University of Tehran
Journal of Philosophy of Religion
Home Page: https://jpht.ut.ac.ir
Online ISSN: 2423-6233
A Study of Copleston's Approach to Comparative Philosophy Reza Gandami Nasrabadi
Department of Philosophy, Faculty of Theology, University of Tehran college of Farabi, Qom, Iran. Email: [email protected]
ARTICLE INFO ABSTRACT
Article type:
Research Article
Copleston's approach to the East has evolved over time, leading to distinct earlier and later phases. He developed a deeper understanding of Eastern and Russian thought, distancing himself from his previous approach. Among his many works,
"Philosophers and Culture" and "Religion and the One: Philosophies East and West"
stand out as two significant books that employ a comparative approach. Rather than emphasizing the contrast between Eastern and Western philosophies, Copleston highlights their interaction and synergy, which broaden perspectives and enrich thinking. While Copleston's approach to comparative studies is historical, it differs from Mason-Ursel's historical approach. He views the expansion of vision and the enrichment of thought as the most significant achievements resulting from the interaction between Eastern and Western thought. Key considerations for comparative scholars include gaining familiarity with the outlines of philosophies from other cultures and their respective languages, avoiding hasty dichotomies and inaccurate generalizations, and emphasizing the importance of presuppositions.
Article History:
Received November 7, 2021 Revised December 16, 2021 Accepted December 18, 2021
Keywords:
Copleston,
Comparative philosophy, Western philosophy, Indian philo-sophy, Chinese philosophy
Cite this article: Gandami Nasrabadi, Reza.(2023). A Study of Copleston's Approach to Comparative Philosophy. Philosophy of Religion.
20(1), 67-78. DOI: http//doi.org/10. 22059/jpht. 2021. 333590. 1005863
© Gandami Nasrabadi, Reza. Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/10. 22059/jpht. 2021. 333590. 1005863
نارهت هاگشناد
ةيرشن نيد هفسلف
:هيرشن تياس https://jpht.ut.ac.ir
:يكينورتكلا اپاش 6233
- 2423
یقیبطت ةفسلف هب نوتسلپاک درکیور یسررب یدابآرصن یمدنگ اضر
هلا ةدکشناد ،هفسلف هورگ ی
،تا باراف ناگدکشناد ی
ا ،مق ،نارهت هاگشناد ی
،نار ار ی همانا : [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ خیرات :هلاقم یاه
رات ی خ رد ی تفا : 16 / 08 / 1400
رات ی خ یرگنزاب : 25 / 09 / 1400
رات ی خ ذپ ی شر 27 : / 09 / 1400
رات ی خ راشتنا : 25 / 02 / 1402 ور
ی درک غت شوختسد نامز لوط رد قرش هب نوتسلپاک یی
ر ههنوگ هب ؛تفرگ رارق ا
ی هم ههک ی ناوهت نوتهسلپاک زا
ودت ماگنه وا .تفگ نخس رخأتم و مدقتم ی
ن رات ی خ تسد برغ ةفسلف هاگن مک
ی هلو .تهشادن قرش هب تبثم ی
،
راک زا تغارف زا دعب ی
،هدشدا هب ردت ی ج مها هب ی ت ن و قرش رکفت ی
ز سور رکفت ی پ ی ور زا و درب ی درهک هلبق ی دوهخ
هفسلف هب و تفرگ هلصاف اه
ی گنهرف اه ی قرش ی ن و ی ز بطت تاعلاطم یق
ی هقلاع تخس مها زا و دهش دهنم
هی ت و
دنمشزرا و ترورض ی
ا ی ن هب تاعلاطم تسد صفت
ی ل م زا .تفگ نخس هی
نا هسب راهثآ ی را و ی
، هفهسلف باهتک و اهه
گنهرف د باتک و اه ی
ن هفسلف :دحاو و اه
ی و قرش برغ مهم رت ی ن باتک اه یی ور اهب هک دنتسه ی
درهک بطت ی هق ی
هدش هتشون ور .دنا ی درک اک بطت تاعلاطم هب نوتسلپ ی
هق ی راهت ی خ ی هع رد ؛تهسا ی
ن ور لاهح ی درهک و ی ور زا ی درهک
رات ی خ ی نوسام د تعسو وا .تسا توافتم لسروا ه ی
د انغ و ی مهم ار رکفت رت
ی ن و قرهش رهکفت لهماعت درواتسد
م برغ ی دناد ترورض . انشآ یی بطت ی ق رگ لک طوطخ اب ی
هفسلف اه ی گنهرف اه ی دی رگ نآ ناهبز و هرپ ،اهه هی ز زا
گناگود هنوگ ره ی
اه ی معت و هدزباتش ی
م اه ی ن و ،اوران ی ز کأت ی د پ نتشاد رب ی ش ضرف مهم تاعوضوم زا ی
دنتسه
ور رد هک ی درک و ی بطت تاعلاطم هب یق
ی تسا هتسجرب
. :هژاودیلک
بطت ةفسلف یق ی
،
چ ةفسلف ین ی
،
،برغ ةفسلف دنه ةفسلف ی
،
نوتسلپاک .
:دانتسا مدنگ ی دابآرصن ی
، ( اضر 1402 سررب .) ی ور ی درک بطت ةفسلف هب نوتسلپاک یق
ی لجم . ة فسلف ة د ی ن . 20 ( 1 .) 63 - 78 . DOI: http//10. 22059/jpht. 2021. 333590. 1005863
یدابآرصن یمدنگ© .
:رشان
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم
DOI:http//doi.org/10. 22059/jpht. 2021. 333590. 1005863
هلئسم حرط
باتک رد نوتسلپاک هفسلف
گنهرف و اه
1اه سرد لصاح هک ، رد نآ ترورهض و یهقیبطت ةفهسلف تهیمها هب ،تسا ناشیا یاهراتفگ
باتک رد و تسا هتخادرپ رضاح ةنامز و رصع هفسلف :دحاو و نید
یاه برغ و قرش ام عوضوم یدروم روط هب2
دعب و دحاو ةعیبطلا
تسد ار ریثک .تسا هداد رارق ناماسب یقیبطت راک کی ةیام
نیتسخن .تسا حرطم یدنچ تلااؤس ،نوتسلپاک یقیبطت درکیور ةرابرد
یم رظن هب یروحم هک یلاؤس هدرتسگ تاعلاطم هب هجوت اب وا هک تسا نیا دسر
هضاوم زا ینییبت هچ هتشاد هفسلف خیرات رد هک یا
تسد هباشت و قافو هشیدنا و راکفا یرهاظ مک
یاه گنهرف نادنمشیدنا یاه
هسد هب فلتخم دراوهم نوتهسلپاک اهیآ تهسا هداد ت
تاهعلاطم زا ار یفدهه ههچ وا تهسا هدرک هئارا رگید ینییبت ای هدرک لمح یرگید زا یکی یریذپرثا ای قافتا و دراوت رب ار هباشتم یم لابند یقیبطت تهابش تسرهف ةغدغد اهنت ایآ تسا هدرک
توافت و اه یاه
هفسلف یاه گنهرف یاه اد رس رد ار فلتخم اهی هتش
نآ نیب طابترا داجیا ای فشک ددصرد یدهنمزاین رهب ای هدوب یبرغ رکفت یرترب تابثا یقیبطت تاعلاطم زا وا فده ایآ تسا هدوب اه
کی هب برغ و قرش یم یقیبطت تاعلاطم رذگهر زا ایآ تسا هتشاد دیکأت رظن تعسو و یگنهرف رتشیب یانغ یارب رگید
ههب ناوهت
د یهباشم و دحاو یوگلا هفسلف ر
یاه گنهرف یاه هنیمز ةظحلام رب دیکأت ایآ تفای تسد فلتخم رهیغ لهماوع و اهه
رد یفهسلف
هدیاف و درکراک هچ ،یخیرات تیبسن ضرف اب دش دهاوخن یهتنم یخیرات تیبسن هب یقیبطت تاعلاطم هترتم یقیبطت ةفسلف رب یا
نیا هب هدش شلات راتشون نیا رد دش دهاوخ و تلااؤس
ؤس .دوش هداد خساپ تسد نیا زا یتلاا
قیقحت ةنیشیپ
دهنومدا اههنت .تهسا هتفرگن تروص نونک ات یقیبطت تاعلاطم هب نوتسلپاک درکیور ةرابرد یقیقحت دراد علاطا هدنراگن هک ییاج ات هب رنیرت داچ و ندیر ییاواه رد نوتسلپاک یناهگان لوحت و نیچ ةفسلف و نوتسلپاک رد یترت
رکیور ةرابرد ةهنیمز رد نوتهسلپاک د
هتفگ نخس قرش رکفت
3.دنا هب نآ نامگ فلاهسا نوه مه و هتهشاد رواهب یهبرغ و ییاپورا رکفت تیروحم هب هراومه نوتسلپاک ،اه
و مدهقتم یرهکف ةرود ود ههب وا یرکف نارود میسقت ،نیاربانب .تسا هدوبن لئاق رکفت ةصرع رد قرش یارب یمهس چیه دوخ یبرغ آ هاگن زا رخأتم هب ،هدنراگن .تسین تسرد نان
شرهیخا راهثآ رد قرهش ههب نوتهسلپاک شرگن رییغت هک تسا نآ رب ،هاگدید نیا مغر
هب هفسلف باتک ود صوصخ گنهرف و اه
هفسلف :نایدا رد دحاو باتک زین و اه یاه
ههب شرهگید راثآ زا یخرب و برغ و قرش یبوهخ
نیا یو راثآ هب دانتسا اب هدرک شلات و تسا نایامن رب دنچره ؛دنک نییبت ار هتکن
یناهبم و شیارهگ ههب ههجوت اب شرگن رییغت نیا
مان یفسلف یم رگید یلاجم دوخ نیا هک تسا دراو یّدج یاهدقن هدرب
.دبلط
نوتسلپاک یقیبطت درکیور
هدرک ذاختا یقیبطت تاعلاطم ةنیمز رد یفلتخم یاهدرکیور یقیبطت نافوسلیف
فهلتخم یاهدرکیور نایم زا .دنا و یخیراهت درهکیور ود
کی اب لباقت رد هناسانشرادیدپ ای یخیراتارف درکیور فیط کی ره نورد رد و دنرگید
یاه درهکیور دهیدرت نودهب .دراد دوهجو یهفلتخم
نوسام درکیور اب یتاهج زا و تسا یخیرات درکیور یقیبطت تاعلاطم هب نوتسلپاک ه
قرش و فوسلیف ،لسروا هیبهش ،یوهسنارف سانهش
چ .تسا ریغ لماوع هب مامتها رب ود ره نو .دنراد دیکأت یقیبطت تاعلاطم رد یفسلف
یقیبطت ةفسلف ترورض و تیمها
لاس زا دعب نوتسلپاک و رهحبت ههب هجوت اب و درک ادیپ یقیبطت ثحابم هب ینایاش ةقلاع هفسلف خیرات ةزوح رد شهوژپ و سیردت اه
هشیدنا ةنیمز رد هک یطلست یاه
جیتن تشاد فلتخم یقیبطت یارب یو یقیبطت تاعلاطم ة
.تهسا هژیو هجوت و انتعا روخرد ناشیدنا
1 . لاس رد 1980 هفسلف باتک گنهرف و اه اه
شیپ کی رب لمتشم باتک نیا .تسارآ بط رویز هب دروفسکآ هاگشناد تاراشتنا ار نوتسلپاک کیردرف و لصف تشه و راتفگ
درکیور اب ار ام یدایز دح ات و تسا هدنسیون یقیبطت ةغدغد یایوگ باتک ناونع .تسا همتاخ کی یهم انهشآ نوتهسلپاک یهقیبطت
ههعومجم باهتک نهیا ، هقاو رد .دهنک
سرد لاس رد نوتسلپاک هک تسا ییاهراتفگ 1978
.تسا هدرک داریا دروفسکآ هاگشناد رد
2 . لاس رد هاذم و نایدا هاگشناد تاراشتنا و هدرک همجرت یسراف هب یناث فسوی دومحم دیس ار نایدا رد دحاو ناونع اب باتک نیا 1388
نآ .تسا هدرک رشتنم ار
3. Ryden, E. (2013). Copleston and Chinese Philosophy. https://doi.org; Trainer, C. (2013). Frederick Copleston's Epiphany in Hawaii. Heythrop Journal, 54, 424–434.
باتک رد وا هفسلف :دحاو و نید
یاه برغ و قرش هقلاع زا
هب دوخ یدنم تنس یقیبطت یسررب
یاه گنهرف یفسلف یاه
و فلتخم
تهابش یسررب زین فلاتخا و اه
یاه تفایهر یقلت و اه یاه نآ اب طابترا رد اه تهسا ههتفگ نخهس فهلتخم تاعوهضوم و لئاهسم
،نوتسلپاک(
1388 : 35 ).
قفا هک تسا هتسیاب و هتسیاش تاطابترا و هناسر رصع زین و یناهج ةدکهد رصع رد و نردم ناهج رد ،نوتسلپاک رظن زا یاهه
هویش اب و میهد شرتسگ ار نامدید یاه
تلم و ماوقا رکفت یاه
وش انشآ زاین و ترورض دح ات رگید ناهمه .می
و نارجاهت ههک روهط
کی اب لماعت و طابترا رد تناید و گنهرف و داژن زا غراف دوخ هنامز و رصع یاضتقا هب نارادمتسایس دیاب زین نافوسلیف دنتسه رگید
گنهرف نافوسلیف اب یاه
تلم و ماوقا زا یهاگآ سک رد و دنشاب هتشاد لماعت رگید یاه
ماهقم رد ههن ههتبلا ؛دنهشوکب رگید کهی
مامت صصختم و گهنر زا غراف ،ام ةمه .دشخب ییانشور رکفت کی یلک طوطخ رب دراد رظن رد هک یدنمشیدنا هاگیاج رد هکلب رایع
هفسلف و تسا تیناسنا ام ةمه کارتشا هجو و میتسه ناسنا ،مارم و نییآ و داژن یاه
گنهرف یاه هولج ةباثم هب دیاب ار رگید ییاهه
سناد رشب نهذ رکفت زا تفگ ةنیمز هک ت
یسو یناهج یوگو یم مهارف ار رت
( دزاس
Copleston, 1980: vi
.)
هب یقیبطت ةفسلف ترورض رد گنهرف نیب یرایسب یاهدنویپ و تاطابترا هک ،رضاح ةنامز و رصع رد هژیو
فهلتخم ماوهقا و اهه
ت ةفسلف هب هقلاع راهظا یارب ،نوتسلپاک ریبعت هب .تسین یدیدرت چیه ،دراد دوجو نوهچ .تهسین زاین ناهرب و لیلد ةئارا هب یقیبط
« یم هک یسک هب یدنمدرخ درف چیه یسو ار دوخ دید قفا دشوک
تنس و دنک رت یاه
هب ،دمهفب ار یفسلف فلتخم یناههج رد هژهیو
ناسنا هک هنیمز نتشاد اب اه یاه
هویش هب توافتم یگنهرف یاه
کی هب فلتخم یم دنویپ رگید
یضارتعا ،دنبای .درادهن
» ،نوتهسلپاک(
1388 : 36 .)
یقیبطت تاعلاطم ةدیاف و یدنمشزرا
تنس یسررب ندوب دیفم و یدنمشزرا تسا نکمم یخرب یاه
گنهرف یفسلف یاه
رهیز ار یقیبطت ةفسلف هجیتن رد و یقرش
لاؤهس
دادتما نامز لوط رد قرش رد یلک روط هب و نیچ و دنه رد رکفت ناشیا معز هب نوچ .دنربب ةرود رکفت رد رتشیب و تسا هدرکن ادیپ
یم هصلاخ ناتساب ماهظن نهشور و حضاو روط هب دنه رد هفسلف یخیرات طسب ةرابرد یثحب ره ،ًلاثم .دوش
ار یهیادو هتاکم و اهه
یم ششوپ هدش خوسنم و لیسف نامز لوط رد هک دهد
ةفهسلف رهیظن ،یفهسلف هتاکم و یرهکف تاهنایرج شیادیپ دهاش ام و دنا
یلحت یسیلگنا ناهج رد یل ههب اهنت یخیرات نییبت هنوگ ره زین نیچ رد .میتسین راید نآ رد ،هسنارف و ناملآ رد یسانشرادیدپ ای نابز
یم هداد عاجرا یسویسوفنکون زین و ییادوب تاکم یخرب و ییوئاد نامیکح و سویسنم و سویسوفنک نو مه یناگدنسیون هب .دوش
مه نیچ نیمزرس رد رکفت لاح ره للادتهسا تهسا نکمم .تسا هدرکن ادیپ دادتما لاح نامز هب و تسین هتسجرب برغ رکفت نو
تلم و ماوقا نایم دیازت هب ور لباقتم مهف ةدیا دوش تنس یسررب و هعلاطم رذگهر زا اه
یاه یقرش ماوقا ناتساب و کیسلاک یفسلف
یم نیا هب سوسحم روط هب ساسا رب دنهاوخب ار یبرغ رکفت هک دنام
هراپ ییاه رب سوتیلکاره و سدنیمراپ زا هک اج
هدنام اهی تسا
هتشون یاه تنس زا لباقتم مهف تسا رارق رگا .دنمهفب ییازوک سلاوکین یاه
نهیا راهک ةراهچ میهنک ادیپ رگید للم و ماوقا یفسلف
زا ةتشذگ یاج هب هک تسا دای
.میرگنب لاح نامز هب خوسنم هاگ و هتفر
،نوتسلپاک رواب هب هزادنا ات هدشدای للادتسا
مشچ مهم ةتکن کی زا نآ رد اما .تسا کرد لباق و دراد رابتعا یا تسا هدش یشوپ
هویش هب گنهرف کی کیسلاک یفسلف تنس هکنیا نآ و یاه
شرگن رب صخشم هویش و اه
یاه یهم رارصا رکفت ار یبلاهطم و دزرو
یم تفایرد نوریب زا هک هنوگ هب دنک
رییغت شوختسد یا یم رارق
یم بذج دوخ رد و دهد یدهیدج و توافتم لاق و لکش هک دنک
یم دوخ هب ینیچ ،ًلاثم .دنریگ
لهیلد چیهه و دهنراد یفهسلف تاعوهضوم هب برقت و یسررب و ثحب یارب ار ناشدوخ صاخ ةویش اه
یوق ینیچ هک تسین تسد رد ضرف نیا ةرابرد یا رکن کح نآ یور ار ناشدوخ صاخ رکفت و تینهذ اه
نآ ،ًلاثهم .دنهشاب هد اهه
مشچ هب و دندنابات مسیسکرام رب تشاد نیچ ةلاسرازهود گنهرف و خیرات رد هشیر هک ار یزادنا چیه
ههب .دندرکن لمع لعفنم هجو
یلاحرد ،رگید ترابع ماظن هک
یاه یم یرگید زا سپ یکی یفسلف یم و دنیآ
هب ةعومجم دنور مه
هتسویپ هفهسلف زا یا ههب اهه
یبوهخ
انع هفلؤم و رص یاه
یم نایب ار هتشذگ ةشیدنا زا .دننک
نیا یمن ،ور ار نآ و درهک ادهج لاهح ناهمز زا ار برهغ رهکفت ةتهشذگ ناوت
دروم رد رما نیمه و تسا هتشذگ نامه برغ ،هملک یعقاو یانعم هب .تفرگ رظن رد لاح نامز هب تبسن ینوریب زیچ کی نو مه سویسنم و سویسوفنک .تسا قداص زین قرش هتشذگ رد
یاه یم یگدنز رود یهمنرب ههجیتن نیا تیعقاو نیا زا اما ؛دندرک
ههک دهیآ
هشیدنا ةرابرد لمأت یاه
مشچ رادیاپ هجو ةرابرد یزیچ نانآ
یمن ام هب ینیچ تینهذ ای زادنا نیه مک لیکهشت ،نیارباهنب .دههد
یاهه
دض لاس یسویسوفنک یاه
یم ریخا هارمگ دناوت شاب هدنبیرف و هدننک
( د
Copleston, 1980: vi-vii
.)
رد نوتسلپاک باتک
دحاو و نید دی
ن و دحاو هفسلف : یاه رد وا .تسا هدرک دیکأت قرش ةفسلف اب ییانشآ تیمها رب برغ و قرش
هتشذگ هب قلعتم ار ینیچ ای یدنه ةفسلف هک یناسک هب خساپ یاه
یم رود هغدغد و قیلاع اهنت هک دنناد یاه
رگشهوژپ یخیرات ار
یم هدروآرب تیمها رگید ریبعت هب و دزاس
چیه رصاعم ناسنا و دراد یخیرات قلعت هنوگ
یم درادن نآ هب یرگید رطاخ یم دیوگ
هب ناوت
نوهطلافا هب برغ رکفت خیرات رد هک یهاگن دننامه تسرد ؛تسیرگن یفسلف لمأت عورش ةطقن ةلزنم هب رگید ماوقا ةتشذگ ةشیدنا زا .دراد دوجو وطسرا و هناشن زا یکی ،نوتسلپاک رظن
یاه تفگ یرارقرب و لماعت و طابترا هتسجرب رکفتم رگید رصع نارکفتم اب وگو
،نوتسلپاک( تسا توافتم گنهرف اب یتح و 1388
: 36 .)
لباقت ای لماعت:قرش ةفسلف اب برغ ةفسلف ةطبار
یدنه یسیلگنا رعاش ،گنیل یک ةعیلط رد ،رابت
برغ و قرش فینصت باقت رب
یم هک اجنآ تشاد دیکأت برغ و قرش ل :تفگ
« قرهش
برغ برغ و تسا قرش
1» (
Kipling, 1940: 234-238
تسد رعش نیا .) یهقیبطت ةهیام
تهسنرا ماهیلیو نوه مه یماهنب ناهشیدنا
تفرگ رارق وتوا و پرثرن و گنیکواه نآ ةمه و2
اه مهه و لهماعت رب لباقت یاج هب اهگن زا .دهندرک دهیکأت برهغ و قرهش یهیازفا
ه
نیا کی تسخن هاگن رد گنیل یک رعش ،نوتسلپاک نامه
یم رظن هب ییوگ نیا اما .دیآ
نامه یم ینابز ییوگ ینیداینب ةتکن رگنایب دناوت
و قهمحا ناهنچ درف نیا دینک ضرف زاب و تسا هداتفا هبرگ اب شراکورس ًاریخا اما هدوب گس اب شراکورس یدرف دینک ضرف .دشاب یراتفر هک تسا مهوتم گس سانم یاذغ ًلاثم و دشاب هتشاد راظتنا هبرگ نیا زا ار گس راتفر هباشم
رهگا .دههدب ههبرگ ههب ار اهه
:دیوگب قمحا و مهوتم درف نیا هب یسک
« هبرگ هبرگ و تسا گس گس »
رد ةهنوگ ود ههبرگ و گهس هک هدرک یروآدای وا هب قاو
توافتم تشاد ود نآ زا ار هباشم راتفر راظتنا دیابن و دنا ةلمج ساسا نیمه رب .
« برغ برغ و تسا قرش قرش »
نهیا رگنایب دیاب ار
.دراد دوجو یقرش و یبرغ رکفت توافتم ةویش ود هک تسناد انعم یم هفسلف ةزوح رد هشیدنا ناوت
یرکف طوطخ و اه رد نآ یزاوهم یرهکف طوهطخ و هشیدنا اب هک تفای قرش گنهرف رد ار یا
هیبش برغ هشیدنا یخرب ات تسا رت
هدام نایم ،ًلاثم .قرش دوخ یرکف طوطخ و اه مسیلایرتام و دنه رد اتیاکول و اکاوراچ نییآ یرواب
هفسلف ای هتنادو هتیودا و یدنه مسیلایرتام نایم ات دراد دوجو یرتشیب تهابش یبرغ یاه
هفسلف اب هنوجراگان و هرکنش یاه
نیطولف
مسیلایرتام اب ات دنراد یرتشیب تهابش یلدارب و تبارق ةدی یپ یوگلا نیا .یقرش و یبرغ
تهابش و اه تهابش مدع و اه
یم اه دهناوت
تفگ یارب ییانبم و هیاپ نایم یوگو
یلاحرد ؛دشاب یگنهرف کی اب یقرش و یبرغ رکفت ةویش ود نیا رگا هک
لهباقت رد و هناگیب رگید
تفگ نیا دندوب یمن تروص وگو
.تفرگ
نت هب هجوت اب دوش هتفگ تسا نکمم تفگ و ثحب یارب یفاک لاجم قرش و برغ رد رکفت عو
ةدهیا ههب هکنآ نودب ؛دراد دوجو وگو
تفگ نایم یوگو تبارق نامز نامه رد اما .تسا تسرد دیدرت نودب نخس نیا .دشاب یزاین یگنهرف
یاه رد رهکفت طوهطخ ناهیم زراب
ف طوطخ تافلاتخا زین و هنیشیپ و تفاب ظاحل هب تافلاتخا و برغ و قرش نآ یرک
اههنت ههن ،نیارباهنب .درهیگ رارهق هجوت دروم دیاب اه
تفگ یارب یفاک لاجم نایم یوگو
تفگ نینچ هک تسه یگنهرف تفگ تسا یهیدب .دراد ترورض ییوگو
نایم یوگو هب دیابن یگنهرف
لهچ یکرت کی هاگدهید اهی لماوع دروم رد لباقتم مهافت ةنیمز دیاب هکلب ؛دماجنیب قرم و هکت
غم یاهه .دزاهس مهارهف ار ود نآ لوهف
کی زاین نیا تسا یهیدب وی گناف روسفورپ ،ًلاثم .تسین هفرط
3نل ه ماهجنا یارب دوب سویسوفنکون نییآ یزاسزاب لوغشم هک یماگنه
وراتیک ادیشین ای تشاد زاین برغ یقطنم لیلحت هب راک نیا ناماسب نداد دای ینپاژ رکفتم نیتسخن ناونع هب وا زا ًامومع هک4
یهم دوهش
1 . یمن مه هب زگره ود نیا و برغ برغ و تسا قرش قرش ناهسنا ود هک یماگنه اما .دنوش رهاظ یهلا نیسپاو تواضق هاگشیپ رد نامسآ و نیمز هک یماگنه ات ،دنسر
یم مه دزن هرهچ هب هرهچ دنمورین نتسیا
نآ شیپ رد ،دنشاب هدمآ نیمز ةطقن ود نیرترود زا دنچره ،د ههن و یداژهن و موق هن و یزرم هن و یبرغ هن دوب دهاوخ یقرش هن اه
( .)تسا هدش قح میلست و هدرک هبلغ یناسفن یاهاوه رب هک تسا یسک دنمورین ناسنا زا دوصقم( یموب و داز Kipling, 1940: 234-238
).
2. Northrop, 1946: 1; Smid, 2009: 1;
،وتوا 1397 : 53 . 3. Fang Yu-Len
4. Nishida Kitaro
مه یور هب ار یبرغ رکفت اب ییانشآ باب قاو رد و یبرغ یاه هفسلف ییادوب هفسلف رد تیهت عوضوم هراب رد رکفت یاربدوشگ شنانطو
یهسانشرادیدپ اهت نوطلافا زا برغ ةفسلف هب تیهت ییادوب ةفسلف ةرابرد رکفت یارب دنارذگ رظن زا ار دیدج یسانشرادیدپ ات نوطلافا زا هب دیدج هشیدنا بس یاه
هنومن رد .تشاد هژیو هجوت قوف عوضوم اب طبترم یاه
یهم ،دنتفریذپ قرش زا میقتسم ریثأت هک ،یبرغ ناوهت
یلا هب نیهب یخرب یاعدا هب زین و مسیئوئاد و رگدیاه نیترام رکفت نیب .درک هراشا نارکفتم رگید و رواهنپوش و رلوم سکام و ستین
هشیدنا زا یضعب یاه
تیو .دراد دوجو تبارق مسیدوب نذ و نیاتشنگ
یم قرش رگا ،نیاربانب یم زین برغ ،کش نودب ،دزومایب برغ زا دناوت
گنهرف رکفت زا ار یبلاطم دناوت یاه
رد .درهیگارف یقرش
شیارگ ماسقا و عاونا اب یناسنا مولع هکنیا ین یدیدرت تسا هدش هدرتسگ ناهج رساترس رد و هتفای هعسوت برغ رد اه
دهیاب اما .تس
مشچ زا هدشدای مولع زا کی ره هک تشاد هجوت هتکن نیا هب
یهم ناهسنا هب یصاخ زادنا و ماهج یریهسفت دنتهسین رداهق و دهنرگن
تیاضر زا .دنهد تسد هب نآ زا شخب نهیا
تهفگ ،ور ناهیم یوهگو
یهم یهگنهرف نداد ههجوت یارهب یدهیفم یهلیخ فدهه دهناوت
تکراشم ن و داعبا عونت هب ناگدننک ( دشاب رکفت یانغ زی
Copleston, 1980: 169-170
.)
شیپ ضرف یاه یقیبطت تاعلاطم
قیبطت ره ،نوتسلپاک رظن زا شیپ یرگ
ضرف یاه هفهسلف ةهسیاقم رد .تهسین اثتسم هدعاق نیا زا زین وا و دراد ار دوخ صاخ یاهه
گنهرف یاه شیپ هس فلتخم :دراد دوجو ضرف
1 زیامت و هفسلف یتسیچ زا ام . هتشر رگید زا نآ
،رهگید تراهبع هب .میتسه هاگآ اه
؛میراد هفسلف زا زیامتم و حضاو روصت 2
گنهرف تخانش هب رداق ام . یاه
؛میتهسه فهلتخم 3
هفهسلف تخانهش ههب رداهق اهم . یاهه
گنهرف یاه .میتسه رگید د تسد هب هفسلف زا خیرات لوط رد هک تسین یفیراعت ةمه یسررب هفسلف یتسیچ زا دوصقم هدا
دربراهک رد ه نآ رتشیب هکلب ،دنا
یم هدناوخ هفسلف هفسلف ِخیرات رد و لومعم زا .تسا رظن رد دوش
نیا اهب ساهیق رد ههک اهنبم نهیا رهب ناتساب نیچ ةفسلف یتح ،ور
گنهرف رگید تخانش ناکما .تسین نوریب فیرعت نیا زا تسا هتشاد للادتسا اب یرتمک راکورس برغ ةفسلف شیپ رد هک ،اه
ضرف
یمن هک تسا هتکن نیا هب ناعذا و قیدصت یانعم هب ،تسا هدش رکذ مود میمصت رصنع اریز .تخاس ایهم ار یقیقد یاهرایعم ناوت
بانتجا یصخش زا .تسا ریذپان
نیا گنهرف نتخانش تیمسر هب ،ور یاه
و گنهرف زا ،ًلاثم .دریگ رارق داریا دروم تسا نکمم رگید
یم مه برغ ةفسلف هب ناوت
هلحن و تاکم هب ار نآ یتنس ةویش هب مه تفگ نخس لک کی ةلزنم یاه
زا اهی درهک میسقت فلتخم
یم یملاسا گنهرف هب .تفگ نخس لقتسم گنهرف کی ةلزنم هب یناریا گنهرف زا ای درک ثحب لقتسم تیوه کی ةباثم هب ناوت
هب( برغ ةفسلف زا نوتسلپاک .تفرگ میمصت دیاب راک عورش یارب لاح ره یفهسلف رهکفت ،)یطهسو نورق رد یفسلف رکفت یانثتسا
یهگنهرف تایوه ةباثم هب )تسا ینیچ نارکفتم هب هتسباو یدایز دح ات دنچره( نپاژ ةفسلف ،نیچ ةفسلف ،دنه ةفسلف ،ملاسا ناهج یم ثحب زیامتم و لقتسم دنک
.
یا زیامتم تایوه زا دوصقم هکنآ تسخن ةتکن ؛تسا هژیو دیکأت روخرد هتکن ود یاه گنهرف اب یطابترا هنوگ چیه هک تسین ن
نآ دنرادن رگید گنهرف یور هب ًلاماک اه
یاه هتسب رگید
هظحلام لباق ریثأت یملاسا رکفت ،ًلاثم .دنا نورهق یحیهسم رهکفت رهب یا
نایم ةدیدپ کی مسیدوب .تسا هتشاذگ اطسو ک قیرط زا س س و ،هدیسر نیچ هب ،هدرک رذگ دنه زا هک تسا یگنهرف
نپاژ زا رس هر
رد ار یفهسلف هتاکم زا یرامهش و نهپاژ ههب هرهک قهیرط زا دروآ دیدپ ار یرایسب یفسلف تاکم فلتخم یاهروشک رد و دروآرد ههب نوتهسلپاک ،اما ؛تسا هدش هدرتسگ تبت و دنلیات و نلایس نو مه ییاهروشک هب مسیدوب .تسا هدرک داجیا فلتخم یاهروشک هقلح ةباثم هب مسیدوب یم یا
و لقتهسم تهیوه کهی ةهلزنم ههب ار یدوههی ةفسلف هکنآ مود ةتکن .دراد هجوت نپاژ و نیچ و دنه نا
زا یهخرب ، هطق روهط ههب .تهسین یهبرغ رهکفت رد یدوهی نارکفتم مهس راکنا یانعم هب نیا هتبلا .تسا هتشاذگن ثحب هب زیامتم شیپ بس هب ار نافوسلیف ضرف
یم ناشیاهرواب و اه یدوهی رکفتم ناوت
ینافوهسلیف ندرهک ادهج هزادهنا ناهمه هب و دروآ رامش هب
نآ دیابن ،نیاربانب .تسا لوقعمان یبرغ رکفت نایرج زا لرسوه و نوسگرب و ازونی سا نو مه یدوهی هاگتساخ رابتعا هب ار اه
هک یا
هتشاد .داد رارق ادج شخب رد دنا
شیپ ةرابرد گنهرف رکفت تخانش ییاناوت ینعی ،موس ضرف
یاه هویش مهف رد دنچره تفگ دیاب ،رگید یاه
شنکاو و رکفت یاه
گنهرف هب هک یمدرم یاه
یم ،تسا رایسب تلاکشم دنراد قلعت رگید نآ مهف هب یدح ات ناوت
یم ، طق روط هب .تفای هار اه ناوهت
دناوتن رگید گنهرف هب هتسباو درف ار یگنهرف تنس کی هک درک فیرعت یقایس و تفاب رد ار مهف یم ار مسیدوب ،ًلاثم .دمهفب
ناوت
هنوگ هب یبرغ رکفتم .دمهفب ار نآ ییادوب کی طقف هک درک فیرعت یا یم ار ناتساب ینیچ نتم کی هک یا
راتخاهس ، هقاو رد،دمهف
یم ار شدوخ صاخ ینهذ ههجرد کرتهشم سح لوبق اب نیاربانب .ار ینیچ ناگدنسیون نهذ هن دمهف
یهم رهسیم مههف زا یا دوهش
(
Copleston, 1980: 4-5
.)
هشیدنا ةنیمز هب هجوت لکش رد لیخد یفسلف ریغ لماوع ای اه
هفسلف یریگ اه
هنوگ هب یهاگ هفسلف خیرات ناخروم یم دقن ار یفسلف رکف خیرات طسب یا
روهط هب ار شدوخ صاخ هار یفسلف رکفت ییوگ هک دننک
یم لابند لقتسم و هناگادج ریغ لماوع اب یمک طابترا و دنک
لف یم هنیمز نیا رد .دراد یفس باتک رد نوسلیژ هاگدید هب ناوت
تدحو
برغ یفسلف ةبرجت ناونع اب یسراف هب هک درک هراشا
برغ یفسلف رکفت دقن ترورهض و یهنورد خیراهت رهب وا .تهسا ههتفای راشتنا
یم هراشا لماوع نیا هب ارذگ یلیخ یهاگ هتبلا .دراد دیکأت میهافم نایم دنویپ و ینورد یهنورد تابسانم و طباور رب رتشیب یلو ؛دنک
للادتسا و تاعوضوم یاه
،نوسلیژ( دراد دیکأت یفسلف 1357
: 273 ه 277 شلات .) ییاه فر روظنم هب شیهپ دارهیا
تروهص ههتفگ
باتک یعرف ناونع لسار دنارترب ،ًلاثم .تسا هتفرگ برغ ةفسلف خیرات
ار دوخ نامز زا یعامتجا و یسایس طیارش اب نآ طابترا یاهه
رضاح نامز ات ناتساب رود .تشاذگ
ریغ لماوع زا دوصقم سا یناور لماوع زین و ،ملع ،نید ،یعامتجا ،یداصتقا ،یسایس طیارش یفسلف
ههب نارهکفتم زا یهخرب .ت
ریغ لماوع نآ ریثأت و یفسلف
لکش رد اه هفسلف طسب و دشر و یریگ
یب اه هجوت ههب ،ییاینا هسا ةدنهسیون ،وناهموا لهگیم ًلاثهم .دنا
هنوگ یم تبحص هتشذگ نافوسلیف صوصخ رد یا نآ ییوگ هک دنک
لقع و نهذ طقف اه
یلاحرد ؛دنا نآ ههک
ناهسنا اهه ییاهه
یاراد
تشوگ نیا ةمه و دنتسه یصخش تاساسحا و ناجیه و نوخ و یم ریثأت ناشیا یفسلف رکفت رب اه
.دراذگ
ناونع اب یباتک یتروم .یو .رآ .یت هفسلف
هکیمیدام ماظن یسررب :ادوب نییآ یروحم ةفهسلف شباهتک ةهمدقم رد وا .تسا هتشون
اگان رظن زا .تسا هدرک هسیاقم تناک یداقن ةفسلف اب ار هنوجراگان ام ،هنوجر
دعب یارهب یرازهبا ةهلزنم هب ملع اب دهاوخب رگا هعیبطلا
هفهسلف ، یترت نیدب .دش دهاوخ جراخ هنحص زا هدوهیب ای دیاز یرما ةباثم هب ریزگان دنک تباقر تیعقاو زا یباجیا تخانش لیصحت یم یداقن ةفسلف هرسکی هنایاهم مسیدوب رد هنایم هار ای هکیمیدام یرکف ماظن رد .دوش
هسیاقم تسا یعیبط ییاه
درهف تسد نیا زا
هدیدپ ندرک جراخ رطخ اب ار یهم ههجاوم هدهیدپ نآ صاخ یخیرات ةنیمز و ریسم زا یا
( دزاهس
Copleston, 1980: 44-45
دهیکأت .)
ریغ لماوع ةظحلام رب نوتسلپاک هنیمز و یفسلف
نوهسام یخیراهت درهکیور ،یهئزج تاهفلاتخا زا غراهف ،اه و فوهسلیف ،لهسروا هه
قرش یم یعادت نهذ هب ار ،یوسنارف سانش تاهیرظن ،میهکرود لهیما هلمج زا ،مسیویتیزوپ تسخن جوم نارکفتم زا ماهلا اب وا .دنک
یم رظن رد تکف و هداد نو مه ار یفسلف هنامز و هنیمز هب هجوت اب دیاب هک تفرگ
( درهیگ رارهق ههجوت دروم شا
Masson-oursel,
1926: 52-60
ه زین نوتسلپاک .) ریغ ةفسلف ،وا رظن زا .تفرگ شیپ رد ار درکیور نیم
ةنیمز رد دیاب هنومن ناونع هب ار هرکنش یونث
نشور هب فوطعم یرکف ریس رد ینعی ینید ناریا رد فوصت زا مهلم ةفسلف و درک لابند اهداشیناپوا اب طابترا رد و ییاهر و یگدش
،نوتسلپاک( درک یسررب ملاسا ةنیمز رد دیاب زین ار 1388
: 53 .)
گنهرف رکفت یلک طوطخ اب ییانشآ ترورض یاه
رگید
قیبطت ایآ تخانهش اهی دهشاب هتشاد طلست رگید گنهرف ةفسلف یایاوز و داعبا ةمه رب دیاب یقیبطت تاعلاطم ةزوح هب دورو یارب رگ
یم تیافک نآ یلک طوطخ زا یلامجا نابز اب ییانشآ ایآ دنک
یاه هفسلف یاه گنهرف یاه ،نوتهسلپاک رهظن زا دراد ترورض رگید
هرود ةمه رب فارشا زین و یصصخت نابز نتسناد یاه
رهکفت یلک طوطخ اب یلامجا ییانشآ هکلب ،درادن یترورض هفسلف کی یرکف
هسیاقم یارب رگید گنهرف یم تیافک ناماسب یا
وهجو ههب یهنیچ و یدنه ةفسلف لیبق زا یتاعوضوم هک درادن نتفگ هب زاین .دنک د
نابز اب انشآ و صصختم دارفا یاه
هب اما .تسا دنمزاین یقرش یم تردن
نابز ةمه زا یدرف تشاد دیما ناوت ییاه
هفهسلف ههک یاهه
نآ تسد ار اه دودهحم مسیدوب هب ار شدوخ تاعلاطم ةرتسگ و هنماد هک یدرف یتح .دشاب هتشاد یهاگآ تسا هداد رارق قیبطت ةیام
ورملق هب دیاب تسا هدرک رهب دهیکأت اهما .دوهش زهکرمتم ،صاهخ ییادوهب هتکم کهی ای تبت رد مسیدوب ینعی ،مسیدوب زا یصاخ
صصخت گنهرف رگید یفسلف رکفت اب یلامجا ییانشآ زا تیمورحم بس دیابن ییارگ .دوش اه
یهم هئارا دنه و نیچ کیکفت اب یقرش رکفت ةرابردیلک یرواد کی ادتبا نوتسلپاک ،ساسا نیا رب رهکفت .دهنک
وا رهظن زا یهنیچ
رهکفت دهنه رد و تسا یعامتجا یرتسب رد یقلاخا یلعاف ناونع هب ناسنا هب فوطعم ای ناهج رد ناسنا یروحم شقن هب فوطعم هدام رکفت یانثتسا هب یمسر اوها یدازآ و تروریص ناهج زا ناسنا یدازآ هب فوطعم یرواب
و .تسا هملک یقلاخا یانعم هب سوه
تسا رواب نیا رب وا تلم رگید رکفت ةرابرد یلک یرواد عون نیا رب هک
طهباور رهب دهیکأت زهین دهنه رد نوهچ .تسا دراو یتاداقتنا اه
یم ار یعامتجا هراچ ،لاح نیع رد ،اما .درک هظحلام ناوت
یلک نیا زا یا ییوگ
( تهسا لوهبق لباق یدح ات و تسین اه
Copleston,
1980: 35-36
کفت نیا زا کی ره رد لاح ره هب .) یم یلک یطوطخ تار
نامز ةمه رد هراومه هک تفای ناوت ،ًلاثهم .دهنراد دوجو اه
.دوب یلبق یژولوئدیا دادتما رد انعم کی هب دش نیچ رد سویسوفنک نییآ نیزگیاج هک مسیسکرام یم هتفگ نیا رتشیب و یکیزیفاتم رتمک یدنه ةفسلف اب سایق رد ینیچ ةفسلف دوش ینیچ ةفسلف اریز .تسا ییایند
تاذلاب و ًلاوا
ناسنا راکورس مه یدنه ةفسلف رد دنچره .تسا زکرمتم نآ یعامتجا تابسانم و طباور و یقلاخا یگدنز و ناسنا رب و تسا روحم
میهمعت ،نوتهسلپاک مهعز هب ،تسا نآ هب یبایتسد هار و یناسنا یگدنز فده ةرابرد رکفت و ناسنا اب ییاهه
زا یهظح تهسد نهیا زا
اما ،دنراد تیعقاو ،اهکاوراچ هتکم زهج ،اما ،دراد زکرمت ناسنا رب یدنه ةفسلف هک تسا تسرد ،ًلاثم .دنتسین تیعقاو ةمه رگنایب ،
.دهنراد راکورهس هرابود دلوت و نامز زا یرادیدپ ناهج زا ییاهر ةدیا اب دنراد زکرمت هرابود دلوت و نامز،ناهج زا ییاهر هدیا رب هیقب نآ یدنه ةفسلف انعم نیدب ییایند
هفسلف ةلزنم هب ًلاومعم ینیچ ةفسلف ،یفرط زا .تسا یهم یهفرعم یا
تاهیح ةهغدغد ههک دوهش
هنومن دنچره .درادن یورخا یاه
یم ار یضقن ( تهسایند رب زکرمتم رکفت لاغ رکفت ،درک رکذ ینیچ تاکم نیب ناوت
Copleston,
1980: 40
.)
میمعت زا زیهرپ یاه
همه هبناج
میمعت زا دیاب یاه
همه یگژیو ای تایثیح هب و درک زیهرپ هدرتسگ و هبناج یاه
هفسلف توافتم یاه
درک هجوت گنهرف کی نوگانوگ
(
Copleston, 1980: 58
تدحو ار یدنه ةفسلف یخرب .) نآ و ینید و ارگ
یم ییایند .تهسا تهسرد یدح ات هدشدای یاهاعدا .دنناد
هب ،هتنادو هتیودا ةفسلف رد ًلاثم اریز ةفسلف صوصخ
تدحو ،هرکنش ةفهسلف لهک اهب قوهف تکم نتفرگ یکی اما .دراد دوجو ییارگ
ریغ نافوسلیف .تسا هابتشا لک ناونع هب یدنه تسیلایرتام ،ییادو
نیج ،اکاوراچ نییآ ناوریپ ای اه ییادوهب و اه
ثهحابم زا ههک اهه
یم زارتحا یکیزیفاتم هب ،هنایاهم مسیدوب یتح ،دننک
ترثک تاکم ءزج حوضو ه ارگ
اهادو تیعجرم هک ،ییادو تاکم نایم رد .دنتس
هتفریذپ ار یو ،ایاین تکم ،دنا یتسیلارولپ اسامیم و ،هگوی ،هیکناس ،هکیشیش
یهنید .دنتهسین یکی مسینوم اب هتنادو تکم یتح .دنا
یم تسد هب نید زا هک تسا یفیرعت هب هتسباو یدنه ةفسلف ندرک دادملق شلات دیدج نارود رد .میهد
ه ییا نید ات هتفرگ تروص
هویش هب ار هزیگنا .دشابن نآ ةتسجرب یگژیو یهولا تیعقاو هب رواب هک دننک فیرعت یا
یاه شلات نینچ یارب یتوافتم ییاهه
دوهجو
هزیگنا زا یکی ًلاثم .دراد هنوگ هب ار نید هک هدوب نیا اه
ید لوهقعم روهط ههب ناوهتب ار نآ ریاهظن و مسیدوب هک دننک فیرعت یا یهن
نآ رد یهولا تیعقاو ةرابرد یحیرص رواب چیه هکنیا اب ؛درک فیصوت هدرک شلات یخرب ای درادن دوجو اه
هرابود فیرعت دنا نید زا یا
هب میریذ ب انعم نیا هب ار نید رگا .دشابن یتایح رصنع نآ رد ادخ هب رواب نردم نهذ یارب هک دنهد تسد هب ةفهسلف ناوهتب تمحز
هب ،ار یدنه هفسلف ،لک کی ةلزنم
رد یهتح و یهیادو هتاکم ناهیم زا هیاین تکم ،مسیدوب ،نیج ،اکاوراچ نییآ .تسناد ینید یا
یم یرادیدپ ناهج هب قلعتم ار یصخش یادخ موهفم هرکنش ،هتنادو تکم دوخ ریغ نمهرب هک انعم نیدب ؛دناد
یلجتم ار یصخش
یم مزیئت هب یلیخ هوهدم و هجونامار رکفت و دزاس کیدزن
رت یم یلک روط هب .دن هتاکم رد یهصخش یادهخ ههب رواهب تهفگ ناوهت
هتنادو ( تسا لاغ یا
Copleston, 1980: 21
.)
نامگ و سدح رب ینتبم یاهرثأت و ریثأت نایب زا زیهرپ
هشیدنا رثأت و ریثأت اهنت یقیبطت تاعلاطم رذگهر زا یخرب یم لابند ار اه
رد ار قیبطت یریبعت هب و دننک شیهپ فده
ههصلاخ ههتفگ
یم هاگدید نیب تهابش فرص زا هکنآ لاح ؛دننک رد .دیشک شیپ ار یرگید زا یکی رثأت و ریثأت و سابتقا و ذخا ثحب دیابن اه
، هقاو
نبا ،ًلاثم .راوشد سب تسا یراک و تسا یخیرات دهاوش دنمزاین تسد نیا زا یدراوم تابثا رهتارف ار یهلا تاذ فرط کی زا یبرع
رد زا یم تافص هب فصتم ار نآ رگید فرط زا و یمدآ فصو و ک یب عوضوم نیا .دناد
یرهما ةهباثم ههب قهلطم نیب توافت گنرد
هنوگرین ای تافص و فاصوا زا یراع هنوگس ای تافص دجاو یرما ةباثم هب قلطم و نمهرب ه
ههب ههتنادو هتیودا ةفسلف رد ار نمهرب ه
یم دای امتم رظن نیا هب ار یخرب و دروآ نبا هک هدرک لی
نآ زا رثأتم ار یبرع یلاحرد ؛دننادب اه
یارهب ار تهشادرب نیا ةنیمز نآرق هک
نبا ،نوتسلپاک( تسا هتخاس مهارف یبرع 1388
: 155 رواب نیا رب یخرب ،لباقم رد .) ًاتدهعاق هنایفوهص لامعا و لاوقا و میلاعت هک دن
هشیدنا هارمه دیاب یاه
هب ار دوخ هار یملاسا لصا رد دهییأت رد یریذپاندیدرت یخیرات دهاوش ناشیا رظن زا .دشاب هدوب هدوشگ دنه
یم همادا رد هدنسیون .تسا تسد رد قوف یاعدا یو و هیاین تکم دیوگ
و دهنتخیمآرد مهه اهب دهنه هب ملاسا ذوفن زا دعب هکیشیش
فرگ شیپ رد ار یدیحوت شیارگ و دنتشاذگ رانک ار یداحلا شیارگ ملاسا ریثأت تحت ،فیرش( دنت
1367 ج : 3 ، 561 و 563 رظن زا .)
هسیاقم ،نوتسلپاک ییاه
یم یهتنم یرگید زا یکی یریذپریثأت هب هک ،تسد نیا زا نوهچ .تهسا ناهمگ و سدهح رهب ینتبم ،دوش
،نوتسلپاک( تسا هدوب تکم ود نیا رد هراومه یسانشادخ رصنع 1388
: 146 .)
یقیبطت ةفسلف و یخیرات تیبسن
اوع هب هجوت ریغ لم
هنیمز ای یفسلف یم یعادت ار تیبسن یعون اه
کهی لاهح ناهمز زا یورارف نافوسلیف زا یخرب معز هب رگا .دنک
هنامز صاخ تائاضتقا بس هب ،یفسلف تنس ناکما نآ ةتشذگ هب ،شا
ههب یفهسلف تنهس کی زا یورارف ناکما هنوگچ ،دشابن ریذپ
رد و دوب دهاوخ نکمم رگید یفسلف تنس هافت قاو
ةمدقم رد لگه دش دهاوخ رارقرب ود نآ نایم م قح ةفسلف
یم هفهسلف دهیوگ
یم نایب رکفت لاق رد ار دوخ نامز یمن یفوسلیف چیه و دنک
ةفهسلف ناهمه رهصاعم ةفهسلف لهگه دزن .دورب شنامز زا رتارف دناوت
هلحرم رد هتبلا ،هتشذگ رد وا .تسا ،یخیرات طسب زا رتلااب یا
سرد خیراهت یاهراتفگ هفهسلف
یهم هرود کهی ةفهسلف نیرهخآ دهیوگ
باتک رد رتراس .تسا هرود نآ رد یفسلف رکفت طسب ةلحرم نیرتلااب یکیتکلاید لقع دقن
یم ةفهسلف کی اهنت یرصع ره رد دیوگ
ناسنا ساسا رب دیاب دنچره ؛تسام رصع ةدنز ةفسلف مسیسکرام ،وا ةتفگ هب .دراد دوجو هدنز ار نآ یتسیلایسناتسیزگا ییارگ
دمآزور
رد .تهسا یهصخش یداهیز دهح ات شرصع ةدنز ةفسلف ةرابرد رتراس هاگدید تسا یهیدب .درک وا ةهنامز رد یهلیلحت ةفهسلف هقاو
هتسیاش یفهسلف و یرهکف تاهنایرج ،متهسیب نرهق رد .دراد یمهدزون نرق هاگتساخ و هشیر مسیسکرام نوچ .دوب مسیسکرام زا رت
زا یکی نورد زا و دراد دوجو یددعتم نآ
یم اه هفسلف ناوت یاه
هب ،اما .درک یرواد ،لاح و هتشذگ زا معا ،ار رگید تاهفلاتخا مغر
هفسلف ةمه ،حضاو مشچ رد اه
هعومجم رد و زادنا شیپ زا یا
ضرف اه کرتشم نیمه و دنا یرواد رب اه
یاه ةرابرد و هتشذگ ةرابرد ام
رد ام یبایزرا و یرواد .تسا مکاح تفرسپ ای تفرشیپ مشچ هب هتسباو و یبسن هکلب ،تسین قلطم هتشذگ ةراب
و تهسام صاخ زادنا
یمن لگه ةتفگ هب ( تفر شیوخ نامز زا رتارف ناوت
Copleston, 1980: 130-131
.)
یم خساپ رد نوتسلپاک گنهرف زیامت رگا دیوگ
یم ضرف نیا رد دریگ ماجنا یهاوخبلد هن و یعطق ةویش هب اه گهنهرف زا ناوهت
م هب برغ ور لک کی ةلزن
هب .دندرک سابتقا و ذخا اطسو نورق نارکفتم ار ینانوی رکفت زا یهجوت لباق شخب اریز .درک ثحب دشر
هویش ،یفرط زا یاه
یم راک هب اطسو نورق رد و ناتساب ناهج رد هک یمیهافم و رکفت راک هب هرابود اطسو نورقاسپ ةفسلف رد تفر
توافت ، طق روط هب .دندش هتفرگ یاه
ی تواهفت و ناهگژاو ییاهنعم تارهییغت نهیا مهغر ههب ،اما .تشاد دوجو اهدربراک رد مه و اهه
طسب یاه یم ار همه و دراد دوجو برغ ةفسلف رد یگتسویپ و رارمتسا یعون دیدج هب و داد رارق برغ ةفسلف ماج ناونع لیذ ناوت
کفت زا یلیصا مهف میراد راظتنا یگتسویپ نیمه ساسا رب یعیبط روط .میشاب هتشاد برغ ةتشذگ ر
گنهرف یاپ یتقو لاح ره هب یاه
هویش .تسا توافتم یلیخ ضو تسا نایم رد رگید یاه
یم رکفت مه اب یدایز توافت دنناوت
یگتسویپ نآ و دنشاب هتشاد رد مهیراد راهظتنا اهم ،ًلاثهم .تسا یفتنم اجنیا رد تشاد دوجو رضاح نامز اب ناتساب رکفت نایم هک یا
سلف یگژیو ینیچ هف ییاه
نآ نتفای زا یلو .دنتسه یداینب یفسلف رکفت یارب هک میبایب ار یم زجاع اه
ههب تهسا نهکمم اهم .میوش
جیگ مدع و تیهت ةرابرد هنایاهم ییادوب نارکفتم لمأت ةویش ةطساو و
نآ ریباعت و میوش توهبم ههب ضقانتم و لوقعمان ام یارب اه
رکفت ةمجرت نیاربانب .دیآ رظن نآ فیرحت یبرغ میهافم و تلاوقم لاق رد یقرش
رد ار اهم همجرت مدع و تشاد دهاوخ یپ رد ار اه
( تخاس دهاوخ لکشم راچد نآ مهف
Copleston, 1980: 139-141
یم تسد نیا زا یتلاکشم مغر هب ،نوتسلپاک رظن زا .) اهب ناوت
هفسلف نیداینب میهافم نتفای یاه
گنهرف یاه لک کی هب فلتخم .تفای تسد یبیکرت
یبیکرت لک کی ةئارا
یم یقیبطت تاعلاطم رذگهر زا ایآ باتک رد دهتیاو تفای تسد یبیکرت لک کی هب ناوت
تیعقاو و شیوپ لهک کهی ةئارا لابند هب
ام یلصا ةلئسم ،وا رظن زا .دوب یبیکرت ینعی ؛تسه هک تسا یزیچ نامه لماک تیعقاو .تسا لماک تیعقاو کرد هعیبطلا دعب
ههب
ههعومجم دیهشوک مههم نهیا هب لین یارب دهتیاو .تشاد راکورس صاخ تادوجو اب دیاب دوجو موهفم یاج و یلهصا میهاهفم زا یا
هیاپ .دوب ناهج توافتم ناوج و یمدآ براجت فلتخم عاونا ةدنریگربرد هک دنک صخشم ار یا
« یارهب تهسا یشلات یرظن ةفسلف
زا یمجسنم و ،یقطنم ،یرورض ماظن نیودت هدیا
یاه .دهنک ریهسفت دهناوتب ار اهم ةهبرجت زا یرهصنع رهه نآ سح هب هک یلک »
(
Whitehead, 1978: 4
.تهسه مهه ام زورما زاین هکلب ،تسین یملعاشیپ ةرود هب قلعتم یئزج مولع زا رتارف یبیکرت داجیا روصت .)
ناسنا ترورض
یزاب ینیاتشنگتیوون ةیرظن اب یتح ار یفسلف یسانش یاه
ینابز یم ههلمج زا ،یهلیلحت نافوهسلیف .درهک هیجوت ناوت
باتک رد ،لیار تربلیگ نهذ موهفم
،نوتهسلپاک( دنتهشاد رهظن رد لمکم ةلزنم هب زین ار لیلحت هتبلا .دندوب یبیکرت نینچ لابند هب
1388 : 47 ه 49 .)
ام دعب باتک ثحب روحم هک ،ریثک و دحاو هعیبطلا غ و قرش ةفسلف یاه هفسلفدحاو و نید
بر تهیلاعف یعوهن قادهصم ،تسا
یهاوهگ هفهسلف خیراهت و تهسا هدوب نافوسلیف ةمه ةغدغد هراومه تیعقاو زا مجسنم و ماج یریسفت ةئارا .تسا ماج و یبیکرت طیهحم رهب ههک تسا یمدآ شلات تشرس رد نیا اریز .درک شنزرس دیابن ار یبیکرت لک کی داجیا تهج شلات .اعدا نیا رب تسا وهفم قوفت دوخ لصف رد نوتسلپاک .دنک ادیپ یم
5 باتک هفسلف گهنهرف و اه اهه
ناوهنع اهب
« تهشرس ناور ناهسنا : ور ی اههدرک ی
فلتخم » یبیکرت لک نینچ ةئارا ددصرد ناور ه نآ رد ناسنا ،یو معز هب ،نخس هاتوک .دوب یا
یهم یهفرعم یهبرجت یهسانش دهنک
یمن هصلاخ لماع ناونع هب ناسنا هنومن یارب هکلب ،دوش
هبنج زا یکی هک ،یقلاخا رهظن حهمطم دهیاب ،تهسا ناسنا مهم داعبا و اه
نآ ؛دریگ رارق هبنج .تسا هدش هظحلام هبنج نیا زا ینیچ ةفسلف رد هک هنوگ
یاه ،یهسویسوفنکون تکم ،مسیئوئاد رد ناسنا رگید
هتفرگ رارق هجوت دروم دنه یفسلف تاکم و
هتشر هکنآ نودب ،نیاربانب .دنا یاه
خت ناور ریظن ،یصص شیارهگ اهب نیون یسانش
یاهه
ریز ار ،نآ فلتخم
یهسو یهاگدهید تسا هتسیاش میربب لاؤس ماهج و رهت
نافوهسلیف تلامأهت .میهشاب هتهشاد ناهسنا ةراهبرد رهت
گنهرف یاه یم فلتخم دناوت
( دنک حیحصت ار ام ةتسب و دودحم شرگن
Copleston, 1980: 77-98
.)
هجیتن
نوتسلپاک هاگن زا هفسلف اب ییانشآ ،
یاه نآ ةسیاقم و قیبطت و یقرش دههاوخ یهپ رد ار رکفت یانغ و دید تعسو برغ ةفسلف اب اه
یم ار یقیبطت ةفسلف هب نوتسلپاک درکیور .تشاد نوسام ریظن هچرگ ،وا نوچ .تسناد یخیرات درکیور ناوت
مسیویتیزوپ زا لسروا ه
هشیدنا و تفریذ ن رثا یاه
نو مه ار یفسلف رهیغ لهماوع ریثأهت و هنامز و هنیمز رب ،درواین رامش هب تکف و هداد
یفهسلف هه رهیظن
یناور لماوع ،نید ،یعامتجا ،یداصتقا ،یسایس طیارش لکش رد ه
هفهسلف طهسب و دهشر و یرهیگ دهیکأت .تهشاد رایهسب دهیکأت اهه
هنیمز نتفرگ رظن رد رب نوتسلپاک ک یرناه درکیور اب لباقت رد ار وا درکیور اه
یم رارق وستوزیا و نبر درکیور ذاختا اب وستوزیا .دهد
هیوناث لماوع زین و هنامز و هنیمز هخوپا و قیلعت یخیراتارف لکش هب یهتنم هک یا
دهش برهغ و قرش رد دوجو تلاصا ةیرظن یریگ
چیه نوتسلپاک .تخاس راومه یناهج ةفسلف سیسأت یارب ار هار هب هاگ
ةفسلف زا ،وستوزیا ریظن ،تحارص .تهسا هتفگن نخس یناهج
هنیمز قیلعت نودب ،دهتیاو زا یسأت هب اما دهحاو و نید باتک رد وا .دمآرب هفسلف رد یبیکرت لک کی ةئارا ددصرد ،اه
و دهحاو :نهید
هفسلف یاه برغ و قرش
، ام تیروحم اب دعب
و داد ههئارا یبیکرت لک زا یلماک قادصم نکمم هجو نیرتهب هب ،ریثک و دحاو ةعیبطلا
هنیمز هب لاح نیع رد یاه
هفسلف توافتم یاه
گنهرف یاه تهشاد هژیو هجوت دندوب هدمآ درگ عوضوم نیا روحم لوح هک یفلتخم
هنیمز نیمه هک دوب رواب نیا رب و یاه
یم بس فلتخم ههبور هفهسلف خیراهت لوهط رد هباشم و یرارکت هلئسم کی اب ام ات دنوش
ور
هنیمز دادعت هب هکلب ،میشابن .میشاب هتشاد هلئسم اه
هنیمز یاه تنس رد عوضوم کی یعامتجا و ،یداصتقا ،یتایهلا ،یرکف یاه
گنهرف یرکف یاه
یارهب ار هار دهنچره ،فهلتخم
یم مهارف یخیرات تیبسن یقیبطت تاعلاطم نان مه هکلب ؛درکن رداص قیبطت عانتما هب مکح تیبسن نیا ساسا رب نوتسلپاک ،دزاس
راک و دیفم ار یم زاس
چیه نوتسلپاک .تسناد شیپ هاگ
ضرف یاه قیبطت کی ماقم رد ار دوخ ههک تهسا نهیا فاصنا و درکن راکنا رگ
شیپ ضرف یاه هس قاو وا ةناگ تاهعلاطم رد ههک تهسا نهیا تهشاد رهظن رد دیاب هک ینوناک و مهم ةتکن .تسا ریذپانزیرگ و هنانیب
مزج زا یناشن چیه نوتسلپاک یقیبطت و ییارگ
یمن هدید یدوخ رکفت ةنیمز رد صعت چیه وا ،رگید ترابع هب .دوش
ةهسیاقم رد هاهگ
هفسلف هن ار دوخ لوبق دروم ةفسلف اه هاگدید زا ینتورف اب و هداشگ یور اب هکلب ،دادن رارق لصا اهنت
یاه نیا رب و درک لابقتسا رگید
هنیمز رد هلئسم کی یسررب هک دوب رواب یاه
ماج هاگن فلتخم یم عومجم رد .تشاد دهاوخ لابند هب ار یرتریگارف و
تهفگ ناوهت
هنیمز نتشاگنا هدیدان هب یهتنم هن یقیبطت ةفسلف هب نوتسلپاک یخیرات درکیور یم اه
رهظن دروهم یناهج ةفسلف تلاکشم هن ،دوش
یتساک راچد هن ،دراد ار وستوزیا یاه
لک تما هب نآ رد دوجوم تیبسن هن ،تسا دهتیاو ییارگ یم یهتنم قیبطت عان
،وا مهعز ههب .دوش
قیبطت لک زا ریزگان رگ یم تیافک هسیاقم دروم ةفسلف یلک طوطخ اب یو ییانشآ فرص و تسا ییارگ
نابز اب درادن یترورض و دنک
.دوش انشآ هفسلف نآ تایئزج ةمه و دش داجیا نیداینب یرییغت قرش رکفت هب نوتسلپاک شرگن رد ،دمآ هنیشیپ رد هک نانچ یناهمز صخهشم روهط ههب رییغت نیا و
رد ندهیر دنومدا .دش یراکمه هب توعد ییاواه هاگشناد رد وا هک داتفا قافتا و نوتهسلپاک
یهنیچ ةفهسلف ةهلاقم رد رهنیرت داهچ و
« لوحت ناهگان ی نوتسلپاک رد
اواه یی » هتفرگن یّدج ار شرگن رییغت نیا رواب نیا رب و دنا
اهگن ناهمز دهننامه نوتهسلپاک هک دن شر
رات ی خ فسلف ة برغ یم لابند هفسلف رد نان مه ار یروحماپورا ةدیا یم نانوی ار هفسلف هاگتساخ و دنک
رد ةهلاقم رد هدهنراگن .دهناد
ناونع اب ،یرگید راشتنا فرش
« دقن سررب و ی ور ی درک قرش رکفت هب نوتسلپاک
» زین و قرش هب یو درکیور یداقتنا یبایزرا ددصرد
شیپ رثا ود هتفگ
.تسا هدمآرب
