Поэтому, когда речь идет о совершенствовании учебной литературы по политологии, наиболее актуальным представляется взаимодействие с Интернетом и усиление внимания к казахстанским проблемам (что опять же во многом решается через виртуальную Сеть).
Думается, что среди наших ведущих политологов есть люди, способные подготовить общеобразовательный интернетовский учебник по политологии, который бы учитывал весь накопленный опыт преподавания политологии – в мире и в Казахстане. Учитывая коллективный (причем апробированный) характер такого учебника, он мог бы быть полностью размещен в Интернете, в т.ч. в сжатом переводе на английский и иные языки.
Назрела необходимость и в создании учебников по политологии для различных гуманитарных, естественнонаучных и естественнотехнических специальностей – для юристов, экономистов, журналистов, инженеров и т.д. Весьма острая для преподавания профессионального цикла политологических дисциплин (их около 20) проблема – недостаток специализированных политологических учебников и учебных пособий. Это прежде всего касается прикладных курсов, столь важных для подготовки будущего политолога и проведения профессиональной практики. Здесь, пожалуй, не обойтись без централизованной программы разработки и издания учебников по курсам “Политический анализ и прогноз”, “Политический менеджмент”, “Политическая информатика” и т.д. Ясно и другое: в XXI в. не только учебники, но даже обычные программы политологических курсов не могут рассматриваться как современные, если они не используют базу данных Интернета и не ориентированы на нее.
Сегодня фактически невозможно стать политологом-профессионалом без особых компьютерных классов-лабораторий. Более того, полученные навыки и информация довольно быстро утрачиваются, если к ним регулярно не возвращаться. Политическая и политологическая информация в Интернете есть нечто вроде иностранного языка: когда им не пользуешься, то теряешь. И наоборот, занятия по политологии, которая во многих отношениях существует лишь как сравнительная дисциплина, предполагает постоянную практику в иностранном языке.
Каждая общественная наука имеет, как любят говорить ученые, свой объект и предмет исследования. Но общество и политика в Казахстане тесно переплетены. Вот почему в политологии все большее значение будут приобретать комплексные, междисциплинарные исследования инновационного типа, в которых должны соединять свои усилия казахстанские ученые и практики (при возможном участии зарубежных специалистов) с целью апробации и популяризации ряда отечественных политологических проектов на мировой сцене.
М.Д.Бейсеков,
белгілері бар. Кейбір кездерде бұл жүйелер оны енгізуге жұмсалған күш – қуатты ақтамай жатады, ал кейбір кездерде білім деңгейін көтеруге өз септігін тигізіп жатады.
Рейтинг жүйесі көптен бері қолданып келе жатқанына қарамай, жалпыға бірдей моделі жоқ. Бұл жүйе рейтингтік деп аталғанмен көп жағдайда ол өзінің мақсаты мен идеологиясына сай келе бермейді. Көбінесе бұл жүйе бағаны есептеудің күрделі тәртібін пайдалануға келіп тіреледі.
Рейтинг жүйесін ойлап шығарып, пайдаланғандар алдына үш мақсат қойған:
1. Ізгілік – жоғарғы оқу орнында білім сапасының деңгейін көтеру. Бұл мақсат жиі айтылғанымен, көп жағдайларда орындалмай жатады.
2. Дәстүрлі – кез келген оқу орнын бітірген студенттерді бірегей, бір –біріне ұқсас, белгілі бір қасиеттеріне қарай іріктеліп, анықтауға оңай қылу. Бұл көбінесе Еуропа елдері оқу жүйесіне тән қасиет. Бұндай мақсат қойған жүйе білім сапасына көп әсер ете алмайды, көбінесе академиялық өтімділікті қамтамасыз етумен шектеледі.
3. Құтқарушы – бағаны басқыштап – бөлшектеу және ең төмен баға алатын студенттер санын азайту арқылы формальді түрде білім сапасы көрсеткішін көтеру. Бұл жүйе әсіресе беделі төмен оқу орындары үшін сапа көрсеткіштерін көтеріп, абитуриенттерді қызықтырудың оңай жолы болып табылады.
Сонымен қатар рейтинг жүйесін енгізудің оң жақтары да бар:
1. Оқушылардың білуге құштарлығы көтеріледі.
2. Сабаққа қатысу көрсеткіштері көтеріледі.
3. Оқытушылардың сұрақтарына жауап іздеген студенттердің консультацияға келуі көбейеді.
4. Студенттер арасында бәсекелестіктің күшеюі, білетін сұрақтарының саны мен жауаптарының сапасына қызығушылық, қосымша оқу көздерін пайдалануға мүдделілік.
Сонымен білім деңгейін бағалау - өте күрделі әрі біржақты үрдіс. Емтихан бағасы студенттің барлық жұмысының нәтижесі бола тұрып оның семестр бойы жұмысымен тікелей байланысы жоқ, сол себепті оның оқу үрдісінің ұйымдастырушы негізі қызметін толық атқара алмайды.
Ұсынылып отырған ой – пікір студенттің дайындық деңгейін бағалайтын көрсеткішті оның оқу кезеңінің бойында табысты жұмыс істеуіне себеп болатын, студентке ашық – түсінікті болып, қорытынды бағаға деген сенімділік деңгейін көтеретін көрсеткіш ретінде қалыптастыратын әдістеме жолдарын табу.
Студенттердің білім деңгейін бақылау ауызша сұрау, бақылау жұмысы, тест, есептеу – сызу жұмыстарын тексеру, рефераттар, тапсырмалар, лабораториялық – практикалық жұмыстар, коллоквиум, сынақтар мен емтихандар арқылы жүргізіледі.
Студенттердің өз бетімен орындайтын жұмыстарын жоспарлап, ұйымдастыру үшін
«Пән бойынша студенттердің ағымдағы білімін тексеру графигін» жасау керек. Бірінші сабақта оқытушы студенттерге бақылаудың барлық түрлері және оқу үрдісі бойынша білім деңгейін бағалау белгілерін және бақылау графигі туралы ақпарат беруі керек.
Пән бойынша оқу рейтингісінен басқа студенттің жасампаздық – шығармашылық рейтингісі де ескерілуі керек. Бұл студенттің кафедрада, факультетте, университетте ғылыми-зерттеу, ғылыми-әдістемелік, әдістемелік жұмыстарға қатысуы (1,2 кестелер). Бұл жерде студенттерге ең жоғары балл оның іс жүзінде нақты алған патенттері, жазған мақалалары, конференцияларда, ғылыми-техникалық көрмелерде, конкурс пен халықаралық олимпиадаларда алған дипломдары үшін берілуі керек.
Студенттерге қосымша пәнді оқудағы белсенділігі, сабақтарға қатысуы, тәртібі, семинарларда жеке шығып сөйлегені үшін «сыйлық» баллдар берілуі мүмкін. Бұндай баллдардың сомасы 15-тен аспауы керек. Сабаққа қандай-да болмасын себептермен қатыспаған студенттер балл алмайды. Студент оқу пәнін толық меңгеруі керек, ал сбаққа қатыспаған жағдайда қосымша тапсырма орындап, тапсыруы арқылы алмаған баллдардың орнын толтыруы керек.
Сонымен оқу сапасын бағалау қағидалары келесі тұжырымдарға негізделуі керек:
- баға ашық, негізделген, дұрыс әрі әділетті болуы керек;
- баға оқу үрдісі нәтижелеріне қатынасты адресті болуы керек;
- бағалау белгілері (критериі) барлығына түсінікті болуы керек;
- бағалаған кезде студент жұмысының барлық қырлары ескерілуі керек;
- бағалау нәтижесі оқу ұйымынан басқа жерде талқылауға жатпайды.
Келесі бір мәселе – тестілер жайлы. Студенттердің білімін тест арқылы тексеруге келсек, бұл жерде көп дәлелдер келтіруге болады, бірақ шешім қабылданғаннан соң тестіні қалдырып, жетілдіре білу керек. Бұл жерде күмән тудыратын мәселе – тест сұрақтарының саны. Әр тестіде 150-300 сұрақ болу керек деген талаптар айтылады. Осы жүздеген сұрақтар керек пе, оның пайдасы мен зиянын кім есептеген. Әдетте пәнді оқып бітірген студенттің білімі бір балдық білім деңгейімен бағаланады. Яғни, студент семестр бойы оқыған пәннің барлық көлемін ойында сақтап, жаттап алуға міндетті емес. Ол пәннің негізгі сұрақтарын, негізгі мәселелерінің бір көлемін кез келген уақытта білуі керек, ал қалған көлемін бір мәселе туындағанда әдебиет көздерінен алып, осы мәселені шешу үшін пайдалана білуі керек.
Ал іс жүзінде қалай болып жүр? Тест жасаушы оқытушы 150-300 сұрақ дайындау үшін (егер ол бір пәнді ғана жүргізетін болса, іс жүзінде оқытушылардың көпшілігі бірнеше пән жүргізеді) барлық қажет, қажет емес, керек, керек емес, өзі білетін , білмейтін сұрақтарды ойдан-қырдан іздеп, тауып тестіге енгізеді. Әр сұраққа бес жауаптан ойлап табуы керек, олардың біреуі дұрыс, төртеуі студентті шатастыруға бағытталған. Осы сұрақтарға студент бір семестрде оқыған білімін ой елегінен өткізіп, дұрыс тұжырымдап жауап беруі күмән туғызады. Бұл жерде тестілерді байқап, қай кезеңде, қай жерде қолдану мәселесін шешіп алып, сұрақтар сапасын пән көлеміне қарай, кредит санына қарай, оқытушының құзырына қалдырған дұрыс сияқты. Әйтпесе оқытушыға дәріс беріп, өз әдістемесін қолдануға сенім білдіріп, оны студент қалай игергенін анықтауда неге сеніп тапсырмаймыз.
Екінші бір мәселе тестіні компьютерге тапсырған студент қай сұраққа дұрыс, қай сұраққа қате жауап берді, ол сұрақтың дұрыс жауабы қандай болу керек деген сұраққа, ал оқытушы, студент қай тақырыптың сұрақтарына жауап беруден қиналды, оның себебі неде деген сұраққа жауап ала алмайды. Яғни кері байланыс жоқ.
Қорыта келгенде, несиелік жүйеге өту кезеңінде көптеген туындап отырған мәселелерді жан-жақты талқылап, дайындап, ақылдасып барып шешім қабылдау қажет сияқты.
1- кесте
Жұмыс түрлері Баллдарды үлестіру
макс ималды
мини малды 1
.
Сабаққа қатысу 15
×2,0 = 30
15
×1,0 = 15 2
. Зертханалық (практикалық)
жұмыстарды тапсыру мен қорғау 15
×2,4 = 36 15
×0,8 = 12 3
. Студенттердің өздік жұмысы бойынша
рефераттарды тапсыру мен қорғау 20 13
4 .
Студенттердің оқытушымен өздік жұмыстары бойынша тапсырмаларды тапсыру мен қорғау
14 10
Барлығы 100 50
2- кесте
Жұмыс түрлері Баллдарды үлестіру
макс ималды
мини малды 1
. Сабаққа қатысу 15
×2,0 = 30 15
×1,0 =15 2
. Зертханалық (практикалық)
жұмыстарды тапсыру мен қорғау 15
×1,2 = 18 15
×0,6 = 9 3
.
Студенттердің өздік жұмысы бойынша рефераттарды тапсыру мен қорғау
18 9
4 .
Студенттердің оқытушымен өздік жұмыстары бойынша тапсырмаларды тапсыру мен қорғау
14 7
5 .
Курстық жұмыстарды (жобаларды) тапсыру мен қорғау
20 10
Барлығы 100 50