ความเป็นผู้น าเป็นศาสตร์ที่ไม่มีสูตรตายตัว อย่างไรก็ตามผู้น าในการพัฒนาชุมชนที่ดี
ผู้น าควรประกอบด้วยคุณสมบัติอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ (ครรชิต พุทธโกษา, 2554, น. 75-79) 1) มีบุคลิกภาพ ลักษณะท่าทาง การวางตัวที่สามารถสร้างความประทับใจ เป็น บุคคลที่สง่าผ่าเผย แต่งกายสะอาดเรียบร้อย ที่ส าคัญคือเป็นผู้มีความประพฤติดี มีความสุภาพ นุ่มนวล อ่อนน้อมถ่อมตน ไม่ใช้แสดงกิริยาก้าวร้าว หรือ ถ้อยค าหยาบคาย เหยียดหยามผู้อื่น รู้จัก กาลเทศะ ควบคุมตนเองได้ทั้งในการปฏิบัติตน การพูด และการแสดงออก
2) มีความกล้าหาญ ซึ่งเป็นลักษณะพื้นฐานที่ส าคัญของผู้น า ผู้น าจะเป็นผู้ยืนอยู่
ด้านหลังเมื่องานประสบผลส าเร็จ แต่จะออกมายืนด้านหน้าเมื่องานนั้นพบปัญหา นอกจากผู้น า ต้องกล้าเผชิญกับปัญหาต่างๆแล้ว ยังต้องกล้าตัดสินใจ กล้ายอมรับผิด และยอมรับค าต าหนิ
เมื่อเกิดความผิดพลาดหรือเกิดความบกพร่องขึ้น ซึ่งหากผู้น าขาดความกล้าหาญ แสดงความ หวาดกลัว เมื่อมีปัญหาอุปสรรคที่ต้องแก้ไข จะไม่กล้าตัดสินใจ และกระท าการใดๆ ส่งผลให้เกิด การสูญเสียความเชื่อมั่นในตัวผู้น า และทีมยังล้มเหลวด้วย
3) มีไหวพริบ ฉลาด รู้ที่จะเอาตัวรอดจากสถานการณ์เลวร้าย รู้จักพลิกแพลง สร้างโอกาสและสามารถแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้อย่างสร้างสรรค์
4) เสียสละ เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าประโยชน์ส่วนตนและพวกพ้อง 5) มีทัศนคติเชิงบวก (Positive Attitude) หรือการมองโลกในแง่ดี เชื่อว่าทุก ปัญหามีทางออกรวมถึงการเชื่อมั่นในศักยภาพของตนเองและศักยภาพของผู้อื่นในการด าเนิน กิจกรรมต่างๆ
6) สุขุมรอบคอบ คือ คุณสมบัติในการใคร่ครวญ พิจารณาไตร่ตรองอย่าง รอบคอบ มองทุกสิ่งที่ปรากฏต่อหน้าอย่างลึกซึ้ง สามารถคาดคะเนผลที่จะเกิดตามมาในอนาคต และหนทางแก้ไขที่น่าจะเป็นไปได้ โดยวิเคราะห์หาเหตุและผล ไม่ใช้อารมณ์ในการตัดสินใจ
7) ความเด็ดขาด คือ ความสามารถในการตัดสินใจและลงมือท าอย่างทันท่วงที
รู้จักฉวยจังหวะและโอกาส มีความมุ่งมั่น มั่นคง ยึดมั่นในหลักการอย่างแน่วแน่ ไม่หวั่นไหวต่อ สถานการณ์ใดสถานการณ์หนึ่ง จนท าให้โลเลเปลี่ยนไปเปลี่ยนมา ผู้น าที่มีความเด็ดขาดมักมี
คุณสมบัติพิเศษควบคู่กันอยู่อีกประการหนึ่ง คือจะเป็นคนที่พูดจาค าไหนค านั้น กล้าได้กล้าเสีย และมีความเชื่อมั่นในตนเอง ซึ่งจะท าให้ผู้ร่วมงานเกิดความเชื่อถือและสามารถท างานได้โดยไม่
สะดุดบ่อยๆ
8) มีเป้าหมายชัดเจน เป็นผู้น าที่มีจุดยืน มีอุดมการณ์ หรือมีจุดหมายที่ชัดเจน จะท าให้ทีมรู้ว่าก าลังท าอะไร เพื่ออะไร และมุ่งหน้าไปยังจุดๆ นั้นได้ง่ายและเร็วขึ้น ความไว้เนื้อ เชื่อใจ (Dependability) คือ ความเชื่อมั่นและการไว้วางใจต่อเพื่อนร่วมทีม มีความรู้สึกร่วมทุกข์
ร่วมสุขกับผู้อื่น
9) ความอดทน (Endurance) คือ ความสามารถในการทนต่องานหนัก ความ ยากล าบากความเคร่งเครียด รวมถึงความอดกลั้นต่อสถานการณ์ที่บีบคั้น ไม่ย่อท้อต่อแรงกดดัน ใดๆ
10) กระตือรือร้น มีพลังและความทะเยอทะยาน (Enthusiasm Energy and ambition) คือการแสดงออกซึ่งความสนใจอย่างจริงจัง และมีความจดจ่อต่อการปฏิบัติงาน หมาย รวมถึงการท างานด้วยความร่าเริงและคิดแต่แง่ดีเสมอ
11) ความริเริ่ม (Imitative) คือ ความสามารถที่จะปฏิบัติสิ่งหนึ่งสิ่งใดในขอบเขต อ านาจหน้าที่ได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องรอค าสั่ง หรือความสามารถแสดงความคิดเห็น ที่จะแก้ไขสิ่ง หนึ่งสิ่งใดให้ดีขึ้นหรือเจริญขึ้นได้ด้วยตนเอง
12) ความซื่อสัตย์ มีจริยธรรม ยึดมั่นหลักการ (Honesty and integrity) เป็น คุณสมบัติ ของการรับความจริง ซื่อตรง สุจริตทั้งกายวาจาใจ และยึดมั่นอยู่ในหลักแห่งศีลธรรมอัน ดีงาม ด าเนินงานอย่างโปร่งใส ตรวจสอบได้ ไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อนหรือมีวาระซ่อนเร้น ไม่เอารัด เอาเปรียบให้กลายเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ได้
13) ความยุติธรรม (Justice) คือ มีความเที่ยงธรรม เสมอภาค ไม่ล าเอียงเข้าข้าง ใคร ไม่เลือกที่รักมักที่ชัง ไม่เล่นพรรคเล่นพวก
14) ความรอบรู้หูตากว้างไกล ความรู้ในที่นี้มิได้หมายถึงเฉพาะความรู้เกี่ยวกับ งานในหน้าที่เท่านั้นหากแต่รวมถึงความรู้รอบตัวในด้านอื่นๆ และความรู้เท่าทันการเปลี่ยนแปลง ของโลกด้วย เนื่องจากวัฒนธรรม วิธีปฏิบัติหรือแนวคิดแบบเดิมอาจล้าสมัยไม่สามารถน ามาใช้ได้
ในปัจจุบัน นอกจากนี้ผู้น าต้องพร้อมที่จะเรียนรู้และส่งเสริมการเรียนรู้ของชุมชน ต้องเป็นตัวอย่าง ในแง่การจัดการกับความรู้และใช้นวัตกรรม เทคโนโลยีใหม่ๆ ได้อย่างบูรณาการและมี
ประสิทธิภาพ รู้จักใช้ข้อมูลทางสถิติและงานวิจัยมาประกอบในการตัดสินใจให้เกิดความแม่นย า ยึดข้อเท็จจริงเป็นหลักเพื่อความโปร่งใสชัดเจน รวมถึงต้องมีความรู้เกี่ยวกับผู้ร่วมงานเพื่อให้เข้าใจ ในตัวผู้ร่วมงานด้วย
15) มีความจงรักภักดี (Loyalty) เชื่อมั่นและยึดมั่นต่อองค์การ
16) ไม่เห็นแก่ตัว (Selflessness) คือการไม่ฉวยโอกาสตักตวงความสุข ความ สะดวกสบายความเจริญก้าวหน้าให้กับตนเองโดยท าให้ผู้อื่นเดือนร้อนหรือเสียผลประโยชน์ การ ร่วมเป็นร่วมตายกับเพื่อนร่วมงาน การแบ่งปันสิ่งของเครื่องใช้ให้กับผู้ขาดแคลน
17) มีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดีกับบุคคลอื่น สามารถประสานความคิด ท างานร่วมกับ ผู้อื่นทุกเพศทุกวัย สร้างเครือข่ายการท างานร่วมทั้งภายใน และภายนอกชุมชน
18) มีความมุ่งเน้นในการท างานเพื่อให้ประสบผลส าเร็จตามเป้าหมาย เน้นที่
ผลงานเป็นหลักความมุ่งมั่นจะประกอบด้วยความวิริยะ อุตสาหะ และการตั้งความหวังไว้สูงเพื่อให้
เกิดผลงานที่ดีที่สุด ถ้าผู้น าไม่มุ่งมั่นทุ่มเทคงไม่สามารถบอกให้ผู้อื่นทุ่มเทได้ เพราะผู้น าเป็น อย่างไรผู้ตามก็จะเป็นอย่างนั้น
19) เคารพความคิดเห็นที่แตกต่าง และรับฟังความคิดเห็นและเหตุผลความคิด ของผู้อื่น ด าเนินกิจกรรมอย่างรอบคอบ ครอบคลุม เรียนรู้ที่ตั้งค าถามพื้นฐาน เพื่อถามตนเองและ เพื่อนร่วมงาน และเข้าใจความหลากหลายทางวัฒนธรรม ให้เกียรติ เคารพในศักดิ์ศรี ไม่ดูถูกผู้อื่น และรู้จักเรียนรู้การปฏิบัติจากผู้อื่น
20) มีความรับผิดชอบและมีวินัยในการใช้ชีวิต เพื่อเป็นตัวอย่างให้กับองค์กร จะ ท าสิ่งใดต้องมีความมุ่งมั่นในการท าสิ่งนั้นๆ ให้ประสบผลส าเร็จ ซึ่งเกิดจากความรับผิดชอบ เสียสละ คิดถึงประโยชน์ส่วนรวมเป็นหลัก
21) มีจิตวิทยาการบริหาร เข้าใจจิตใจของมนุษย์ ท าให้สามารถคาดเดา พฤติกรรมการแสดงออกของคน และรองรับสถานการณ์ล่วงหน้าเพื่อป้องกันผลเสียหายจาก ปฏิกิริยาตอบโต้ได้ ผู้น าที่ดีต้องรู้จักลูกน้องว่าใครเหมาะกับงานใด หรือมีข้อบกพร่องด้านใด เพื่อ จะได้มอบหมายงานอย่างถูกต้อง และช่วยพัฒนาความรู้ความสามารถไปในทางที่เหมาะสม
นอกจากนี้ผู้น าที่ดีต้องมีความสามารถในการใช้แรงจูงใจเพื่อกระตุ้นให้ลูกน้องท างานอย่างมี
ประสิทธิภาพ แยกแยะบุคลากรและใช้ความสามารถในการใช้แรงจูงใจเพื่อผลักดันให้บุคคล ท างานอย่างเต็มก าลังสามารถ การรู้จักนิสัยใจคอ ความชอบส่วนตัวของลูกน้อง นอกจากจะท าให้
ได้งานที่มีประสิทธิภาพขึ้นแล้วยังเป็นข้อหนึ่งที่แสดงให้เห็นว่าผู้น าเอาใส่ใจต่อลูกน้องของเขาเป็น อย่างดีด้วย
22) เป็นคนใจกว้าง มีน ้าใจ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ให้การสนับสนุนและช่วยเหลือ ส่วนรวม เป็นผู้รับใช้ที่ดี และเต็มใจ ในกรณีที่ไม่สามารถช่วยเหลือด้วยตนเองก็ควรแนะน าและชี้
ทางให้ ไม่ปฏิเสธอย่างขาดเยื่อใย
23) สามารถเป็นแบบอย่างในการปฏิบัติ ไม่ดีแต่พูดหรือบอกคนอื่นให้ท า 24) มีวุฒิภาวะทางอารมณ์ เช่นมีสมาธิดี มีความสามารถในการปรับตัวและมี
ความยืดหยุ่น
25) มีความสามารถทั้งความสามารถในการปฏิบัติ ความสามารถที่จะจัดการกับ ความขัดแย้ง ความสามารถที่จะคลี่คลายปัญหาให้ผู้อื่น และมีความสามารถในการสื่อสาร มี
ศิลปะในการเจรจา สามารถสื่อให้ผู้อื่นเข้าใจในสิ่งที่ตนเองคิด
โดยสรุป คุณสมบัติของผู้ชุมชนที่ดีคือ ต้องมีความรู้ความสามารถ สามารถเป็นผู้น า ให้
ประชาชนและชุมชนศรัทธาให้ความเชื่อถือ สามารถควบคุมอารมณ์ได้ มีความกล้าหาญ มี
ไหวพริบฉลาด เสียสละ มีทัศนคติเชิงบวก สุขุมรอบคอบ มีความเด็ดขาด ตัดสินใจได้ดีในการบริหาร มี
ความเชื่อมั่นในตนเอง มีวิสัยทัศน์มองการณ์ ไกล ยอมรับการเปลี่ยนแปลง เป็นผู้น าการเปลี่ยนแปลง คิดนอกกรอบ มีความคิดริเริ่ม มีเป้าหมายการท างาน มีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดี มีความรับผิดชอบ มีวุฒิ
ภาวะทางอารมณ์ สามารถสร้างทีมงานได้ มีแรงบันดาลใจ และสามารพัฒนาผู้อื่นได้ ผู้น าชุมชนจึง เป็นผู้ท าหน้าที่น าความคิด นวัตกรรมใหม่ไปประยุกต์หรือไปคิดค้นเพื่อพัฒนาชุมชนตนเอง เป็น เสมือนผู้ท าหน้าที่ในการเชื่อมโยงเรื่องต่าง ๆ หน่วยงานต่าง ๆ และบุคคลต่าง ๆ เพื่อเข้ามาหนุนเสริม ชุมชนให้ได้รับการพัฒนาที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของชุมชน