحرد ؛دوش
،یفسسلف ثسیح زا ک
ن ،یقوقح و یهقف ،یقیخا تسسین یسهنم و مومیم شیمه ضوع تخادرپ اهنت
، رسظنم .ک.ر(
یب :ات 377 تسخادرپ دسننام ؛تسلاا عیاسش و رثمسم رایسسب دارفا قیوشت ارب زین عماج رد کلب ،)
وضع ادها دادرارق ررط هدشدای ها دید رد ،نآ رب نوزفا .نوخ املایپ ادها ازا رد یغلبم قفاوت ک درادن یعنام یلیلحت و ییانبم رظن زا اما ،تلاا تلود هراومه ارسفا اه
سنیمز نسیا رد د
تلاد نیمز یخرب رد ک دسنزرف ۀسیلک ود نتسفر تسلادزا اب ک ردام ،لاثم ارب .دشاب زاجم اه
یلک لی شیوخ اضر اب ،دراد ار وا رم یب دوخ یم دوخ شو رگج ب ار شا
تاسیح است دهد
ررص .دشصب وا ب هرابود لمعلاروتلاد زا رظن
سیآ ،روسشک رد راسج ۀسیور و سیلک دنویپ یناسبم ا
رد ندوسب ب دنزرف فیلکت و یتلود تسیلا ب وضع ادها ب ردام مازلا ،یهقف و یقیخا ،یفسلف یم دییدت ار راطتنا فص ماظن ۀظحیم ارب( !؟دننک
اسهرایعم و اسضعا یسصصت و یسسقت اسه
ئارا ،یشناب .ک.ر ،هدش 1400
: 196 - 202 هم .) شیسپ ها دید کنآ مه زا رت تسیکلام ستف
رسب
ب ار ندب یم رییپانراکنا و رورض رما ناونع یلاحرد ؛درییپ
نانن ک تسیکلام ۀیرظن ، یتف ک
هزومآ اب ،شیوخ ندب رب ناسنا .درادن را زالا یمیلاا اه
3 . 2 یرابتعا و یقیقح ۀطلس کیکفت ؛یلح لیلاد .
ح و یقیقح ۀطللا نیب دیاب دوخ ندب اب ناسنا ۀطبار یگنوگن نییبت ارب :تسشای توافت یقوق
یم ،لاثم ارب ؛دراد یعقاو و یقیقح تنطللا لی دوخ ندب اضعا ب تبسن یناسنا ره زا دسناوت
هرسیغ و ندرک ی دننار ،ندرک راک ،ندیشک یشاقن ،نتفر هار ،ایشا نتشادرب ارب شیاپ و تلاد نامه ، پ .دنک هدافتلاا لسست دوسخ ندسب ازسجا رسب یناویح ره و دوجوم ره ک روط
،دراد ط
طللا نینن زا زین ناسنا ماسکحا لومسشم ،تنطلسلا زا وسن نیا .تلاا رادروخرب دوخ ندب رب ا
لسلع و تعیبط دعاوق عبات کلب ؛درادن قوقح لع ب یطابترا و تلاایشا یقیقح دوجو ب طوبرم تسلاد تسکرح و سصع و زسغم ناسمرف تروسص رد ناسنا ، نومن ارب ؛دوب دهاوخ یقیقح ۀعبرا یم ناوت درادرب ار یئیش د .1
و ریخ ای تلاا ینوناق و ورشم ندب رد ررصت نیف ایآ ک دوش حرطم شلارپ نیا ها ره اما یم ناسنا ایآ اسی راسبتعا ۀطلسلا ثسحب ،دیامن دهعت داجیا و دهد ماجنا راک دوخ ندب رد دناوت
یم حرطم یقوقح نآ ب جوت اب نیمز نیا رد .تلاا قف و قوقح لع وضوم و دوش
ۀعلاطم زا چ
ب ،دش تف تایاور و تایآ یم رظن
رابتعا تنطللا و یقوقح ۀطللا ،هدعاق قبط ناسنا ک دلار
شیسپ ِتاسیاور و تایآ اریز ،درادن شیوخ ندب رب یسفن ار شیوسخ سفن رسب ناسسنا ۀطلسلا ستف
یم .دننک ر ا ۀیرظن تیکلام تنطللا ای دیاب ناسنا ،دوش تفرییپ شیاضعا رب ناسنا
دسناوتب اوسنا
هدش عنم صاخ لیلد ب ک یتافرصت زج ،دهد ماجنا شندب رد ار تافرصت دنا
؛ یلاحرد دسعاق ک ۀ
ررضلا ب( ددعتم تایاور و تایآ و شیپ حرش
) تف نایز تافرصت زا ار ناسنا اسضعا رد سک راب
یم ماجنا دوخ یم عنم دهد
سبور ندوبن رضم دیق اب ادتبا زا ناسنا ررصت ینعی ؛دنک ر
یسم و دوسش
.ک.ر ،ها دید نیا دییدت رد(
یمظاسک و دهشمقآ ،
1388 : 38 ).
سچنآ قوسقح سلع رد ،یسهگناو
یم عقاو قح وضوم یلاحرد ؛ صش ۀمذ ای تلاا لام ای ،دوش
ندسش ادج زا لبق ناسنا ندب ک
یمن وسحم لام یمن قلعت زین مذ ب و دری رارق قح وضوم ات دوش
سمذ ررسظ ینعی ؛دری
لماش یمن ندب ازجا الاا نیا رب .دوش
، یمدآ و تسین لام ناسنا ندب ازجا دوسخ سفن رسب
قح یلام درادن ب ک ب ار نآ ناوت یسسقت نآ ریغ و دام و ینید و ینیع قح
رسک لسی سکلب ؛د
ۀطبار دودحم رد ک تلاا یلامریغ ۀ
لدا ۀ یسمدآ سب ار سسج زا ررسصت و هدافتسلاا ناکما یعرش
یم ،تقیقح رد .دهد لیکشت اضعا و ناسنا رکیپ
دنهد ۀ و تسیکلام است تسسین لااسک و لاسم ،نآ
تنطللا رب وحن رد وا و دشاب ناسنا رایتخا رد نآ ۀ
هدافتلاا نآ زا .دشاب دازآ رظن رد
دقم راش
،
نآ ب رارضا مدع و یمدآ رکیپ و ناج ظفح دراد نیداینب تیمها
وسضع سقن اسی عطق و رد زسج
1 . و یتسیز یموهفم ک ندب ندوب اراد ای ندب زا هدافتلاا و لرتنک( یقیقح تیکلام نیب زین نافلمم زا یخرب
ک( یقوقح تیکلام و )تلاا لاقتنا و کاکفنا لباقریغ ولا زا
نوناق یم داجیا رای ش
لاطبا و خسف لباق و دو
هدش لئاق زیامت )تلاا ،یشناب .ک.ر( دنا
1400 : 107 - 109 .)
تسین زیاج ییانثتلاا دراوم (
، یردا .ک.ر ، نیمز نیمه رد 1372
: 19 - 20 ) . ستبلا سک یناسمز
تسیلام ،تسلاا نآ حاص قح قلعتم نون ،دنوش ادج وا ندب زا یلیلد ره ب ناسنا ندب اضعا یم ادیپ ب و دنک رد .تلاا لاقتنا لباق ضوع لابق رد ای ناگیار تروص عقاو
ناسسنا ندسب اسضعا ،
د ک دنراد ار ناکما و تیلباق نیا ب و دننک ادیپ تیلام هدنیآ ر
ناونع
« هدنیآ لام »
دنوسش یفرعم
( نیمز رد ۀ یم داجیا هدنیآ رد ک یلاوما ب تبسن لماعم تیعضو و ینابم و یسمیرک .ک.ر ،دنوش
،میکرهاوج 1394
: 101 - 128 ،میکرهاوج ؛ 1395
: 28 - 83 است ناسسنا ندسب ازجا ، جیتن رد .)
ینامز هدشن ادج ندب زا ک ا ،دنا
رسب یعقاو و یقیقح ۀطللا وا و تلاا ندب حاص ب قلعتم نر
ب لام ،دراد ازجا نآ یمن رامش
نسیا یستقو یلو ؛درادن اهنآ رب یقوقح و رابتعا ۀطللا و و دنیآ
هدروارف و ازجا وا یسقیقح و یسعقاو تنطلسلا زا سنر ا ،دندش ادج ندب زا ، یلک و نوخ دننام ،اه
یم راخ ب لیدبت یلو ،دنوش
« لاسم » یسم رارسق یقوسقح و راسبتعا تنطلسلا وسضوم و دنوسش
یم یم شورف و دیرخ لباق و دنری نیبزا شندب اب ناسنا یقیقح ۀطبار ک ینامز ،نیاربانب .دنوش
یم نآ نیزگیاج رابتعا ۀطبار ،تفر یم و دوش
هدروارف ب تبسن ناوت اسما ؛دومن لماعم ندب اه
ازجا ندش ادج زا شیپ دادرارق ر ا ب لماعم قیداصم زا ،دوش دقعنم اهنآ ب تبسن ندب
لام
دوب دهاوخ هدنیآ .1
، الاا نیا رب مدع ون زا دیاب ار دوخ ندب اب ناسنا ۀطبار
و )یقوسقح( طلسلا مدع و تیکلام
دراوم رد اهنت و تسناد )تنطللا( قح نادقف هژیو کح ک
ب ای هدش ررقم دقم رش رد ا
صت صاخ ررصت زاوج یقوسقح ۀطلسلا ،تلاا طابنتلاا لباق یهقف دعاوق و ینابم زا ای و هدش یر
1 . یرظن اب ها دید نیا تلاا نکمم ۀ
ناج راک ب کلا تسیز رب تیکلام ییالاانش ارب ییانبم ناونع هدام
یکی اه
یرظن قباطم اریز ،دوش تسناد ۀ
ریخا
، تسیز هدام ب ندب زا ندش ادج زا لبق اه یش ناونع
ِء لباقریغ للام نودب
هدوب للمت
، یمن یسک تفاب زالاادج اب اما ،دوش اهنآ رب تیکلام یعدم دناوت اب یکشزپ تاقیقحت زکارم ،اه
تسیز رب یصصصت تامادقا ماجنا هدام
راجت و اه یم اهنآ للام ،اهنآ زالا
یرظن ندید ارب( دنوش ۀ
هدشدای و
ناب و ینیداب .ک.ر ،نآ رب دراو اهداقتنا ،یش
1400 : 48 - 55 ،یشناب ؛ 1400 : 113 ها دید ،لاح نیا اب .)دعب ب
یرظن ،هدیز رب ۀ
ناج یم در ار کلا ،تلاا را زالا زین میلاا قوقحاب ک صتنم ها دید انبم رب اریز ،دنک
ندب اضعا
« هوقلاب تیلام »
یم لعفلاب تیلام ب لیدبت ار اهنآ اضعا ندش ادج و دنراد ب .دنک
یا ،نصلا رگید ن
اضعا
« هدنیآ لام » ب یم رامش یرظن رد اما .تلاا دوجوم اهنآ رد تیلام یضتقم ای دنیآ ۀ
ًافرص ندب اضعا کلا
یم ادیپ تیلام و شزرا اهنآ ور رب تراهم و راک ماجنا ضرف رد اهنت و ندش ادج زا پ جیتن و دننک
ۀ لمع
ب قلعتم زین راک حاص
ندب حاص ن ،تلاا )ققحم(
تسیز عبنم(
هدام یلاحرد .)اه ،هدیز رب ها دید رد ک
اراد زین اهنآ ور رب راک چیه ماجنا نودب یتح و دنراد هوقلاب تیلام ه ندش ادج زا لبق ندب اضعا هدوب شزرا
، ب قلعتم ه زالاادج زا لبق ب ندب حاص
یم رامش دنیآ
، طبار زین ندش ادج زا پ . رگید ن ۀ
ظفح هدشادج وضع اب ناسنا یم
ب و دوش اب ندب حاص کنیا رگم دنتسین للمت لباق یعیبط رصنع ناونع
دارا ۀ لیلحت نیا .درایگب رگید رایتخا رد ار اهنآ دوخ ب ار یناوارف جیاتن و راثآ ،اه
وضوم زا ک دراد لابند
.تلاا راخ رضاح راتشون
