PDF A Numerical Taxonomic Study of the Genus Artemisia

(1)

*Corresponding author

Karbalaie, Z., Balali, G., Akhavan Roofigar, A., Bagheri, A. (2021). A Numerical Taxonomic Study of the Genus Artemisia L.

(Asteraceae) in Isfahan Province. Taxonomy and Biosystematics, 13(2), 1-14.

This is an open access article under the BY-NC-ND/4.0/ License (https://creativecommons.org/licenses/by -nc-nd/4.0/).

http://dx.doi.org/10.22108/tbj.2021.128617.1159 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088906.1400.13.47.1.7 https://tbj.ui.ac.ir/?lang=en

Taxonomy and Biosystematics E-ISSN: 2322-2190 Document T ype: Research Paper Vol. 13, Issue 2, No.47, Summer 2021, P:1 Received: 10/05/2021 Accepted: 31/05/2021

A Numerical Taxonomic Study of the Genus Artemisia L. (Asteraceae) in Isfahan Province

Zahra Karbalaie

MSc Student, Department of Plant and Animal Biology, Faculty of Biological Science and Technology, University of Isfahan, Isfahan, Iran

[email protected] Gholamreza Balali

Associate Professor, Department of Plant and Animal Biology, Faculty of Biological Science and Technology, University of Isfahan, Isfahan, Iran

[email protected] Azadeh Akhavan Roofigar*

Assistant Professor, Natural Resources Research Department, Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Isfahan, Iran

[email protected] Ali Bagheri

Assistant Professor, Department of Plant and Animal Biology, Faculty of Biological Science and Technology, University of Isfahan, Isfahan, Iran

[email protected]

Abstract

Artemisia L. is the largest genus of the Anthemideae tribe and one of the largest genera in the family Asteraceae. Globally, the number of species of this genus has been more than 500 species, of which 34 species have been reported in Iran and 8 species in Isfahan province. The wide distribution of Artemisia species in Iran makes this genus one of the main elements of the Irano-Turanian region. In order to morphologically investigate the genus Artemisia, quantitative and qualitative characters related to reproductive and vegetative structures of this plant were collected in 64 samples. Based on morphological characters resulted from the specimens using GenAlEx 6.5 and NTsys 2.02 software, cluster diagrams and principal component analysis (PCoA) were drawn. In the cluster diagram, the Seriphidium Besser ex Less.

Dracunculus Besser Rydb. and Artemisia subgenera were placed in separate clusters and next to each other.

The results of the present study showed that some traits such as gender and situation of flowers in the capitulum, indumentum of the stem and receptacle, the situation of petiole at the basal and middle leave s, trichrome on both sides of the leaf surface, and the shape of outer phyllaries and their indumentum have more taxonomic value. Finally, an identification key of the Artemisia species in Isfahan province was provided.

Key words: Artemisia, Taxonomy, Distribution, Isfahan Province.

(2)

و یمونوسکات کیتامتسیسویب

، لاس زیس مهد هرامش ، تفه و لهچ م ، ناتسبات 1400 ص ، 1 - 14

یشهوژپ :هلاقم عون

هلاقم تفايرد :

20 / 02 / 1400 :یياهن شريذپ

10 / 03 / 1400

تابتاكم لوؤسم

,ییلابرک ( .یلع ,یرقاب ,هدازآ ,رگیفور ناوخا ,اضرملاغ ,یللاب ,ارهز 1400

) سنج یددع یمونوسکات ۀعلاطم Artemisia L.(Asteraceae)

د ر

ناهفصا ناتسا یتامتسیسویب و یمونوسکات.

ک 13 ( 47 ،) 14 - 1 .

This is an open access article under the BY-NC-ND/4.0/ License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).

http://dx.doi.org/10.22108/tbj.2021.128617.1159

https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088906.1400.13.47.1.7

سنج یددع یمونوسکات ۀعلاطم Artemisia L.

( Asteraceae )

ناهفصا ناتسا رد

ییلابرک ارهز

، یوجشناد یسانشراک

دشرا هورگ تسيز یسانش ،یروناج و یهایگ ۀدکشناد

یروانف و مولع ،ناهفصا هاگشناد ،یتسيز یاه

ناريا ،ناهفصا [email protected]

یللاب اضرملاغ رایشناد ،

هورگ تسيز یسانش ،یروناج و یهایگ ۀدکشناد

یروانف و مولع ناهفصا ،ناهفصا هاگشناد ،یتسيز یاه

ناريا ،

[email protected]

رگیفور ناوخا هدازآ

،*

عبانم و یزرواشک شزومآ و تاقیقحت زکرم ،یعیبط عبانم تاقیقحت شخب ،شهوژپ رايداتسا ط

تسا یعیب نا

،ناهفصا

شک جيورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ناريا ،ناهفصا ،یزروا

[email protected]

،یرقاب یلع هورگ رايداتسا

تسيز یسانش ،یروناج و یهایگ ۀدکشناد

یروانف و مولع ا ،ناهفصا ،ناهفصا هاگشناد ،یتسيز یاه

ناري

[email protected]

هدیکچ

Artemisia L.

گرزب ۀلیبق سنج نيرت

Anthemideae

سنج زا یکي و د گرزب یاه

ۀداوناخ ر

Asteraceae

رد .تسا

هنوگ دادعت ،یناهج حطس زا شیب سنج نيا یاه

500 ناريا روشک رد هک تسا هنوگ 34

ناهفصا ناتسا رد و هنوگ

.تسا هدش شرازگ نآ زا هنوگ تشه هنوگ عیسو شنکارپ

یاه

Artemisia

بلاغ رصنع ار سنج نيا ،ناريا رد

یناريا یاههاگشيور -

ب .تسا هدرک یناروت ه

تخير تاعلاطم روظنم سنج یسانش

Artemisia

یفیک و یمک تافص ،

رد هایگ یشيور و یشياز یاهراتخاس هب طوبرم 64

ۀنومن هعلاطم عمج ،هدش تافص ساسارب سپس ؛دش یروآ

تخير جارختسا یسانش هنوگ زا هدش

مرن زا هدافتسا اب و اه یاهرازفا

6.5 GenAlEx

و

2.02 NTsys

یاهرادومن

شوخ ه یلصا ۀفلؤم هب هيزجت و یا

(PCoA)

هشوخ رادومن رد .دش مسر هنوگ ،یا

سنجريز هس یاه

Seriphidium

Besser ex Less.

،

Dracunculus Besser Rydb.

و

Artemisia

هشوخ رد و دنتفرگ رارق مه رانک رد و ازجم یاه

لگ تلاح و تیسنج دننام تافص یخرب داد ناشن رضاح شهوژپ جياتن رپلاک یاه

و هقاس رد کرک تیعضو ،ک

گرب گربمد نتشادندوجو اي نتشاددوجو ،جنهن هدعاق یاه

و گرب حطس فرط ود رد کرک تیعضو ،ینایم و یا

هگرب لکش زین یياسانش دیلک ،تياهنرد .دنراد یرتشیب یکیمونوسکات شزرا ،اهنآ یکرک ششوپ و ینوریب یاه

هنوگ یاه

Artemisia

.دش هیهت ناهفصا ناتسا

هژاو :یدیلک یاه Artemisia

.ناهفصا ناتسا ،شنکارپ ،یمونوسکات ،

(3)

2 و یمونوسکات

،کیتامتسیسویب لاس

دزیس مه هرامش و لهچ تفه ،م ناتسبات 1400

همدقم سنج

Artemisia L.

سنج زا ییکي و گرزیب یایه

عونتم ۀلیبق هب قلعتم

Anthemideae

ۀریت و

Asteraceae

تیسا (

Zeb et al., 2019

.) یناینوي ماین

Artemisia

زا

ۀملک

Artemis

هیب اینايد ۀیملک هیب هیک تسا هدش هتفرگ

لا یانعم یم فویطعم ینانوي ۀه دویش

(

Willcox, 2009

) .

هایگ ،یخيرات رظنم زا

Artemisia

بلغا هاگياج رد هایگ

هتخانییش یییيوراد یم

دوییش (

Shah, 2014

) . زا یرایییسب

هنوگ ج نيا یاه دیننام ؛دنراد یدايز یداصتقا شزرا سن

( یییيوراد هایییگ

A. santolina Schrenk

، دییض یوراد

و لگنا

L.

A. annua

دیض یوراد یاریب یدیيدج عبنم ،

( اذییغ ،)اییيرلاام

A. dracunculus L.

یارییب )نوییخرت(

هیفولع هایگ ،)اذغ ینشاچ ( یا

A. sieberi Bess.

هاییگ ،)

( یتنيز

L.

A. absinthium

و

A. stelleriana Bess.

) و

بيرخت یاههاگتیسيز رد کاخ یزیخلصاح داجيا هدیش

(

A. vulgaris Burm.f.

و

A. ludoviciana Besser.

)

(Hayat et al., 2009a; Garcia et al., 2011)

. رد

سنییج ،یناییهج حطییس

Artemisia

زا شیییب یاراد 500

نآ عییيزوت ،شنکارییپ رییظنزا و تییسا هیینوگ مین رد

ۀرییک

زا رتییشیب یلامییش مین

هییک یروییط هییب ؛تییسا یبویینج ۀرییک

هب تاعلاطا ساسارب تسد

اهنت هدمآ 10

مین رد هنوگ ۀریک

یم هديد یبونج دادیعت .دویش

180 هینوگ

Artemisia

رد

،دراد دویجو هینایمرواخ ۀقطنم 34

ناریيا رد نآ زا هینوگ

یم ( دیيور

Valles, 2005; Kapustina et al., 2006;

Ghahreman et al., 2007; Nourbakhsh et al., 2008; Janackovic et al., 2021

) هب و ییبيرقت روط رد

یلک ۀ روشک یشيور قطانم یحاون لماش

یناکریه

، حص ار

- ییناريا و یدنییس ی

- هیینوگ یناروییت هدهاییشم نآ زا یياه

یم دویش (

Ghasemi et al., 2011

) ا رد . ناهفیصا ناتیس

ۀینوگ تیشه زیین

Artemisia

مان هیب یایه

A. vulgaris

Burm.f.

،

A. haussknechtii Boiss.

و

A. persica

Boiss.

سنجریيز زا

Artemisia

،

A. scoparia Rich.

ex Besser

ا سنجرییيز ز

Dracunculus Besser

Rydb.

و

A. deserti Krasch.

،

A. oliveriana

Bunge

،

A. sieberi Besser

و

A. aucheri Boiss.

زا

سنجرییيز

Seriphidium Besser ex Less.

شرازییگ

.تییسا هدییش هیینوگ

( یتییشد ۀیینمرد یاه

Artemisia

sieberi

( یهویییک ۀییینمرد و )

Artemisia aucheri

)

هییب ؛دیینراد ناهفییصا ناتییسا حطییس رد یعیییسو شنکارییپ عومجم زا هک یروط 25

/ 6 عیتارم تحاسم راتکه نویلیم

ب هنوگ ود نيا ،ناتسا زا شی

4 دویخ هیب ار رایتکه نوییلیم

هداد صاصتخا دنا

(

Yaghmaei et al., 2009

) . هیجوت اب

هیب هدشداي بلاطم هب لیماک لیلد

وبن رد تایقیقحت ند ۀرایب

سنیییج

Artemisia

و گرزیییب عیییبنم نیییيا زا هدافتیییسا ،

.تییسا هییجاوم یتلاکییشم اییب یهایییگ دنمییشزرا رتییشیب

شهوژپ یایه ماجنا کیمونویسکات هیینوگ یور هدیش

یياه

سنج زا صاخ

Artemisia

ایي هدویب ماین ایب ییسررب یاه

رولف ي ک صوصخرد یکیتس هیتفرگ ماجنا هقطنم ناهایگ ل

تسا

؛ نياربانب ۀمه نآ رد هک تسا هدشن ماجنا یتاعلاطم

هیینوگ سنییج یاه

Artemisia

شخب رد ییلتخم یاییه

یییسررب ناتییسا ؛دییشاب هدییش

هییب و ساییسا نیییمه رییب تلع

تیییمها ریگمییشچ ،هایییگ نییيا

هییب تلع داییيز تعییسو

هنمرد مه و ناتسا رد اهراز نینچ

هب ییيوراد صاویخ لیلد

هيذغت شزرا و یا

نآ رد ، نيا شهوژپ دیش یعیس تیسا ه

(4)

سنج یددع یمونوسکات ۀعلاطم Artemisia L.

Asteraceae( )

ناهفصا ناتسا رد یيلابرک ارهز

و ناراکمه 3

سنج

Artemisia

شخب رد ناهفیصا ناتسا لتخم یاه

ش یکیمونوسکات قیقد یسررب .دو

شور و داوم اه

لماش یهایگ داوم 64

یيارحیص یاهديدزاب زا هنومن

هییینومن و تایییقیقحت زیییکرم مويرایییبره رد دویییجوم یاه

( ناهفصا ناتسا یعیبط عبانم و یزرواشک

SFAHAN

و )

( ناهفییصا هاگییشناد مويراییبره لودییج( تییسا )HUI

1 ؛)

هب نینچمه ییسررب روظنم

عمایج یاه هینومن ،رت

ییت یاه

هنوگ هعلاطم یاه مويرابره رد هدش

رییظن ،اییند حرطم یاه

( نیيو مويرابره ( وییک ،)W

( سيرایپ ،)K

وینژ و )P

( )G

هینومن نیيا ،دیعب ۀلحرم رد .دش هدهاشم فتیسا ایب اه

زا هدا

( ایکیناريا ارولف هلمجزا لتخم عبانم

Podlech, 1986

،)

( ناريا رولف

Mozaffarian, 2008

( نیچ رولف ،)

Ling et al., 2006

( ناتیسکاپ رویلف ،)

Ghafoor, 2002

رویلف و )

( هیییکرت

Cullen, 1975

سپییس ؛دییش هداد تییقباطم ) 60

تخير تفییص ( یییسانش

47 و یییفیک تفییص 13

تفییص

زا هدافتسا اب )یمک گرزب اب و پول

یيامن ، یلتخم یایه

هب هیب .دیش یراذیگدک و یيرعت هتلاحود تروص روظنم

هداد لییلحت هب یییفیک و ییمک تافییص ادیتبا ،اییه

تروییص

هداد مرن رد ماخ یاه رازفا

Excel

تهابیش نازییم و تیبث

هنوگ و هبیساحم ،درایکاج هبایشت بيریض زا هدافتیسا اب اه

هیییینوگ نیییییب نییییباور هب اه

د تروییییص رد مارگوردیییین

مرن رازفا

2.02 NTsys

هدافتسا اب نینچمه ؛دش هداد ناشن

مرن زا رازفا

6.5 GenAlex

یلصا ۀفلؤم هب هيزجت رادومن ،

( هداد مجح شهاک یارب )PCoA

لییلحت و هیيزجت و ایه

.دش هداد شيامن اهنآ رتهب

(5)

لودج 1 - هنومن اه ی هعلاطم ۀدش هنوگ سنج یاه

Artemisia

هنوگ یمويرابره دک

عمج لحم یروآ عافترا

)رتم(

عمج یروآ هدننک

A. aucheri

6732

SFAHAN-

دورهلک ،زنظن 2300

سمش

10942

SFAHAN-

جن نشا ،ناراد ،دابآ 2200

یضیف و سمش

14493

SFAHAN-

انح ،مریمس 2300

...

10943

SFAHAN-

س هوک ،ناجنوه ،اضرهش لیلخ ناطل

2500 سمش

6494

SFAHAN-

دمحالام ۀندرگ ،نیئان هب ناهفصا 2350

یضیف

7063

SFAHAN-

سورخ ۀندرگ ،اضرهش هب مریمس 2100 ولگ

ناتسا عترم دحاو

14514

SFAHAN-

سکرک هوک ،زنظن 2300

نابرق یناج و سمش

6488

SFAHAN-

هتوم یلاط ندعم ،هتوم ،همیم 2100

رفدیعس و یضیف

14671

SFAHAN-

تظافح ۀقطنم ،ناراد ایلع درک ۀدش

2400 نابرق یناج و سمش

6493

SFAHAN-

نسحازریم تخت ،ناهفصا هب ناراد 2500

یضیف

A. deserti

7878 -

SFAHAN

هوک ،کراشف ،هرفز ،ناتسدرا نانشرام 2100

یضیف

6428 -

SFAHAN

هجروش ،ناگياپلگ 2100

11198 -

SFAHAN

جن ناکیت هب قهد ،دابآ 1900

سمش و یضیف

17302 -

SFAHAN

نانشرام هوک ،ناتسدرا 2500

یضیف

A.

haussknechtii.

6900 -

SFAHAN

نازود ۀگنت ،رهشنوديرف 2800

یضیف و یزورون

6390 -

SFAHAN

درز هوک ،ناراد ،ناهفصا 2650

15469

SFAHAN-

سناوخ هوک ،ناهفصا را

3000 یضیف

14656

SFAHAN-

نديرف هب راسناوخ ،ناهفصا 3000

نابرق یناج و سمش

17176

SFAHAN-

نژیب ۀندرگ ،مریمس ،ناهفصا 3228

یرقاب و ناوخا

17173 -

SFAHAN

نیسح هوک ،نديرف دابآ

3117 یضیف و درمناوج

17172

SFAHAN-

تشدنایم نیئوب ۀندرگ هب راسناوخ 2883

درمناوج یضیف و

171787

SFAHAN-

راسن هوک ،مریمس ،ناهفصا 2475

یضیف و درمناوج

14066 - کنو ،مریمس ،ناهفصا HUI

1850 یناشيرپ

A. oliveriana

11195

SFAHAN-

سمش و یضیف

15598

SFAHAN-

ناریت ،ناهفصا 2300

یضیف

17205

SFAHAN-

یچقرق ،همیم 2070

یرقاب و ناوخا

8973

SFAHAN-

یهق بونج ،ناهفصا 1500

سمش و یضیف

15102

SFAHAN-

قداص ،ناریت دابآ

2050 یضیف

(6)

Asteraceae( )

و ناراکمه 5

101895

SFAHAN-

هنزرو ،ناهفصا 1350

سمش و یزورون

16890 - 65 HUI

نیئان هب ناهفصا یرتمولیک 1250

داژن یمیحر و دنوايرآ

A. persica

15181

SFAHAN-

،مریمس انداپ 3200

یضیف

14988

SFAHAN-

سوفا هوک ،رهشنوديرف 3300

وخوکن

A. scoparia

11194

SFAHAN-

سمش و یضیف

10945

SFAHAN-

ناگياپلگ یبرغ لامش ،ناهفصا 2000

...

A. sieberi

10917

SFAHAN-

نانيوج ،رصمق ،ناشاک 1650

یناج و سمش نابرق

12881

SFAHAN-

ناناپوچ ،نیئان 1100

سمش

10921

SFAHAN-

هريز ،ناشاک هب زنطن 1100

سمش

10877

SFAHAN-

هایس ،ینوخواگ ،هنزرو هوک

1500 سمش

1491

SFAHAN-

ناهفصا هب هياپهوک یرتمولیک راهچ 1650

یدسا و یزورون

10893

SFAHAN-

هنزرو ،ناهفصا 1350

...

8992

SFAHAN-

یهق و یزگس نیب ،ناهفصا 1550

یضیف

1473

SFAHAN-

21 درگتسد هب دابآردیح یرتمولیک 1500

یدسا و یزورون

8980

SFAHAN-

هنراق ،هيوقرج 1600

یضیف

10927

SFAHAN-

ناراف ،نیئان هب ناتسدرا 1880

سمش و نابرق یناج

9330

SFAHAN-

تروخ هچروم ،ناهفصا 1700

اج سمش و نابرق ین

5722

SFAHAN-

15 ناهفصا هب هایس هلاچ یرتمولیک 1600

یردیح و یزورون

137

SFAHAN-

ولشیمق ،ناهفصا 2000

صآ

10937

SFAHAN-

هتوم ،همیم 1800

سمش و دجم

10941

SFAHAN-

للها ،هشمار هب اضرهش دابآ

1700 سمش

10930

SFAHAN-

نلاب ،نیئان هب ناتسدرا 1550

سمش و نابرق یناج

10934

SFAHAN-

ینوخواگ ،هنزرو 1350

سمش

135

SFAHAN-

زنطن ،ناهفصا 1600

یزورون

16908 - ،ناهفصا HUI

40 کرانا یرتمولیک ...

...

10042 - نیما یرتمولیک راهچ ،اضرهش HUI

دابآ 2052

داژن یمیحر و دنوايرآ

A. vulgaris

6921 - ناهفصا HUI

1550 یورسخ

...

یدمحم جاح

...

(7)

جیاتن 64 ییلتخم ۀیینوگ تییشه زا هیینومن

Artemsia

رد

تمیسق و هدهاشم مويرابره پویل ریيز نآ یلتخم یاه

لکش( دش یسررب 1

هنومن .) هدهایشم تعیبط رد زین یياه

عیییمج و لکیییش( دیییش یروآ 2

جيایییتن هیییب هیییجوت ایییب .)

هب تییسد تخير تادهاییشم زا هدمآ ،یییسانش

60 تفییص

( یفیک و یمک 47

و ییفیک تفص 13

ایب )ییمک تفیص

گرزب اب و پول زا هدافتسا یيامن

هب ، لتخم یاه تروص

لودج( دش یراذگدک و يرعت هتلاحود 2

و 3 نيا رب ؛)

هنوگ یسررب اب ساسا لتخم یاه

Artemisia

شنکارپ ،

هینوگ یياییفارغج رایشتنا ۀدودیحم و یبيرقت ناتیسا رد اه

لکیش( دیش صخشم ناهفصا 3

هیک مارگرودیند قیبط .)

تخير تافیص ییسررب لیصاح یددیع زیلاینآ و ییسانش

ینتبم شور ریییب

UPGMA

مرن و رازیییفا

NTsys 2.02

لکیش( دش یفرعم یلصا هورگ اي هشوخ راهچ ،تسا 4

.)

هب ییلک روط هینوگ لمایش لوا هوریگ ،

یاه

A. aucheri

،

deserti

وA.

A. oliveriana

ۀیینوگ نییینچمه و

A.

sieberi

ۀینوگ لمایش مود هوریگ ،

A. scoparia

هوریگ ،

ۀینوگ لمایش مویس

A. vulgaris

لمایش مرایهچ هوریگ و هینوگ

یاه

A. haussknechtii

و

A. persica

ریب ؛تیسا

هیینوگ ساییسا نییيا یاه

A. aucheri

،

A. deserti

،

A.

oliveriana

و

A. sieberi

سنجرییییيز هییییب طوییییبرم

Seriphidium

هتفرگ رارییق مییه رایینک رد نيرتییشیب و دیینا

هینوگ و دنراد ار تهابش یاه

A. persica

،

A. vulgaris

و

A. haussknechtii

سنجرییيز زا زییین

Artemisia

رد

هتفرگ راریق ییلک ۀشوخ کي رد مه رانک ۀینوگ .دینا

A.

scoparia

ريز زا سنج

Dracunculus

زین رد هیشوخ یا

جيایتن .تیسا هدیش عیقاو قویف سنجریيز ود نیبام ازجم ( یلییصا تاییصتخم هییب هییيزجت زا لییصاح زییین )PCoA

هنوگ سنیج یلتخم یاه

Artemisia

هیب ار ییبيرقت روط

هشوخ ۀيزجت رادومن دننامه یلتخم هوریگ رایهچ رد یا

یم ناشن ۀینوگ هیک توافت نيا اب ؛دهد

A. scoparia

رد

هنوگ اب و هتفرگن رارق ازجم یهورگ یاه

A. oliveriana

،

A. deserti

و

A. aucheri

مه ؛تییسا هدییش هورییگ

ۀنوگ نینچمه

A. vulgaris

هب زین هنوگ تروص ازیجم یا

لکیش( تیسا هدیش عیقاو رادومن یلااب و چ تمس رد 5 .)

(8)

Asteraceae( )

و ناراکمه 7

لودج 2 - جارختسا یمک تافص زا هدش

هنوگ لتخم یاه

Artemisia

ناهفصا ناتسا

یتناس( تافص )رتم

1 0

1 هقدنف لوط . 06

/ –0 1 / 0 1

/ –0 3 / 0

2 گرب ضرع . هدعاق یاه

≤ یا 1 / –0 2 / 0 3

/ –0 7 / 0

3 گرب لوط . هدعاق یاه

یا –0

7 / 0 7

/ 0 - 2

4 هدعاق گربمد لوط . یا

–0 7 / 0 7

/ –0 5 / 1

5 ینایم گرب لوط . 3

/ –0 5 / 0 5

/ 0 - 1

6 ینایم گرب ضرع . 1≤

/ 0 5

/ 0 - 1

7 ینایم گربمد لوط . –0

5 / 0 5

/ –0 7 / 0

8 هبلا گرب لوط . نيذآ لگ یلا

1 / –0 3 / 0 3

/ –0 8 / 0

9 هبلا گرب ضرع . نيذآ لگ یلا

1≤ / 0 1

/ –0 2 / 0

10 هبلا گربمد لوط . نيذآ لگ یلا

1≤ / 0 1

/ –0 2 / 0

11 هچلگ دادعت . اه

3 - 7 7

- 25

12 هقاس عافترا نسوتم . 10

- 40 40

- 70

13 هپک ضرع . 1

/ –0 3 / 0 3

/ –0 5 / 0

لکش 1 - گرب ريواصت هقاس یاه

لتخم ۀنوگ تشه یا

Artemisia

:پولريز رد

A: A. scoparia, B: A. sieberi, C: A. vulgaris, D: A. aucheri, E: A. oliveriana, F: A. deserti, G: A. haussknechtii, H: A. persica.

(9)

ودج ل 3 - جارختسا یفیک تافص هنوگ زا هدش

لتخم یاه

Artemisia

ناهفصا ناتسا

تفص 0

1

1 هایگ تیعضو هلاسود

هلاسدنچ

2 هایگ یکرک ششوپ یلک تیعضو کرک دقاف

کرک راد

3 یشيور مرف یفلع

یفلع ریغ

4 )ینیمزريز ۀقاس( هقاس ۀدعاق تیعضو یقفا

یدومع

5 ماخض هقاس ۀدعاق ت یبوچ

میخض یبوچ

6 هقاس رد تاباعشنا نتفرگرارق لحم یيلااب ۀمین

ینیياپ و یيلااب ۀمین ود ره

7 هقاس یاهراخ یا

دراد درادن

8 هدعاق رد هقاس تاباعشنا درفنم

بعشنم

9 هقاس تلاح )هتشارفا( تسار

)هتشارفا ریغ(یقفا

10 هقاس رایش تیعضو رادرایش

رایش نودب

11 هقاس یور گرب عيزوت ۀوحن رادگرب و مظنم

تخاونکي ریغ و مظنمان

12 هدعاق گربمد تیعضو یا

درادن دراد

12 گرب تیعضو هدعاق یاه

یهدلگ رد یا نازير

اياپ

14 گرب رد کنهپ لکش هدعاق یاه

یا هرياد

– یا مخت یغرم یلیطتسم

15 گرب یگديرب تیعضو هدعاق یاه

یا هداس

هناش یا

16 هقاس گنر هوهق

زمرق ات یا هوهق ات زبس

نشور یا

17 یگديرب( تاعطق کون )اه

دنک زیت

18 تاعطق یياهتنا بول ۀیشاح هنادند

راد لماک

19 گرب یناقوف حطس گنر هدعاق یاه

یا زبس

- یرتسکاخ هرقن

یا

20 گرب یناقوف حطس کرک هدعاق یاه

یا کرک دقاف

کرک راد

21 گرب یناتحت حطس کرک هدعاق یاه

یا کرک دقاف

کرک راد

22 گرب گربمد ظاحلزا ینایم یاه دقاف

اراد

23 گرب کون ینایم یاه

دنک زیت

24 گرب رد کشوگ تیعضو ینایم یاه

کشوگ دقاف کشوگ

راد

25 گرب لکش هبلا یاه

نيذآ لگ یلا یطخ

- یلیطتسم یوضیب

26 یشاح ۀ گرب هبلا یاه نيذآ لگ یلا هنادند

راد لماک

27 مد تیعضو هبلا لگ

نيذآ لگ یلا مد دقاف

لگ مد یاراد

لگ

28 هخاش لوط نيذآ لگ یاه

هاتوک دنلب

29 لوکیناپ رد هيوناث تاباعشنا تیعضو درادن

دراد

30 لگ دادعت کرپلاک رد اه دايز

مک

31 مد رظنزا کرپلاک تیعضو لگ

مد دقاف لگ راد

مد یا لگ

32 هگرب ۀزادنا نابيرگ یاه

مه هزادنا ینورد

رتدنلب اه

33 هگرب رد کرک ینوریب نابيرگ یاه

کرک دقاف کرک

راد

(10)

Asteraceae( )

و ناراکمه 9

34 هگرب لکش ینوریب یاه

مخت یغرم مخت ریغ

یغرم

35 هگرب کون ینوریب یاه

دنک زیت

36 هگرب گنر ینوریب یاه

زبس یهاک درز

37 رد کرک تیعضو هگرب

ینورد یاه کرک دقاف

کرک راد

38 هگرب ۀیشاح ینورد یاه

همین یياشغ یياشغ

39 هگرب گنر ینورد یاه

فافش فافش ریغ

40 هگرب لکش ینورد یاه

مخت یغرم - یکود یوضیب

41 هگرب کون ینورد یاه

دنک زیت

42 لگ گنر اه درز

زمرق - یتروص

43 لگ تیسنج یرانک یاه

هدام تيدورفامره

44 لگ سنج تیعضو کرپلاک رد اه

سنجروجان سنجروج

45 گرب رد گربمد تیعضو ینایم یاه

درادن دراد

46 لگ تیسنج یزکرم یاه

رن تيدورفامره

47 یهدلگ نامز ناتسبات نساوا

- زیياپ لياوا زیياپ لياوا

- ناتسمز رخاوا

لکش 2 - ريوصت نوگ ۀ

A. oliveriana

(

وA

) B

و نوگ ۀ

A. haussknechtii

(

وC

تعیبط رد )D

(11)

لکش 3 - دودحم ۀ هنوگ راشتنا و شنکارپ یبيرقت یاه

Artemisia

ناتسا ناهفصا

A. aucheri , A. deserti , A. haussknechtii , A. oliveriana , A. persica , A. scoparia , A. sieberi

لکش 4 - ند هداد یسررب زا لصاح مارگورد تخير یاه

یسانش 64 ۀنوگ

Artemisia

مرن زا یددع زیلانآ و رازفا

NTsys 2.02

(12)

Asteraceae( )

و ناراکمه 11

لکش 5 - فلؤم هب هيزجت رادومن ۀ

یلصا ساسارب هداد تخير یاه یسانش

64 نوگ ۀ

Artemisia

مرن زا هدافتسا اب رازفا

GenAlEx 6.5

هنوگ ییاسانش دیلک فلتخم یاه

Artemisia

ناهفصا ناتسا رد

.1 هپک لگ( سنجروجان اه لگ و هدام یرانک یاه

...)رن اي هدامرن یزکرم یاه ...

...

..

...

2

هپک لگ( سنجروج اه لگ یدادعت اب هدامرن یزکرم و یرانک یاه

یاه هب روط لمع ی ...)میقع ...

....

...

6

.2 ...کرک نودب جنهن ...

...

3

کرک جنهن ...راد

...

. ...

5

.3 گرب ،هلاسود یهایگ یگديرب اب اه

هقاس ،یطخ یاه ...زمرق هب ليام ،درفنم بلغا اه

...

. ..

...

A. scoparia

هقاس ،هلاسدنچ یهایگ یياتدنچ بلغا اه

...بعشنم هدعاق زا و ....

...

4

.4 رثکادح یدنلب هب یهایگ 5

/ 2 هقاس اب ،رتم هوهق بلغا ،ناوارف یاه

ینایقوف حطیس یور ،گینرود گریب حطس ود .زبس ات یا

ب لوکیناپ نيذآ لگ .دیفس یدمن یناتحت حطس ،زبس هخاش اب زا

...دنلب یاه ...

...

..

....

A. vulgaris

عافترا هب یهایگ 35

ات 80 یتناس رتم و ...مکارتم لوکیناپ نيذآ لگ .نیمز یور هدرتسگ یهاگ ...

...

5

.5 گرب هدعاق و ینایم یاه ...صخشم گربمد یاراد یا

...

A. oliveriana

گرب هدعاق و ینایم یاه ...گربمد نودب یا

....

...

6

(13)

.6 گرب هداس اه گرب ، هقاس یاه کرپلاک و یا بل اب ،یطخ اه

ۀ ...فاص ....

...

..

...

A. deserti

گرب ات کي اه راهچ

هناش راب ديرب اي لماک تاعطق اب ،یا ۀ

هنادند ...یا ..

..

...

7

.7 هتوب هایگ هخاش اب ،یا يواز و یقفا بلغا هوبنا یاه

ۀ یمین ود ریه رد هقایس تاباعیشنا ،زایب ۀ

هخایش ،ینیيایپ و یيلاایب اه

یهایگ

...رادراییخ ...

...

. ...

..

. ....

A. sieberi

مک تاباعشنا اب ،یفلع هایگ خاش

ۀ قاس یزاوم و یقفا ۀ

مین رد هقاس تاباعشنا ،یلصا ۀ

...زاب و یدومع بلغا ،یيلااب ...

..

...

8

.8 هپک هناوتسا اه هگرب ،کيراب یا کرک یهاگ ینابيرگ یاه

گرب ،راد ....کرک نودب یناوج تلاح رد اه

...

..

...

.

A. aucheri

هپک هناوتسا اه مخت ات یا هگرب ،گرزب یغرم

کرک ینابيرگ یاه گرب .راد

رک یناوج تلاح رد اه ک

...راد ..

..

...

9

.9 يوناث تاباعشنا یاراد ،هاتوک و کيراب لوکیناپ ۀ

هرخص بلغا هایگ،لوکیناپ رد دايز ...یز

..

...

....

...

A. haussknechtii

یناپ هخاش اب ،لوکیناپ رد هيوناث تاباعشنا دقاف ،یورک و نهپ لوک .مه هب کيدزن بلغا و هاتوک یاه

. ....

..

....

...

A. persica

ثحب هیشوخ زیلاینآ زا لصاح جياتن ساسارب هینوگ ،یا

یاه

سنجریيز هب طوبرم

Seriphidium

ار ییناوارف نيرتیشیب

گ هیب ار تهابیش نيرتیشیب و ناهفیصا ناتسا حطس رد ۀینو

سنجریییییيز

Dracunculus

تایییییعلاطم قیییییبط .دراد

Haghighi

( ناراییییکمه و 2014

نییییباور یییییسررب و )

ود کیيدزن طایبترا هیب ،سنجریيز هیس نیيا کیتینژولیف سنجرییيز

Seriphidium

و

Dracunculus

هدییش هراییشا

هداد زا لصاح جياتن نياربانب ؛تسا تخير یایه

،ییسانش

هب جياتن تسد یسررب زا هدمآ لوکلوم یاه

ار ینژویلیف و ی

یم دیيأت نییب رد ار ايرد حطس زا عافترا روتکاف رگا .دنک

هیینوگ ییلتخم یاه

Artemisia

هدهاییشم ،مییینک ظاییحل

یم دوش هینوگ سنجریيز هیب طویبرم یاه

Seriphidium

(

A. deserti

،

A. oliveriana

،

A. sieberi

و

A.

aucheri

) نیياییپ هییب ور نییسوتم تاییعافترا رد بییلغا

( 1200 اییت 2500 ،)رییتم سنجرییيز

Dracunculus

(

A.

scoparia

( نیيایپ و تیسپ تاعافترا رد ) 800

ایت 1900

سنجريز و )رتم

Artemisia

(

A. haussknechtii

و

A.

persica

) ( دینلب تایعافترا رد ،عقاوم رتشیب رد 2000

ایت

3500 ۀینوگ .دینراد روضح ناهفصا ناتسا حطس رد )رتم

A. sieberi

و ناهفصا قرش رد بلغا کیشخ قطاینم رد

همین و یم هديد ناتسا ینابایب یم نایشن هیک دوش

نیيا دیهد

هب یيامد زاین هنوگ یریتمک یگدینراب زایین و دایيز تبسن

دراد (

Amiri et al., 2019

) هیییینوگ . یاه

A.

haussknechtii

،

A. oliveriana

و

A. persica

زیییین

شنکاریپ ناهفیصا ناتیسا بریغ لامش و برغ رد بلغا د رد .دنراد دلاک ود ،مارگوردن

و تسا هدش هديد یلصا

میییسقت نییيا لیییلد لگ سنییج تیعییضو ار یدنب

رد اییه

)سومایگومه( سنجرویج ،رگيد ترابع هب و کرپلاک لگ ندوییب )سوماییگورته( سنجروجایین اییي صخییشم اییه

یم تفص نیب رد نياربانب ؛دنک باختنا یاه

تافیص ،هدش

مد رییظنزا کرییپلاک تیعییضو ،کرییپلاک تییلاح

،لییگ

ضو جنهن رد کرک تیع دویجو تیعیضو ،لوکیناپ عون ،

گرب گربمد هدعاق یاه

گرب گریبمد ،یا ،یناییم یایه

کریک تیعیضو ،گریب ینایتحت حطیس کرک تیعضو و یینوریب ۀیگرب لکیش ،هقایس گنر ،گرب یناقوف حطس هنوگ نیب رد هک ینوریب ۀگرب کرک تیعضو نيرتیشیب اه

نمشزرا و یقارتفا تافص ءزج ،دنراد ار توافت ظاحلزا د

یم هدرمشرب یمونوسکات رییظن یباختنا تافص رياس .دوش

لگ گنر هگرب ۀزادنا ،اه

گرب ۀیشاح ،ینابيرگ یاه یاه

(14)

Asteraceae( )

و ناراکمه 13

هبلا گرب کنهپ لکش ،نيذآ لگ یلا ۀوحن و ینایم یاه

گرب عییيزوت هیینوگ نیییب ،هقاییس یور اییه

یاه

Artemisia

شزرا یمونویسکات ظاحلزا نياربانب و دنراد یدايز هباشت چ هب زین یمک تافص .دنرادن ینادن دایيز نتفرگریثأت لیلد

ایب یدایيز ینایشوپمه ،ییمیلقا و یکيژویلوکا نياریش زا ظایحلزا صخاش و یقارتفا تافص و دنراد یفیک تافص یمن بایسح هب یمونوسکات دینيآ

(

Gurcharan, 2004

)

.

هشوخ یاهزیلانآ ساسارب ۀنوگ ود ،یا

A. deserti

و

A.

oliveriana

س رد هباشت حط 70

هتفرگ راریق دصرد و دینا

توافت و دنراد مه هب تبسن ار تهابش نيرتشیب نیيا یایه

گریبمد تیعیضو ،گریب لکیش یانبمرب بلغا هنوگ ود گرب رد هدعاق یاه ۀنوگ ود .تسا کرپلاک تلاح و یا

A. haussknechtii

و

A. aucheri

،مارگوردند ساسارب

گ رارق مه هب تبسن هلصاف نيرترود رد هتفر

ریظنزا اما ؛دنا

و برییغ لامییش رد( مییه رایینک رد ،یيایییفارغج شنکارییپ هدیش عیقاو )ناهفیصا ناتسا برغ ایب ،هاییگ ود نیيا و دنا

هیییب ییییطیحم و ییییمیلقا نياریییش دویییجو ییییبيرقت روط

تخير و یمویینويزیف رییظنزا ،تییخاونکي تواییفت یییسانش

یم ناشن ار یهجوت ناياش .دنهد

عمج یدنب لات رضاح شهوژپ رد دش ش

دادعت یسررب اب یدایيز

هیینومن زا یمويراییبره یاه سنییج

Artemisia

ا قطایینم ز و ناتسا لتخم

زین اب هینومن ريوایصت ییسررب ییت یاه

،

هنوگ زا یلماک تسیل یاه

Artemisia

هیب ناهفیصا ناتسا

دویش هئارا نآ یياسانش دیلک هارمه .

یم ریظن هیب ایب دیسر

تخير تافییص داییيز عویینت هییب هییجوت نش

یییسا نیییب رد

تیعمج تییعمج کیي دارفا نیب یتح و اه تافیص نیيا ،

هب شسرپ یوگخساپ یياهنت سنیج نیيا یمونوسکات یاه

هیک دریک هرایشا دياب زین هتکن نيا هب هتبلا ؛تسین دینچره

تخير تافص یکيژویلوکا و ییطیحم نياریش زا یسانش

یم ریثأییت شزرا و دریییگ

یتلاکییشم اییب تافییص یراذییگ

سا هجاوم هیک یجيایتن تيوقت رد یعون هب تافص نيا ،ت

هداد ساسارب تیسا هدمآ تسد هب یلوکلوم ینژولیف یاه

تاییعلاطا ،دییيدج یدنواییشيوخ نییباور نییییعت رد زییین و یم مهارف ار یرایسب ندویبرثؤم دویجو ایب نيارباینب ؛دینک

هداد هداد ،یلوکلوم یاه تخير یاه

رد ناینچمه ییسانش

هداد هایییگياج ایییق و میییکحم یيایییه

تایییعلاطم یاریییب عط

.دنام دهاوخ یقاب یهایگ کیتامتسیس

یرازگساپس و بيوییصت یارییب ناهفییصا هاگییشناد زا ناگدنییسيون و یزروایشک تایقیقحت زکرم زا و هژورپ نيا یلام نیمأت

هب ناهفصا ناتسا یعیبط عبانم زا هدافتیسا و یراکمه لیلد

یم یرازگساپس مويرابره .دننک

عبانم

Amiri, M., Tarkesh, M., & Jafari, R. (2019). Predicting the Distribution of Artemisia Sieberi Besser under Climate Change in the Steppe and Semi-steppe of Iran-Touranian region. Journal of Desert Management, 7(13), 29-48 (in Persian).

Cullen, J. (1975). Artemisia L. In: Davis, P. H. (Ed.) Flora of Turkey and the east Aegean Islands Edinburgh University Press.

Garcia, S., McArthur, E. D., Pellicer, J., Sanderson, S. C., Vallès, J., & Garnatje, T. (2011). A Molecular Phylogenetic Approach to Western North America Endemic Artemisia and Allies (Asteraceae): Untangling the Sagebrushes. American Journal of Botany, 98(4), 638-653.

(15)

Ghafoor, A. (2002). Flora of Pakistan, Asteraceae (I)-Anthemideae. In: Ali, S. L. and Qaiser, M.

(Eds.) Flora of Pakistan. Missouri Botanical Garden, St. Louis, Missouri.

Ghahreman, A., Nourbakhsh, N., Mehdi, G. K., & Attar, F. (2007). Pollen Morphology of Artemisia L. (Asteraceae) in Iran. Iranian Journal of Botany, 13(1), 21-29.

Ghasemi, F., & Jalili, A. (2011). A Study of Anatomical Characters in Artemisia L. from Central Areas of Iran. Watershed Management Researches Journal, 4(89), 52-61.

Gurcharan, S. (2004). Plant Systematics: An Integrated Approach. Enfield: Science Publishers.

Haghighi, A. R., Belduz, A. O., Vahed, M. M., Coskuncelebi, K., & Terzioglu, S. (2014).

Phylogenetic Relationships among Artemisia Species based on Nuclear ITS and Chloroplast psbA- trnH DNA Markers. Biologia, 69(7), 834-839.

Hayat, M. Q., Ashraf, M., Khan, M. A., Mahmood, T., Ahmad, M., & Jabeen, S. (2009). Phylogeny of Artemisia L: Recent Developments. African Journal of Biotechnology, 8(11), 2424-2428.

Janackovic, P., Gavrilovic, M., Rancic, D., Stesevic, D., Dajic-Stevanovic, Z., & Marin, P. D. (2021).

Anatomical Traits of Artemisia umbelliformis subsp. eriantha (Asteraceae) Alpine Glacial Relict from Mt. Durmitor (Montenegro). Botanica Serbica, 45, 23-30.

Kapustina, L. A., Torrell, M., & Vallès, J. (2006). Artemisia Communities in Arid Zones of Uzbekistan (Central Asia). (n.p).

Ling, Y. R., Humphries, C. J., & Shultz, L. (2006). Flora of China. Vol. 20 (Asteraceae). Science Press and Missouri Botanical Garden Press.

Mozaffarian, V. (2008). Compositae: Anthemideae and Echinopeae. Tehran: Research Institute of Forests and Rangelands.

Nourbakhsh, S. N., Ghahraman, A., Attar, F., & Mahdigholi, K. (2008). Leaf Anatomy of Artemisia (Asteraceae) in Iran and its Taxonomic Implications. Iranian Journal of Botany, 14(1), 54-69.

Podlech, D. (1986). Flora Iranica. In: Rechinger, K. (Ed.) Compositae, Anthemidaeo. Vol.

158.Verlagsanstalt Graz-Austria.

Shah, N. (2014). The Economic and Medicinal Artemisia Species in India. Scitech Journal, 1(1), 29 - 38.

Vallès, J. O. A. N., & Garnatje, T. E. R. E. S. A. (2005). Artemisia and its Allies: Genome Organization and Evolution and their Biosystematic, Taxonomic, and Phylogenetic Implications in the Artemisiinae and Related Subtribes (Asteraceae, Anthemideae). Plant Genome: Biodiversity and Evolution, 1(Part B), 255-285.

Willcox, M. (2009). Artemisia Species: from Traditional Medicines to Modern Antimalarials and Back Again. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(2), 101-109.

Yaghmaei, L., Soltani, S., & Khodagholi, M. (2009). Bioclimatic Classification of Isfahan Province Using Multivariate Statistical Methods. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 29(12), 1850-1861.

Zeb, S., Ali, A., Zaman, W., Zeb, S., Ali, S., Ullah, F., & Shakoor, A. (2019). Pharmacology, Taxonomy, and Phytochemistry of the Genus Artemisia Specifically from Pakistan: A Comprehensive Review. Pharmaceutical and Biomedical Research, 4(4), 1-12.