December-January 2020, Volume 14, Issue 5 DOI: 10.21859/ijnr-14506
Iranian Journal of Nursing Research (IJNR) Research Article
The Effect of Model-Based Self-Management Program 5a on Quality of Life of Elderly Patients with Diabetes
Maedeh Sadeghigolafshanl
1, Nahid Rejeh
2,*, Majideh Heravi-Karimooi
3, Seyed Davood Tadrisi
4, Elham Yosefi Abdolmaleki
51 MSc Student in Geriatric Nursing, Faculty of Nursing, Shahed University, Tehran, Iran
2 Professor, Elderly Care Research Center, Faculty of Nursing, Shahed University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Elderly Care Research Center, Faculty of Nursing, Shahed University, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Faculty of Nursing, Baqiyatallah University of Medical sciences, Tehran, Iran
5 Assistant Professor, Faculty of Medical, Mazandaran University of Medical sciences, Ghaeshaher, Iran
* Corresponding author: Nahid Rejeh, Professor, Elderly Care Research Center, Faculty of Nursing, Shahed University, Tehran, Iran. E-mail: [email protected]
Received: 21 Aug 2019 Accepted: 14 Nov 2019
© 2020 Iranian Nursing Scientific Association (INA)
Abstract
Introduction: Improving the quality of life in diabetes patients is the main objective of health improvement programs. Implementing self-management programs is one of the effective strategies for quality of life and behavior change. Then it can be used of appropriate application models in elderly patients with diabetes to improve efficacy and the proper behavior change. The aim of this study was to evaluate the effect of self-management 5A on the quality of life of elderly patients with diabetes.
Methods: This clinical trial, two groups that 90 elderly patients with diabetes patients admitted in the diabetic clinic Razi Hospital in Ghemshaher city, 2019. The elderly patients were selected by convenience sampling method and were randomly divided into experimental group (45 patients) and control (45), respectively. The experimental group self-management programs was based 5A. The control group received routine hospital. The instrument used in this study is lipad quality of life questionnaire. In the first and 12 weeks after the study was completed in two groups. Data using SPSS 21 software and were analyzed with Chi-square, U Mann Whitney, and Wilcoxon tests.
Results: The findings showed that the most of patients were female, married and elementary. The mean age of patients was 67.48±6.77 years. The mean scores in all aspects of quality of life was higher in the group experimental after completion of intervention. Statistically significant difference was not observed (P<0.001).
Conclusions: This study demonstrated that self-management program 5A model on quality of life of elderly patients with diabetic in the study period has effectiveness. Thus, it is concluded that the diabetic individuals can be significantly improved following instruction by nurses.
Keywords: Aged, Quality of Life, Diabetes, Self-management
38
لدم رب ینتبم یتیریدم دوخ همانرب ریثأت یسررب 5 A
نادنملاس یگدنز تیفیک رب
تباید هب لاتبم
یقداص هدئام لگ
یناشفا هژر دیهان ،
12
یوره هدیجم ،
*،یومیرک ،
3دیس دوواد یسیردت
،
4یفسوی ماهلا یکلملادبع
5
ناریا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ،یراتسرپ هدکشناد ،یدنملاس یراتسرپ دشرا یسانشراک یوجشناد۱
ناریا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ،ییامام و یراتسرپ هدکشناد ،یدنملاس یاه تبقارم تاقیقحت زکرم ،داتسا۲
،رایشناد3
و یراتسرپ هدکشناد ،یدنملاس یاه تبقارم تاقیقحت زکرم ناریا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ،ییامام
،رایشناد4
هدکشناد
،یراتسرپ هاگشناد مولع یکشزپ هیقب هلا ( جع )،
،نارهت ناریا
،رایداتسا5
،یلخاد صصختم ناریا ،رهشمئاق ،ناردنزام یکشزپ مولع هاگشناد ،یکشزپ هدکشناد
هدنسیون*
:لوئسم هان : ی د قحت زکرم ، داتسا ،هژر ی
تاق اهتبقارم ی دنملاس ی
، راتسرپ هدکشناد ی
، ا ،نارهت ،دهاش هاگشناد ی
نار ا . ی م ی ل :
[email protected] :هلاقم تفایرد خیرات
30 / 05 / ۱398 :هلاقم شریذپ خیرات
۲3 / 08 / ۱398
مامت ی قوقح رشن ارب ی نمجنا ملع ی راتسرپ ی ا ی نار ظوفحم .تسا
همدقم اش زا یکی تباید ی
ع رت ی ن ب ی رام ی اه ی و تسا هدوب نمزم نینچمه
نیرتگرزب لکشم یتشادهب رد همه اهروشک م ی دشاب
؛ هب یروط هک
نامزاس یناهج تشادهب زا
نآ هب ناونع یمدیپا شوماخ مان هدرب تسا
[ ۱ , ۲ ] هنیزه مزلتسم نآ زا یشان ضراوع و یرامیب نیا لرتنک . یاه
تسا یتفگنه [
3 ] هنیزه هک تسا رکذ هب مزلا . اه
هب طوبرم یتشادهب ی
تباید 4 - ۲ رد تباید هب لاتبم ریغ دارفا یارب هدش فرص هنیزه ربارب ماظن رتشیب
تسا ایند یتشادهب یاه [
4 ] م هدز نیمخت . ی
دوش تباید هک
و دشاب لااب دمآرد اب یاهروشک زا یرایسب رد ریم و گرم مجنپ تلع م ناشن یلعف یاهدروآرب .تسا کشزپ هب هعجارم عیاش تلع نیمراهچ ی
دهد 387 رگا هک .دراد دوجو ناهج رسارس رد تباید هب لاتبم نویلیم
دشاب هتشاد همادا یلعف دنور هب
59۲ لاس ات نویلیم ۲035
.دبای شیازفا
،رضاح لاح رد ۱
رد ۱۲ م هدز نیمخت ناهج رسارس رد رفن ی
دوش هک
هدیکچ همدقم : دوبهب تیفیک یگدنز رد نارامیب تباید هب لاتبم نیرتمهم
فده رد یاه همانرب یاقترا
حطس تملاس .تسا یارجا یاه همانرب
یتیریدمدوخ یکی
زا یاهراکهار رثوم
رد رییغت راتفر و تیفیک یگدنز یم
،دشاب اذل یارب رثا یشخب رتشیب داجیاو رییغت راتفر یم بولطم
ناوت زا لدم یاه یدربراک بسانم رد نادنملاس لاتبم
هب تباید هدافتسا .درک فده نیا هعلاطم یسررب ریثأت یتیریدمدوخ لدم 5A
رب
تیفیک یگدنز نادنملاس لاتبم
هب تباید تسا .
راک شور : ییامزآراک هعلاطم نیا ینیلاب
تسا هک یور رب 90 لاتبم دنملاس هب
تباید یزار ناتسرامیب تباید هاگنامرد هب هدننک هعجارم
ردرهشمئاق ۱398
.تفای ماجنا نارامیب
دنملاس هب سپس و سرتسد رد تروصب ود هب یفداصت روط
هورگ نومزآ ( 45 رفن ) و لرتنک ( 45
رفن ) میسقت . دندش نومزآ هورگ تحت
یارجا ةمانرب یتیریدمدوخ رب ینتبم
5A دنتفرگرارق و
هورگ لرتنک ةمانرب تفایرد ار نیتور دندرک
.
رازبا شهوژپ رد نیا
،هعلاطم ةمانشسرپ تیفیک
یگدنز داپیل دوب هک رد ادتبا و ۱۲ دعب هتفه زا هعلاطم رد ود هورگ لیمکت دش . اه هداد اب
هدافتسا زا رازفا مرن SPSS 21 و
یاه هرامآ لیلحتو هیزجت نوسکاکلیو و ینتیو نموی ،رئوکسا یاک
دش .
هتفای :اه اه هتفای ناشن داد رثکا یاهدحاو شهوژپ
،نز لهأتم و ییادتبا داوس نیگنایم .دندوب
ینس یاهدحاو شهوژپ 77 /
±6 48 / 67
.دوب لاس نیگنایم
،تارمن رد یمامت داعبا تیفیک یگدنز رد هورگ نومزآ دعب زا مامتا هعلاطم زا و تفای اقترا رظن
یرامآ توافت یرادانعم
(دش هدهاشم 00۱
/
>0 ).P
هجیتن :یریگ نیا هعلاطم ةدنهد ناشن یشخبرثا
ةمانرب یتیریدمدوخ ینتبم
رب Aلدم 5 رب تیفیک یگدنز لاتبم نادنملاس هب
تباید رد
تدم هعلاطم دوب روط هب ،دوشیم هئارا ناراتسرپ طسوت هک ییاه لمعلاروتسد زا یوریپ اب دنناوت یم تباید هب لاتبم نادنملاس ،نیاربانب.
دنبای دوبهب یریگمشچ .
:یدیلک ناگژاو
،یدنملاس تیفیک
،یگدنز
،تباید یتیریدمدوخ
یقداص لگ یناشفا ناراکمه و
39
لاس ات ،دبای همادا دنور رگا و دنشاب تباید هب لاتبم ۲035
هب مقر نیا
۱ ره رد ۱0 دبای شیازفا رفن [
5 , 6 ] رد . نیا نایم مهس یاهروشک رد
لاح رتشیب هعسوت تسا
رد. یاهروشک ندرا و ناتسبرع نازیم عویش نیا
یرامیب رد تیعمج 70 - 30 هب لاس رت بیت 7 / ۲3
% و ۱ / ۱7
% شرازگ
هدش . تسا رد ناریا زین تباید رد سأر بی رام ی اه ی ریگاوریغ رارق دراد و
نیمخت هدز م ی دوش 3 / 5
% هب دارفا یرامیب نیا لاتبم
دنشاب [ 7 ] عویش .
م شیازفا یزراب نازیم هب نس شیازفآ اب تباید ی
ی دبا [ 8 ] هک یروط هب
عویش نیا یرامیب رد نادنملاس 8
% م ی دشاب هک هس نینس ربارب یناوج
تسا [ 9 ] رقت . ی
ًاب ۲0 یلااب دارفا دصرد 65
عون تباید هب ءلاتبم لاس
ههد رد تسا نکمم هک دنتسه مود اه
ی .دبای شیازفا تعرس هب هدنیآ
لقادح فلتخم تاعلاطم رد نادنملاس رد تباید عویش زین ناریارد ۱4
ب دصرد تسا هدش دروآر [
9 , ۱0 ] تباید یدنملاس ناونع هب یکی زا
تلاکشم نیرتمهم تملاس
یمومع رد نرق ۲۱ لیدبت هدش تسا [ ۱۱ ]
هولاعب ،تسا هیلک ییاسران و نیغلاب رد یروک تلع نیرتمهم تباید تباید هب نایلاتبم ۲
ات 4 لاتبا ضرعم رد اه یتبایدریغ زا رتشیب ربارب
و دنراد رارق یقورع و یبلق ضراوع هب ۲
ات 5 م گرم راچد رتشیب راب ی
دنوش تباید هب نایلاتبم یفرط زا . ۲
م رد ملاس دارفا زا رتشیب ربارب ضرع
و دنراد رارق یبصع راشف ۱7
یتاپورفن ضرعم رد ملاس دارفا زا رتشیب راب
دوش هیلک ییاسران هب رجنم تسا نکمم هک دنتسه [
۱۲ ] دننام تباید .
ب ریاس ،یعامتجا ،ینامسج تلاکشم داجیا ثعاب نمزم یاهیرامی
م نادنملاس یارب یناوارف یناور و یداصتقا ی
دوش نآ ةجیتن هک
یگدنز تیفیک شهاک و نادنملاس یناور و ینامسج تیلاعف تیدودحم نیا تسا ینس هورگ [
۱۲ , ۱3 ] هک تسا نآ رگنایب تاقیقحت . تیفیک
یگدنز نادنملاس تباید هب لاتبم تبسن
هب نارامیب م ناوج تباید هب لاتب
زا حطس ینییاپ رادروخرب تسا [ ۱4 ] زا یکی تباید یرامیب رد نیاربانب .
ارم رد مهم فادها رامیب یگدنز تیفیک ندومن بولطم ،ینامرد تبق
تسا [ ۱5 ] یکی . زا یتاعوضوم هک ببس تیفیک شیازفا یگدنز
نارامیب
م ی ددرگ
، هئارا همانرب اه ی و یشزومآ نینچمه
هوحن هئارا همانرب اه ی
یشزومآ هب رامیب تسا [ ۱6 ] اهراتفر دروم رد حیحص شزومآ اب . ی
دوخ
م یتیریدم ی ناوت 80 تیفیک هجیتن رد و یرامیب ضراوع شهاک دصرد
داد ءاقترا ار یگدنز [
۱7 , ۱8 ] هب شزومآ زین تباید لرتنکرد هک نآ اب .
م رامشب یساسا ءزج رامیب ی
دور همانرب تشاد رظن رد دیاب اما ، اه
ی
تیقفوم هرادا هب رجنم ًاموزل تباید هب لاتبم نارامیب یارب یتنس یشزومآ ید زیمآ من تبا ی دوش یرامیب تیریدم و لرتنک تیلوئسم هدمع شخب .
تسا لاتبم درف هدهع رب [
۱9 ] یکی . زا شور اه ی تیریدم یرامیب
طسوت دوخ درف هب یریگراک همانرب دوخ یریبدت ای دوخ یتیریدم م ی
دشاب دوخ
،یریبدت ییاناوت یارب دارفا هک اب تیریدم کبس رییغت ،مئلاع
یگدنز و تیاهنرد یگدنز بولطم اب کی یرامیب نمزم فیرعت م ی دوش
همانرب نینچمه کی
یژتارتسا حلاصا راتفر تسا هک ریثأت رایسب یدایز
تیریدم رد بی
رام ی اه ی نمزم دراد و هب رامیب کمک م ی دنک ات یرامیب ار
لرتنک و هدرک یتملاس رامیب ار رد دح بولطم ظفح دنک [ ۲0 ] زا یکی .
،یتباید نارامیب رد بولطم ینامرد جیاتن لوصح و تیقفوم مدع لیلاد تسا تباید نامرد رد نارامیب تکراشم دوبمک [
۲۱ ] نازیم نینچمه .
لرتنک رد ییازسب شقن یرامیب هب تبسن دارفا شرگن عون و شناد دراد یرامیب [
۲۲ ] تبقارم دوخ زا دناوتب یتباید رامیب هکنآ یارب اذل .
شزومآ دوخ یرامیب دروم رد دیاب دنک اه
ی و شناد و دنیبب ار مزلا
یزاس دنمناوت ورنیا زا دربب لااب دوخ یرامیب نوماریپ ار دوخ تراهم امح و رامیب
تباید لرتنک دیلک شزومآ هطساو هب یتبقارم دوخ زا تی
نادنملاس رد تباید نامرد رد یگدنز هویش تارییغت اتسار نیا رد .تسا م یزاب ی دنک هدمع شخب دیاب نارامیب نیا . ا
ی لاعف زا ی ت اه ی هب طوبرم
اهراتفر و دنهد ماجنا ًاصخش ار تباید لرتنک ی
نآ یدرف لرتنک رد اه
یرامیب ضراوع شیازفا و
تیفیک دراد ییازس هب شقن یگدنز [
۱3 ] .
رد یتبقارمدوخ تیمها مغر یلع صوت یارجا ،تباید
ی ه اه یتلاکشم اب
م هارمه ی دشاب م هدز نیمخت هک یروط هب ی
دوش 50 یتباید دارفا دصرد
م هابتشا راچد دوخ زا تبقارم رد ی
دنوش تیاعر تیعضو نیب نیا رد
یرتشیب تلاکشم اب یتباید نادنملاس رد یتبقارمدوخ یاهراتفر تسوربور [ ۲0 , ۲3 ] هعلاطم رد . (Ming
۲008 یسررب ناونع تحت )
رد نوخ دنق لرتنکو یتباید نارامیب یتیریدم دوخ دوخ تیاعر نازیم زلام یهاگآ حطس و دارفا نس نیب هک هک دوب نیا زا یکاح جیاتن ،ی یهاگآ نازیم دشاب رتلااب رامیب نس هچ ره و دراد دوجو یرادانعم طابترا
م شهاک یتبقارمدوخ هوحن زا رامیب ی
ی دبا [ ۲4 ] هعلاطم رد . Rafique
ناراکمه و ( ۲006 یاهدحاو یهاگآ زایتما نیگنایم زین ناتسکاپ رد )
دوب هتفای شهاک نس شیازفا اب شهوژپ دروم [
۲5 ] هب هک یتاعلاطم .
هتخادرپ تباید رد یتبقارمدوخ اب طبترم لماوع یسررب مهم شقن ،دنا
ی
یتباید شناد یارب هدش لئاق
( ناراکمه و رگوب نایمیحر .دنا ۲0۱۱
رد )
نامرد یشخبرثا هب رواب قیرط زا یتباید شناد هک دنتفایرد دوخ هعلاطم ثأت تباید یتیریدمدوخ رب ی
ر تسمریغ و میقتسم دراد میق
[ ۲6 ].
یارب ندیسر هب تیفیک دوبهب رد یتیریدمدوخ فده رامیب یگدنز
نا
زاین هب همانرب اه ی نودم یشزومآ تسا
اذل. م ی ناوت زا اهیروئت و یاهوگلا
بسانم یارب رثا یشخب رتشیب و داجیا رییغت راتفر هدافتسا بولطم درک
[ ۲7 , ۲8 ] لدم زا هزورما . اه
ی و یتیریدم دوخ یارب یدربراک فلتخم
نمزم نارامیب یگدنز تیفیک اقترا هدافتسا
م ی دوش [ ۲8 ] زا . لدم اه ی
هورگراک هلیسو هب هدش داهنشیپ لدم ،نمزم یرامیب یتیریدم دوخ لدم ،اکیرمآ یریگشیپ تامدخ 5A
رب ینتبم یدرکیور دهاوش
هک نسا
طسوت تسا Glasgow
هب و تسا هدش عادبا حلاصا هرواشم
راتفر
فورعم فلتخم یتملاس طیارش و بولطم یاهراتفر داجیا یارب .تسا
م بسانم ی دشاب هک اب اناوت ندرک نایوجددم زا نانآ م ی دنهاوخ ات هنلااعف
اب ناگدنهد هئارا تبقارم
یتملاس دننک یراکمه لدم نیا .
لماش 5
هلحرم طبترم رامیب شزیگنا و اهرواب ،راتفر یسررب لماش Assess(
) ؛
( یصخش یتملاس تارطخ دروم رد نارامیب ییامنهار Advise
) قفاوت ؛
میظنت یور رب نارامیب اب عقاو
( فادها هنانیب Agree
دروم رد کمک ؛)
شیپ ( یلمع همانرب هعسوت و عناوم ینیب Assist
تیامح ماجنا و ؛) یاه
یم هناریگیپ ( دشاب
Arrange م ) ی دشاب [ ۲9 , 30 ] ناراکمه و یرطعم .
( ۱39۲ یتیریدم دوخ همانرب ریثأت دوخ شهوژپ رد ) 5A
صخاش رب اه ی
هب لاتبم نارامیب رد ندب هدوت هیامن و کیلوباتم ا هب هتسباو تباید
نیلوسن
دنداد ناشن ار نلااسنایم و ناناوج رد [
3۱ ] و یردیح نینچمه .
( ناراکمه ۱393 اشن دوخ هعلاطم رد زین ) دوخ همانرب هک دنداد ن
راتفر رییغت لدم رب ینتبم یتیریدم 5A
م ی دناوت و یگتسخ تدش
دهد شهاک ار هیر یدادسنا نمزم یرامیب هب لاتبم نارامیب سفن یگنت [ 3۲ ] هب یتیریدم دوخ هکنیا و نادنملاس رد تباید عویش هب هجوت اب .
اقترا رد مهم موهفم کی ناونع اد شقن رامیب یگدنز تیفیک
زا و در
ظاحل هب رگید یوس و لاعف شفن نتفرگ رظن رد یتنس شزومآ فعض
تیامح و یناسر کمک موزل ،نامرد دنیآرف رد دنملاس نارامیب تکراشم یتیریدم دوخ تیعضو هک اجنآ زا و راتفر رییغت دنیآرف رد نانآ زا
،دارفا
40
مهم رت ی ن نییعت لماع هدننک
لرتنک تباید یرامیب م
ی دشاب
، نیا رد اذل
لدم رب ینتبم یتیریدم دوخ ریثأت نییعت یسررب هب مادقا شهوژپ 5A
.دش هتخادرپ تباید هب لاتبم نادنملاس یگدنز تیفیک رب
راک شور هعلاطم نیا ههورگ ود ینیلاب ییامزآراک
م ی دشاب هعلاطم دروم هعماج .
نادنملاس تباید هب لاتبم رامیب تباید هاگنامرد هب هدننک هعجارم
ناتس
ردرهشمئاق یزار ۱398
زا مزلا زوجم ادتبا هعلاطم نیا یارجا یارب .دوب
یارب شهوژپ تیهام و فادها .دش ذخا دهاش هاگشناد قلاخا هتیمک پ و دش هداد حیضوت هدننک تکرش نارامیب هناهاگآ تیاضر بسک زا س
هب سپس و سرتسد رد تروصب یریگ هنومن .دندرک تکرش شهوژپ رد ت صیصخت تروص هک تسا رکذ نایاش .دوب هعلاطم هب هداس یفداص
هنومن یزاس ناسمه رد تباید هب لاتبا نامز تدم و نس ساـسارب اه
هعلاطم ساسا رب زاین دروم هنومن مجح .تفرگ تروص هعلاطم نامز هتشذگ [ ۲ ] باستحا اب ،لیذ لومرف دانتسا هب و بیرض
نانیمطا 95
لامتحا اب و دصرد ۱5
ر دصرد ی شز ( ۱۲ هورگ ره رد ،)رفن 45
رد و رفن
عومجم 90 .دش هبساحم رفن
(z 1 −α 2+ z β)⁄
⁄ 2∗ (σ12+ σ22) (μ1 − μ2)2
= (1.96 + 0.85)2∗ (8.122+ 8.112) (52.20 − 57.36)2
= 39.06 ≈ 39
هنومن هداس یفداصت صیصخت سپس و سرتسد رد تروصب ادتبا یریگ
.دش ماجنا یفداصت دادعا لودج زا هدافتسا اب هنومن دورو یاهرایعم
هب اه
یلااب نس ،شهوژپ رد تکرش هب لیامت :زا دندوب ترابع هعلاطم 60
اس ،لاس یاهتیلاعف ماجنا ییاناوت ،تباید هب لاتبا زا لاس کی لقادح هقب
نتشاد ،لقتسم روطب هنازور داوس
ندناوخ و مدع ،نتشون لاتبا
هب بی رام ی
اه ی مدع ،میخدب هقباس
راک متسیس رد نارحب ههجاوم ،یتشادهب
اه یی
،ییانیب لکشم دفاف ،ریخا هام هس رد هعلاطم یطرد یحور دیدش ییاونش رد(
دح ی هک رد طابترا یلکشم هب دوجو نادقف و )دیاین
یتخانش تیعضو هدش هاتوک نومزآ ساسا رب یتخانش تلالاتخا ( AMTS: Abbreviated Mental Test زا جورخ یاهرایعم .دنشاب )
رد تکراشم همادا هب کشزپ ای رامیب تیاضر مدع :لماش زین هعلاطم یرتسب ،هعلاطم رد
ناتسرامیب رد نیح یاهشور ریاس رد روضح ،هعلاطم
رازبا .دوب هسلج ود زا شیب تبیغ ،هعلاطم نامز یط رد یشزومآ هداد یروآدرگ زا اه
۲ همانشسرپ و یدرف تاعلاطا همانشسرپ لماش رازبا
نومزآ .دش هدافتسا داپیل یگدنز تیفیک طسوتAMTS
Hodkinson
( ۱97۲ تسا هدش یحارط ) [
33 ] لماش هک ، ۱0
م لاؤس ی دشاب یارب و
م هداد زایتما کی حیحص خساپ ره ی
دوش زایتما ذخا و 7
رد رتلااـب و
یسراف هخسن .تسا یتخانش للاتخا نادقف ینعم هب نوـمزآ نـیا پ ( ناراکمه و یرایتخب طسوت همانشسر ۱387
رابتعا نادنملاس رد )
م لوبق لباق نآ ییایاپ و ییاور هک دش یجنس ی
دشاب ( 76 / 0 بیرض =
)خابنورک یافلآ [
34 , 35 ].
همانشسرپ تیفیک یگدنز طسوت داپیل Diego
و ناراکمه ( ۱998 هیهت )
و هب ناونع کی رازبا نیب یللملا و دقاف راب یگنهرف رد همه هورگ اه ی
دنملاس و رد عماوج فلتخم تلوهس هب لباق
هدافتسا تسا [ 36 ] نیا
همانشسرپ یاراد 3۱ لاؤس تسا هک تیفیک یگدنز دنملاس ار رد تفه
دعب لماش درکلمع و یمسج یکیزیف ( 5
،)لاؤس دوخ یتبقارم ( 6
،)لاؤس یگدرسفا
و بارطضا ( 4
،)لاؤس درکلمع یتخانش ( 5
،)لاؤس درکلمع
یعامتجا ( 3 تیاضر ،)لاؤس زا
یگدنز ( 6
،)لاؤس یسنج ( ۲ ار )لاؤس
هزادنا یریگ م ی دنک هرمن. یراذگ همانشسرپ ساسارب
فیط ترکیل
یزایتماراهچ و
زا رفص ب(
رتد ی ن تلااح ) ات 3 ( نیرتهب تلااح ) م ی دشاب .
یارب لیلحت و ریسفت همانشسرپ تارمن تسدب هدمآ ار عمج هدرک و رب
ساسا هتسد یدنب میسقتریز یدنب م ی : دوش هرمن نیب رفص : ات 3۱
تیفیک
،نییاپ یگدنز 3۱
ات 6۲ ک: ی ف ی ت یگدنز
،طسوتم هرمن 63 ات 93 :
ک ی ف ی ت یگدنز لااب همانشسرپ ییاور .تسا داپیل
رد ناریا طسوت نسح
یدرکهدروپ و
ناراکمه ( ۱385 ) شور اب و یوتحم رابتعا یارب
نییعت
ییایاپ شور زا نآ ییامزآزاب
دروم اپ و هدافتسا یا
یی 83 هب ./
دمآ تسد
[ 37 , 38 ].
هدنورپ و تسیل یسررب اب رگشهوژپ اه
ی ار طیارش دجاو دارفا ،نارامیب
حیضوت نانآ هب ار هعلاطم یارجا هوحن و فده سپس و هدومن ییاسانش لیامت تروص رد .داد نارامیب
هناهاگآ تیاضر ،هعلاطم رد تکرش هب
هنومن .دیدرگ بسک اه
ی ود ره رد .دندش میسقت هورگ ود هب شهوژپ
همانشسرپ هلخادم زا لــبق هورگ اه
ی یماکداش و یدرف تاعلاطا
هورگ صیصخت زا هک یدرف طسوت دروفسکآ و تبث تشادن یعلاطا اه
هورگرد .دش لیمکت نومزآ
تحت یارجا ةمانرب وخ یتیریدمد رب ساسا
لدم 5A دنتفرگرارق نیا.
همانرب یط جنپ هلحرم و رد ۱۲ هتفه ارجا
ةلحرم )لوا هلحرم :دیدرگ تلاکشم تخانش و یسررب
ره راتفر ،درف و
رد :رامیب یاهرواب نیا
هلحرم زا رامیب رظن ةچخیرات
،یرامیب
،هیذغت هوحن
ی تلاکشم ،تیلاعف ،اهوراد زیوجت زا تیعبت ،تباید
،تحارتسا تیعضو
،باوخ تیعضو لماوع
و رطخ تاعلاطا دوجوم رد هدنورپ زا هنیاعم قیرط
ةبحاصم و یروضح یسررب )مود هلحرم دیدرگ ةلحرم
دروم رد ییامنهار
رد :راتفر حلاصا دیاوف و یتملاس تارطخ نیا
هلحرم اب هجوت هب جیاتن
سررب ی اه ی ةلحرم
،لبق تارطخ و یعیبطریغ دراوم یتملاس
ییاسانش
هدش هب علاطا هدیسر نارامیب و
رب دیاوف حلاصا راتفر دیکأت دیدرگ هلحرم.
قفاوت ةلحرم )موس اب
رامیب رد میظنت هنانیب عقاو نیب :فادها
رامیب و
یقفاوت رگشهوژپ رد
دروم درکلمع رامیب تفرگ تروص اب.
هجوت هب
،هدش هداد صیخشت تلاکشم فادها
یراتفر بسانم و دروم قفاوت اب
نییعت رامیب و
یارب ره کی زا
،فادها ةمانرب یلمع یزیر حرط .دش
یارب
ره کی زا فادها یراتفر زین یرایعم نیب رفص ات ۱0 صخشم دیدرگ ات.
نارامیب نازیم نانیمطا ار دوخ زا یارجا همانرب نییعت دننک نیا دراوم رد
مرف فادها یراتفر تابث و نارامیب زا زین تساوخرد دش هک تیعضو
درکلمع دوخ ار رد ره دروم کی زا فادها یراتفر تروص هب کچ تسیل
هنازور و تدم هب ۱۲ ةلحرم )مراهچ هلحرم دننک تبث تملاع اب هتفه
شزومآ :یلمع همانرب هعسوت رد کمک اه
یی دننام و شجنس لرتنک
،نوخدنق هب یتایح مئلاع لرتنک تروص
هرهچ هب هرهچ ماجنا و نارامیب زا
تساوخرد دش هک نیا تانیرمت ار هنازور ماجنا دنهد درکلمع و دوخ ار
تبث . دننک رب هولاع
،نیا بسانتم اب زاین کی ،نارامیب هسلج
شزومآ
یدرف رب بسک لیامت رامیب ( روضح ی نفلت ای یکمایپ ای )ی
روظنم هب
رارکت و دیکأت رب دراوم هدش هداد شزومآ نارامیب یارب
بیترت هداد دش .
کی نینچمه هسلج
۲ هورگ تروص هب یشزومآ هتعاس ی
هورگ(
اه ی 4 -
5 اب هرمزور تلاکشم هنیمز رد نارامیب یهاگآ شیازفا روظنم هب )هرفن هدش هداد شزومآ بلاطم رارکت اب هارمه براجت کارتشا و یرامیب
.دیدرگ لیکشت یریگیپ )مجنپ هلحرم
یارب :درکلمع نانیمطا
زا یارجا
همانرب اه ی یلمع طسوت رامیب
،نا هب ای هاگنامرد رد تاقلام تروص سامت
یقداص لگ یناشفا ناراکمه و
4۱
کمایپ لاسرا ای و ینفلت
،هنازور دعب زا ود
،هتفه هتفه ا ی رابود و دعب زا
هتفه ،هتفهراهچ ا
ی رابکی ات نایاپ تدم نامز هلخادم تدم هب یریگیپ
۱۲ هتفه
،تفرگ تروص ات
ماجنا ةمانرب یلمع یروآدای رب هولاع .دوش
،نیا تفرشیپ تیعضو رامیب
ره راهچ هتفه رابکی زین یط کی ةسلج
یروضح یریگیپ . دش رد نیا
،هسلج ةمانرب یلمع و یراتفر فادها قفاوت
هدش یسررب
،دش ات رد یتروص هک زاین هب رییغت داجیا رد
فادها ای ةمانرب
یلمع دشاب اب قفاوت و تیوقت ،ددجم قیوشت
هب همادا ماجنا
،هلخادم
مزلا تارییغت لامعا
.دوش
.دندرکن تفایرد یرگید هلخادم ؛نیتور تلاخادم زا ریغ لرتنک هورگ رد ةمانشسرپ ًاددجم تیفیک
یگدنز داپیل و لبق ۱۲ هلخادم زا دعب هتفه
رد ود هورگ دش لیمکت و هیزجت تهج ،تاعلاطا یروآ عمج زا سپ.
هداد لیلحت مرن هلیسو هب اه رازفا
هخسنSPSS ۲۱ همانرب زا هدافتسا اب و
امآ و یفیصوت رامآ زا ،تاعلاطا جارختسا زا سپ .دش لیلحتو هیزجت یر لیلحت یارب .دیدرگ هدافتسا تاعلاطا لیلحتو هیزجت تهج یطابنتسا
هداد اه ی نومزآ زا ادتبا شهوژپ اه
ی فورگومولک -
یارب فونریمسا
فیصوت تهج .دش هدافتسا یمک یاهریغتم ندوب لامرن یسررب هداد اه ی و نیگنایم زا ،یمک رامآ رد .دش هدافتسا رایعم فارحنا
اقم یارب یطابنتسا ی
هس ی نومزآ زا اهریغتم اه
ی یرامآ رئوکسا یاک ،
.دش هدرب راکب نوسکاکلیو و ینتیو نموی اب قلاخا زوجم .دش تیاعر هعلاطم لحارم هیلک رد یقلاخا تاظحلام قلاخا دک IR.Shahwed.REC.1397.051 هاگشناد قلاخا هتیمک زا
تبثدک اب ینیلاب ییامزآراک زکرم رد و ذخا دهاش IRCT20110912007529N19 رد ناگدننک تکرش هب .تسا هدش
همان تیاضر نانآ زا و دش هداد لماک تاحیضوت شهوژپ فادها دروم هناهاگآ ی اهنآ تاعلاطا هک دش هداد نانیمطا نارامیب هب .دش تفایرد
هدنام هنامرحم زا هک دنراد ار یراکمه زا فارصنا رایتخا نامز ره رد و
.دوب شهوژپ رد قلاخا هدش تیاعر تاکن هلمج ی هتفا اه
جیاتن ناشن هورگ ره رد هک داد 45
هنومن چیه و هدوب هعلاطم نایاپ ات رفن
هعلاطم دروم نارامیب ینس نیگنایم .دشن جراخ ای فذح هعلاطم زا 77
/ 6
48± / 67 ،لاس 9 / 58
% میب و نز نارا 9 / ۲8
% ییادتبا داوس یاراد نارامیب
تیعضو ،تیسنج ،نس( یتخانش تیعمج یاهریغتم عیزوت نیب .دندوب
،لهأت حطس
،تلایصحت ب ،یداصتفا تیعضو ،لاغتشا تیعضو ی
رام ی اه ی
توافت )هداوناخ رد تباید یرامیب هقباس و ییا هتیمز ینعم
یراد رد ود
هورگ نومزآ و لرتنک هدهاشم ( دشن لودج ۱ ).
لودج 1 : هسیاقم یتخانش تیعمج تاصخشم نادنملاس نیب
تباید هب لاتبم هعلاطم تحت
ریغتم هورگ
یرادانعم حطس
نومزآ لرتنک
)لاس( نس (
90 / 6 ) 67 (
67 / 6 ) 97 / 67 34
/ 0
= P
د هب ءلاتبا نامز تدم ی
تبا )لاس(
( 77 / 6 ) 57 / 9 (
37 / 5 ) 64 / 9 59
/ 0
= P
تیسنج 99
/ 0
= P
نز (
9 / ۲8 ) ۲6 (
30 ) ۲7
درم (
۱ / ۲۱ ) ۱9 (
۲0 ) ۱8
تلایصحت 4۲
/ 0
= P
یئادتبا (
۲ / ۱۲ ) ۱۱ (
7 / ۱6 ) ۱5
هطسوتم (
3 / ۱3 ) ۱۲ (
۲ / ۱۲ ) ۱۱
ملپید (
9 / 8 ) 8 (
۲ / ۱۲ ) ۱۱
یهاگشناد (
6 / ۱5 ) ۱4 (
9 / 8 ) 8
لغش 3۲
/ 0
= P
هناخ راد (
4 / ۱4 ) ۱3 (
۲0 ) ۱8
لغاش (
۲ / ۱۲ ) ۱۱ (
7 / 6 ) 6
هتسشنزاب ( هداتفاراکزا ) (
4 / ۲۲ ) ۲۱ (
3 / ۲3 ) ۲۱
لهأت ۱۱
/ 0
= P
لهأتم (
40 ) 36 (
7 / 46 ) 4۲
درجم ( هقلطم هویب– ) (
۱0 ) 9 (
3 / 3 ) 3
دمآرد ۲۲
/ 0
= P
تیافک (
3 / ۲3 ) ۲۱ (
8 / ۱7 ) ۱6
یفاک یدحات (
6 / ۱5 ) ۱4 (
4 / ۲4 ) ۲۲
تیافک مدع (
۱ / ۱۱ ) ۱0 (
8 / 7 ) 7
مز یرامیب عون حوطس ی
هن ا ی 63
/ 0
= P
نوخراشف (
4 / ۱4 ) ۱3 (
3 / ۱3 ) ۱۲
یبلق (
8 / 7 ) 7 ( 8 / 7 ) 7 (
9 / 8 ) 8
ریاس (
۱0 ) 9 (
6 / 5 ) 5
هداوناخ رد تباید هقباس 66
/ 0
= P
یلب (
8 / ۲7 ) ۲5 (
۱ / 3۱ ) ۲8
ریخ (
۲ / ۲۲ ) ۲0 (
9 / ۱8 ) ۱7
درادن (
8 / ۱7 ) ۱6 (
۲ / ۲۲ ) ۲0
تروص هب لودج لخاد ریداقم هدش نایب نیگنایم )رایعم فارحنا(
.دنا
4۲
هلخادم زا لبق یگدنز تیفیک نازیم نم وی نومزآ زا هدافتسا اب
توافت یاراد و هدوب نگمه رگیدکی اب هورگ ود ،داعبا همه رد ینتیو من یرادانعم ی
دنشاب جیاتن . هعلاطم ناشن داد هک هورگ رد نومزآ
نیگنایم تیفیک یگدنز زا لبق هلخادم ( 08 /
± ۱6 86 / 63 و ) دعب
هب هلخادم (
۲5 /
± ۱۲ 5۱ / 68 رییغت ) هتفای .تسا هلخادم زا دعب رد
گدنز زا تیاضر ،یعامتجا ،یتبقارمدوخ داعبا ی
)کچوک رثا تدش اب(
رادانعم توافت )طسوتم رثا تدش اب( بارطضا و یگدرسفا داعبا و م هلخادم رثا زا یکاح هک دش هدید ی
اب ( دش 0۲۲ / 0
= یلاح رد .)P رثا لک هرمن نینچمه و یسنج ،یتخانش ،یکیزیف داعبا یو رب هک
من یرادانعم توافت یاراد و هدوبن راذگ ی
دنشاب نورد رثا تهج .
داعبا زجب نومزآ هورگ رد هک داد ناشن نوسکاکلیو نومزآ زا یهورگ لخادم زا دعب اب لبق نامز نیب داعبا مامت رد یسنج و یتخانش ه
ثأت ی ر رد .دوبن رادانعم توافت لرتنک هورگ رد یلو هدوب تسا هتشاد
شزومآ رثا عومجم 5A
نادنملاس یگدنز تیفیک تارییغت یور رب
تسا کچوک نهوک نومزآ ساسا رب یلو رثؤم تباید هب لاتبم ( لودج ۲ ).
لودج 2 : هسیاقم یگدنز تیفیک نادنملاس نیب
تباید هب لاتبم هعلاطم تحت
داعبا هلخادم زا لبق
هلخادم زا دعب نومزآ
یرادانعم حطس و نوسکاکلیو
یکیزیف ( نومزآ 45 ) (
55 / 3 ) ۲0 / ۱0 (
9۱ / ۲ ) 68 / ۱0 46
/ 0
= Cohen's d ، 03 / 0
= P
( لرتنک 45 ) (
69 / 3 ) 4۲ / ۱0 (
6۲ / 3 ) 48 / ۱0 6۲
/ 0
= P
ینتیو نم وی نومزآ P=0/75
P=0/97
یتبقارمدوخ ( نومزآ 45 ) (
85 / ۲ ) 8۲ / ۱5 (
40 / ۲ ) ۱7 / ۱6 48
/ 0
= Cohen's d ، 0۲ / 0
= P
( لرتنک 45 ) (
34 / ۲ ) ۲4 / ۱5 (
55 / ۲ ) ۲۲ / ۱5 97
/ 0
= P
ینتیو نم وی نومزآ P=0/۱6
P=0/04 4۲
/ 0
= Cohen's d کچوک رثا ،
بارطضا و یگدرسفا ( نومزآ 45 ) (
۲۱ / ۲ ) 35 / 9 (
35 / ۱ ) 6۲ / ۱0 9۲
/ 0
= Cohen's d
، 00۱ / 0
= P
( لرتنک 45 ) (
53 / ۲ ) 86 / 8 (
54 / ۲ ) 80 / 8 6۱
/ 0
= P
ینتیو نم وی نومزآ P=0/40
P=0/00۱ 76
/ 0
= Cohen's d طسوتم رثا ،
یتخانش ( نومزآ 45 ) (
43 / 3 ) 53 / ۱0 (
۲0 / 3 ) 46 / ۱0 85
/ 0 P=
( لرتنک 45 ) (
85 / ۲ ) ۲۲ / ۱0 (
98 / ۲ ) ۱3 / ۱0 ۱0
/ 0 P=
ینتیو نم وی نومزآ P=0/49
P=0/68
یعامتجا ( نومزآ 45 ) (
30 / ۲ ) 8۲ / 5 (
80 / ۱ ) 5۱ / 6 80
/ 0 Cohen's d= ، 00۱ / 0 P=
( لرتنک 45 ) (
0۱ / ۲ ) 93 / 5 (
97 / ۱ ) 64 / 5 07
/ 0 P=
ینتیو نم وی نومزآ P=0/9۱
P=0/03 45
/ 0 Cohen's d= کچوک رثا ،
( نومزآ 45 ) (
08 / ۱6 ) 86 / 63 (
۲5 / ۱۲ ) 5۱ / 68 ۱0
/ ۱ Cohen's d= ، 00۱ / 0 P=
یگدنز تیفیک لک هرمن ( لرتنک
45 ) (
60 / ۱4 ) ۱۱ / 63 (
36 / ۱4 ) 68 / 6۲ 0۲۲
/ 0 P=
ینتیو نم وی نومزآ P= 0/77
P=0/08
هدش نایب نیگنایم )رایعم فارحنا( تروص هب لودج لخاد ریداقم .دنا
ثحب ةمانرب رثا یسررب نییعت فده اب هعلاطم نیا لدم یتیریدم دوخ
5A
رب تیفیک یگدنز لاتبم نادنملاس .دش ماجنا تباید هب
ی هتفا اه ی
تیفیک اقترا رب یشزومآ لدم نیا هک تسا نآ زا یکاح یگدنز
لاتبم نادنملاس جیاتن اب وسمه جیاتن نیا هک تسا رثؤم تباید هب
( ناراکمه و اناتاو هعلاطم ۲007
( ناراکمه و درون هار ،) ۱397
،)
وثایغ ( ناراکمه و نایدن ۱396
( ناراکمه و یدنوشع ،) ۱394
،)
( ناراکمه و روپ دیعس ۱393
( ناراکمه و یرطعم زین و ) ۱39۱
هک )
لاتبم نارامیب یور رب م یتبقارمدوخ شزومآ زا دعب تباید هب
ی
دشاب [ ۲ , 8 , 3۱ , 39 - 4۱ ] ناراکمه و اردنه تاعلاطم جیاتن اب اما
( ۲007 (ناراکمه و تیاو زین و ) ۲0۱۲
درادن یناوخمه ) [
4۲ , 43 ] .
رد رگید تاعلاطم ریاس زا ار هعلاطم نیا هک هچنآ ةنیمز
یارجا ةمانرب
رد یتیریدمدوخ نارامیب
یم زیامتم تباید هب لاتبم فده هورگ دنک
رب هعلاطم هک تسا هدوب شهوژپ نیا ًارصحنم و تیسنج ود ره یور
.تسا هتفرگ تروص نادنملاس یور رب هجیتن
یریگ رد نیا هعلاطم راثآ ةمانرب یتیریدمدوخ ینتبم
رب لدم 5A اقترا رد
تیفیک یگدنز نادنملاس رد تباید هب لاتبم ةلصاف
ینامز ۱۲ هتفه
یبایزرا .دش جیاتن رگنایب تسا نیا هک شزومآ نیا همانرب رب تیفیک یگدنز
ریثأت ناگدننک تکرش رادانعم
یرامآ .تشاد لدم یشخبرثا 5A
تدم رد
هاتوک ینلاوط یتدم رد تلاخادم ریاس یشخبرثا اب سایق رد رت ن رت
هتک
هنیزه هب هجوت موزل و عبانم تیدودحم هب هجوت اب هک تسا یمهم .دوش هتفرگ رظن رد یتسیاب تلاخادم یشخبرثا ییاجنآ زا
هک دنمناوت
یزاس نادنملاس لاتبم هب تباید یکی ور زا ی اهدرک ی دیفم رد شزومآ
تباید م ی دشاب و اب نوزفازور دنور هب هجوت شیازفا
نازیم تیعمج
ناربا رد یدنملاس رد
یاهلاس و یتآ شیازفا هبلاتبا تباید یدنملاس
هکدسر یم رظنب یرورض همانرب
یزیر بسانم نارازگتسایس طسوت
طبریذ یارب نیا رما ماجنا نیاربانب .دبای م
ی ناوت اب یارجا همانرب اه ی
شزومآ دوخ یتبقارم اب هدافتسا یاهوگلا زا نیون یشزومآ تیفیک یگدنز
نیا هورگ زا و نادنملاس لاس
اه ی رمع لاعف نانآ ار شیازفا داد زا .
یقداص لگ یناشفا ناراکمه و
43
یاهتیدودحم نیا
هعلاطم
،نارامیب نیب یدرف تلاماعت رد توافت لماوع
یطیحم و حطس کرد زا یریگدای رد دراد ناکما هک دوب تملاس
زا .دوب جراخ رگشهوژپ هدهع زا طیارش نیا لرتنک و دشاب راذگریثأت رگید دودحم ی ت اه
، طیارش و دوجوم تلاکشم رد
طیحم یگدنز نارامیب
دوب هک م ی تسناوت درکلمع رامیب رد هنیمز یدنبیاپ یارجا هب همانرب
یلمع ار تحت ریثأت رارق
،دهد اما یریگیپ ینفلت طسوت رگشهوژپ ات
یدودح لماع نیا ار تحت لرتنک .دروآرد هاگنامرد رد هعلاطم نیا
میمعت اذل ،تسا هتفرگ تروص ییاپرس نارامیب ی
هتفا اه ی لاطم نیا هع
م دودحم ی دشاب م هیصوت نیاربانب . ی
دوش حطس رد یریذپ میمعت یارب
تیعقوم ریاس رد و یتباید نارامیب اب هسیاقم رد و رتعیسو ماج رد اه
هع
دریذپ ماجنا زین دریگ تروص طایتحا اب دیاب نینچمه.
شهوژپ جیاتن
لصاح هک رضاح ۱۲
شور هب هلخادم هتفه 5A
لاتبم نادنملاس یور رب تن نیا یراگدنام یارب ینیمضت اذل دوب تباید هب
ذل ،درادن دوجو هجی ا
شهوژپ ماجنا تیعمج رد هباشم یاه
شجنس و نارامیب زا رگید یاه
ینلاوط ینامز رد شور نیا هب یتیریدم دوخ یشخبرثا یصوت لباق رت
ه
.تسا یرازگساپس یراتـسرپ دشرا یسانشراک همان نایاپ زا یشخب رضاح شهوژپ م یدنملاس ی
دشاب اپس بتارم هلیسو نیا هب نارگشهوژپ . ینادردق و س
هدومن تدعاسم شهوژپ ماجنا رد هک یدارفا یماـمت زا ار دوخ هـب دنا
م ملاعا شهوژـپ نـیا رد هدـننک تکرـش نارامیب ی
دنراد
داضت عفانم
چیه هنوگ ضراعت عفانم طسوت ناگدنسیون نایب
هدشن .تسا References
1. Shaw JE, Sicree RA, Zimmet PZ. Global estimates of the prevalence of diabetes for 2010 and 2030. Diabetes Res
Clin Pract. 2010;87(1):4-14. doi:
10.1016/j.diabres.2009.10.007 pmid: 19896746 2. Ghiyasvandian S, Salimi A, Navidhamidi M, Ebrahimi H.
Assessing the Effect of Self-Management Education on Quality of Life of Patients with Diabetes Mellitus Type 2.
Knowledge Health. 2017;12(1):50-6.
3. Brown SA, Garcia AA, Winchell M. Reaching underserved populations and cultural competence in diabetes education. Curr Diab Rep. 2002;2(2):166-76. doi:
10.1007/s11892-002-0077-3 pmid: 12643136
4. Ghotbi N. Seyed Bagher Maddah S, Dalvandi A, Arsalani N, Farzi M. The effect of education of self care behaviors based on family-centered empowerment model in type II diabetes. J Shahid Beheshti Sch Nurs Midwifery.
2014;23(83):43-50.
5. Federation ID. Diabetes Atlas: International Diabetes Federation; 2013.
6. association Ad. Nasional diabetes fact sheet American diabetes association; 2011.
7. Abdoli S, Ashktorab T, Ahmadi F, Parvizi S. Barriers to and Facilitators of Empowerment in People with Diabetes. Iranian J Endocrinol Metab. 2009;10(5):455- 64.
8. American Diabetes A. Standards of medical care in diabetes--2013. Diabetes Care. 2013;36 Suppl 1:S11-66.
doi: 10.2337/dc13-S011 pmid: 23264422
9. Vares Z, Asayesh H, Z Aa, Sharififard F. Related factors in the quality of life of elderly diabetics. Iranian J Diabetes Metab. 2017;16(261-268).
10. Larijani B, Abolhasani F, Mohajeri-Tehrani MR, Tabtabaie O. Prevalence of diabetes mellitus in Iran in 2000. Iranian J Diabetes Metab. 2005;4(3):75-83.
11. Hosseini SR, Zabihi A, Savad KS, Bizhani A. Prevalence of chronic diseases in elderly population in Amirkola (2006- 2007). J Babol Univ Med Sci. 2008;10(2):68-75.
12. Jafari M, Ghazi Asgar M, Dayani Dardashti H, Teymoorzadeh E. Effect of educational program on quality of life in diabetic patients. J Health Adm.
2013;16(52):26-36.
13. K.S R, Devi GR. Quality of life of Elderly Diabetic and Hypertensive People – Impact of Intervention Programme. J Humanit Soc Sci. 2014;19(3):67-73. doi:
10.9790/0837-19346773
14. Iran SCo. General Population and Housing Census:
Statistical Center of Iran; 2014.
15. Tang WL, Wang YM, Du WM, Cheng NN, Chen BY.
Assessment of quality of life and relevant factors in elderly diabetic patients in the Shanghai community.
Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2006;15(2):123-30. doi:
10.1002/pds.1166 pmid: 16294368
16. Saadatjoo S, Rezvanee M, Tabyee S, Oudi D. Life quality comparison in type 2 diabetic patients and none diabetic persons. Mod Care J. 2012;9(1):24-31.
17. Ataee E, Haghjoo M, Dalvandi A, Bakhshandeh H. [Effect of self-care education on quality of life among patients with permanent pacemaker]. Iranian J Cardiovasc Nurs.
2013;1(4):40-7.
18. Shirazi M, Anoosheh M, Sabohi F. Barriers of diabetes self-care education: viewpoint of patients and nurses. J Diabet Nurs. 2014;2(2):63-76.
19. Bidi F, Hassanpour K, Ranjbarzadeh A, Arab KA.
Effectiveness of educational program on knowledge, attitude, self care and life style in patients with type II diabetes. J Sabzevar Univ Med Sci. 2013;19(4):336-44.
20. Abazari P, Vanaki Z, Mohammadi E, Amini M. Barriers to Effective Diabetes Self-Management Education. Iran J Med Educ. 2013;13(3):221-32.
21. Warren-Findlow J, Seymour RB, Brunner Huber LR. The association between self-efficacy and hypertension self- care activities among African American adults. J Community Health. 2012;37(1):15-24. doi:
10.1007/s10900-011-9410-6 pmid: 21547409
22. Baraz S, Rostami M, Farzianpor F, Rasekh A. Effect of Orem Self Care Model on ederies' quality of life in health care centers of Masjed Solaiman in 2007-2008. J Arak Univ Med Sci. 2009;12(2):51-9.
23. Jalilian F, Zinat Motlagh F, Solhi M. Effectiveness of education program on increasing self management among patients with type II diabetes. Sci J Ilam Univ Med Sci.
2012;20(1):26-34.
24. Baghaei P, Zandi M, Vares Z, Masoodialavi N, Adidhajbagheri M. Self-care behaviour of patients with diabetes in Kashan centers of diabetes. Q J Feiz.
2008;12(1):88-93.
25. Tan MY, Magarey J. Self-care practices of Malaysian adults with diabetes and sub-optimal glycaemic control.
Patient Educ Couns. 2008;72(2):252-67. doi:
10.1016/j.pec.2008.03.017 pmid: 18467068
44
26. Rafique G, Azam S, White F. Diabetes knowledge, beliefs and practices among people with diabetes attending a university hospital in Karachi, Pakistan. East Mediterr Health J. 2006;122(5):590-9.
27. Bougar IR, Besharat MA, Reza M, Talepasand S. Direct and indirect impacts of knowledge about diabetes and social support on self-management of diabetes. Contemp Psychol. 2011;6(1):37-48.
28. Eftekhar Ardebili H, Moradi H, Mahmoudi M. Effect of educational intervention based on the health belief model in blood pressure control in hypertensive women. J Mazandaran Univ Med Sci. 2014;24(119):62-71.
29. Sadeghi R, Mohseni M, Khanjani N. The effect of an educational intervention according to hygienic belief model in improving care and controlling among patients with hypertension. J Rafsanjan Univ Med Sci.
2014;13(4):383-94.
30. Glasgow RE, Davis CL, Funnell MM, Beck A.
Implementing practical interventions to support chronic illness self-management. Jt Comm J Qual Saf.
2003;29(11):563-74. doi: 10.1016/s1549- 3741(03)29067-5 pmid: 14619349
31. Moattari M, Ghobadi A, Beigi P, Pishdad G. Impact of self management on metabolic control indicators of diabetes patients. J Diabetes Metab Disord. 2012;11(1):6. doi:
10.1186/2251-6581-11-6 pmid: 23497728
32. Heidari M, Fayazi S, Borsi H, Moradbeigi K, Akbari Nassaji N. Effect of a self-management program based on 5A model on dyspnea and fatigue severity among patients with chronic obstructive pulmonary disease: a randomized clinical trial. J Hayat. 2015;20(4):89-99.
33. Pinxsterhuis I, Sandvik L, Strand EB, Bautz-Holter E, Sveen U. Effectiveness of a group-based self- management program for people with chronic fatigue syndrome: a randomized controlled trial. Clin Rehabil.
2017;31(1):93-103. doi: 10.1177/0269215515621362 pmid: 26672998
34. Safabakhsh L, Jahantigh M, Nosratzehi S, Navabi S. The Effect of Health Promoting Programs on Patient's Life Style After Coronary Artery Bypass Graft-Hospitalized in
Shiraz Hospitals. Glob J Health Sci. 2015;8(5):154-9. doi:
10.5539/gjhs.v8n5p154 pmid: 26652073
35. Ameri G, Govari F, Nazari T, Rashidinejad M, Afsharzadeh P. The adult age theories and definitions. J Hayat. 2002;8(1):4-13.
36. Javanvash Z, Mojdekanlu M, Rastaqhi S, Rad M. The Effect Of Model-Based Self-Management Program 5a On Quality Of Life Of Elderly Patients With Acute Coronary Syndrome. J Sabzevar Univ Med Sci. 2018;25(1):75-82.
37. Bailey C. Designing a life of wellness: evaluation of the demonstration program of the wilder Humboldt campus.
Wilder Res Cent. 2003.
38. Hasanpoor Dehkordi A, Masoudi R, Naderipooor AK, Kalhori R. The effect of exercise on quality of life of elderly in Shahrekord. Iranian J Ageing. 2007;6(1):444-37.
39. Wattana C, Srisuphan W, Pothiban L, Upchurch SL.
Effects of a diabetes self-management program on glycemic control, coronary heart disease risk, and quality of life among Thai patients with type 2 diabetes. Nurs Health Sci. 2007;9(2):135-41. doi: 10.1111/j.1442- 2018.2007.00315.x pmid: 17470188
40. Rahnavard S, Elahi N, Rokhafroz D, Hagighi MH, Zakerkish M. Comparison of the effect of group based and mobile based education on self-care behaviors in type ii diabetic patients. Iranian J Diabetes Metab.
2019;18(2):55-63.
41. Oshvandi K, Jokar M, Khatiban M, Keyani J, Yousefzadeh MR, Sultanian AR. The effect of self care education based on teach back method on promotion of self care behaviors in type ii diabetic patients: a clinical trial study. Iranian J Diabetes Metab. 2014;13(2):131-43.
42. Herenda S, Tahirovic H, Zildzic M. Impact of education on metabolic control in type 2 diabetic patients in family practice. Med Arh. 2007;61(4):236-9. pmid: 18297999 43. White KM, Terry DJ, Troup C, Rempel LA, Norman P,
Mummery K, et al. An extended theory of planned behavior intervention for older adults with type 2 diabetes and cardiovascular disease. J Aging Phys Act.
2012;20(3):281-99. doi: 10.1123/japa.20.3.281 pmid:
22190336
